Wybrane Miny Przeciw Piechotne Rosji

16
ZESZYTY NAUKOWE WSOWL Nr 1 (151) 2009 ISSN 1731-8157 Leszek BUDNY * * * * Piotr SASKA WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI W artykule przedstawiono charakterystykę techniczną wybranych min przeciwpiechot- nych, będących na wyposaŜeniu Armii Rosyjskiej. Opisano ogólną budowę min przeciwpiechot- nych, ich klasyfikację oraz przeznaczenie. Dokonano szczególowej analizy poszczególnych ty- pów min z uwzględnieniem ich elementów skladowych oraz parametrów taktyczno - technicz- nych. Wskazano równieŜ miejsca konfliktów zbrojnych, gdzie uŜywano min przeciwpiechotnych produkcji rosyjskiej. Slowa kluczowe: miny przeciwpiechotne Rosji, miny l ądowe, zagroŜ enie minowe w Afganistanie, zagroŜenie minowe na Pólwyspie Balkańskim, Konwencja Ottawska 1997 WSTĘP Miny lądowe od momentu wprowadzenia na wyposaŜenie wojsk staly się sku- tecznym środkiem walki, stosowanym przez większość armii świata. Prosta konstruk- cja, stosunkowo niski koszt wykonania oraz wysoka efektywność sprawiają, Ŝe są uŜy- wane zarówno przez armie państw bogatych, jak i ubogich. Miny pozwalają skutecznie eliminować pojazdy pancerne i kolowe oraz silę Ŝywą przeciwnika. Dlugotrwaly czas pozostawania w stanie gotowości bojowej, szczególnie w przypadku min starszego typu sprawia, Ŝe miny lądowe stanowią powaŜne zagroŜenie nie tylko podczas trwania konfliktu, ale równieŜ dlugo po jego zakończeniu. Dlatego teŜ ofiarami min są nie tylko Ŝolnierze, ale równieŜ przypadkowa ludność cywilna. Sku- teczność min potwierdza między innymi liczba ofiar wojny afgańsko - radzieckiej, pro- wadzonej w latach 80. XX wieku. Szacuje się, Ŝe w trakcie jej trwania w wyniku eks- plozji min zginęlo lub zostalo rannych 64 tysiące osób. Ciągly postęp technologiczny sprawia, Ŝe nowe konstrukcje min lądowych, za- * mjr mgr inŜ. Leszek BUDNY – Instytut Dowodzenia WyŜszej Szkoly Oficerskiej Wojsk Lądowych kpt. mgr inŜ. Piotr SASKA – Wydzial Planowania i Koordynacji Badań Naukowych WyŜszej Szkoly Oficerskiej Wojsk Lądowych

Transcript of Wybrane Miny Przeciw Piechotne Rosji

ZESZYTY NAUKOWE WSOWL

Nr 1 (151) 2009 ISSN 1731-8157

Leszek BUDNY∗∗∗∗ Piotr SASKA

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI W artykule przedstawiono charakterystykę techniczną wybranych min przeciwpiechot-nych, będących na wyposaŜeniu Armii Rosyjskiej. Opisano ogólną budowę min przeciwpiechot-nych, ich klasyfikację oraz przeznaczenie. Dokonano szczegółowej analizy poszczególnych ty-pów min z uwzględnieniem ich elementów składowych oraz parametrów taktyczno - technicz-nych. Wskazano równieŜ miejsca konfliktów zbrojnych, gdzie uŜywano min przeciwpiechotnych produkcji rosyjskiej. Słowa kluczowe: miny przeciwpiechotne Rosji, miny lądowe, zagroŜenie minowe w Afganistanie, zagroŜenie minowe na Półwyspie Bałkańskim, Konwencja Ottawska 1997

WSTĘP

Miny lądowe od momentu wprowadzenia na wyposaŜenie wojsk stały się sku-tecznym środkiem walki, stosowanym przez większość armii świata. Prosta konstruk-cja, stosunkowo niski koszt wykonania oraz wysoka efektywność sprawiają, Ŝe są uŜy-wane zarówno przez armie państw bogatych, jak i ubogich. Miny pozwalają skutecznie eliminować pojazdy pancerne i kołowe oraz siłę Ŝywą przeciwnika.

Długotrwały czas pozostawania w stanie gotowości bojowej, szczególnie w przypadku min starszego typu sprawia, Ŝe miny lądowe stanowią powaŜne zagroŜenie nie tylko podczas trwania konfliktu, ale równieŜ długo po jego zakończeniu. Dlatego teŜ ofiarami min są nie tylko Ŝołnierze, ale równieŜ przypadkowa ludność cywilna. Sku-teczność min potwierdza między innymi liczba ofiar wojny afgańsko - radzieckiej, pro-wadzonej w latach 80. XX wieku. Szacuje się, Ŝe w trakcie jej trwania w wyniku eks-plozji min zginęło lub zostało rannych 64 tysiące osób.

