OŚRODEK SZKOLENIA

przy POLICEALNYM STUDIUM

KOMPLEKSOWEJ OCHRONY

w Białymstoku

ul. Jurowiecka 33

KRYMINALISTYKA W PIGUŁCE– PYTANIA I ODPOWIEDZI

Opracował mgr Bogdan Czajkowski

NIP 542-19-50-687REGON : 050208747

Informacje: 0-602 440 423

E_mail : studiumochrony@op.pl

1

Białystok 2006r.

1. PRZEDMIOT I ZAKRES KRYMINALISTYKI – Kryminalistyka:- nauka o metodach ustalania faktów przestępstwa- jej celem jest ujawnianie przestępstw, zebranie dowodów winy- zidentyfikowanie sprawcy i powiązanie go z danym przestępstwem- utrudnienie bądź uniemożliwienie popełnienia przestępstwKryminalistykę dzielimy na:- naukę o śledztwie (teoria nauki o śledztwie)- technikę kryminalistyczną - taktykę kryminalistyczną- strategię zwalczania przestępstwZakres  kryminalistyki - ściganie karne i zapobieganie przestępstwu.2. RÓŻNICE  W  DEFINICJACH  KRYMINALISTYKI  HOŁYSTA   I  HANAUSKAWg Hanauska kryminalistyka to nauka o taktycznych zasadach i sposobach oraz o technicznych metodach i środkach rozpoznawania i wykrywania prawnie określonych, ujemnych zjawisk społecznych, a w szczególności przestępstw i ich sprawców oraz udowadniania istnienia lub braku związku pomiędzy osobami i zdarzeniami; a także zapobiegania przestępstwom i innym niekorzystnym lecz prawnie relewantnym zjawiskom. Nauka ta zajmuje się także strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania tych zjawisk, zwłaszcza poprzez zapobieganie ich powstawaniu i rozwojowi.Wg Hołysta kryminalistyka to nauka o metodach ustalania faktu przestępstwa, sposobu jego popełnienia, wykrywaniu sprawców i zapobiegania przestępstwom i innym ujemnym zjawiskom społecznym. 3. KIM BYŁ HANS GROSS I JAKIE BYŁO JEGO ZNACZĄCE DLA KRYMINALISTYKI DZIEŁOHans Gross (1847-1919), prawnik austriacki, jeden z pionierów kryminalistyki, profesor Uniwersytetu w Pradze i w Grazu. W 1893r. napisał "Podręcznik dla sędziów śledczych, urzędników policyjnych itd." ("Handbuch fur Untersuchungsrichter, Polizeibeamte, Gendarmen u.s.w."). Podręcznik ten to dzieło epokowe, bo zawiera wszelkie doświadczenia i wskazówki związane z ujawnianiem przestępstw, zabezpieczaniem śladów itp. Praca ta wywarła wielki wpływ na rozwój kryminalistyki jako nauki oraz na metody walki z przestępczością.  4. ZWIĄZKI   KRYMINALISTYKI  Z  INNYMI  DYSCYPLINAMI  NAUKOWYMIDziedziny wpływające na kryminalistykę: - symptomatologia przestępczości (fenomenologia) - w jaki sposób i w jakiej formie objawia się przestępczość - etiologia - uwarunkowania i czynniki przestępczo-twórcze, np. czynniki społeczne, uwarunkowania biologiczne - wiktymologia - nauka o ofiarach. Twórcą był Mendelson, zajmowali się nią także prof. Falandysz, Widacki5. CO   OZNACZAJĄ  OKREŚLENIA, ŻE KRYMINALISTYKA  JEST DYSCYPLINĄ  STOSOWANĄ,  KOMPLEKSOWĄ  I  EMPIRYCZNĄObecna kryminalistyka jest to:- dyscyplina kompleksowa (wiedza z różnych dziedzin: fizyka, chemia, psychologia)- dyscyplina stosowana (użyteczna w praktyce)- dyscyplina empiryczna (opiera się na własnych badaniach, doświadczeniach, eksperymentach).6. PODZIEL PRZEDMIOT STUDIÓW KRYMINALISTYKI Podział kryminalistyki: -nauka o śledztwie -technika kryminalistyczna; -taktyka (profilaktyka) kryminalistyczna-strategie zwalczania przestępczości; Działy kryminalistyki:a) taktyka kryminalistyczna.- szybkie, zgodne z etyką zawodową i prawem metody osiągania określonego celu;b) technika kryminalistyczna.- metody i środki oraz sposób wykorzystania zdobyczy nauk technicznych i przyrodniczych oraz  własnych osiągnięć do realizacji założonych celówc) strategie kryminalistyczne.- to strategie zwalczania przestępstw obejmujące wiedzę typu prognostycznego przewidujący kierunki i metody oraz środki działania przestępców w przyszłości , a także przygotowujący środki i metody które by zapobiegły przestępczości.d) metodyka kryminalistyczna.-adaptacja dla zwalczania grup przestępczych taktyki i techniki kryminalistycznej

2

7. ŹRÓDŁA KRYMINALISTYKI.- analiza praktyki śledczej- własne doświadczenia w badaniach eksperymentalnych- wykorzystanie dorobku innych nauk8. ZASTOSOWANIE KRYMINALISTYKI.Kryminalistyka obejmuje wszystkie dyscypliny wykorzystywane dla śledztwa (dochodzenia). obejmuje taktykę kryminalną - wszystkie działy identyfikacji. Można ją wykorzystać też w innych celach  niż ściganie karne np. w postępowaniu cywilnym (np. badania autentyczności testamentów, tekstów umów), a także w pracy tzw. służb specjalnych (wywiadu, kontrwywiadu). Bywa również stosowana w muzealnictwie, archeologii czy historii. Jest przydatna tam, gdzie mamy do czynienia z identyfikacją osób na podstawie ich śladów Głównym terenem zastosowania kryminalistyki pozostaje walka z przestępczością.9. FUNKCJA  ROZPOZNAWCZA  KRYMINALISTYKIUzyskiwanie informacji o przedmiocie przestępstwa, miejscu przestępstwa, środowiskach przestępczych, informacje o osobie przestępcy. Rozpoznanie to ogól działań organów ścigania, które służą organizacji stałego lub okresowego dopływu informacji, systematycznemu ich odbiorowi a następnie selektywnemu ich opracowaniu dla dalszego wykorzystania w działaniach profilaktycznych, dowodowych, wykrywczych lub w innych określonych celach. Rozpoznanie musi być zgodne z prawem.Rodzaje rozpoznania:- terenowe (uzyskanie maksymalnej wiedzy o określonym terenie)- środowiskowe (skład i struktura danego środowiska, wzajemne układy, zależności, skłonności, ewentualne kolizje z prawem)- problemowe.Ma ona charakter usługowy wobec funkcji wykrywczych i dowodowych.Cele funkcji rozpoznawczej:a) wzbogacenie wiedzy o przedmiocie rozpoznaniab) zebranie informacji które będą przydatne w procesie wykrywczymc) weryfikacja dotychczas posiadanych informacjid) zebranie dowodów winye) działalność profilaktyczna - zapobiegawcza10. FUNKCJA  WYKRYWCZA  KRYMINALISTYKIJest związana z podstawowym celem kryminalistyki jakim jest wykrycie zdarzenia, osoby, lub mechanizmu powstania określonych zjawisk albo ich zmian.Funkcja ta powinna być powiązana z funkcją rozpoznawczą ponieważ w ramach realizacji funkcji wykrywczej powinna następować aktywizacja i konkretne ukierunkowanie wiedzy uzyskanej w ramach funkcji rozpoznawczej. Zakres funkcji wykrywczej:- ujawnienie zdarzenia- określenie czy zdarzenie, czyn spełnia znamiona przestępstwa- określenie osoby, np. świadka- tło przestępstwa- mechanizm działania i motywy sprawcyStadia funkcji wykrywczej:a) poszukiwanie przedmiotu wykrywczego (co zamierzamy wykryć, co nas interesuje)b) ujawnienie samej osoby i określonego przestępstwac) stwierdzenie, że o tę osobę, o tę rzecz chodziło nam w wykryciuPrzedmioty wykrywcze:- osoba- fakt- zjawisko- okolicznośćGdzie poszukujemy informacji (źródła wiedzy dla procesu wykrywczego):- miejsce zdarzenia - pojmowane szeroko- wiedza o ofiarach przestępstwa, środowisko w jakim ofiara przebywała - wiktymologia- kręgi społeczne (krąg osób najbliższych, znajomych, ogólnospołeczny)- środowisko skonfliktowane z ofiarą (poszukujemy tam motywów, pobudek działania sprawcy) - akta toczących się spraw, materiały w archiwach11. FUNKCJA  DOWODOWA  KRYMINALISTYKITo metody i środki, które należy przedsięwziąć w postępowaniu przygotowawczym; wnioskowanie,gromadzenie i opracowywanie dowodów na użytek jurysdykcyjny. Gromadzenie dowodów musi być zgodne z przepisami kpk.

3

Funkcja dowodowa realizuje następujące cele:- uzyskanie potwierdzenia, że mamy do czynienia z przestępstwem (znamiona przestępstwa)- poznanie sposobu i okoliczności popełnienia przestępstwa- prawne powiązanie określonej osoby z określonym czynem- poznanie osobowości i motywów sprawcy12. FUNKCJA  ZAPOBIEGAWCZADziałanie profilaktyczne, prewencyjne. Trzy kierunki realizacji funkcji zapobiegawczej:· w kierunku związanym z czynnikiem zagrażającym· w kierunku związanym  z czynnikiem zagrożonym· w kierunku związanym z okolicznościami kształtującymi zagrożenie.Funkcja ta może być realizowana bezpośrednio lub pośrednio. Bezpośrednia realizacja funkcji zapobiegawczej  może polegać np. na otoczeniu przez policję bezpośrednią ochroną osoby zagrożonej. Pośrednia realizacja najczęściej wyraża się w sygnalizowaniu odpowiednim władzom i instytucjom stanu zagrożenia ustalonego przez Policję.13. REGUŁA  "SIEDMIU  ZŁOTYCH  PYTAŃ  WYKRYWCZYCH"1. co się wydarzyło (jakie to zdarzenie miało kształt, rozmiary, skutki)2. gdzie (jakie jest miejsce zdarzenia)3. kiedy (dokładnie określić czas zdarzenia)4. w jaki  sposób (mechanizm działania sprawcy)5. dlaczego (motywy, pobudki działania sprawcy)6. jakimi środkami (narzędzia, osoby)7. kto (kto dokonał czynu, kto jest sprawcą, a kto poszkodowanym)14. WSPÓŁCZESNA PRZESTĘPCZOŚĆWzrost w odniesieniu do przestępstw o charakterze kryminalnym, w tym najgroźniejszych przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu szczególnie popełnionych przez nieletnich, subkultury osiedlowe i pseudo kibiców. Wzrosła przestępczość przeciwko mieniu, przestępstwa narkotykowe. Problem przestępczości zorganizowanej. Handel bronią. Wskaźnik liczby przestępstw popełnianych w stosunku do 100 tysięcy mieszkańców (stosowany m.in. dla porównań międzynarodowych) 2005r., stawia nasz kraj w rzędzie państw stosunkowo bezpiecznych (Niemcy około 8.000, Holandia około 7.800, Francja około 5.900, Szwajcaria około 4.900.Ogólna wykrywalność przestępstw w Polsce wynosi 50,5 % i jest podobna do wykrywalności jaką osiągają inne policje w Europie Zachodniej (np. Niemcy w - 50,6 %).15. CZYNNOŚCI WYKONYWANE W RAMACH POSTĘPOWANIA KARNEGO-Czynności procesowe nie kryminalistyczne np. wydawanie postanowień o wszczęciu dochodzenia, śledztwa, o zaznajomieniu z aktami sprawy, o przedstawieniu zarzutów.-Cz. Procesowe - z kpk: przesłuchanie, oględziny, zlecenie ekspertyzy, przeszukanie, użycie psa.-Cz. Kryminalistyczne: wykonanie ekspertyzy-Cz. Operacyjno- kryminalistyczne: pościg, blokady, wywiad, pułapka.-Cz. Operacyjno- rozpoznawcze o charakterze administracyjno prawnym.16. ŹRÓDŁO  DOWODOWE  A  ŚRODEK  DOWODOWYWg prof. Prusaka:Źródłem dowodowym jest podmiot wypowiedzi mającej znaczenie dowodowe (np. świadek, oskarżony, biegły), przedmiot (rzecz, dokument) albo miejsce szeroko pojmowanych oględzin, dostarczające wiadomości o znaczeniu dowodowym.Środkiem dowodowym jest zaś intelektualna treść (informacja, wiadomość), dotycząca faktów dowodowych zawarta w wypowiedziach osób (zeznanie świadka, opinia biegłego) oraz uzyskana w drodze oględzin (miejsca ) czy też w drodze odczytania dokumentu.Reasumując, źródło dowodowe to wszystko skąd czerpiemy interesujące nas informacje, natomiast środek dowodowy są to informacje wydobyte ze źródła dowodowego.17. WYMIEŃ  I  OMÓW  ŹRÓDŁA PIERWSZYCH  INFORMACJIInformacja to wszelkie dane o świecie zewnętrznym, które uzyskujemy albo przez bezpośrednie poznanie zmysłowe albo przez odbiór podawanego przez inną osobę opisu jakiegoś stanu rzeczy lub zjawisk.Źródła informacji:- osoby (żyjące istoty ludzkie)- (pojmowane szeroko, także zwierzęta)- miejsca (wycinki przestrzeni lub pomieszczenia)- zjawiska i zdarzenia (przeszłe i aktualne)- następstwa zdarzeń, zwłaszcza ślady- dokumenty

