Hanna BobińskaGrzegorz Ojcewicz

Kryminalistykaw Rosji i PolsceWybór tekstów z kryminalistyki

do tłumaczenia z języka rosyjskiegoi na język rosyjski

Szczytno 2013

3

Spis treści

Wstęp ............................................................................................................................................. 7

1Historia kryminalistykiИстория криминалистики1.1. Зарождение криминалистики ............................................................................. 91.2. Криминалистика в царской России .................................................................. 111.3. Формирование криминалистики в послеоктябрьское время

(1917–1941) .................................................................................................................... 131.4. Послевоенный период (1945–1960) и социалистическая

криминалистика (1960–1990) .............................................................................. 141.5. Российская криминалистика с 1991 года ...................................................... 151.6. Przesłanki powstania kryminalistyki jako nauki .............................................. 171.7. „Ojcowie” kryminalistyki ........................................................................................... 181.8. Kartki z kalendarium kryminalistycznego .......................................................... 191.9. Kryminalistyka w Polsce ............................................................................................. 211.10. Ber llonage jako metoda identyfi kacji osób.................................................... 22

2Technika kryminalistycznaКриминалистическая техника2.1. Предмет криминалистической техники, её система и задачи ........ 242.2. Специальные средства и методы криминалистической техники ... 262.3. Формы криминалистической фиксации ....................................................... 272.4. Криминалистическая фотография .................................................................... 292.5. Криминалистическая одорология и её значение для раскрытия

и расследования преступлений ......................................................................... 312.6. Technika kryminalistyczna ........................................................................................ 332.7. Fotografi a kryminalistyczna ..................................................................................... 342.8. Osmologia......................................................................................................................... 362.9. Biologia kryminalistyczna — badanie kodu DNA ........................................... 372.10. Mechanoskopia .............................................................................................................. 39

4

3Taktyka kryminalistycznaКриминалистическая тактика3.1. Предмет криминалистической тактики, её система и задачи ......... 413.2. Криминалистическая версия ............................................................................... 433.3. Виды следственного осмотра .............................................................................. 443.4. Общие положения тактики предъявления для опознания ............... 453.5. Особенности допроса эксперта ......................................................................... 483.6. Taktyka przesłuchania świadka ............................................................................... 493.7. Świadek koronny ........................................................................................................... 513.8. Świadek incognito (anonimowy) ........................................................................... 523.9. Taktyka konfrontacji ..................................................................................................... 533.10. Okazanie ............................................................................................................................ 55

4DaktyloskopiaДактилоскопия4.1. Из истории дактилоскопии ................................................................................... 574.2. Научный период в развитии дактилоскопии ............................................. 594.3. Информационные признаки отпечатков пальцев .................................. 614.4. Другие подходы к сравнению отпечатков ................................................... 634.5. Сканеры отпечатков пальцев .............................................................................. 644.6. Pojęcie daktyloskopii ................................................................................................... 654.7. Właściwości linii papilarnych ................................................................................... 664.8. Ujawnianie śladów daktyloskopijnych ................................................................ 684.9. Dermatoglify i minucje ............................................................................................... 694.10. Przypadek Franciski Rojas ......................................................................................... 71

5TraseologiaТрасология5.1. Трасология — криминалистическое учение о следах ........................... 745.2. Принципиальные положения, образующие основу трасологии ..... 765.3. Идентификационные и диагностические задачи трасологии .......... 785.4. Механизм образования следов ......................................................................... 795.5. Следы орудий взлома и инструментов .......................................................... 805.6. Pojęcie traseologii i ichnogramu ............................................................................ 835.7. Rodzaje śladów traseologicznych .......................................................................... 845.8. Mechanizm powstawania śladów traseologicznych..................................... 865.9. Sposoby zabezpieczania technicznego śladów traseologicznych ........... 875.10. Wnioskowanie na podstawie śladów traseologicznych .............................. 88

5

6Oględziny miejsca zdarzeniaОсмотр места происшествия6.1. Тактика осмотра места происшествия ........................................................... 906.2. Стадии осмотра места происшествия ............................................................ 926.3. Протокол осмотра места происшествия ....................................................... 946.4. Осмотр квартиры.