Ciągły postęp technologiczny sprawia, Ŝe nowe konstrukcje min lądowych, za-

∗ mjr mgr inŜ. Leszek BUDNY – Instytut Dowodzenia WyŜszej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych kpt. mgr inŜ. Piotr SASKA – Wydział Planowania i Koordynacji Badań Naukowych WyŜszej Szkoły

Oficerskiej Wojsk Lądowych

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

109

równo klasycznych, jak i narzutowych, wyposaŜone są w zapalniki niekontaktowego działania, czujniki akustyczne, magnetyczne i podczerwieni, co sprawia, Ŝe są znacznie groźniejsze niŜ miny starszych generacji. Producenci min stosują rozwiązania technicz-ne zapewniające ich zadziałanie praktycznie w kaŜdych warunkach terenowych i atmos-ferycznych.

Lepsze poznanie konstrukcji min, ich przeznaczenia i zasad działania, techniki ustawiania, sposobów inicjowania i neutralizacji zwiększa bezpieczeństwo Ŝołnierzy znajdujących się w rejonach występowania i oddziaływania min oraz pozwala na podję-cie prób bezpiecznego rozminowania terenów po zakończonych konfliktach zbrojnych.

Celem artykułu jest zaprezentowanie min przeciwpiechotnych, będących obec-nie na wyposaŜeniu armii rosyjskiej.

1. OGÓLNE WIADOMO ŚCI O MINACH

Miny1, jako środek inŜynieryjnego zagroŜenia, słuŜą do ograniczenia działania przeciwnika i przeznaczone są do unieszkodliwiania i niszczenia technicznych środków bojowych, sprzętu mechanicznego, a takŜe raŜenia stanu osobowego przeciwnika.

Miny róŜnią się przeznaczeniem, budową, kształtem oraz wielkością (rys.1, 2 i 3).

Rys. 1. Porównanie wielkości przeciwpiechotnej miny fugasowej Źródło: [online]. [dostęp:15.02.2008]. Dostępny w Internecie:

http://www.globalsecurity.org/military/systems/munitions/tatp.htm

Rys. 2. Porównanie wielkości przeciwpiechotnej miny odłamkowej Źródło: [online]. [dostęp:15.02.2008]. Dostępny w Internecie:

http://www.globalsecurity.org/military/systems/munitions/tatp.htm

1 „Mina - ładunek materiału wybuchowego zwykle umieszczony w kadłubie (obudowie) przeznaczony

do niszczenia lub uszkodzenia pojazdów, łodzi lub samolotów oraz do niszczenia i raŜenia siły Ŝywej, którego detonacja następuje pod wpływem oddziaływania sprzętu bojowego lub siły Ŝywej po upły-wie określonego czasu lub w sposób kierowany”, Norma Obronna NO-01-A001, Sprzęt inŜynieryjny. Klasyfikacja i terminologia, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2000, s. 10.

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

110

Rys. 3. Porównanie miny przeciwpancernej i przeciwpiechotnej Źródło: [online]. [dostęp:15.02.2008]. Dostępny w Internecie:

http://www.globalsecurity.org/military/systems/munitions/tatp.htm

Większość stosowanych min składa się z czterech podstawowych elementów, do których zaliczamy:

1. Kadłub miny - element miny zawierający materiał wybuchowy. 2. Materiał wybuchowy - związek chemiczny lub mieszanina kilku związków

chemicznych zdolna w odpowiednich warunkach do gwałtownej, postępującej z duŜą prędkością reakcji chemicznej, w czasie której wydziela się duŜa ilość gazów i ciepła.

3. Zapalnik - urządzenie przeznaczone do spowodowania zapalenia lub inicjowania ładunku materiału wybuchowego określonego rodzaju amunicji, min i innych środków w Ŝądanym miejscu i czasie.

4. Urządzenie zabezpieczające - urządzenie, które zapobiega przypadkowemu za-działaniu miny.

Dokonując podziału min w zaleŜności od ich przeznaczenia, moŜemy wyróŜnić2:

1. Miny przeciwpiechotne. 2. Miny przeciwpancerne. 3. Miny przeciwtransportowe. 4. Miny przeciwdesantowe. 5. Miny specjalnego przeznaczenia. 6. Miny sygnalizacyjno-oświetleniowe.

2. SPECYFIKACJA MIN PRZECIWPIECHOTNYCH

Miny przeciwpiechotne3 (antipersonnel mines) przeznaczone są do zwalczania, uczynienia niezdolnej do działania siły Ŝywej przeciwnika, a takŜe do osłony i wzmocnienia innych zapór inŜynieryjnych w celu utrudnienia ich rozpoznania oraz pokonania.