4

- zwłoki (ciało, części tego ciała lub szczątki)Pierwsza informacja dotyczy przedmiotu (zdarzenia, zjawiska, osoby, itp.) o którym podmiotowi odbierającemu tę informację nie było dotychczas wiadomo, czy to zupełnie, czy też w takim kontekście jaki zawiera przekazana mu informacja.Najczęściej osoby są źródłami takich informacji (informacje zawarte są w treści ich wypowiedzi).Źródła pierwszych informacji dzieli się na:- wewnętrzne (własne) - celowo zorganizowane przez organy ścigania dla zapewnienia sobie dopływu informacji o interesujących te organy faktach, zjawiskach czy osobach.- zewnętrzne - pochodzą od osób, które dotychczas nie miały żadnych kontaktów z organami ścigania i przekazują informacje tym organom w sposób spontaniczny.Typowe źródła pierwszych informacji:- zawiadomienie obowiązkowe - doniesienie jawne- doniesienie anonimowe- samooskarżenia- publikatory- instytucje kontrolne i kontrolno - rewizyjne20. ŚLADY  I  ICH  PODZIAŁŚlady to wszelkie dające się ustalić w określonym wycinku rzeczywistości następstwa tych zmian, których zespół albo tworzy jakieś zdarzenie, albo jest z tym wydarzeniem ściśle powiązany. Ślady są następstwami jakichś zachowań, faktów, zjawisk, a więc wykazują z tymi zachowaniami, faktami, zjawiskami powiązanie przyczynowo-skutkowe oraz mają charakter materialny i są możliwe do wykrycia i zbadania.Ślady służą do rekonstrukcji przebiegu zdarzeń.Podział śladów:1. odbitki (odciski powierzchniowe)2. odciski wgłębione3. plamy, substancje, płyny, przekształcenia tych substancji4. zmiany geometryczne, przeobrażenia 5. porzucone w określonym miejscu6. śladem jest brak jakiejś rzeczyPodział śladów wg ekspertyzy:1. ślad daktyloskopijny 2. ślad po użyciu broni palnej3. ślad mechanoskopii4. ślady biologiczne (krew ludzka)5. ślady fonoskopijne 6. ślady odorologiczne7. traseologia (ślady stóp, obuwia, pojazdów)Podział śladów wg sprawstwa (kto je pozostawił):1. ślady ludzi2. zwierząt 3. pojazdów4. narzędziPodział  wg miejsca występowania śladów:1. u sprawcy2. u pokrzywdzonegoWyróżniamy też ślady z działania i z zaniechania.21. CO  TO  SĄ  OGLĘDZINY - CEL  OGLĘDZIN.Oględzinami nazywamy czynność procesową o charakterze dowodowym, polegającą na ujawnieniu i utrwaleniu cech, stanu oraz miejsca położenia różnych przedmiotów w celu wyjaśnienia okoliczności mających znaczenie dla sprawy.Oględziny są czynnością dowodową, w której dokonuje się spostrzeżeń za pomocą zmysłu wzroku, węchu, słuchu, dotyku i smaku.Celem oględzin jest ujawnienie, zebranie i zabezpieczenie wszelkich śladów mających związek ze sprawą. Wyjaśnienie faktycznych okoliczności zdarzenia, a w szczególności ustalenie miejsca, czasu i sposobu dokonania czynu oraz stwierdzenie charakteru zdarzenia (przestępstwo).Przedmiotem oględzin są wszelkie mające charakter wyodrębnionych przedmiotów, np. ciało ludzkie.Przy oględzinach niezbędne jest sporządzenie odpowiedniej dokumentacji, która obejmuje:· sporządzenie protokołu oględzin

5

· sporządzenie szkiców miejsca przestępstwa· wykonanie zdjęć fotograficznych22. OGLĘDZINY MIEJSCAWażne znaczenie w procesie dowodowym mają oględziny miejsca, które są czynnością tak procesową (art. 207 kpk), jak i kryminalistyczną (bo wymagającą metodyki kryminalistycznej).Oględziny miejsca to taka czynność, która polega na bezpośrednim poznaniu zmysłowym wycinka przestrzeni lub pomieszczenia.Celem oględzin miejsca są:· wykrycie· wstępne zbadanie· zabezpieczenie wszelkich źródeł informacji, zwłaszcza śladów oraz samych informacji o:- miejscu na którym odbywają się oględziny- zdarzeniu, które się na tym miejscu rozegrało i jest przedmiotem sprawy- okolicznościach i mechanizmach tego zdarzenia- osobach, które wzięły udział w tym zdarzeniu i rolach, w jakich udział ten wzięły23. ETAPY  OGLĘDZINW przebiegu oględzin wyróżniamy dwa etapy:- etap czynności przygotowawczych- etap oględzin właściwychDo czynności przygotowawczych należą: - zabezpieczenie pozytywne miejsca zdarzenia - zabezpieczenie negatywne miejsca zdarzeniaW ramach zabezpieczenia pozytywnego miejsca zdarzenia wyróżniamy:- ogólną orientację dotyczącą miejsca i zdarzenia - udzielenie pierwszej pomocy ewentualnym pokrzywdzonym oraz zapobieżenie ewentualnym dalszym stratom materialnym- ewentualne zatrzymanie sprawcy zdarzenia- ustalenie ewentualnych świadków zdarzeniaDo zabezpieczenia negatywnego należą:- niedopuszczenie do zniszczenia śladów przez zjawiska atmosferyczne- niedopuszczenie do zmiany wyglądu miejsca zdarzenia i usytuowania na nim przedmiotów, a zatem niedopuszczenie do zabrania czegokolwiek z tego miejsca lub dokonywania w nim jakichkolwiek zmianEtapy oględzin właściwych:- etap ogólno-orientacyjny - dokonuje się ogólnej orientacji dotyczącej rodzaju zdarzenia; ustala się granice miejsca, które ma być poddane oględzinom; dokonuje się podziału czynności i ustala się ich kolejność- etap statyczny - na tym etapie nie wolno jeszcze dokonywać żadnych zmian na miejscu zdarzenia. Można tylko dokonywać oględzin miejsca bez poruszania czegokolwiek. Można wykonywać zatem pomiary, szkice i nagrania video.- etap dynamiczny - dokonuje się już zmian  i przemieszczeń na miejscu zdarzenia i bada się ślady niedostrzegalne w etapie statycznym. W tym etapie dociera się do tych śladów na miejscu zdarzenia, które na etapie statycznym nie były dostępne. Ślady te bada się i zabezpiecza.- etap analizy - dokonuje się myślowego przeglądu oględzin starając się ustalić, czy czegoś w ich przebiegu nie zapomniano lub wadliwie wykonano.Do najważniejszych metod przeprowadzanie oględzin zalicza się:· metoda obiektywna (dośrodkowa) - stosując tę metodę, oględziny przeprowadza się od lewej wewnętrznej  krawędzi miejsca i za ruchem wskazówek zegara prowadzi się je spiralnie do punktu centralnego.· metoda subiektywna (odśrodkowa) - oględziny rozpoczyna się od punktu centralnego (np. od zwłok leżących w pokoju) i za ruchem wskazówek zegara prowadzi się je spiralnie do początku lewej wewnętrznej krawędzi miejsca.Wybór jednej z tych metod zależy od sytuacji. 24. NA  CZYM  POLEGA  PRZYGOTOWANIE  SIĘ DO  OGLĘDZINPolega na zorganizowaniu grupy oględzinowej - prawidłowy dobór osób ze względu na cechy i informacje o danym zdarzeniu.Polega na odpowiednim wyposażeniu grupy oględzinowej w sprzęt techniczny zależny od rodzaju zdarzenia. Podstawowy sprzęt grupy oględzinowej to uniwersalne walizki śledcze, zestawy specjalistyczne (do zabezpieczenia mikrośladów), sprzęt fotograficzny, kreślarski oraz środki transportu i łączności.25. NA  CZYM  POLEGA  ZABEZPIECZENIE  MIEJSCA  OGLĘDZINZabezpieczenie wszelkich  źródeł informacji zwłaszcza śladów oraz samych informacji jest celem oględzin miejsca, obok wykrycia i wstępnego zbadania miejsca. Po przybyciu na miejsce zdarzenia, kierownik grupy oględzinowej przed przystąpieniem do właściwych oględzin powinien dokonać ogólnego przeglądu miejsca

6

zdarzenia. Pozwala to na zindywidualizowanie planu oględzin i zakreślenie granic terenu, który będzie im poddany.Czynność ta to oględziny ogólno-orientacyjne i służą one ustaleniu czego i gdzie należy poszukiwać, jak i kiedy przeprowadzać poszukiwania oraz jak zabezpieczyć miejsce oględzin. Jest to zabezpieczenie:-miejsca na którym odbywają się oględziny,-zdarzenia, które się rozegrało na tym miejscu i jest przedmiotem sprawy,-informacji o okolicznościach i mechanizmach tego zdarzenia,-inform.o osobach, które wzięły udział w tym zdarzeniu i rolach, w jakich udział ten wzięły.Wyróżniamy:1.Zabezpieczenie pozytywne miejsca zdarzenia:-ogólna orientacja dotycząca miejsca i zdarzenia,-udzielenie pierwszej pomocy, zapobieżenie dalszym stratom,-zatrzymanie sprawcy zdarzenia,-ustalenie świadków.2.Zabezp.negatywne:-niedopuszczenie do zniszczenia śladów przez zjawiska atmosferyczne,-niedopuszczenie do zmiany wyglądu miejsca zdarzenia, a zatem niedopuszczenie do zabrania czegokolwiek z tego miejsca lub dokonywania zmian.26. SKŁAD GRUPY OGLĘDZINOWEJ:1.Skład obligatoryjny:-Kierownik grupy: organ procesowy (prokurator lub pracownik pionu dochodzeniowo śledczego policji).Przeprowadza oględziny kierując pracą całej grupy.-Pracownik pionu operacyjno-rozpoznawczego policji, do którego należy: Ogólna orientacja w zakresie możliwości wykorzystania w danej sprawie materiałów i środków operacyjno-rozpoznawczych. Ustalenie osobowych żródeł  informacyjnych, świadków. -Pracownik pionu techniki kryminalistycznej, który wykonuje na miejscu pomiary, fotogramy, nagrania oraz  wykonuje  prace techniczne przy  ujawnianiu i zab.śladów.2.Skład fakultatywny grupy:-Przewodnik z psem tropiącym, jeżeli  użycie psa jest uzasadnione(czasem i okolicznościami).-Biegły, jeżeli na miejscu występują zagadnienia wymagające informacji specjalnych.-Funkcjonariusz policji dobrze znający dany teren.27. STADIUM A FAZY OGLĘDZIN:W etapie oględzin właściwych wyróżniamy:1.Stadium ogólnoorientacyjne:-w stadium  tym dokonuje się ogólnej orientacji dotyczącej rodzaju zdarzenia,-ustala granice miejsca,-dokonuje się konkretnego podziału czynności,-ustala się kolejność tych czynności.2.Stadium oględzin szczegółowych składa się z faz:a.Statycznej :nie wolno dokonywać żadnych zmian i przemieszczeń. Można wykonywać jedynie: fotogramy, pomiary, szkice, nagrania filmowe.b.Dynamicznej, dokonuje się tu zmian i przemieszczeń oraz bada się ślady niedostrzegalne w poprzednim etapie.Dociera się tu do śladów, które były niedostępne w poprzedniej fazie, ślady te zabezpiecza się. c.Analizy: dokonuje się tu jedynie myślowego przeglądu oględzin starając się ustalić, czy czegoś w ich przebiegu nie zapomniano czy wadliwie nie wykonano.28. INSTRUMENTACJA I DOKUMENTOWANIE MIEJSCA OGLĘDZINSprzęt do przeprowadzenia oględzin miejsca zdarzenia może być różnorodny, w zależności od specyfiki tego miejsca i charakteru zdarzenia. Najbardziej typowym sprzętem są walizki śledcze, które mogą  być: walizkami służącymi do przeprowadzania każdej czynności  oględzinowej w różnych sprawach tzw. walizki uniwersalne i walizki specyficzne: -służące do przeprowadzania tylko pewnego rodzaju czynności,-oraz wykonywania wszystkich czynności, ale tylko w jednym typie spraw np.walizki do badania wypadków drogowych.Konieczne jest ,aby przed zabraniem przedmiotów z miejsca zdarzenia zostały one sfotografowane w takim układzie i położeniu jak je znaleziono. Przed zabraniem należy je dokładnie opisać , podając ich stan, cechy charakterystyczne oraz miejsca z których je zabrano. Zgodnie z wymogami sporządzania protokołu, powinno się także podać kto był obecny przy ujawnieniu i zapakowaniu danego przedmiotu, a także podać czas znalezienia i zapakowania przedmiotu. Do badań przedmioty te muszą być doręczone osobiście. Z oględzin miejsca zawsze musi być sporządzony dokładny protokół.

7

Protokołowanie: 1.Co jest przedmiotem oględzin, kto je wykonuje,  kiedy podjęto czynności.2.Opis miejsca,3.Zestaw dowodów- dokładny opis.Opis śladów musi być zwięzły, jasny, komunikatywny.Podpis uczestników, należy ich wymienić. Protokołowaniu towarzyszy dokumentacja techniczna.29. OGLĘDZIN OSÓB:Są to z reguły oględziny osoby podejrzanej względnie podejrzanego albo osoby pokrzywdzonego. Zgodnie z k.p.k-art.74p.2, jeżeli jest to potrzebne dla celów dowodowych podejrzany ma obowiązek poddania się oględzinom ciała. Również jeżeli jest to konieczne dla celów dowodowych można także świadka poddać za jego zgodą, oględzinom ciała. Natomiast pokrzywdzony nie może się sprzeciwić takiej czynności jeżeli karalność czynu zależy od stanu jego zdrowia.Celem procesowych oględzin osoby jest jej identyfikacja oraz wykrycie na jej ciele lub odzieży śladów zdarzenia.Przedmiotem jest powierzchnia ciała człowieka oraz jego odzież, w której znajduje się aktualnie, względnie w której znajdował się w chwili zdarzenia. Oględziny ciała powinny być dokonane przez osobę tej samej płci. W tych oględzinach wskazany jest udział biegłego medyka sądowego. Zazwyczaj ocena  oględzin bywa możliwa dopiero po ekspertyzie. Jest to czynność, której przebieg jest protokołowany i możliwe jest także wzbogacenie tej dokumentacji środkami utrwalającymi obraz.Reasumując: jest to czynność procesowa i zarazem kryminalistyczna, polegająca na bezpośrednim poznaniu zmysłowym właściwości ciała i odzieży na miejscu zdarzenia, innym miejscu np. w siedzibie organu procesowego lub instytucie , zakładzie naukowym.30. OGLĘDZINY CIAŁACelem badań jest stwierdzenie śladów przestępstwa, obrażeń ciała, ocena stanu zdrowia z punktu widzenia zdolności do uczestniczenia w czynnościach procesowych, możliwość osadzenia w areszcie., ocena sprawności fizycznej. Oględziny ciała wymagają najczęściej całkowitego obnażenia i muszą być prowadzone w obecności drugiej osoby. Wszystkie dostrzeżone ślady powinny zostać szczegółowo opisane i sfotografowane. Opis powinien zawierać dokładną ich lokalizacją, odniesioną do stałych punktów anatomicznych na ciele. Znalezione obce cząstki, zabrudzenia zabezpieczać należy w sposób właściwy dla wszystkich śladów biologicznych. Wyskrobiny zza paznokci powinny być dokonane drewnianą pałeczką, tak by nie skaleczyć badanego i nie pobrać jego własnej krwi. Włosy pobierać należy ze szczytu głowy, z okolicy czołowej, obu skroni i potylicy, pobiera się także włosy łonoweUraz: jest to energia z jaką narzędzie godziło w ciało człowieka.Obrażenie, uszkodzenie ciała: ślad na ciele powstały pod wpływem działającego narzędzia. Określamy go jako stłuczenie, podbiegnięcie krwawe(siniec), zranienie, zwichnięcie, złamanie.Naruszenie funkcji: To ograniczenie, a nawet czasowe zniesienie normalnych czynności danego narządu, układu.Rozstrój zdrowia: to ogólnoustrojowe upośledzenie sprawności człowieka- choroba.31. OGLĘDZIN ZWŁOKJeśli na miejscu zdarzenia zostaną ujawnione zwłoki ludzkie , to stanowią one punkt centralny oględzin tego miejsca. Oględziny wówczas obejmują zarówno miejsce, jak i znajdujące się na nim zwłoki. Przyjmuje się zasadę iż oględziny zwłok na miejscu zdarzenia powinny być przeprowadzane z udziałem biegłego medyka sądowego .Jego uczestnictwo ma charakter konsultacyjny, czynność bowiem przeprowadza organ procesowy. Biegły sądowy przeprowadza oględziny zwłok w ramach ekspertyzy medyczno- sądowej, w ramach czynności poprzedzających sekcję zwłok. Pierwszą czynnością jest jak najszybsze ustalenie tego czy na miejscu zdarzenia mamy do czynienia ze zwłokami, czy osobnikiem żywym, któremu należy udzielić pomocy. Czynności tej dokonuje biegły lub prowadzący daną czynność.Przy tym ustaleniu należy pamiętać, że najwcześniej występujące objawy śmierci, dostrzegalne tylko optycznie nie mają charakteru znamion swoistych.Do zewnętrznych objawów śmierci zaliczamy: brak kontaktu z otoczeniem , znieruchomienie, zwiotczenie mięśni, zanik odruchów, ustanie oddychania, zanik tętna. Na podstawie tych objawów nie można stwierdzić śmierci. Pewnych danych wskazujących na  zajście śmierci może dostarczyć przeprowadzenie trzech prób: Próba podwiązania palca domniemanego denata- polega na podwiązania jego palca sznurkiem. Przy utrzymaniu krążenia wystąpi obrzęk Próba ucisku wargi denata- uciśnięcie jego wargi pincetą. W razie braku krążenia- zabarwienie wargi nie ulega zmianom. Próba lakowa- polega na kapnięciu lakiem na powłoki skórne. Jeżeli wystąpi odczyn w postaci zabarwienia to dowodzi to utrzymaniu krążenia krwi.  32. SEKCJA ZWŁOK