Из кинофильма «Место встречи изменить нельзя» ......................... 986.5. Порядок следственных действий при осмотре трупа ........................... 1036.6. Pojęcie i podstawa prawna oględzin miejsca zdarzenia ............................. 1056.7. Metody prowadzenia oględzin ............................................................................... 1066.8. Fazy oględzin miejsca .................................................................................................. 1086.9. Dokumentacja oględzin miejsca ............................................................................ 1096.10. Kryminalistyczne zasady dokonywania oględzin ............................................ 111

7FonoskopiaФоноскопия7.1. Основы идентификации человека по голосу ............................................. 1147.2. Научные основы криминалистической фонологии ................................ 1167.3. Методы фоноскопии................................................................................................. 1187.4. Определение личных качеств человека по признакам

устной речи .................................................................................................................... 1207.5. Автоматизированные методы анализа устной речи ............................. 1227.6. Historia fonoskopii........................................................................................................ 1247.7. Pojęcie fonoskopii i zakres badań ......................................................................... 1257.8. Pionierzy fonoskopii w Polsce i na świecie ....................................................... 1267.9. Rodzaje badań fonoskopijnych ............................................................................... 1277.10. Podstawowe rodzaje nośników .............................................................................. 129

8GrafologiaГрафология8.1. Графология сегодня ................................................................................................... 1318.2. Из истории почерковедения ................................................................................ 1338.3. Почерк и личность ..................................................................................................... 1348.4. Принципы почерковедения и почерковедческой экспертизы ........ 1358.5. Общие признаки письменной речи и общие признаки почерка 1378.6. Z historii grafologii ........................................................................................................ 1408.7. Pojęcie grafologii ........................................................................................................... 1418.8. Cechy rozróżniające pismo ....................................................................................... 142

6

8.9. Analiza pismoznawcza ................................................................................................ 1448.10. Badanie pisma ................................................................................................................ 146

9Medycyna sądowaСудебная медицина9.1. Из истории судебной медицины ....................................................................... 1489.2. Основные разделы современной судебной медицины ...................... 1499.3. Судебно-медицинская служба в России ....................................................... 1539.4. Обязанности и права эксперта ........................................................................... 1549.5. Судебно-медицинская классификация смерти......................................... 1579.6. Samouszkodzenia .......................................................................................................... 1589.7. Przechodzień jako ofi ara wypadku ....................................................................... 1609.8. Ślady biologiczne występujące w przypadku zgwałceń .............................. 1619.9. Baza DNA .......................................................................................................................... 1639.10. Znamiona śmierci biologicznej ............................................................................... 164

10Metodyka wykrywania zabójstw — w pytaniachМетодика расследования убийств — в вопросах10.1. Расследование убийств ........................................................................................... 16610.2. Wykrywanie zabójstw ................................................................................................. 175

11Słownik polsko-rosyjskiПольско-русский словарь................................................................................................. 181

12Słownik rosyjsko-polskiРусско-польский словарь ................................................................................................. 201

13Literatura podstawowa ........................................................................................................ 222

7

Wstęp

Dwa wydania książki Przestępczość w Rosji i Polsce. Wybór tekstów policyjno--prawniczych do samodzielnego tłumaczenia. Z komentarzem (Szczytno 2005, 2011) wskazały nie tylko na praktyczną przydatność tego typu materiałów w procesie dydaktycznym szkoły wyższej, lecz także przekonały, że mogą one być wykorzystywane również w kształceniu językowym innego typu, na przykład podczas zajęć ze słuchaczami studiów podyplomowych, przygotowujących przy-szłych tłumaczy sądowych z języka rosyjskiego do samodzielnej pracy przekła-dowej.