RaŜenie stanu osobowego przeciwnika następuje wskutek działanie fali uderze-niowej powstałej podczas detonacji materiału wybuchowego, jak równieŜ przez raŜenie siły Ŝywej odłamkami (defragmentacja kadłuba miny). 2 Środki minowania i rozminowania, Szefostwo Wojsk InŜynieryjnych. Sztab Generalny Wojska Pol-

skiego, Warszawa 1978, s. 7. 3 „Mina przeciwpiechotna - mina przeznaczona do zranienia, zabicia lub uczynienia niezdolnej do dzia-

łania siły Ŝywej; moŜe ona detonować w wyniku działania ofiary”, Norma Obronna NO-01-A001, Sprzęt inŜynieryjny. Klasyfikacja i terminologia, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2000, s. 12.

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

111

Miny przeciwpiechotne

Miny klasyczne Miny narzutowe

Miny kierowane Miny samoczynne

Miny fugasowe Miny odłamkowe

OkręŜnego działania Kierunkowego działania

Konstrukcja min przeciwpiechotnych umoŜliwia ustawienie ich na powierzchni lub w gruncie pod cienką warstwą maskującą. Większość min przeciwpiechotnych po-siada zapalniki naciskowego i naciągowego działania (dotyczy min przeciwpiechotnych samoczynnych) oraz zapalniki elektryczne (miny o działaniu kierowanym).

Miny nowej generacji zawierają elementy uniemoŜliwiające usunięcie ich z miejsca, a takŜe mechanizmy samolikwidacji.

Ogólny podział min przeciwpiechotnych przedstawia rys.4.

Rys. 4. Ogólny podział min przeciwpiechotnych Źródło: Opracowanie własne

2.1. Mina przeciwpiechotna PMN

Mina PMN (rys.5) to klasyczna, fugasowa mina przeciwpiechotna o działaniu naciskowym produkowana przez Rosję. Zastąpiła minę PMK-40. Przy zbliŜonej kon-strukcji róŜni się od niej wymiarami i tworzywem, z którego wykonano korpus miny (tekturę zastąpiono bakelitem).

Kadłub miny wykonany jest z bakelitu koloru czarnego, oliwkowego lub brązo-wego. Iracka wersja miny (oznaczenie PMN HGE) jest koloru czarnego. Cześć min PMN odnalezionych na terenie Iraku posiadała zapalniki od węgierskich min Gyata-64. Mina PMN produkowana jest w Chinach pod nazwą Type 584.

Rys. 5. Mina przeciwpiechotna PMN Źródło: [online]. [dostęp:03.10.2008]. Dostępny w Internecie: http://tewton.narod.ru/ mines/pmn.html

4 Poradnik-Rozpoznawanie i zasady postępowania z uzbrojeniem i sprzętem wojskowym występującym

w Iraku, Warszawa 2004, s. 424.

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

112

Pokrywa naciskowa miny wykonana jest z gumy i połączona za pomocą cienkiej opaski metalowej z częścią dolną miny. Zasadniczy materiał wybuchowy miny stanowi ładunek 200 g trotylu prasowanego.

Mina wykrywalna jest indukcyjnie. MoŜe posiadać elementy nieusuwalności.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny5

1. Typ miny - mina fugasowa, naciskowego działania 2. Masa całkowita miny [g] - 550 3. Masa ładunku MW [g] - 200 4. Rodzaj zastosowanego MW - trotyl (TNT) 5. Wymiary kadłuba [mm]:

- średnica - 112 - wysokość - 56

6. Materiał kadłuba - bakelit 7. Zapalniki - naciskowego działania z zapałem MD-9 8. Min. siła nacisku [N] - 50-80 9. Strefa raŜenia [m] - 1-2,0 m

2.2. Mina przeciwpiechotna PMN-2

Mina PMN-2 (rys.6) to kolejna klasyczna, fugasowa mina przeciwpiechotna o działaniu naciskowym produkowana przez niektóre kraje powstałe po rozpadzie ZSRR. Wodoszczelny kadłub miny (kolor zielony) wykonany jest z wysokogatunkowe-go tworzywa sztucznego odpornego na działanie czynników atmosferycznych, do któ-rego przymocowano element naciskowy (czarny gumowy krzyŜ). Mina jest moderniza-cją miny PMN (zastosowano nowy, odporny na działanie fali uderzeniowej zapalnik). Zasadniczy ładunek materiału wybuchowego miny stanowi 100 g TG-40 (mieszanka trotylowo-heksogenowa). Mina jest wykrywalna indukcyjnie6.

Znalazła zastosowanie między innymi w Afganistanie, Angoli, AzerbejdŜanie, KambodŜy, Erytrei, Etiopii, Chorwacji, Hondurasie, Libanie, Mozambiku, Nikaragui, TadŜykistanie oraz Tajlandii7.