8

Sekcji zwłok(otwarcie zwłok, oględziny wewnętrzne) dokonuje biegły, w obecności organu procesowego. Art. 209p. 4 kpk.Ogólny schemat postępowania: Sfotografowanie ubranych zwłok, opis odzieży, Ostrożne zdejmowanie i oględziny kolejnych części ubrania, Opis obnażonych zwłok, sfotografowanie całej sylwetki, pobranie cząstek obcych. Wykonanie badań metalograficznych- gdy są obrażenia postrzałowe Obmycie zwłok, opis i fotografia obrażeń, wykonanie szkiców i schematów. Biegły przystępuje do oględzin wewnętrznych: otwiera czaszkę, klatkę piersiową, jamę brzuszną, a następnie bada wyjęte narządy Pobranie tkanek do badań laboratoryjnych- decyduje o tym organ procesowy. Postawienie rozpoznania i wydania opinii wstępnej. 33. ZNAMIONA ŚMIERCI I ICH ZNACZENIE DLA  DZIAŁAŃ ROZPOZNAWCZYCH I WYKRYWCZYCH.Śmiercią jest śmierć pnia mózgu. Od momentu śmierci mózgowej do chwili śmierci biologicznej , kiedy to pojawiają się znamiona śmierci, mogą pojawiać się reakcje interletalne, przypominające reakcje za życia (skurcze mięśni, wzrastanie włosów).ZNAMIONA ŚMIERCI: stężenie pośmiertne, plamy opadowe, bladość zwłok, oziębienie zwłok, wysychanie powłok skórnych zwłok. Znamiona te są w pełni wykształcone w ciągu 12h od chwili śmierci. Stwierdzenie tych zmian i wyniki ich badań mogą pozwolić na: ustalenie czasu śmierci, ustalenie położenia zwłok po śmierci, a także ustalenie przyczyn śmierci. Ostateczne wnioski o czasie, przyczynach i mechanizmach śmierci można wysnuwać dopiero na podstawie sekcji zwłok.34. WIZJA LOKALNA  Jest to czynność kryminalistyczna polegająca na bezpośrednim poznaniu zmysłowym miejsca zdarzenia lub jego fragmentu w celu sprecyzowania lub uzupełnienia tych informacji , względnie w celu usunięcia , bądź tylko wyjaśnienia tkwiących w nich sprzeczności.Przypomina oględziny miejsca. Jednak różnią się od siebie celami. Wizja nastawiona jest na sprawdzenie, uzupełnienie bądź precyzowanie informacji już posiadanych, oględziny nastawione są na wykrywanie, zbadanie, zabezpieczanie informacji i ich źródeł. Dzięki swym funkcjom weryfikacyjnym, czyli sprawdzającym może przypominać eksperyment kryminalistyczny. Ma ona jednak charakter bardziej statyczny. Może być przeprowadzana z udziałem świadków, podejrzanego, biegłych. Kpk. Nie przewiduje wizji lokalnej. W praktyce czynność tę określa się jako” oględziny wtórne”.35. WSKAZANIE MIEJSCANie jest odrębną czynnością, lecz szczególną formą przesłuchania charakteryzującą się tym, że osoba przesłuchiwana wskazuje w czasie tej czynności organowi procesowemu pewien wycinek przestrzeni bądź pomieszczenia, określając go jako miejsce zdarzenia, bądź miejsce w którym znajdują się ukryte zwłoki lub inne źródła informacji o zdarzeniu.Miejsce wskazane przez przesłuchiwanego może być organowi już znane. Pomimo tego powinno się przeprowadzić czynność wskazania miejsca, posiada ono, bowiem duże znaczenie dowodowe. Znaczenie to polega na tym, że bardzo często prawdziwe miejsce zdarzenia znane jest tylko  rzeczywistemu sprawcy. Miejsce wskazywane może też jednak nie być znane organowi, w takim przypadku, po wskazaniu powinny nastąpić jego oględziny..36. PENETRACJA TERENU Jest to czynność nie określana w Kpk., albowiem jest to czynność usługowa, pomocnicza w stosunku do innych czynności przeprowadzanych na miejscu zdarzenia, a zwłaszcza w stosunku do oględzin tego miejsca.Cele penetracji miejsca zdarzenia: ogólne poznanie tego miejsca, określenie jego granic, wstępna orientacja dotycząca możliwości przeprowadzenia na tym miejscu określonych czynności. Penetracja może być przeprowadzana przed czynnością na miejscu zdarzenia , jak i po przeprowadzeniu takiej czynności (np. po oględzinach). W tym przypadku ma na celu skontrolowanie czy miejsce, na którym przeprowadzono określoną czynność było wytypowane właściwie, czy też poza tym miejscem znajdują się ślady. Penetracja może niekiedy ujawnić dalsze ślady oddalania się z  sprawcy z tego miejsca.37. OGLĘDZINY RZECZY

9

Jest to czynność procesowa i kryminalistyczna, polegająca na bezpośrednim poznaniu rzeczy ruchomej w celu zidentyfikowania przedmiotu oględzin i określenia jego cech albo w celu ujawnienia i zabezpieczenia śladów, które mogą się znajdować na tym przedmiocie.Celem oględzin jest identyfikacja  i wykrycie na tej śladów, a niekiedy ustalenie właściwości  danej lub jej struktury, zawartości. Na podstawie takich oględzin możliwe jest formułowanie wniosków dotyczących modus operandi sprawcy działającego przy pomocy danej albo na jej powierzchni. Przed badaniem konieczna jest identyfikacja , w ramach której należy ustalić parametry (wielkość, ciężar, cechy grupowe, indywidualne, a także stopień zdatności do wykonania zadań dla których została wyprodukowana albo użyta.Przy jej oględzinach należy zabezpieczyć jej wygląd, ale także należy zabezpieczyć protokolarnie i technicznie wszelkie ślady znajdujące się na jej powierzchni.38. PSYCHOLOGIA KRYMINALISTYCZNA ( ZEZNAŃ )Pewien dział, który ułatwia organom śledczo-sądowym uzyskiwanie i ocenę środków dowodowych i osobowych źródeł informacyjnych. Należy tu wspomnieć o etiologii przestępczości i zjawisk ze sfery patologii życia społecznego, jako badaniu przyczyn i czynników warunkujących zachowania przestępcze i przestępczość. Występują tu następujące koncepcje. Koncepcje bio-psychologiczne (dziedziczenie) Koncepcje psycho-społeczne (środowisko życia i warunki wychowania (czynniki ekonomiczne, społeczne i kulturowe) koncepcje mieszane - biologiczno-socjologiczne Koncepcje sytuacyjne Koncepcja wieloczynnikowa, każda z powyższych koncepcji może okazać się prawdziwa nie ma jednego, uniwersalnego, stale występującego mechanizmu przyczynowego przestępczości i zjawisk ze sfery patologii życia społecznego T. Hanausek: przyczyny i uwarunkowania przestępczości i zjawisk patologii społecznej mogą być różne u różnych ludzi, a nawet różne u jednego człowieka w różnych sytuacjach B. Hołyst: większość przejawów zachowania człowieka znajduje swe źródło nie w jednym czynniku czy też w określonej grupie, lecz determinowana jest praktycznie nieograniczonym kompleksem równorzędnych sekwencji czynnikowych.39. ETAPY FORMOWANIA SIĘ ZEZNAŃ I WYJAŚNIEŃMateriał,  który stanowi później treść zeznań przechodzi przez następujące etapy: Poznawanie przez późniejszego przesłuchiwanego wycinka rzeczywistości, Zapamiętywanie materiału  poznanego i przechowywanie go w pamięci, Odtwarzanie materiału zapamiętanego. Kolejne odpowiedzi na  40 - 44, stanowią rozwinięcie wyżej wymienionych etapów.40. WRAŻENIEPoznawanie rzeczywistości dokonuje się przez zmysły. Odbiór wrażeń i dokonywanie spostrzeżeń. Przez wrażenia rozumie się odzwierciedlenia pojedynczych własności przedmiotów lub zjawisk np. barwy, dzwięku, smaku, zapachu. Dla procesu formowania zeznań największe znaczenie mają wrażenia słuchowe i wzrokowe. Aby wrażenie zostało odebrane musi być dostatecznie silne. Minimalna wielkość pobudzenia nazywana jest absolutnym progiem wrażenia. Wrażliwość zmysłu to zdolność do odbierania określonych podniet, a czułość to zdolność odczuwania różnic pomiędzy podnietami - minimalna odczuwalna różnica między podnietami nazywa się progiem różnicy.Zagadnienie wspólne dla  41, 42, 43.Na etapie zapamiętywania i przechowywania w pamięci oraz odtwarzania może dojść do zniekształcenia materiału spostrzeżonego na skutek zadziałania różnego rodzaju zaburzeń.Zaburzenia pamięci: Konfabulacje- wypowiedzi zmyślone, omamy pamięciowe Upośledzenia pamięci- objaw organicznych schorzeń mózgu, nerwice, stany depresyjne Całkowite wyłączenie pamięci- amnezja: całkowita i częściowa, a także wsteczna( obejmuje zdarzenie poprzedzające utratę pamięci) i następcza( obejmuje zdarzenie z okresu po odzyskaniu świadomości).Materiał zapamiętany stopniowo zanika na skutek zapomnienia, które rozpoczyna się po zapamiętaniu. 41. SPOSTRZEGANIEPolega na odzwierciedleniu w świadomości podmiotu poznającego, całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska, które w danej chwili oddziałuje na analizatory zmysłowe. Spostrzeżenia dotyczą całych przedmiotów, czasu, przestrzeni, ruchu.Człowiek nie reaguje jednakowo na wszystkie oddziałujące na niego bodźce. Uwaga jest to kierowanie świadomości na określony przedmiot. Wyróżniamy dwa rodzaje uwagi: mimowolną, która jest niezależna od woli podmiotu oraz dowolną, polegającą na koncentracji percepcji w wyniku zamiaru i wysiłku podmiotu poznającego. Na jakość spostrzeżeń mają wpływ właściwości osobnicze podmiotów (wady wzroku, słuchu, a także tzw. Stany psychopatologiczne).

10

Zależne jest także od doświadczenia podmiotu, jego wiedzy i nastawień- apercepcja.. Na jakość wpływa także spostrzegawczość, motywacja, a także okoliczności towarzyszące poznaniu. 42. ZAPAMIĘTYWANIEMoże być mimowolne, lub dowolne(zależne od woli podmiotu). W tym przypadku zależeć będzie od motywacji, organizacji zapamiętywania. Rozróżniamy pamięć mechaniczną- niezależną od rozumienia zapamiętywanego materiału i logiczną, która polega na rozumieniu terminów i pojęć występujących w materiale zapamiętywanym, zrozumieniu związków jakie pomiędzy tymi terminami zachodzą.Cechy charakteryzujące pamięć: szybkość zapamiętywania, trwałość, wierność zapamiętywania, gotowość do odtwarzania.Wyróżniamy pamięć: obrazową(słuchową lub wzrokową), słowno logiczną, ruchową.43. ODTWORZENIE                          Może przybierać postać rozpoznawania, gdy ponownie podmiot ma do czynienia z obiektem uprzednio spostrzeżonym i zapamiętanym, bądź przypominania, gdy podmiot opisuje z pamięci jego cechy.44. ZNACZENIE MOTYWACJIPrzez motywację rozumie się takie zjawiska jak: intencja, zamiar, chęć, pragnienie, życzenie, zainteresowanie czymś, obawa itp. Cechą wspólną jest pewna gotowość do zmierzania ku określonym celom. Jest to proces wew, warunkujący dążenie ku określonym celom. Motywy działają „wyolbrzymiająco” na procesy poznawcze będące z nimi w związku. Wielkość tego oddziaływania jest zależna od bliskości  skojarzenia. Poznawane zjawiska mające związek z przedmiotem pragnienia, uzyskują większą subiektywną wartość. Łatwiej zapamiętuje się i przypomina przedmioty mające związek z przedmiotem pragnienia. Zapamiętywanie nie jest bardziej efektywne jeśli leży w sferze wpływów. Motywy maja też wpływ na selekcję materiału zapamiętanego i odtworzonego.45. TAKTYKA PRZESŁUCHANIA ŚWIADKABrak tu stałych i niezmiennych zasad taktyki przesłuchania. Dyrektywy te powinny być stosowane elastycznie i modyfikowane w zależności od warunków konkretnego przesłuchania i osobowości świadka. Dyrektywa stałego kierowania czynnością przesłuchania i panowania nad nią przez przesłuchującego. Powinno zmierzać do utrzymania stałego kierunku dialogu. Dyrektywa obiektywizmu i uprzejmości- wyrażająca się w jednakowym, bardzo uprzejmym stosunku do świadka, bez względu na treść zeznań. D. Obserwacji zachowania świadka, należy pamiętać, że zachowania ludzkie są zróżnicowane. W każdym razie przesłuchujący powinien zwracać uwagę na to co świadek mówi, ale i jak mówi. D. Prawidłowego odbioru kłamstwa, wyraża się w zaleceniu, aby przesłuchujący nie prostował wypowiedzi świadka, którą uznał za kłamstwo. Natomiast wykazanie bezspornej i oczywistej kłamliwości wypowiedzi po zakończeniu zeznania bywa elementem zaskakującym świadka i może doprowadzić do sprostowania jego zeznań. D. Unikania sugestii. Wynika  z art. 171 p.3 kpk.. Sugestia może być zawarta w pytaniu, intonacji głosu, czy w mimice twarzy przesłuchującego. Pytania sugestywne: rozstrzygające, wyczekujące, nie rozdzielcze, o błędnej implikacji.Przesłuchujący powinien przyjąć stała, obiektywną postawę wobec informacji podawanych przez świadka. Należy jednak pouczyć świadka o konsekwencji braku prawdomówności. Podpisanie przez świadka oświadczenia, że został on uprzedzony o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. Ewentualne uprzedzenie świadka o tym, że przebieg jego przesłuchania będzie utrwalony na taśmie- art.174 kpk. Zgoda świadka nie jest tu wymagana. 46. TAKTYKA PRZESŁUCHANIA DZIECI I OSÓB W PODESZŁYM WIEKU.Przy przesłuchaniu nieletniego konieczne jest branie pod uwagę jego okresu rozwojowego.Wyróżniamy: okres wieku przedszkolnego(3 - 7lat), młodszego wieku szkolnego(7-12lat) wieku dorastania(od 12-13 do 17-18 lat). Wyróżniamy:1.Etap przygotowawczy-należy dążyć tu do uzyskania dokładnych informacji o nieletnim, stopniu rozwoju, wrażliwości etc.2.Etap czynności wstępnych- rozpoczyna się swobodnej rozmowy na tematy obojętne dla sprawy. Nieletniego nie uprzedza się o możliwości poniesienia odpowiedzialności za złożenie fałszywych zeznań. Jeżeli przy przesłuchaniu zamierza się korzystać z zapisu magnetofonowego, to należy go o tym uprzedzić.3. Etap zapoznawczo-orientacyjny- powinien być dłuższy niż analogiczny etap przy przesłuchaniu osoby dorosłej.4.Etap zeznania spontanicznego- nie wolno przerywać wypowiedzi nieletniego.5.Etap zadawania pytań: na etapie tym konieczne jest uwzględnienie specyficznych cech rozwoju nieletniego. Należy unikać obecności rodziców, opiekunów i nauczycieli. Wskazany jest udział psychologa. Do wyjątków