Ponieważ forma i zawartość Przestępczości w Rosji i Polsce się sprawdziły, postanowiliśmy kontynuować ten rodzaj wsparcia dydaktycznego i proponujemy dzisiaj prawie identyczną w swojej konstrukcji pozycję, poświęconą tym razem kryminalistyce. Po bloku policyjno-prawniczym ta bowiem dziedzina wydaje się jedną z najbardziej potrzebnych tłumaczom przysięgłym, którzy za każdym razem w praktyce translatorskiej muszą się odwoływać do dwóch kultur i uwzględniać dwa światy mentalne. Za każdym światem stoi słownictwo i konstrukcje językowe — nie zawsze takie same po obu jego stronach. By przybliżyć dwie rzeczywistości kryminalistyczne, wybraliśmy z obszernych domen kryminalistyk polskiej i rosyj-skiej kilka pól, rozpoczynając ich poznawanie od kwes i historii kryminalistyki. Po niej przedstawiamy teksty mówiące o technice kryminalistycznej, następnie zaś — o taktyce kryminalistycznej. Bezpośrednio po tych blokach tematycznych przechodzimy do jednej z najbardziej znanych gałęzi kryminalistyki, za jaką ucho-dzi daktyloskopia, która w ostatnich dwóch stuleciach zrobiła zawrotną karierę jako nauka. Po daktyloskopii przemieszczamy się do traseologii badającej ślady. W tym miejscu szczególnie rozchodzą się punkty widzenia polskiej kryminalistyki i rosyjskiej, zwłaszcza co do zakresu traseologii i „samodzielności” dyscyplin szczegółowych, co również odzwierciedlają w pewnej mierze zgromadzone i zaprezentowane tutaj teksty.

W kryminalistycznym badaniu miejsca zdarzenia uprzywilejowaną pozycję zaj-mują oględziny. Dlatego kolejny blok tematyczny podejmuje tak istotne kwes e oględzinowe, jak na przykład taktyka oględzin miejsca zdarzenia, etapy oględzin, protokół oględzin miejsca zdarzenia, oględziny konkretnego miejsca zdarzenia. Do prężnie rozwijających się gałęzi kryminalistycznych wypada zaliczyć także fonoskopię, która wykorzystuje w swoich badaniach nie tylko wiedzę językoznaw-czą, lecz także na przykład socjologiczną, kulturową czy medyczną. Współczesna fonoskopia opiera się w ogromnej mierze na urządzeniach do rejestracji i analizy dźwięku. Potrafi z dużą dokładnością określić nie tylko źródło dźwięku i podać

8

charakterystyki głosowe i emocjonalne nadawcy komunikatu, lecz umie także wskazać na warunki, w jakich przebiegała wypowiedź.

Po bloku fonoskopijnym proponujemy poznanie wybranych obszarów grafo-logii, nauki mającej wystarczająco długą tradycję, by pozwolić w ramach badań znaków grafi cznych powiązać wiedzę o ludzkiej naturze z pismem człowieka i na tej podstawie formułować wnioski eksperckie na rzecz procesu wykryw-czego. W następnej kolejności pojawiają się teksty z medycyny sądowej, a więc tej odmiany medycyny, która wiedzę i umiejętności lekarzy ukierunkowała na pomoc organom ścigania i organom wymiaru sprawiedliwości.

Ten krótki z konieczności wstęp do kryminalistyki za pośrednictwem języka obcego kończy ilustracja z metodyki wykrywania zabójstw. Wybraliśmy na potrzeby niniejszej książki przykład może najdrastyczniejszy, lecz wcale nie taki rzadki, by można go było przemilczeć. Do wyboru tekstów dołączamy słowniczki — polsko-rosyjski i rosyjsko-polski — stworzone na podstawie zamieszczonych w pracy słówek, zwrotów i wyrażeń.

Na koniec słów parę o podstawowych źródłach, dzięki którym powstała niniej-sza książka. Teksty rosyjskie pochodzą w większości z ogólnodostępnych stron internetowych, inne natomiast fragmenty tekstów były cytowane lub adapto-wane w niezbędnym zakresie na zasadzie upowszechniania edukacji i prezento-wania tekstów obcojęzycznych w celach dydaktycznych; stąd niewielkie niekiedy odstępstwa w zakresie składni lub leksyki od oryginału. Mamy nadzieję, że praca ta przyniesie pożytek każdemu, kto po nią sięgnie i będzie z niej umiejętnie korzystać.

Szczególne podziękowania kierujemy do Pani dr Ta any Żylinej-Els za wnikliwe przestudiowanie maszynopisu i przedstawienie propozycji, z których skorzystali-śmy, podnosząc tym samym wartość dydaktyczną naszego opracowania.

Szczytno, 8 marca 2013 rokuHanna BobińskaGrzegorz Ojcewicz