Rys. 6. Mina przeciwpiechotna PMN-2 Źródło: [online]. [dostęp:05.10.2008]. Dostępny w Internecie:

http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-2.html 5 Инженерные боеприпасы Советская Армия Противопехотная мина ПМН. [online]. [dostęp:

03 października 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines/pmn.html 6 Ibidem, [online]. [dostęp: 05 października 2008]. Dostępny w Internecie:

http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-2.html 7 A. Smith, Landmines and Humanitarian Mine Action. [online]. [dostęp: 10 październiak 2008]. Do-

stępny w Internecie: http://www.nolandmines.com/minesPMN2.htm

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

113

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny8,9

1. Typ miny - mina fugasowa, naciskowego działania 2. Masa całkowita miny [g] - 450 3. Masa ładunku MW [g] - 100 4. Rodzaj zastosowanego MW - TG-40 (RDX10/TNT11) 5. Wymiary kadłuba [mm]:

- średnica - 121 - wysokość - 52

6. Materiał kadłuba - tworzywo sztuczne 7. Zapalniki - naciskowego działania z zapałem MD-9 8. Min. siła nacisku [N] - 50-80 9. Strefa raŜenia [m] - 1-2,0 m

2.3. Mina przeciwpiechotna PMN-3

Mina PMN-3 (rys. 7) jest kolejną miną z rodziny PMN, bardzo podobna do PMN-2. Zaliczana jest do klasycznych, fugasowych min przeciwpiechotnych o działaniu naciskowym.

Kadłub miny wykonany całkowicie z wysokogatunkowego tworzywa sztuczne-go, z charakterystycznym (na ogół koloru czarnego) elementem naciskowym zbliŜonym kształtem do krzyŜa. Konstrukcja miny umoŜliwia jej ustawienia w kaŜdych warunkach terenowych i atmosferycznych w zakresie temperatur -40÷500 C. WyposaŜona jest w elementy nieusuwalności i samolikwidacji zapewniające jej aktywność bojową przez 12 godzin, 1, 2, 4 lub 8 dób. Mina moŜe być ustawiana sposobem ręcznym lub mechanicz-nym za pomocą ustawiaczy min12.

Rys. 7. Mina PMN-3 Źródło: [online]. [dostęp:06.10.2008]. Dostępny w Internecie:

http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-3.html

8 Инженерные боеприпасы Советская Армия Противопехотная мина ПМН-2. [online]. [dostęp:

10 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-2/pmn-2.html 9 PMN mine. W: Wikipedia Wolna Encyklopedia. [online]. [dostęp: 12 listopada 2008]. Dostępny

w Internecie: http://en.wikipedia.org/wiki/PMN_mine 10 RDX (Royal Demolition Explosive) - kruszący materiał wybuchowy o zwiększonej sile działania,

potoczna nazwa heksogen 11 TNT (trinitrotoluen) - kruszący materiał wybuchowy o normalnej sile działania, potoczna nazwa trotyl 12 Инженерные боеприпасы Советская Армия Противопехотная мина ПМН-3. [online]. [dostęp:

12 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-2/pmn-3.html

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

114

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny13,14

1. Typ miny - mina fugasowa, naciskowego działania 2. Masa całkowita miny [g] - 600 3. Masa ładunku MW [g] - 80 4. Rodzaj zastosowanego MW - heksogen (RDX) 5. Wymiary kadłuba [mm]:

- średnica - 122 - wysokość - 54

6. Materiał kadłuba - tworzywo sztuczne 7. Zapalniki - naciskowego działania 8. Min. siła nacisku [N] - 150-250 9. Strefa raŜenia [m] - 1-2,0 m

2.4. Mina przeciwpiechotna PMN-4

Mina PMN-4 (rys. 8) to kolejna mina z rodziny PMN. Zaliczana jest do klasycz-nych, fugasowych min przeciwpiechotnych o działaniu naciskowym.

Kadłub miny (kolor ciemnoszary) wykonany jest z wytrzymałego tworzywa sztucznego, który połączono metalową opaską z gumową pokrywą naciskową. Kon-strukcja miny umoŜliwia jej ustawianie praktycznie w kaŜdych warunkach terenowych i atmosferycznych. Szczelność miny gwarantuje jej zdolność bojową zarówno pod wo-dą, jak i na bagnach i torfowiskach do głębokości około 1,5 m. Mina nie posiada ele-mentów samolikwidacji oraz mechanizmów uniemoŜliwiających usunięcie jej z miejsca ustawienia Mina moŜe być ustawiana sposobem ręcznym lub za pomocą śmigłowców15.

Rys. 8. Mina PMN-4 Źródło: [online]. [dostęp:12.11.2008]. Dostępny w Internecie:

http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-4.html

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny16

1. Typ miny - mina fugasowa, naciskowego działania

13 TamŜe. 14 PMN 3 anti-personnel mine -Technical Description. [w:] Technical Note 08.20/01 Version 1.0.

[online]. [dostęp: 21 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.mineactionstandards.org/tnma/TN_08.20_01_2001_PMN_3_(Version_1.0).pdf 15 Инженерные боеприпасы Советская Армия Противопехотная мина ПМН-4. [online]. [dostęp:

12 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-2/pmn-4.html 16 TamŜe.