11

powinno należeć okazywanie nieletniemu zwłok, przesłuchania powinno trwać krótko. Należy pamiętać, że nie jest on w stanie zapamiętać takiej ilości szczegółów co osoba dorosła.Przesłuchanie osób w podeszłym wieku: należy uwzględnić w tym przypadku, że starzenie się człowieka rzutuje na etapy formowania się zeznań, mogą występować zaburzenia spostrzegania (wrażliwość na barwy maleje, podniesienie się o 50% dolnego progu słyszalności). Jeżeli chodzi o zapamiętywanie to zmniejsza się zdolność przyswajania nowych treści,  występowanie konfabulacji, wystąpienie symptomatyki  urojeniowej, występuje także osłabienie zdolności sądu.1.Przesłuchujący powinien liczyć się z możliwością wystąpienia wyżej wymienionych zmian,2.Należy dążyć do przedłużenia etapu zapoznawczo- orientacyjnego,3.Unikać sugestii,4.Oszczędzać wszelkich wzruszeń świadkowi, które mogą negatywnie wpływać na stan jego zdrowia. Starość przypada na ok. 80.lat47. TAKTYKA ODBIERANIA WYJAŚNIEŃ OD PODEJRZANEGOPodejrzany w czasie przesłuchania należy zapewnić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem tej czynności, wyjaśnienia złożone w warunkach wyłączających swobodę nie mogą stanowić dowodu-art 171p.6 kpk.Do akt można dołączyć różne oświadczenia czy pisma. Jednak dowodu z wyjaśnień świadka nie można zastąpić treścią pism, notatek urzędowych, zapisków. Podejrzanego nie wolno straszyć, grozić mu itp.Metody przesłuchania podejrzanego:1.Metoda kumulatywnego ujawnienia dowodów polega na szybkim i pełnym przedstawieniu wszystkich dowodów. Ma na celu zaskoczenie podejrzanego.2.Metoda stopniowego i stosunkowo powolnego ujawniania wszystkich dowodów- stopniowe analizowanie wszystkich dowodów i ich powiązań oraz mechanizmów.3.Metoda perswazji polega na prowadzeniu z podejrzanym dialogu ma na celu wzbudzenie u podejrzanego refleksji. Nie wolno dawać podejrzanemu żadnych obietnic w zamian za ujawnienie przez niego prawdy.4.Metoda wykorzystania efektów psychologicznych. Do najbardziej typowych i najczęściej stosowanych tego typu efektów należą uzyskiwane w wyniku rozpoznania podejrzanego w następstwie jego okazania, a także w wyniku okazania podejrzanemu osób, Zwłok, a niekiedy również w toku konfrontacji.5.Metoda  redukowania do absurdu -doraźnie nie prostuje się poszczególnych kłamstw podejrzanego lecz po jego zakończonej wypowiedzi6.Metoda szczegółowych pytań - należy dodać, że osoba kłamiąca, chcąc przekonać rozmówce o swej prawdomówności wdaje się w omawianie szczegółów, w których następnie się gubi.7. Metoda wykorzystania sprzeczności w wyjaśnieniach kilku podejrzanych. 8.Metoda „ odtwarzania” - celem jest tu zapoznanie podejrzanego z pełnym i logicznym tokiem odtwarzania materiału dowodowego i przekonanie go, że wszelkie jego kłamstwa są pozbawione sensu. Istnieją, także kontrowersyjne metody, które przez  niektórych uważane są za niedopuszczalne :1.Metoda stymulowania i wykorzystywania stanów emocjonalnych podejrzanego2.Metoda „krzyżowego ognia pytań”- podejrzany jest przesłuchiwany jednocześnie przez kilka osób, z których każda pyta go o jakiś wątek zdarzenia.3.Metoda „ wszechwiedzy”- polega na wyrabianiu u podejrzanego przekonania, że przesłuchujący wie o nim wszystko.4.Podstęp: jest dopuszczalne jeśli ustawa wyraźnie tak stanowi np. zakup kontrolowany, w sferze czynności operacyjno - rozpoznawczych jest niekiedy możliwe, gdy nie ma tu zastosowania przepis art.235 kpk.Jednakże nawet te jednostkowe przypadki są obwarowane pewnymi warunkami: stosowanie podstępu nie może być niezgodne z prawem, niedopuszczalne jest wprowadzenie w błąd dotyczący jego sytuacji procesowej, nie wolno dawać mu obietnic i udzielać błędnych informacji co do stanu jego zdrowia i sytuacji rodzinnej.48. OKAZANIE OSÓB I RZECZY              Okazanie jest czynnością kryminalistyczną, jak i procesową polegającą na jednoczesnym przedstawieniu jakiejś osobie grupy przedmiotów poznania w celu stwierdzenia przez te osobie, czy w tej grupie znajduje się taki przedmiot, z którym się uprzednio zetknęła. Sens okazania polega na identyfikacji przedmiotu poznania. Okazanie można także określi jako szczególną formę przesłuchania..Cele okazania: rozpoznanie przedmiotu lub nierozpoznanie, a w razie rozpoznania dochodzi do identyfikacji., weryfikacja uprzednich zeznań lub wyjaśnień osoby rozpoznającej lub rozpoznawanej, efekt psychologiczny, uzupełnienie i zarazem umocnienie posiadanego materiału dowodowego.Wynik okazania: rozpoznanie okazanego przedmiotu, nierozpoznanie- wynik taki ma taką samą wartość dowodową, jak rozpoznanie, nierozpoznanie wynikające z nie pamiętania uprzednio spostrzeżonego przedmiotu.. Wyróżniamy okazanie jawne i  tajne- polegające na wyłączeniu możliwości rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną.49. IDENTYFIKACJA POJĘCIE

12

Jest to stwierdzenie tożsamości, identyczności. Jest ustaleniem relacji tożsamości przedmiotu lub klasy przedmiotów i cech wzorca oraz wykazywanie tożsamości osoby podejrzanej o udział w zdarzeniu z tą osobą, która pozostawiła badany ślad. Szczególnie ważne są tu cechy swoiste i cechy diagnostyczne. Za cechy swoiste uważa się cechy przysługujące wszystkim przedmiotom danego rodzaju i tylko im. Za diagnostyczne zaś, własności szczególnie wyraźne, ułatwiające rozpoznanie przedmiotów danego rodzaju wśród innych. Jest ustaleniem relacji tożsamości cech wzorca. Zachodzi więc konieczność dokonania przyporządkowań parami tych cech z zastosowaniem rozumowania per analogiam. Wiedza o typowości przypadków mieści się w tzw. Wiadomościach specjalnych. Pozwala ona na przeprowadzenie wartościowań stwierdzonych cech śladu.50. IDENTYFIKACJA GRUPOWAjest to sąd wydany na podstawie badań porównawczych, w którym stwierdza się, że określony przedmiot (osoba, rzecz, zwłoki, itp.) posiada takie same cechy jak przedmioty należące do tej samej grupy (klasy, gatunku, rodzaju) i dlatego może być do niej zaliczony, np. typu broni, z której został wystrzelony dany pocisk, typu użytej maszyny do pisania, typu samochodu użytego na miejscu zdarzenia, itd. - zatem ma znaczenie wykrywcze. W praktyce identyfikacja grupowa zawsze poprzedza indywidualną, bez względu na to, czy dysponujemy „podejrzanym” obiektem czy nie, służy m.in. wyeliminowaniu z badań szczegółowych (indywidualnych) tych „podejrzanych”  obiektów (jeśli nimi dysponujemy), które należą do innych grup. Identyfikacja grupowa dotyczy zarówno obiektów pozostawiających ślad, jak i tworzących ślad (odpowiada wtedy na pytanie: co to jest, czym jest dany proszek, płyn, ciało stałe, itp. tworzące ślad).51. IDENTYFIKACJA INDYWIDUALNAsąd wydany na podstawie badań porównawczych, w którym stwierdza się, że przedmiot posiada te same cechy co jeden jedyny przedmiot i dlatego może być uznany za ten właśnie przedmiot / jego część lub za następstwo działania tego przedmiotu. Ma na celu wskazanie konkretnego obiektu jednostkowego, który pozostawił dany ślad, np. konkretnej osoby, która pozostawiła odciski linii papilarnych czy konkretnego egzemplarza broni, z której odstrzelono dany pocisk. Przeprowadzenie identyfikacji indywidualnej możliwe jest tylko wówczas jeśli dysponujemy „podejrzanym” obiektem, który mógł dany ślad dowodowy pozostawić - ustalamy czy dany ślad faktycznie pochodzi od tego obiektu czy nie. W innym przypadku możliwa jest jedynie identyfikacja grupowa. Identyfikacja indywidualna dotyczy obiektu pozostawiającego ślad oraz identyfikacji całości na podstawie części (czy pojedyncze obiekty tworzące ślad tworzyły uprzednio jedną wspólną całość).52. ŚLAD DOWODOWYOgólnie śladem nazywamy wszelkie, dające się ustalić (= wykryć i zbadać, a więc mają charakter materialny) w określonym odcinku rzeczywistości, następstwa (zachowań, faktów, zjawisk) / zmiany, których zespół tworzy jakieś zdarzenie albo jest z nim ściśle związany (np. ślady ucieczki).śladem dowodowym jest ślad znaleziony na miejscu zdarzenia, ujawniony u sprawcy lub u pokrzywdzonego (np. pozostawione przez sprawcę odciski linii papilarnych, plamy krwi napastnika na ubraniu ofiary, itp.)53. ŚLAD PORÓWNAWCZYmateriał odpowiadający śladowi dowodowemu celowo pobrany od osoby podejrzanej, odpowiedni wzorzec odzwierciedlający identyfikowany obiekt tworzący ślad (np. odciski linii papilarnych pobranych od podejrzanego, także te znajdujące się w Registraturze Daktyloskopijnej, pobrana „konserwa” zapachowa osoby lub analogiczna do próbki zapachu pobranego z miejsca przestępstwa.54. BIEGŁYjest to w zasadzie każda osoba posiadająca wiedzę specjalną - wykraczającą poza taki zasób wiadomości z tej dziedziny, jakim dysponuje przeciętnie wykształcony człowiek. Do wymogów kwalifikacyjnych biegłego należą ponadto: posiadanie odpowiedniego doświadczenia w tej dziedzinie, wysokich kwalifikacji moralnych, sprawność fizyczna i umysłowa, dysponowanie odpowiednim instrumentarium i zapleczem naukowym niezbędnym do wykonania badań w ramach zleconej ekspertyzy.Biegłych można powoływać:· z listy biegłych sądowych· każdą osobę z wiedzą specjalną w danej dziedzinie (np. w przypadku, gdy konieczne jest wydanie opinii biegłego natychmiast na miejscu zdarzenia, ze względu na niebezpieczeństwo utraty / zatarcia śladów, a powołanie biegłego sądowego w tak krótkim czasie nie jest możliwe).Biegły może występować w procesie karnym w dwojakiej roli:1. jako ekspert2. jako konsultantW roli eksperta biegłego zalicza się do osobowych źródeł dowodowych, wówczas jego opinia (efekt końcowy jego pracy) jest również samoistnym źródłem dowodowym. W zakresie funkcji biegły ma pełną samodzielność w doborze metod badawczych, w wykonywaniu czynności wchodzących w skład ekspertyzy oraz w sporządzaniu sprawozdania i wniosków .55. KONSULTANTjest to osoba biorąca udział w różnych czynnościach procesowych jedynie w celu służenia radą i pomocą organowi procesowemu, który te czynności przeprowadza, np. gdy przeprowadzenie ich fragmentu wymaga