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

115

2. Masa całkowita miny [g] - 300 3. Masa ładunku MW [g] - 50 4. Rodzaj zastosowanego MW - TG-40 (RDX/TNT) 5. Wymiary kadłuba [mm]:

− średnica - 95 − wysokość - 42

6. Materiał kadłuba - tworzywo sztuczne 7. Zapalniki - naciskowego działania z zapałem MD-9 8. Min. siła nacisku [N] - 50-150 9. Strefa raŜenia [m] - 1-2,0 m

2.5. Mina przeciwpiechotna PFM-1

Mina PFM-1 (rys.11) to nowej generacji kasetowa mina przeciwpiechotna o działaniu naciskowym, nazywana często Butterfly mine, produkcji radzieckiej, przy-pominająca stosowaną przez Armię Stanów Zjednoczonych minę lądową BLU-43 (rys.12). Obie miny są bardzo podobne kształtem i zasadą działania, jednakŜe stosuje się w nich inne typy materiałów wybuchowych. Mina jest plastikowym asymetrycznym pojemnikiem wykonanym z polietylenu o niskiej gęstości, zawierającym płynny mate-riał wybuchowy VS6-D lub VS-60D o masie 37 g 17.

Rys. 9. Mina PFM-1 Źródło: [online]. [dostęp:14.11.2008]. Dostępny w Internecie:

http://tewton.narod.ru/mines-2/pfm-1.html

Rys. 10. Mina BLU-43 Źródło: [online]. [dostęp:14.11.2008]. Dostępny w Internecie:

http//:www.big-ordnance.com/subs/BLU43OD.jpg

17 PFM-1. W: Wikipedia Wolna Encyklopedia. [online]. [dostęp: 14 listopada 2008]. Dostępny

w Internecie: http://pl.wikipedia.org/wiki/PFM-1

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

116

Wewnątrz kadłuba znajduje się aluminiowy pobudzacz wybuchowy. Deformacja polietylenowego kadłuba miny (wskutek np. nadepnięcia przez Ŝołnierza) powoduje gwałtowne uderzenie tłoka w pobudzacz wybuchowy i natychmiastowy wybuch. Skutki wybuchu zazwyczaj nie są śmiertelne u dorosłych ludzi, ale pozostawiają trwałe obra-Ŝenia. Mina produkowana jest w róŜnych kolorach, przewaŜnie zielonym oraz brązo-wym, takŜe niebieskim, czerwonym, czarnym oraz białym.

Istnieje wersja miny o symbolu PFM-1S ulegająca samolikwidacji po określo-nym czasie, zwykle po 1 do 40 godzin Oba typy min nie mogą być w Ŝaden sposób roz-brojone po ich uzbrojeniu18.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny19

1. Typ miny - mina fugasowa, naciskowego działania 2. Masa całkowita miny [g] - 75 3. Masa ładunku MW [g] - 37 4. Rodzaj zastosowanego MW - VS6-D lub VS60-D 5. Wymiary kadłuba [mm]:

- długość - 120 - szerokość - 20 - wysokość - 61

6. Materiał kadłuba - polietylen 7. Zapalniki - MVDM lubVGM-572 8. Min. siła nacisku [N] - 50-250 9. Strefa raŜenia [m] - 1 m

2.6. Miny przeciwpiechotne typu MON

Miny przeciwpiechotne typu MON klasyfikowane są jako klasyczne, odłamkowe miny przeciwpiechotne kierunkowego działania. Zaliczamy do nich między innymi ta-kie miny, jak: MON-50, MON-90, MON-100, MON-200 (liczba przy inicjale oznacza skuteczny zasięg raŜenia miny). Przeznaczone są do raŜenia siły Ŝywej przeciwnika (w szczególności celów grupowych). Największą skuteczność zapewnia, gdy ustawiona jest na leśnych drogach, ulicach, wąwozach lub dolinach. Miny MON, w odróŜnieniu od innych min przeciwpiechotnych, moŜna ustawiać na powierzchni ziemi, a takŜe róŜ-nych przedmiotach terenowych (nasypach, słupach energetycznych, drzewach, ścianach itp.).

2.6.1. Mina przeciwpiechotna MON-50

Mina MON-50 (rys.13) jest klasyczną, odłamkową miną przeciwpiechotną kie-runkowego działania produkcji byłego ZSRR. W zaleŜności od zastosowanego zapalni-ka moŜe być samoczynną (zapalnik naciągowy) lub kierowaną. Swoim kształtem przy-pomina minę MRUD (Włochy) i M18A1 Claymor (USA). Mina wykonana jest z tworzywa sztucznego (kolor brązowy lub oliwkowy) i zawiera plastyczny materiał wybuchowy ukształtowany w sposób kumulacyjny. Posiada dwa niezaleŜne gniazda na

18 Ibidem 19 Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Don’t Care, Head-

quarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001, PFM-1

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

117

zapalniki (naciągowego działania lub zapalnik elektryczny)20.

W przeciwieństwie do min odłamkowych okręŜnego działania oddziaływuje (razi odłamkami) w strefie raŜenia (rys.13) o kącie około 500 i wysokości 4 m. Zasięg skutecznego działania miny waha się w granicy około 50 m od miejsca ustawienia.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny21,22

1. Typ miny - mina odłamkowa kierunkowego działania 2. Masa całkowita miny [g] - 2000 3. Masa ładunku MW [g] - 700 4. Rodzaj zastosowanego MW - PMW-4 5. Wymiary kadłuba [mm]:

- długość - 220 - grubość - 45 - wysokość - 105

6. Materiał kadłuba - tworzywo sztuczne 7. Zapalniki - naciągowego działania; elektryczny 8. Min. siła nacisku [N] - 20-50 9. Strefa raŜenia:

- sektor [0] - 50 - wysokość [m] - 4,0 - zasięg [m] - 50

Rys. 11. Mina przeciwpiechotna MON-50 Źródło: [online]. [dostęp:23.10.2008]. Dostępny w Internecie:

http://www.tewton.narod.ru/mines/mon-50.html

2.6.2. Mina przeciwpiechotna MON-90

Mina MON-90 (rys.14) to kolejna mina z rodziny MON. Jest udoskonaloną wer-sją miny MON-50. Wykonana jest z tworzywa sztucznego koloru zielonego (ciemnozie-lonego) o bardzo dobrych parametrach wytrzymałościowych.

W minie zastosowano większą ilość ładunku materiału wybuchowego, co spo-

20 Инженерные боеприпасы Советская Армия Противопехотная мина МОН-50. [online]. [dostęp:

12 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines/mon-50.html 21 TamŜe. 22 Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Don’t Care, Head-

quarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001, MON-50.

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

118

wodowało zwiększenie strefy raŜenia (zasięg do 90 m).

Ta kierunkowa mina okręŜnego działania występuje na wyposaŜeniu pododdzia-łów wojsk inŜynieryjnych rosyjskiej armii, a takŜe wojsk specjalnych Specnaz. Naj-większą skuteczność miny osiąga się ustawiając ją na drogach leśnych, ulicach, wąwo-zach i dolinach.

Rys. 12. Mina przeciwpiechotna MON-90

Źródło: [online]. [dostęp:15.11.2008]. Dostępny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-3/mon-90.html

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny23,24

1. Typ miny - mina odłamkowa kierunkowego działania 2. Masa całkowita miny [kg] - 12,4 3. Masa ładunku MW [kg] - 6,2 4. Rodzaj zastosowanego MW - PMW-4 5. Wymiary kadłuba [mm]:

- długość - 345 - grubość - 153 - wysokość - 202

6. Materiał kadłuba - tworzywo sztuczne 7. Zapalniki - naciągowego działania; elektryczny 8. Min. siła nacisku [N] - 20-50 9. Strefa raŜenia:

- sektor [0] - 54 - wysokość [m] - 8,0 - zasięg [m] - 90

2.7. Mina przeciwpiechotna OZM-72

Mina OZM-72 (rys.15) zaliczana jest do min grupy OZM, do których zaliczamy między innymi OZM-3 (rys.16) i OZM-4 (rys.17).

OZM-72 jest klasyczną, odłamkową miną przeciwpiechotną z zapalnikiem na-

23 Инженерные боеприпасы Советская Армия Противопехотная мина МОН-90. [online]. [dostęp:

15 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines/mon-90.html 24 Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Don’t Care, Head-

quarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001, MON-90.

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

119

ciągowego działania (mina samoczynna) i elektrycznym (mina kierowana).

Rys. 13. Mina OZM-72 Źródło: [online]. [dostęp:25.10.2008]. Dostępny w Internecie:

http://en. wikipedia.org/wiki/Image:OZM.jpg

Występuje na terenach Afganistanu, Angoli, KambodŜy, Kuby, Erytrei, Etiopii, Mozambiku, Namibii, Nikaragui, Sudanu, Wietnamu, Jemenu i Zambii25. Mina działa w podobny sposób jak mina PSM-1. W pierwszej fazie następuję wyrzuce-nie miny za pomocą znajdującego się w kadłubie miny ładunku miotającego na wyso-kość około 1,0-1,1 m ponad poziom gruntu, a następnie zadziałanie zasadniczego ła-dunku materiału wybuchowego, który niszczy kadłub i nadaje duŜą energię kinetyczną odłamkom. Mina moŜe być wyposaŜona w elementy nieusuwalności.