13

wiadomości specjalnych. W roli konsultanta biegły nie jest już tylko źródłem informacyjnym, a nie samoistnym źródłem dowodowym, ponieważ tylko uczestniczy w przebiegu czynności, której wynik zalicza się do dowodów.  Z pomocy konsultanta można korzystać  wielu przypadkach określonych w przepisach kpk:-w przeprowadzeniu każdego dowodu-w przesłuchaniu świadka (jeśli istnieje wątpliwość co do jego stanu psychicznego, rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania i odtwarzania spostrzeżeń)-w oględzinach (także w przypadkach nie cierpiących zwłoki)56. DAKTYLOSKOPIAdział kryminalistyki zajmujący się badaniem i porównywaniem rysunku listewek skórnych opuszków palców dłoni i stóp (linii papilarnych), stanowiących indywidualną cechę każdego człowieka. Listewki te rozdzielone są równolegle biegnącymi rowkami, zwanymi bruzdami, dzięki czemu na odbitce powstaje rysunek ich układu. Analiza tego lustrzanego odbicia (daktylogramów) służy do identyfikacji ludzi i śladów.O wprowadzeniu daktyloskopii do kryminalistyki przesądziły prace angielskiego przyrodnika F. Galtona, a sam termin "daktyloskopia" oznacza z greckiego: daktylos -  "palec", skopeo - "oglądam, patrzę".Celem badań daktyloskopijnych jest ustalenie tożsamości człowieka, który pozostawił badane odciski palców. Badania te są praktycznie niezawodne dzięki trzem cechom (niezmienności, nieusuwalności i niepowtarzalności) wzorów listewek na wewnętrznych powierzchniach palców . Wzory linii papilarnych są indywidualne dla każdego człowieka (nawet u bliźniąt jednojajowych), a ślad daktyloskopijny może zawierać ogromną ilość cech osobniczych57. CHEIROSKOPIAdział kryminalistyki zajmujący się badaniem śladów odcisków dłoni. Przy identyfikacji na podstawie badań cheiroskopijnych bierze się pod uwagę kształt dłoni, jej wielkość, ewentualne deformacje oraz obraz linii papilarnych, które umożliwiają identyfikację indywidualną.58. PODOSKOPIADział kryminalistyki zajmujący się badaniem śladów stóp. Przedmiotem badań podoskopijnych mogą być:-ślady stóp wewnątrz obuwia (porównuje się z odciskami stóp pobranymi od podejrzanego)-usytuowane na podeszwie (porównuje się z inną parą butów analogicznej wielkości, fasonu i stopniu zużycia)-cechy stóp odbite również na wewnętrznej stronie przyszwy i na cholewce obuwia (j.w.)Istnieje możliwość ustalenia czy np. obie pary butów nosiła i zużywała ta sama osoba, biorąc pod uwagę odciski całej stopy (jej kształt i sklepienie oraz wzory papilarne), zniekształcenia i zużycie przyszwy i cholewki (zmarszczenia) spowodowane szczególnymi cechami chodu, charakterystycznym kształtem palucha, itp.)Ślady stóp bosych są spotykane bardzo rzadko, a mają największą wartość identyfikacyjną, ponieważ pozwalają na ustalenie dziedzicznych, wrodzonych lub nabytych deformacji stopy.59. POROSKOPIAdział kryminalistyki zajmujący się badaniem porów znajdujących się w ludzkiej skórze. Pory są to liczne kanaliki potowe umiejscowione na grzbietach listewek skórnych. Badania z zakresu poroskopii wykorzystywane są w przypadku zabezpieczenia na miejscu zdarzenia śladów o małej liczbie szczególików w budowie, przy jednoczesnym bardzo wyraźnym rysunku otworów kanalików potowo -  tłuszczowych. Poszczególne pory różnią się kształtem, liczbą, rozmieszczeniem w stosunku do grzbietu linii papilarnych. Właściwości porów są identyczne z przymiotami linii papilarnych (są niezmienne, nieusuwalne i niepowtarzalne)60.ODRÓŻNIJ WZORY LINII PAPILARNYCH1.wzory wirowe: 30% populacji2.petlicowe( prawe i lewe pętlice)- 64%3.Łukowe (bezdeltowe)- najmniej4.NamiotoweAd. 1.Rdzeń tworzą koła, elipsy,Ad. 2 Muszą mieć chociaż jedną deltęAd. 3 Brak delty, rdzenia: łuki proste, namiotowe.61. TRZY PRAWA GALTONA1.Zasada niezmienności: powstają pomiędzy 100 - 120 dniem życia płodowego i nie zmieniają się, aż do rozkładu zwłok.2.Zas. Nieusuwalności; jeżeli poważnemu uszkodzeniu nie uległa skóra właściwa. Po przeszczepie powstaje puste pole, które pozwala na identyfikacje.3.Zas. Niepowtarzalności: linie te są indywidualne- raz na 64 mld przypadków. Nie powtarzają się u bliźniąt.62. PODSTAWA WZORUPodstawą wzoru linii papilarnych są: Listewki Rowki - bruzdy Pory

14

Tworzą one wzory lini papilarnych, w skład których wchodzą: delta, minucje, podstawowe wzory lini63. DELTATworzą ją dwie linie papilarne biegnące równolegle i rozchylające  się w pewnym punkcie. Linia dolna: dolne ramię delty, biegnie poziomo i obejmuje od dołu zespół linii tworzących część centralną wzoru.Linia górna: górne ramię delty, obejmuje rdzeń wzoru od góry.Ramiona delty dzielą wzór linii papilarnych na:1.podstawę,2.rdzeń,3.pokrywę.64. MINUCJEDrobne elementy wzoru to cechy charakterystyczne, które przesądzają o jego indywidualnym charakterze. Klasyfikacja minucji: wg. Grzeszyka wyróżniamy 21 typów minucji: początki, zakończenia, rozwidlenia, haczyki, oczka, mostki, punkty, styki. Aby wynik identyfikacji był wiarygodny, materiał porównawczy i materiał dowodowy musi mieć określoną ilość cech wspólnych (takich samych minucji). W Polsce przyjmuje się jako dolną granicę 15. Pomocna w tych badaniach jest także tzw. linia Galtona. Łączy ona centrum wzoru z deltą, a liczbę przecięć tej linii przez linie papilarne nazywamy indeksem.65. PODSTAWOWE METODY SŁUŻĄCE UJAWNIANIU ŚLADÓW LINII PAPILARNYCH1.Metoda optyczno- fotograficzna2.M. Mechaniczna- zastosowanie ujawniaczy proszkowych np. biel cynkowa, grafit, sadza.3.M. Chemiczna: spryskiwanie śladu roztworem ninhydryny4.Inne metody: oddziaływanie pędzlem magnetycznym, sadzą, m. Radioaktywna, laserem miedziowym.66. PODSTAWOWE PYTANIA DO CENTRALNEJ REGISTRATURY DAKTYLOSKOPIJNEJCentralna Registratura Daktyloskopijna w systemie klasycznym oraz Centralnego Systemu Automatycznej Identyfikacji Daktyloskopijnej, które umożliwiają ustalanie oraz weryfikację tożsamości osób zatrzymanych przez policję. Zwracając się do nich pytamy czy dany odcisk znajduje się w bazach danych, jak dobra jest identyfikacja (procent prawdopodobieństwa), przekazanie danych osoby zidentyfikowanej. Jeżeli odcisków nie ma to zostaję wpisane do baz danych jako odcisk osoby która popełnił przestępstwo w celu przyszłej jej identyfikacji i przypisaniu jej przestępstw poprzednich, a nie wyjaśnionych.67.BADANIA CHEILOSKOPIJNE.Identyfikacji człowieka można dokonać na podstawie części ciała pokrytych skórą o budowie poletkowej a dokładniej na podstawie śladów pozostawionych przez te części po zetknięciu z inna powierzchnią. Do śladów tych należą ślady warg - ślady czerwieni wargowej. Cheiloskopia - jest to metoda identyfikacji człowieka na podstawie charakterystycznych układów linii występujących na czerwieni wargowej. Rozmieszenie linii czerwieni wargowej jest indywidualne dla każdego człowieka. Celem identyfikacji może być: Ustalenie osoby, która pozostawiła ślad czerwieni wargowej Określenie rodzaju i właściwości substancji tworzącej ślad. Tak określone cele wyznaczają dwa typy identyfikacji: Identyfikację osoby pozostawiającej ślad czerwieni wargowej Identyfikację indywidualna na podstawie cech indywidualnych rysunku linii czerwieni wargowej Identyfikację grupową, - jeżeli ślad nie jest wystarczająco wyraźny, aby dokonać identyfikacji ind. Identyfikacja grupy krwi Określenie wieku śladu czerwieni wargowej. Identyfikację substancji tworzącej ślad Badania identyfikacyjne śliny Badania środków kosmetycznych i innych pokrywających czerwień wargową. Właściwe badania dokonuje się trzema metodami: Wyznaczania cech wspólnych dla materiału dowodowego i porównawczego, do których zaliczają się cechy indywidualne, Montażu fotograficznego śladu dowodowego i porównawczego, Konturową - polegającą na wyznaczaniu cech na przezroczystej folii. 68.BADANIA RĘKAWICZEK.Ślady rękawiczek powstają w wyniku zetknięcia się powierzchni rękawiczek z podłożem. Dzięki cienkiej warstwie brudu i tłuszczu znajdującej się na rękawiczkach odwzorowana zostaje struktura oraz cechy charakterystyczne. Struktura rękawiczek może być różna w zależności od materiału, z jakiego są wykonane, oraz od technologii produkcji. W czasie używania rękawiczek powstają nowe cechy struktury powierzchni rękawiczek jak zmarszczki, fałdy, przetarcia itp.

15

Ślady rękawiczek zabezpiecza się podobnie jak ślady linii papilarnych tj. za pomocą proszku daktyloskopijnego i folii. Oceny przydatności śladów rękawiczek do badań identyfikacyjnych dokonuje się zazwyczaj w zestawieniu z materiałem porównawczym, ponieważ na ogół jakość tych śladów jest nienajlepsza i dopiero dokładna analiza struktury odbitej powierzchni rękawiczki na materiale dowodowym i porównawczym pozwala na ustalenia, czy jest to cech charakterystyczna, czy też przypadkowe zniekształcenie struktury powierzchni.69. MECHANOSKOPIA - PRZEDMIOT BADANIA.Mechanoskopia - jest tym działem mechaniki kryminalistycznej, która zajmuje się badaniem w celach identyfikacyjnych śladów oddziaływania jednej (zazwyczaj narzędzia) na drugą, oraz samej tej , która pozostawiła takie ślady za wyjątkiem śladów i objętych zainteresowaniem innych dziedzin techniki kryminalistycznej (np. badanie broni palnej).Pojęcie „narzędzia” należy rozumieć bardzo szeroko nie tylko jako wytwór celowej działalności człowieka, ale jako każdy przedmiot wytworzony przez człowieka (wytrych) czy też nie (kamień) służący do celowej działalności człowieka. Podstawowe mechanizmy powstawania śladów mechanoskopijnych to: Wygniatanie Tarcie Cięcie Ślady mechanoskopijne ujawnia się zazwyczaj w bardzo prosty sposób mianowicie optycznie, za pomocą lup.   Badania śladów daktyloskopijnych pozwalają na identyfikację indywidualną z racji tego, że każda rzecz uzyskuje cech indywidualne albo w procesie produkcji albo w procesie jej używania.70. MOŻLIWOŚĆ IDENTYFIKACJI SAMOCHODU.Najprostszą metodą identyfikacji samochodu jest identyfikacja pojazdu na podstawie cech szczególnych tj.: Numeru rejestracyjnego, silnika, nadwozia, podwozia Widocznych uszkodzeń nadwozia, Miejsca naprawy Itp. Pomocne przy identyfikacji pojazdu są również takie dane jak: Typ samochodu Liczba miejsc Rodzaj i kolor nadwozia Moc oraz pojemność silnika Identyfikacji na podstawie tych danych jest możliwa jedynie, jeżeli na miejscu przestępstwa była osoba, która spostrzegła którąś z tych cech (świadek). Metoda identyfikacji pojazdu na podstawie cech szczególnych jest często zawodna z takich przyczyn, jak np. zmiana rejestracji, przebicie numerów silnika, nadwozia czy też podwozia, zmiana koloru samochodu itp.W braku cech szczególnych należy dokonać identyfikacji grupowej pojazdu na podstawie następujących cech: Rozstaw kół samochodu - każdy niemal typ samochodu ma inne rozstawienie kół przednich i tylnich. Szerokość kół mierzy się od środka śladu lub opony prawego koła do takiego samego punktu koła lewego. Ślady pozostawione przez opony Można obliczyć wielkość przekroju opony - jednakże wielkość ta może być źle odczytana ze względu na następujące czynniki: ciśnienie w oponach, ciężar ładunku, stan techniczny, rodzaj podłoża. Bieżnik - na podstawie cech zużycia bieżnika opon można dokonać identyfikacji indywidualnej samochodu. Cecha zużycia powstaje w skutek: niewłaściwej zbieżności kół, nieodpowiedniego ustawienia kąta kół, innej nieprawidłowej eksploatacji samochodu, przeładowania samochodu, niewłaściwego ciśnienia. Odpryski lakieru - niekiedy udaje się dokonać identyfikacji samochodu na podstawie takiego śladu. Dokonuje się tego metodą dopasowania „na styk” 9zgodność geometryczna kształtu mikrostruktury podłoża oraz struktury i przekroju cząstek lakieru za pomocą analizy makrofotograficznej warstw lakieru. Odłamki szkła - pochodzące z szyb lub z reflektorów pozostawionych na miejscu oględzin. Bada się głównie gęstość i współczynnik załamania światła. W procesie identyfikacji samochodu uczestniczącego w wypadku drogowym duże znaczenia mają ślady krwi, resztki włókien odzieży, włosy, tkanki ofiary pozostawione w wewnątrz lub na zewnątrz samochodu.W przypadku potrącenia osoby dużą znaczenie ma również sekcja zwłok ofiary i porównanie śladów na zwłokach ze śladami na pojeździe, który mógł uczestniczyć w wypadku, - porównanie wysokość śladów na zwłokach z wysokością uszkodzeń na samochodzie.71. DEFINICJA BRONI PALNEJKażde urządzenie, które: -jest przystosowane do rażenia pociskami na znaczną odległość -wyrzuca pociski z lufy bądź też innej części, która jest jej odpowiednikiem, co następuje na skutek sprężenia gazów powstałych w wyniku spalania się materiału miotającego (np.prochu).