Rys. 14. Mina OZM-3 Rys. 15. Mina OZM-3 Źródło: [online]. [dostęp:25.10.2008]. Źródło: [online]. [dostęp:25.10.2008]. Dostępny w Internecie: Dostępny w Internecie: http://commons.wikimedia.org/wiki/OZM-3 http://tewton.narod.ru/mines/ozm-4.html

25 A. Smith. Landmines and Humanitarian Mine Action. [online]. [dostęp: 10 listopada 2008]. Dostępny

w Internecie: http://www.nolandmines.com/minesOZM72.htm

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

120

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny26

1. Typ miny - mina odłamkowa okręŜnego działania 2. Masa całkowita miny [g] - 5000 3. Masa kadłuba miny [g] - 1200 4. Masa ładunku MW [g] - 500 5. Rodzaj zastosowanego MW - trotyl lany z pobudzaczem wybuchowym 6. Wymiary kadłuba [mm]:

- średnica - 108 - wysokość - 172

7. Materiał kadłuba - stalowy 8. Zapalniki naciągowego działania - MUW-2; MUW-3; MUW-4 z zapałem

MD-8A 9. Min. siła nacisku [N] - 10-40

10. Promień raŜenia [m] - około 30 m

3. MIEJSCA WYSTĘPOWANIA ROSYJSKICH MIN PRZECIWPIECHOTNYCH

Rosja obok Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Chin, Indii i Pakistanu naleŜy do czołowych producentów min lądowych na Świecie. Dlatego teŜ miny prze-ciwpiechotne wyprodukowane w tym kraju, pomimo istnienia konwencji zakazującej ich stosowania moŜna znaleźć w większości miejsc, w których toczą się konflikty zbroj-ne (rys. 18).

Obecnie do najbardziej zaminowanych krajów na świecie naleŜy Afganistan. Na jego terytorium znajduje się około 15 milionów min przeciwpancernych i przeciwpie-chotnych, a liczba niewybuchów jest równie duŜa i trudna do oszacowania. Miny są tam odnajdywane wszędzie - na obszarach zurbanizowanych, wiejskich, przemysłowych oraz w rejonach byłych radzieckich baz wojskowych zabezpieczanych przez rozległe pola minowe. Większość z uŜytych min stanowią miny ustawione w latach 1980 - 1992. Przez ponad 10 lat konfliktu afgańsko – radzieckiego, armia radziecka załoŜyła ok. 30 mln min27. Poza ustawianymi ręcznie i mechanicznie, Rosjanie szeroko stosowali miny narzutowe rozrzucane z samolotów, śmigłowców oraz rakiet. Głównie wykorzystywano narzutowe miny przeciwpiechotne, w mniejszym stopniu miny przeciwpancerne. Miny uŜywano takŜe w walkach wewnętrznych między lokalnymi grupami w okresie od 1992 do 1996 r., szczególnie w okolicach Kabulu28. DuŜą liczbę zastosowanych min spotę-gowała bliskość największych producentów min na świecie (Chin, Iranu, Rosji i Paki-stanu). W świadomości walczących zakorzenił się pogląd, Ŝe pola minowe, zwłaszcza przeciwpiechotne, są najtańszą metodą zabezpieczenia się przed atakiem wroga.

Miny przeciwpiechotne są równieŜ przekleństwem mieszkańców niektórych kra-jów Półwyspu Bałkańskiego. Są rejony w Chorwacji, Bośni i Kosowie, gdzie rodzice nie pozwalają dzieciom oddalić się na kilkadziesiąt metrów od domu. Miny ustawiane

26 Инженерные боеприпасы Советская Армия Противопехотная мина ОЗМ-72. [online]. [dostęp:

10 października 2008]. Dostępny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines/ozm-72.html 27 S. Kośnik, ZagroŜenie minowe w Afganistanie, [w:] „Zeszyty Naukowe WSOWL” nr 4 z 2005 r.,

Wrocław 2005, s. 39. 28 Ibidem, s. 40.

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

121

były zarówno przez serbskie i chorwackie wojsko, jak równieŜ oddziały partyzanckie Wyzwoleńczej Armii Kosowa i Bośniaków. Wśród min przeciwpiechotnych uŜywa-nych przez strony konfliktów niemałą część stanowiły miny produkcji rosyjskiej lub miny będące ich wierną kopią. Szacuje się, Ŝe tylko w Chorwacji w ziemi nadal jest około 250 tysięcy min.

Rys. 18. Miejsca występowania zagroŜeń minowych na Świecie

Źródło: [online]. [dostęp:25.10.2008]. Dostępny w Internecie: www.icbl.org/lm/2005/maps/problem.html

Niekontrolowany sposób rozmieszczenia min, brak dokumentacji sprawozdaw-czej oraz zaangaŜowanie niewystarczających sił i środków do oczyszczania zaminowa-nych terenów powoduje, Ŝe całe regiony (prowincje) kilkunastu krajów nie nadają się do zamieszkania przez okres co najmniej kilku lub kilkunastu lat. RóŜnorodność kon-strukcji min powoduje, Ŝe mogą znajdować się zarówno na polach uprawnych, pastwi-skach, sadach, ogrodach, jak równieŜ w lesie, na drodze czy na szlaku górskim.

PODSUMOWANIE

Miny przeciwpiechotne podobnie jak kilkadziesiąt lat temu są obecnie najtań-szym środkiem walki na współczesnym polu walki. RóŜnorodność rozwiązań konstruk-cyjnych, zastosowanie kruszących materiałów wybuchowych o normalnej i zwiększonej sile działania oraz nowej generacji płynnych materiałów wybuchowych sprawia, Ŝe mi-ny mają ciągle szerokie zastosowanie w walce z siłą Ŝywą przeciwnika w wielu toczą-cych się konfliktach zbrojnych na Świecie.

Współczesne miny mogą być wyposaŜone w zapalniki mechaniczne naciskowe-go i naciągowego działania, zapalniki elektryczne, magnetyczne, zapalniki natychmia-

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

122

stowego lub opóźnionego działania, ze zwłoką lub bez. Ze względu na stosunkowo pro-stą technologię oraz niski koszt wykonania miny produkowane są prawie przez wszyst-kie kraje Świata. Orientacyjny koszt wyprodukowania jednej miny to zazwyczaj kilka lub kilkadziesiąt dolarów amerykańskich. Ich producenci nie mają problemów z rynka-mi zbytów. Szacuje się, Ŝe tylko w ostatnich 25 latach wyprodukowano 255 milionów min lądowych, z czego około 190 milionów stanowiły miny przeciwpiechotne. Naj-więksi producenci min to: Rosja, Chiny, Stany Zjednoczone, Indie oraz Pakistan.

Z inicjatywy Organizacji Narodów Zjednoczonych 6 czerwca 1996 roku w Brukseli około 100 państw opracowało, a następnie przyjęło wspólną deklarację do-prowadzenia do całkowitej delegalizacji i zniszczenia min przeciwpiechotnych. Podjęte ustalenia dały początek pracom nad dokumentem międzynarodowym, opisującym i re-gulującym kwestie produkcji min przeciwpiechotnych, ich transferu i uŜywania.

W dniu 4 grudnia 1997 roku w Ottawie 121 państw podpisało „Konwencję o zakazie uŜycia, składowania, produkcji i transferu min przeciwpiechotnych oraz ich zniszczeniu” (tzw. Konwencję Ottawską). Konwencja weszła w Ŝycie 1 marca 1999 roku, jednakŜe wiele krajów do dzisiaj konwencji nie ratyfikowało. Wśród nich między innymi Polska, USA, Chiny oraz Rosja.

LITERATURA

1. Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Don’t Care, Headquarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001.

2. Gierak K., Miny przeciwpiechotne - broń nadmiernie okrutna. Zarys problemu. [on-line]. [dostęp: 18 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.global.net.pl/20983.xml

3. Инженерная техника Советской Армии и России.[online]. [dostęp:03 paździer-nika 2008]. Dostępny w Internecie: http://web.etel.ru/~saper/index-texnica.html

4. PMN mine. [w:] Wikipedia Wolna Encyklopedia. [online]. [dostęp: 12 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://en.wikipedia.org/wiki/PMN_mine

5. PMN 3 anti-personnel mine -Technical Description. W: Technical Note 08.20 / 01 Version 1.0.[online]. [dostęp: 21 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.mineactionstandards.org/tnma/TN_08.20_01_2001_PMN_3_(Version_1.0).pdf

6. Poradnik. Rozpoznawanie i zasady postępowania z uzbrojeniem i sprzętem wojsko-wym występującym w Iraku, Warszawa 2004

7. Smith A., Landmines and Humanitarian Mine Action. [online]. [dostęp: 10 listopada 2008]. Dostępny w Internecie: http://www.nolandmines.com

8. Sprzęt inŜynieryjny. Klasyfikacja i terminologia. Norma Obronna NO-01-A001, Mi-nisterstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2000

9. Środki minowania i rozminowania, Szefostwo Wojsk InŜynieryjnych. Sztab Gene-ralny Wojska Polskiego, Warszawa 1978

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

123

SELECTED RUSSIAN ANTIPERSONNEL MINES

Summary

Mines still remain a very dangerous weapon employed in a number of conflicts throughout the world. Polish troops participate in peacekeeping and stabilisation missions where different mines pose a deadly threat to them. The article presents distinctive Russian antipersonnel mines. The authors provide details pertaining to the different types of mines. Further in the article, the components and tactical parameters of individual mines are discussed.

Artykuł recenzował: ppłk dr hab. inŜ. Dariusz SKORUPKA