16

-użyte zgodnie z przeznaczeniem stanowi zagrożenie dla zdrowia lub życia.Ta definicja straciła nieco na aktualności w wyniku postępu techniki. Teraz do broni palnej zalicza się również: -broń rakietową -b. pneumatyczną -b. miotającą substancje niestałe (gaz, ogień) -b. elektryczną -b. laserowąBroń palną dzielimy :  Ze względu na rozmiary na : -broń długą (karabin, strzelba) -b. krótką (pistolet, rewolwer) -b. kombinowaną (Mauser) -b. pośrednią (np. małe pistolety maszynowe - UZI)Ze względu na cechy lufy: -broń o lufach gwintowanych (Karabin, pistolet, rewolwer) -b. o lufach gładkich (strzelba myśliwska, rakietnica)72 I 73 IDENTYFIKACJA BRONI NA PODSTAWIE ŁUSKI I POCISKU.Typ broni, typ amunicji, odległość i kąt strzału, siła, analiza prochu, analiza spłonki i śladów iglicy, analiza śladów lufy, kaliber, producent, standard, czy są łuski, zniekształcenia pocisku. Identyfikacja pocisku utrudniona na skutek styczności z innymi obiektami.74. GRAFOLOGIA A ISTOTA EKSPERTYZY PISMOZNAWCZEJ.Mylne jest pojęcie, że całokształt badań nad pismem można określić mianem grafologii. Grafologia jest działem zajmującym się określaniem cech charakterologicznych i somatycznych autora na podstawie materiału dowodowego jakim jest jego pismo.  Cechy charakteru jakie można wywnioskować z badanego fragmentu to np. flegmatyzm, sangwinizm, stopień wykształcenia, stopień sprawności w posługiwaniu się słowem pisanym. Cechy somatyczne to np. stan sprawności fizycznej, wiek, kalectwo, choroba, niedowład, alkoholizm.  Badanie pisma obejmuje natomiast: badanie porównawcze i dowodowe b. sygnatur, paraf, podpisów b. dokumentów b. pisma maszynowego b. pisma ręcznego b. druku 75. METODY BADANIA PISMA RĘCZNEGO.Wyróżniamy dwie grupy badania pisma: Badanie porównawcze pisma, mające na celu stwierdzenie czy kilka pism zostało napisanych przez tego samego autora czy też nie. Badania grafologiczne polegające na ustaleniu pewnych cech autora na podstawie pism sporządzonych przez niego (płci, wieku, stanu zdrowia, środowiska, poziomu umysł. I wykształcenia, pochodzenie, użycie alkoholu itd.). Cel to identyfikacja autora(-ów) pisma. W badaniach porównawczych wyróżnia się: Badania zwykłe pisma, Badania testamentów, Badania sygnatur, Badania anonimów, Badanie pisma sporządzonego przez osobę chorą lub umierającą, Badania pism sporządzonych przez osoby pozostające pod wpływem alkoholu lub narkotyków. Badania pisma ręcznego przebiegają w kilku etapach: Badanie formalno - językowe, w których bada się cechy formalne pisma (dialekt, błędy gramatyczne, ortograficzne) oraz cechy językowe (specyficzne zwroty, interpunkcję, styl, częstotliwość używania określonych zwrotów i słów) Badanie topografii pisma - rozmieszczenie tekstu oraz jego poszczególnych elementów. Badanie grafizmu pisma - jego szerokości, stopnia nachylenia, elementy nad i podlinijne, wiązanie pisma (łączenie poszczególnych liter), naciskowość pisma, impuls pisma ( pisanie bez oderwania ręki), wskaźnika integracji. Badanie cech poszczególnych liter lub ich elementów. Można badać także:-treść pisma -język = bad. lingwistyczne (gł. anonimów), zmierzająca do identyfikacji indywidualnej analiza subjęzyków (grupowe, terytorialne, zawodowe, ludzi chorych, multilingwistów).76 BADANIA PISMA MASZYNOWEGO I TYPOGRAFICZNEGO.

17

Etapy badania pisma maszynowego: Etap badania formalno - językowego, w których bada się cechy formalne pisma (dialekt, błędy gramatyczne, ortograficzne) oraz cechy językowe (specyficzne zwroty, interpunkcję, styl, częstotliwość używania określonych zwrotów i słów) Etap badania topografii pisma, rozmieszczenie tekstu oraz jego poszczególnych elementów. Etap mający na celu identyfikację grupową maszyny do pisania, a następnie identyfikację indywidualną. Na tym etapie bada się skok wózka maszyny, który zależny jest od typu pisma. Etap polegający  na badaniu kroju czcionki. Etap obejmujący badanie odstępów między wierszami. Obejmuje badanie defektów czcionek i prowadzi do identyfikacji indywidualnej. Najczęstsze defekty czcionek to: Ubytki w czcionkach Uszkodzenia czcionek Przeszeregowanie pionowe i poziome Zużycie czcionek. 77 MOŻLIWOŚĆ BADANIA DOKUMENTÓW POWIELONYCH, WYDRUKÓW I PIECZĘCI.1. Kopie:Metody kopiowania dokumentów: Światłokopie Fotokopie dyfuzyjne Termokopie Kserokopie Dawniej stosowane powielacze czy kserografy umożliwiały identyfikację urządzenia, każdy kserograf ma płyty kserograficzne 6-10. Kształt i wzajemne usytuowanie uszkodzeń występujących na płytach mogą stanowić podstawę takiej identyfikacji. Obecnie stosowane kserokopiarki bębnowe i telefaksy praktycznie umożliwiają tylko badania takie jak: a) badania przeprowadzane  na pierwowzorachb) zmierzające do ustalenia, czy w toku przygotowywania kopii nie fałszowano jej. Ad. a)  proces kopiowania najbardziej utrudnia poznanie sfery wyrażającej dynamikę kreślenia, topografia nie ulega większym zakłóceniom, więc o ile jakość odwzorowania oryginału nie budzi większych zastrzeżeń, a grafizm pierwowzoru był obszerny i ukształtowany osobniczo - możliwe jest uzyskanie dostatecznej ilości inform., aby wnioskować  o autorstwie grafizmu.Ad. b)  autentyczność kopii można poddać w wątpliwość, jeśli zostaną znalezione ślady fałszowania, np. usuwania / retuszowania fragmentów lub ślady montażu technicznego (usuwanie, doklejanie fragm.) / optycznego. W przypadku użycia  telefaksu rozpoznanie śladów fałszerstwa jest niezwykle trudne.2. Wydruki:Powszechność używania zestawów komputerowych (drukarka, skaner, fax-modem) pozwala na uzyskiwanie dowolnej ilości tych dokumentów i trudno wyznaczyć pierwszy egzemplarz (jest nim plik komput., który też można kopiować). Bad. wydruku mogą zmierzać do zidentyfikowania urządzenia drukującego oraz  procesora tekstu umożliwiającego powstawanie i sterującego drukowaniem, a niekiedy także autora tekstu. Mogą też ujawnić anachronizmy pozwalające na zakwestionowanie autentyczności dokumentu. Badania mikroskopowe pozwalają określić rodzaj mechanizmu drukującego - identyfikacja grupowa. Przy identyfikacji indywidualnej należy brać pod uwagę takie czynniki jak: Ubytki czcionek Cienie wywołane mieszaniem kolorów Gorsza jakość wydruku wskutek nieodpowiedniego włożenia papieru Nakładanie się kolorów Itp. 3. Pieczęci:Zajmuje się tym sfragistyka kryminalistyczna.Przedmiotem jej badań są: pieczątki, numeratory, datowniki, pieczęcie "suche" oraz ich odbitki, odciski i imitacje. Cel, to ustalenie czy porównywane odbitki wykonano tą samą pieczęcią i czy sama odbitka lub pieczęć jest przerobiona lub sfałszowana za pomocą odręcznego rysunku czy techniki transferu (przenoszenia odbitki na inny dokument) lub techniką fotopolimerową (najdoskonalsza).Bada się np. wymiary ogólne, rozmiary znaków i odstępów, treść obrazu napieczętnego, elementy dekoracyjne, budowę znaków, ślady dodatkowe.Cechy grupowe:Rodzaj, tekst i wymiar pieczątki wymiar czcionek i ich detali, linii obwodowych także spacje i interlinie.Cechy indywidualne:

18

Ubytki w oczkach czcionek, ubytki w liniach i obramowaniach, deformacje w oczkach i w obramowaniach, rozszeregowanie czcionek, zanieczyszczenia w oczkach.W badaniach pieczątek dużą rolę odgrywa badanie tuszu.78 I 79 TRASEOLOGIA I ICHNOGRAM - POJĘCIE I PRZEDMIOT BADAŃ.Traseologia zajmuje się badaniem śladów stóp (ichnogramu), obuwia oraz pojazdów  (kół wozu, opon samoch.) pozostawionych na miękkich nawierzchniach. Wcześniej badania te były powszechnie i często stosowane, w ostatnim czasie ze względu na stosowane nawierzchnie (chodnik, asfalt) oraz duży ruch uliczny straciły na wartości. Ślady występują w postaci: Wgłębionej - odciski Nawarstwionej - przeniesione na bucie lub oponie Nawarstwienia Odwarstwienia Ichnogram  - jest to wygląd ścieżki chodu człowieka.Badania odcisku stóp czy też obuwia obejmują ustalenie: Kierunku chodu, Linii chodu Linii i kąta stopy, Długości i szerokości kroku Odchyleń spowodowanych kalectwem, zranieniem nogi, złym obuwiem itp. W badaniach tych można ustalić indywidualne cechy osoby, która je pozostawiła, jej płeć sprawność fizyczną, jak również cech indywidualne obuwia powstałe bądź to przy produkcji bądź to w następstwie jego zużycia.Przy badaniu śladów pozostawionych przez opony ważny jest wygląd bieżnika, szerokość i rozstaw kół. Na tej podstawie można określić typ opon, dalej firmę produkującą takie opony i rodzaj samochodów, do jakich opony tego typu są montowane - identyfikacja grupowa. Identyfikacja indywidualna polega na ustaleniu ewentualnych wad o charakterze produkcyjnym.Ślady stóp i opon zabezpiecza się przez odlewy gipsowe, można również zastosować odlewy silikonowe dla zabezpieczenia bardzo drobnych i charakterystycznych elementów tych śladów. Innymi sposobami zabezpieczenia śladów są: proszki daktyloskopijne + folie oraz fotografia.80 ANTRPOMETRIA I JEJ ZASTOSOWANIE.Antropometria (antropo + gr. metreín 'mierzyć')- jest to zespól technik stosowanych w badaniach antropologicznych obejmujące nie tylko pomiary w dosłownym sensie tego słowa, lecz także metody opisowe, fotografię i rentgenografię. Antropometria w węższym znaczeniu jest używana wyłącznie do określenia technik pomiarowych. Biologiczny dział antropologii zajmuje się pomiarami ludzkiego ciała i jego właściwymi proporcjami. Przedmiotem badań może być żywy człowiek lub szkielet. Obejmuje metody określania budowy ciała ludzkiego za pomocą pomiaru odległości między stałymi jego punktami (tzw. punktami antropometrycznymi) i porównania ich z odpowiednimi wskaźnikami. Twórcą antropometrii kryminalnej był A Bertillon w 1882r.  Dziś jest ona niezbędna dla funkcjonowania nowoczesnej służby rejestracyjno - rozpoznawczej. Stosowana przez organy ścigania podczas identyfikacji:- tożsamości nieznanych zwłok- opisu cech zewn. człowieka- badań identyfikacji. osób na podstawie fotografiiW ramach antropometrii sensu stricte można wyróżnić następujące działy: Kraniometrię - zajmującą się pomiarami czaszki, Osteometrię - pomiar kości szkieletu poza czaszkowego, Cefalometrię - dotyczy pomiaru głowy wraz z tkankami miękkimi, Somatometrię - pomiary ciała jako całości. 81. PEŁNY A PROZOPOLOGICZNY PORTRET CZŁOWIEKA.Portret pamięciowy, to słowny opis osoby, której wygląd został zachowany w pamięci świadka.1) Pełny obejmuje szereg cech, których katalog stworzył A. Bertillon. Są to:a) Barwa - skóry, oczu, włosyb) Cechy morfologiczne (kształt i rozmiar każdej części głowy)c) Cechy ogólne (głos, gestykulacja, chód, mimika, sposób ubierania)d) Cechy dodatkowe (tatuaże, blizny)Obecnie stosowany jest w formie szczątkowej jako rysopis przy poszukiwaniach, obserwacji osób podejrzanych, typowanie sprawców, identyfikacji nieznanych zwłok.2) Prozopologiczny bazuje tylko na kilku najbardziej charakterystycznych cechach twarzy.82. METODY ANTROPOLOGICZNO - ANTROPOMETRYCZNE SŁUŻĄCE IDENTYFIKACJI CZŁOWIEKA.

19

Badania antropologiczne służące identyfikacji człowieka za przedmiot sowich badań przyjmują kościec ludzki w szczególności zaś czaszkę. Wykorzystując te metody można zidentyfikować nieznane zwłoki. Metoda antropometryczna polega na pomiarach poszczególnych elementów twarzy w ustalonych punktach kraniometrycznych. Metody:1. Analiza uzębienia  (odrębności rasowe)2. Analiza szkieletu (urazy, zniekształcenia zawodowe, chorobowe, protezy)3. Analiza kości (wiek, płeć, wzrost)4. Rekonstrukcja (plastyczna) głowy  na podst. układu kostnego twarzy (metodą Gierasimowa -  (uzupełnia się elementy. czaszki gipsem / plasteliną / in. masami plast.) 5. Badania porównawcze metodą superprojekcji - nakładaniu na siebie obrazu badanej czaszki i zdjęcia człowieka za życia (stosowana w medycynie sądowej) 6. Opis zewn. cech człowieka - portret pamięciowy (opisowy, mówiony)7. Badania identyfikacyjne na podstawie fotografii (analiza obrazu twarzy, kształtu, wielkości jej elementy., badania małżowiny usznej)83 PRZEDMIOT I METODY BADAŃ BIOLOGICZNYCHBiologia kryminalistyczna - analizuje cech i parametry czysto biologiczne badanego materiału oraz sposób, czas, mechanizm, i okoliczności oddzielenia tego materiału od ustroju. Specyfika tej dyscypliny naukowej polega na konieczności badań materiału biologicznego in vitro. Jest to zazwyczaj krew, ślina, nasienie, włosy, larwy, poczwarki owadów bądź fragmenty tkankowe ulegające poza organizmem szybkim zmianom. Dlatego też biologia kryminalistyczna musi uzyskać max informacji z badanego materiału w jak najkrótszym czasie.Badania DNA (kwas dezoksyrybonukleinowego) oparte są na twierdzeniu, iż każdy człowiek z wyjątkiem bliźniąt jednojajowych posiada swoisty, jemu tylko właściwy molekularny wzorzec DNA, co pozwala na jego identyfikację indywidualną na podstawie badań nawet jednej kropli krwi, spermy, cebulki włosa czy też drobnych fragmentów tkanki - skóry.Metody:· Spektroskopowa (krew)· Mikroskopowa (bardzo szerokie zastosowanie, np. krew, nasienie, ślina)· badania DNA techniką PCR · analiza aktywacyjna (wykorzystywana w bad. identyfikacyjnych włosów, jednak zbyt kosztowna i skomplikowana, aby stać się metodą rutynową - zamiast niej stosuje się do tego celu badania. DNA metodą PRC)· metoda serologiczna (wyskrobina zza paznokci)84. PODSTAWOWE PYTANIA FORMUŁOWANE PRZY BADANIU KRWI ORAZ WYDZIELIN I WYDALIN LUDZKICH.KREW.Pytanie pierwsze - Czy dana plama jest krwią czy też nie?????Odpowiedź na to pytanie uzyskamy stosując metodę spektralną, która pozwala wykryć obecność hemoglobiny w 1:10000000 mg zaschniętej krwi.Pytanie nr. 2 przynależność gatunkowa człowiek czy zwierzePytanie nr 3 przynależność grupowa w układach ABO, Gm, Rh, Le.System ABO grupy krwi służy do odróżniania jej z grubsza jednakże jego dużą zaletą jest trwałość informacji w nim zawartych - ponad rok. Określenie grupy krwi w systemie ABO możliwe jest na podstawie tkanki zębowej. Bardziej precyzyjne rozróżnienie grupy krwi przeprowadza się za pomocą enzymów ludzkich erytrocytów.Pytanie nr 4 Czy badana substancja pochodzi od mężczyzny czy kobiety?Wydzieliny i wydaliny.Wydzieliny stanowią substancje wytwarzane w ustroju i potrzebne do jego prawidłowego funkcjonowania. Wydaliny są to substancje niepotrzebne usuwane przez organizm.85 MIKROŚLADY.Mikroślady - są to wszelkie ślady, które jako źródła informacji można określić jedynie metodami laboratoryjnymi, a zatem ich nośność informacyjną można ustalić i zbadać tylko za pomocą tych metod.Mikrośladem może być: brud za paznokciem, włókno z odzieży, strzępek naskórka, odprysk buta, itp. Mimo że mikroślady są czasami dostrzegalne gołym okiem ich nośność informacji a zatem ich związek ze zdarzeniem można ustalić jedynie metodami laboratoryjnymi.Rodzaje:- kontaktowe, nanoszone wielostronnie, tzn. wzajemnie na obydwie , ludzi, pomiędzy którymi wystąpił "kontakt" - nanoszone jednostronnie np. pyły, kurz, mikrowłókna na ludziach, roślinach, przedmiotachCechą chrakteryst. mikrośladów jest powszechność występowania, niemożność ich uniknięcia niezależnie od woli sprawcy oraz trudności w ich usunięciu. Coraz doskonalsze techniki stosowane przez przestępców (np. używanie rękawiczek) oraz rozwój metod i aparatury chemicznej stosowanej przy badaniu mikrośladów,

20

pozwalają uzyskać dowody w sprawach, w których nie dysponuje się dowodami klasycznymi (daktyloskop., mechanoskop.)Ujawnia się za pomocą lup, mikroskopów przy dobrym oświetleniu (też ultrafioletowym).Zabezpiecza się zazwyczaj wraz z podłożem, na którym występują lub z całym przedmiotem (przenośnym), odpowiednio zapakowane lub zbiera się je na folie daktyloskopijne.Metody badania mikrośladów: Badania mikroskopowe, Laserowa mikroanaliza spektralna - brzmi nieźle Spektrofotometria Chromatografia gazowa, Neutronowa analiza aktywacyjna, Analiza luminescencyjna, Analiza termo - grawimetryczna, Inne metody chemiczne i fizyczne. 86. PRZEDMIOT BADADAŃ FIZYKOCHEMICZNYCHSą to w większości badania grupowe (identyfikacja grupowa), ale w przypadku badań negatywnych (eliminujących) można je traktować jako indywidualną.Przedmiotem tych badań są różnego rodzaju ślady:- plamy, substancje (narkotyki, leki, trucizny, środki kryjące / pisarskie, podłoże pisarskie) - odciski palców, czerwieni wargowej, stóp, kół, opon samochodowych,- mikrośladyWykorzystywane są m.in. w daktyloskopii, mechanoskopii, chelioskopii, w badaniach porównawczych pisma, badaniach dokumentów.87 FONOSKOPIA - PRZEDMIOT BADAŃ.Fonoskopia - są to badania polegające na kompleksowej analizie głosu i dźwięku przy wykorzystaniu akustyki, fonetyki i językoznawstwa. Zazwyczaj bezpośrednim przedmiotem tych badań jest zapis głosu i dźwięku utrwalony na nośnikach takich jak taśma magnetofonowa, płyta itp. Badania te polegają przede wszystkim na uzyskaniu wizualnego obrazu głosu i jego analizie przy zastosowaniu technik komputerowych.Głos człowieka jest tak indywidualny jak jego linie papilarne, L. G. Kersty stwierdził, iż można uzyskać dokładność identyfikacji głosu w granicach 90% - 99%. Badania te są na tyle dokładne, iż można przy ich zastosowaniu dokonać indywidualnej identyfikacji pomimo próby sfałszowania głosu.88. TERMOSKOPIA - JEJ UŻYTECZNOŚĆ.Termowizja polega na badaniu śladu cieplnego przy pomocy aparatury wykorzystującej podczerwień. Badania te służą do ustalania obecności człowieka w jakimś środowisku, do odnajdywania zwłok ludzkich, w tym także zakopanych w ziemi, do ustalania użycia wszelkich urządzeń zaopatrzonych w silnik spalinowy, do badania użycia broni palnej.Istota tych badań polega, więc na wykryciu w jakimkolwiek środowisku zmiany cieplnej. 89. ROZPOZNAWANIE FOTOMONTAŻU.Fotomontaż to obraz fotograficzny uzyskany przez zestawienie fragmentów dwóch lub większej liczby zdjęć. Zasadniczo rozróżnia się fotomontaże: pozytywowy, polegający na naklejaniu na płaszczyźnie fragmentów zdjęć w odpowiedniej kompozycji i ich reprodukcji fotograficznej, oraz negatywowy, polegający na rzutowaniu na papier fotograficzny dwóch lub więcej negatywów, bądź na kilkakrotnym fotografowaniu na jednej klatce negatywu, np. tej samej osoby.Rozpoznawanie (wg T. Kozieła):· niezgodność proporcji obrazu poszczególnych obiektów· różnice w rozkładzie świateł i cieni· nakładanie się obrazów oraz przesunięcie ich konturów· nieuzasadnione różnice w kontrastowości poszczególnych fragmentów zdjęcia· różnice ziarnistości poszczególnych fragmentów zdjęcia· różnice w głębi ostrości obrazu na tym samym tle· ślady retuszu· występowanie śladów w kształcie linii w miejscach łączenia elementów obrazu· występowanie tych samych fragmentów obrazu fotograficznego w różnych częściach zdjęcia lub w różnych zdjęciach· nienaturalny wygląd przedmiotówzróżnicowanie struktury obrazu podłoża zdjęcia, z którego wykonano reprodukcję90 Badania osmologiczne - przydatność i wartość dowodowa.Badania osmologiczne zwane inaczej odorologicznymi polegają na wykrywaniu, zabezpieczeniu i analizowaniu w celach identyfikacyjnych śladu zapachowego. Istnieją dwie metody badań osmologicznych: Polegająca na zastosowaniu metodyki chemicznej,

21

Polegająca na użyciu psa. Badania te oparte są na założeniu, że każdy człowiek posiada swój indywidualny zapach, który można wyodrębnić z pośród innych. Zabezpieczone ślady zapachowe nadają się do identyfikacji przy wykorzystaniu wyszkolonego psa tropiącego przez okres do 2 lat. Przeprowadza się próbę identyfikacji śladu pobranego z miejsca zdarzenia (materiał dowodowy) z zapachem danej osoby lub (materiał porównawczy). W praktyce policyjnej próby takie podejmowane są dosyć często. Choć pozytywne ich wyniki bywają niekiedy uważane za decydujący dowód i to nawet w późniejszym postęp. sądowym, to jednak wyniki ekspertyz osmologicznych nadal budzą wiele wątpliwości, ponieważ w typowych badaniach kryminalistycznych uważa się, że kategoryczną opinię można wydać wówczas, gdy czynnik pozostawiający określony ślad charakteryzuje się 3 cechami (zasada "3n"): niezmiennością, nieusuwalnością i niepowtarzalnością .Składniki zapachu człowieka są niestałe, wpływa na nie szereg czynników, np. stan zdrowia, higiena osobista, używanie kosmetyków, przyjmowanie leków, używek, kontakt z określonym przedmiotem pracy (np. benzyną). Trudno jest dziś określić w jakim stopniu czynniki te rzutują na pracę węchową. Ponadto przy wykorzystywaniu w praktyce śladów zapachowych może łatwo dojść do wielu błędów (np. ślad obecności w miejscu zdarzenia nie jest jednoznaczny z tym, że dana osoba była sprawcą określonego zdarzenia).91. MODUS OPRANDI - ZNACZENIE.Modus operandi jest to szczególny, charakterystyczny i z reguły powtarzalny taki sposób zachowania się sprawcy, w którym odbijają się indywidualne cechy, właściwości i możliwości człowieka, który ten sposób stosuje. Modus operandi wyraża się nie tylko w samym czynie, ale także w następstwach tego czynu, zwłaszcza śladach, a niekiedy w zachowaniach poprzedzających czyn (np. metoda przygotowania czynu) lub następujących po czynie (np. sposób ukrycia łupu).Modus operandi jest w kryminalistyce szeroko rozumiany, to znaczy jako sposób, który wyraża się swoiście nie tylko w samym czynie, ale także w następstwach tego czynu, zwłaszcza w śladach, a niekiedy także w zachowaniach poprzedzających czyn, lub w zachowaniach następujących po czynie - zawsze jednak w ścisłym związku z czynem.Modus operandi sprawców ma dla kryminologii zwłaszcza dla jej funkcji wykrywczej bardzo poważne znaczenie wyrażające się w tym, że znając powtarzający się modus operandi możemy stąd wynosić, iż kilku czynów mógł dopuścić się ten sam sprawca. Jeżeli zaś w kartotece taki modus operandi jest przypisany określonej osobie to wówczas możemy wytypować wersyjnie tę osobę jako sprawcę następnych czynów dokonanych tym samym modus operandi.92 EKSPERYMENTTo czynność zarówno procesowa, jak i kryminalistyczna (zawsze protokołowana), dokonywana w postaci  doświadczenia lub odtworzenia przebiegu zdarzeń lub ich fragmentów (będących przedmiotem rozpoznania) w celu sprawdzenia okoliczności hipotetycznych, mających istotne znaczenie dla sprawy w ocenie organu procesowego, jest to czynność o charakterze weryfikacyjnym. Jest też fakultatywna, więc organ procesowy przeprowadza eksperyment wtedy, gdy uzna, że określone okoliczności wymagają sprawdzenia. Jest to czynność organu prowadzącego postępowanie karne.Okoliczności te mogą wynikać z :-przeprowadzonych już dowodów-z założenia wersji kryminalistycznejFormy:1. doświadczenie (czy takie zdarzenie / o takim przebiegu mogło w ogóle mieć miejsce - ma charakter ogólny)2. odtworzenie (czy to zdarzenie / o takim przebiegu mogło mieć miejsce w określonych okolicznościach - warunki rekonstrukcji muszą być identyczne jak zdarzenia)Przedmiot:- możliwość zaistnienia całego zdarzenia / fragmentu- jego przebieg i mechanizm np. widzialność, słyszalność z określonego miejscaTaktyka:1. dokładne określenie przedmiotu e.2. Oprac. Szczegółowego planu e.3. Podział ról między "pozorantów"4. Zabezpieczenie miejsca i przedmiotów eksperymentów.Wynik:a) Pozytywny:  możliwość zaistnienia określ. zdarzenia / o określonym przebiegu w danych okolicznościach zostanie potwierdzonab) Negatywny: wyklucza zaistnienie...(ma większe znaczenie dowod. - "tak nie mogło być" = "tak nie było")Eksperyment kryminalistyczno - dowodowy jest to czynność przeprowadzona przez organ procesowy polegająca na dokonaniu doświadczenia lub odtworzeniu zdarzeń albo ich fragmentów w ściśle określonych warunkach w

22

celu sprawdzenia już zebranych dowodów, uzyskania nowych dowodów lub weryfikacji założeń wynikających z wersji śledczych.93. PRZESZUKANIEczynność kryminalistyczna nastawiona na znalezienie przedmiotów / osób (art.217 kpk)Przedmiot: pomieszczenie osoba rzecz miejsce typy: bezpośrednie (przypadki nie cierpiące zwłoki, np. następstwo pościgu) zaplanowane i przygotowane (zwykle w toku procesu) taktyka: przygotowanie (przy zaplanowanym) uzyskanie odpowiedniej dokumentacji prawnej (polecenia sądu / prokuratora) dokonanie wywiadu o pomieszczeniu, jego mieszkańcach oraz wytypować osobę, która ma być przybrana do tej czynności opracowanie planu przygotowanie grupy pracowników przygotowanie środków technicznych (na wypadek zablokowania wejścia) dyslokacja pracowników grupy i wejście do pomieszczenia przeprowadzenie przeszukania (metody) od lewej wewnętrznej krawędzi pomieszczenia i za ruchem wskazówek zegara (obiektywna) podział pomieszczenia na segmenty i kolejne ich przeszukania od lewej do prawej (segmentowa) podział rodzajowy zawartości pomieszczenia, przeszukiwanie od elementów lżejszych i przenośnych do cięższych i stałych. trzeba brać pod uwagę metody ukrywania: głębokie i skomplikowane płytkie i proste „psychologiczne” wyniki: wydanie przez gospodarza pomieszczenia przedmiotu / wskazanie miejsca pobytu osoby znalezienie przedmiotu konieczność rozpoczęcia oględzin (np. znalezienie ukrytych zwłok) nie znalezienie niczego 94. CZYNNOŚCI OPERACYJNO - ROZPOZNAWCZEogół poufnych / tajnych działań organów Policji (też ABW, SG, itp.), prowadzonych poza procesem karnym, lecz zwykle służącym aktualnym / przyszłym celom tego procesu. Wykonywane są dla zapobiegania przestępczości i in. negatywnych zjawisk społ., mają wyraźnie określone ramy prawne (kpk + ustawy ”policyjne”)Cele: zdobycie informacji o zdarzeniach, środowiskach, osobach, sprawdzanie ich i wykorzystywanie zdobycie nowych dowodów (np. poprzez założenie podsłuchu) funkcje: rozpoznawcze, wykrywcze, kierunkujące późniejsze udowadnianie, weryfikujące, zapobiegawcze, ochronne, zabezpieczająceformy: proste złożone 95. PROSTE FORMY CZYNNOŚCI OPERACYJNYCH wywiad = uzyskiwanie informacji przez przeprowadzanie swobodnej rozmowy z inną osobą ≠ środowiskowy, oficjalny (charakter niesformalizowany) metody: jawna (obie strony wiedzą, w jakim charakterze występuje rozmówca) niejawna („w przebraniu”) obserwacja = względnie stała koncentracja uwagi w poznaniu wzrokowym określonego przedmiotu (osoby, miejsca, ) w celu zapewnienia mu ochrony /  poznania zmian w jego położeniu (czy się przemieszcza) mogą być wykorzystywane przy obserwacji też in. formy poznania (np. słuchowe) obserwacja może być bezpośrednia (zmysły) lub pośrednia (aparatura) podziały obserwacji: statyczna - dynamiczna

23

ukryta - jawna + kombinowana (kilku obserwatorów) 96. FORMY ZŁOŻONE CZYNNOŚCI OPERACYJNYCHZaliczamy do nich m.in.: infiltrację środowiskową (informacje z poufnych źródeł osobowych, współpraca z „tajniakami”: agenci, informatorzy, tajny współpracownik, itp.)) = zyskanie sprzymierzeńców w zespole przeciwnika przez wprowadzenie ich do tego zespołu (pośrednia) lub przeniknięcie do takiego zespołu (bezpośrednia). inwigilację = długotrwałe, systematyczne śledzenie i utajnione kontrolowanie osób, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że mogą dopuścić się przestępstwa. Cel: nie dopuścić do przestępstwa, zebrać informacje mogące mieć znaczenie dla przyszłego procesu. rozpracowanie operacyjne  = zebranie i uporządkowanie wszystkich informacji i dowodów zdobytych pod- czas wykonywania prostych czynności operacyjno - rozpoznawczych (zakłada się teczki obiektowe). Ma ujawnić okoliczności popełnienia danego przestępstwa, doprowadzić do wykrycia i ujęcia sprawcy, ustalić i zabezpieczyć źródła dowodowe. (może być prowadzone też po zakończeniu procesu, np. umorzonego z powodu niewykrycia sprawcy) podsłuch i podgląd pomieszczenia - cel: uzyskiwanie, zabezpiecza- nie i przetwarzanie informacji. w przypadkach wskazanych w przepisach kpk, np. przy przestępstwach umyślnych ściganych z oskarżenia publicznego przeciwko życiu, w przypadkach nie cierpiących zwłoki - zarządzenie MSWiA za zgodą Prokuratora Generalnego - mają odbywać się jawnie, ustawa o Policji dopuszcza jednak stosowanie tych środków (jak i innych środków technicznych w sposób tajny)  penetrację korespondencji i kontrolę przesyłek - zasady jak powyżej.przesyłkę kontrolowaną (i zakup kontrolowany - wprowadzone w 1995r.) Cele: udokumentowanie niektórych przestępstw, takich jak: nielegalne wytwarzanie, posiadanie i obrót bronią / amunicją /materiałami wybuchowymi /promieniotwórczymi/ narkotykami, poważnych przestępstw gospodarczych, fałszowanie papierów wartościowych ustalenie tożsamości osób w nich uczestniczących przejęcia przedmiotów przestępstwa. korzystanie z notatek i spisów policyjnych uzyskanych w ramach rozpoznania operacyjnego lub inną drogą.Nie są to już formy „bezprawne”, ale ich rezultaty nie mogą służyć wprost procesowi karnemu - trzeba je przekształcić na dowody w rozumieniu przepisów kpk. Muszą również podlegać kontroli i nadzorowi: przełożonych pracowników którzy dokonują czynnościprokuratora (w tym Prok. Gen.  m.in. przy podsłuchu) 97. REGISTRATURY INFORMACYJNO - ROZPOZNAWCZE (WYMIEŃ ZBIORY) Zintegrowany System Informacji Policyjnej Centralna i Wojewódzka Registratura Daktyloskopijna Zbiory Zdjęć Sygnalitycznych Krajowy Zbiór Łusek i Pocisków z Miejsc Przestępstw Zbiory Wzorców Broni i Amunicji Centralna Kartoteka Broni Utraconej Centralna Kartoteka Dokumentów Anonimowych Centralny Zbiór Kodów Genetycznych (DNA) Banki zapachów Zbiory danych administracji ogólnej i resortu sprawiedliwości (przydatne w celach śledczych): Wydział Komunikacji (rejestr. pojazdy) zbiory biur meldunkowych PESEL CRS 98. WERSJA KRYMINALISTYCZNA, JEJ BUDOWA I ZNACZENIEjest to jeden z kilku sposobów przypatrzenia się danej sprawie, związany z pewną oceną, sądem. Alternatywna próba wyjaśnienia  jakiegoś zdarzenia, założenia hipotetyczne organów ścigania prowadzących postępowanie, co do charakteru zdarzenia, motywów, przebiegu działania i sprawców. Cechy: powstaje w wyniku procesu myślowego jest to zwykle kilka hipotez konkurujących ze sobą to pewne wnioskowanie opierające się na logice: redukcyjne (w oparciu o istniejące informacje, możliwie pełne i wiarygodne - wnioskowanie ze znanych skutków o nieznanej przyczynie) per analogiam (oparte na doświadczeniach własnych i innych osób, nabytych przy wyjaśnianiu podobnych spraw)

24

rodzaje wersji: ogólne - cząstkowe prawdopodobne - mniej prawdopodobne pełne - nikłe grupowe - indywidualne budowa wersji podstawę wersji stanowią informacje dot. jej przed- miotu przedmiotem wersji mogą być osoby, ich rola w danym zdarzeniu, motywy, przebieg zdarzenia, a nawet wskazanie miejsc, w których można znaleźć dowody. Reguły bud.: bezstronność mocne podstawy, różno źródłowe prostota założeń wielość hipotez trafny wybór czasu budowy wersji (tzn. po zebraniu dostatecznej ilości dowodów) trzeba kilkakrotnie sprawdzać wersję (weryfikować) w toku różnych działań kryminalistycznych w  ramach wersji sprawdza się: modus operandi alibi można korzystać przy tworzeniu wersji z eksperymentu, pomocy eksperta czy konsultanta. poza wersją organów ścigania mamy wersję prokuratora = akt oskarżenia oraz wersję ostateczną = wyrok sądu wersje zawarte są w aktach podręcznych (Policji, prokuratury)  99. SPRAWDZANIE ALIBIalibi = „gdzie indziej”, to każdy środek dowodowy świadczący o tym, że dana osoba: przebywała w czasie popełnienia przestępstwa w miejscu innym niż miejsce popełnienia danego  przestępstwa, co oznacza wykluczenie jej udziału w zarzucanym jej czynie  nie mogła się go dopuścić - nie tylko dlatego, że przebywała w momencie popełniania przestępstwa   w innym miejscu, ale nie miała obiektywnych możliwości popełnienia tego czynu w tym czasie i miejscu  (udowadnia się np. że nawet jeśli przebywała w miejscu popełnienia przestępstwa, była w tym czasie nieprzytomna, związana, itp.). Wykazywanie alibi jest czystą formą obrony podejrzanego (oskarżonego), a sprawdzanie alibi jest ważnym elementem sprawdzania wersji osobowej.100. POŚCIGjest to ogół działań zmierzających bezpośrednio do szybkiego ujęcia i zatrzymania osoby, która zazwyczaj z powodu naruszenia prawa oddala się z jakiegoś miejsca, dążąc przez to do uniknięcia  kontaktu z prowadzącym te działania (unika wykrycia, ujęcia i zabezpieczenia jego osoby dla celów procesu karnego). Organy ścigania mają ustawowy obowiązek ujęcia sprawcy w razie potrzeby w przypadkach ucieczki, która bardzo często ma miejsce bezpośrednio po dokonaniu przestępstwa - wówczas pościg może realizować każda osoba, jeśli zachodzi obawa ukrycia się ściganego lub nie można ustalić jego tożsamości. Policja może go podjąć przy każdej próbie unikania z nią kontaktu (ponieważ zachodzi wtedy uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa przez tą osobę). Pościg można podjąć po próbie nawiązania bezpośredniego kontaktu w ramach czynności procesowych (art.243 kok), jak i operacyjno-rozpoznawczych (ust Policji). W następstwie pościgu Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną. Rodzaje pościgu:¨ czołowy - prowadzony bezpośrednio za określoną osobą(-mi) przypuszczalną lub ustaloną trasą ucieczki, zazwyczaj po pierwszym kontakcie wzrokowym z osobą, która zareagowała na to ucieczką¨ zaporowy - zamknięcie przypuszczalnych lub ustalonych tras ucieczki przed znalezieniem się osoby ściganej w tych punktach (np. przez wystawienie posterunków, zorganizowanie zasadzek, fizycznym zblokowaniu tych tras samochodem, wyłożeniu kolczatki)Dłużej trwający pościg zazwyczaj połączony jest z penetracją terenu, niekiedy z przeszukiwaniem miejsc i pomieszczeń.101. POSZUKIWANIAczynność kryminalistyczna i procesowa. Uregulowana w przepisach kpk. - zmierza do uzyskania dowodów, możliwością zastosowania (ale tylko przez organ procesowy) środków przymusu. Nie jest to środek zapobiegawczy. Zarządza je sąd lub prokurator, jeżeli miejsce pobytu oskarżonego nie jest znane. Poszukiwanie przewidziane w kpk jedynie w odniesieniu do oskarżonego (w tym osoby, której przedstawiono zarzuty, ale jeszcze nie przesłuchano w charakterze podejrzanego) może mieć miejsce również w stosunku do innych osobowych źródeł dowodowych (czyli świadków i biegłych). Osoby te nie mogą być poddane żadnym ograniczeniom naruszającym ich wolność, nietykalność czy inne interesy - samo poszukiwanie nie stanowi

25

takiego ograniczenia. W przypadku zmierzania do uzyskiwania dowodów w trakcie ich poszukiwania, do środków przymusu zalicza się:· poszukiwanie przez Policję lub inne władze :  poszukiwanie oskarżonego ma na celu przede wszystkim zapewnienie materiału dla przyszłego procesu wykonawczego na wypadek wyroku skazującego oraz zabezpieczenie najważniejszego podmiotu procesowego oraz uzyskanie dowodu = wyjaśnień oskarżonego· listy gończe : drugi rodzaj poszukiwania oskarżonego, może być rozplakatowany, publikowany w prasie, radiu, TV. Musi mieć formę postanowienia wydanego przez sąd lub prokuratora, w przypadku, gdy wydano uprzednio postanowienie o tymczasowym aresztowaniu i oskarżony się ukrywa. Umieszcza się w nim m.in. dane o osobie poszukiwanej, dokładny rysopis z dołączeniem fotografii, informacje o zarzutach i wezwanie każdego, kto zna miejsce jego pobytu do zawiadomienia najbliższej jednostki Policji itd. + ostrzeżenie o odpowiedzialności karnej w razie ukrywania poszukiwanego czy pomocy w ucieczce. Można też wyznaczyć nagrodę dla informatora.· przeszukanie (pomieszczeń)· odebranie · zatrzymanie przesyłek i korespondencji· podejmowanie czynności operacyjno - rozpoznawczych: obserwacja, wywiady, infiltracja środowiskowa102. ZATRZYMANIEjest to krótkotrwałe pozbawienie wolności (do 48 godzin), do chwili podjęcia decyzji w przedmiocie zastosowania środka zapobiegawczego dalszemu uchylaniu się od wymiaru sprawiedliwości (np. w postaci tymczasowego aresztowania)Podstawy faktyczne:1. uzasadnione przypuszczenie, iż osoba podejrzana popełniła przestępstwo. 2. istnieje obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa3. nie można ustalić tożsamości tej osobyZatrzymanie uregulowane w ustawach policyjnych służy celom operacyjnym, poza procesowym. Policjanci mają prawo dokonać zatrzymywania: - osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia, - zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego.w toku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo -śledczych i administracyjno-porządkowych, podejmowanych w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń oraz wypełniania poleceń sądu, prokuratora, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego. Prawo zatrzymywania osób w trybie i w wypadkach określonych w przepisach kpk mają również funkcjonariusze ABW, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej itp.W obecnym kpk (rozdział 27) ma rangę samoistnego środka przymusu procesowego, nie jest środkiem zapobiegawczym. Można je stosować przed formalnym wszczęciem postępowania karnego i w stosunku do osoby, której nie przedstawiono zarzutu popełnienia przestępstwa.Postacie procesowe zatrzymania:- zatrzymanie poprzedzone ujęciem osoby (każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku)- zatrzymanie osoby- zatrzymanie w celu przymusowego doprowadzenia w trakcie procesuZ zatrzymania sporządza się protokół. Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania. Czas zatrzymania liczy się od momentu ujęcia lub faktycznego zatrzymania. Niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej należy przystąpić do zebrania niezbędnych danych, czynności procesowe można przeprowadzać dopiero po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania, wcześniej tylko w niezbędnym zakresie. Ponowne zatrzymanie na podstawie tych samych dowodów i okoliczności jest niedopuszczalne.103.ODRÓŻNIJ I OMÓW POSZCZEGÓLNE RODZAJE FOTOGRAFII Fotografia rejestracyjna - służy do rejestrowania wyglądu, cech i właściwości osób, miejsc, , dokumentów i zwłok. W praktyce kryminalistycznej najczęściej spotykamy się z fotografią rejestrującą wygląd, cechy i właściwości osób.Fotografia utrwalająca przebieg i wynik czynności. Za pomocą tej fotografii można utrwalać przebieg i wyniki tak czynności procesowych, jak i operacyjno-rozpoznawczych, a także ekspertyzowych. W odniesieniu do utrwalania przebiegu i wyników czynności procesowych fotografia ta najczęściej jest stosowana przy czynnościach na miejscu zdarzenia, a przede wszystkim przy oględzinach miejsca, wizji lokalnej, eksperymencie i przeszukaniu miejsca.Fotografia ujawniająca i zabezpieczająca. Fotografia ta ma za zadanie ujawnienie i zabezpieczenie z reguły na miejscu zdarzenia, wszelkich informacji oraz ich źródeł, a zwłaszcza śladów.Fotografia badawcza. Za pomocą tej fotografii ujawnia się takie cechy i właściwości badanego przedmiotu, które mogą być istotne dla celów dowodowych w danej sprawie. Fotografia badawcza jest przeprowadzana zazwyczaj w ramach badań wykonywanych w ekspertyzie i utrwala ona także przebieg oraz wyniki tej ekspertyzy.

26

Fotografia operacyjna. Jest to fotografia nazywana niekiedy detektywną i bywa stosowana zazwyczaj w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych. Jej zastosowanie polega na fotografowaniu w sposób ukryty, a więc bez wiedzy osób fotografowanych. Za pomocą tej fotografii utrwala się obecność tych osób w określonym miejscu, ich zachowanie, kontakty, kierunki przemieszczania się itp. 105. ŚRODKI I SPOSOBY DOKUMENTOWANIA CZYNNOŚCI ORAZ BADAŃ KRYMINALISTYCZNYCH Przebieg i wyniki każdej czynności kryminalistycznej, w tym także każdej ekspertyzy powinien zostać utrwalony. Podstawowym środkiem dokumentacji jest protokół.Niezależnie od spisania protokołu może być sporządzony stenogram czynności lub przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony za pomocą aparatury utrwalającej obraz lub dźwięk, o czym należy przed uruchomieniem tej aparatury uprzedzić osoby uczestniczące w czynności.Każdy protokół powinien zawierać: oznaczenie protokołowanej czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w nie uczestniczących możliwie dokładny opis przebiegu protokołowanej czynności oraz oświadczenia i wnioski jej uczestników, a także dokładny opis wykonanych czynności technicznych wydanie w toku czynności decyzje procesowe w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności Również i przebieg oraz wyniki ekspertyzy wymagają dokumentacji w odpowiedniej formie. Kończąca ekspertyzę opinia biegłego powinna zawierać sprawozdanie z dokonanych czynności i spostrzeżeń, oraz wnioski oparte na wynikach tych czynności i spostrzeżeniach.Dokumentacje mogą mieć też postać różnie ujmowanych notatek urzędowych. Służbowych, zapisków i decyzji.

Opracował mgr Bogdan Czajkowski  

27