Nr 1/2013(1) Styczeń - Luty

WWaallddeennbbuurrggeerr WWaallll SSttrr.. 11

SScchhuuttzzPPoolliizzeeii WWaallddeennbbuurrgg SSttrr.. 33

KKoommoorryy ffiillttrróóww KKssiiąążż SSttrr.. 66

WWyyddaawwccaaStowarzyszenie Dolnośląska Grupa Badawcza58-302 Wałbrzych, ul. 11 -Listopada 19A

RReeddaakkttoorr NNaacczzeellnnyyTomasz Jurek

RReeddaakkttoorrzzyy tteemmaattyycczznniiTomasz JurekPiotr FrąszczakArkadiusz PultowiczPiotr Koper

DDwwuummiieessiięęcczznniikk

AAddrreess RReeddaakkccjj iiKopalnia Tajemnic58-302 Wałbrzych, ul. 11 -Listopada 19Atel. 500203101e-mail: kopalniatajemnic@sdgb.eu

Rok wydania 2013

© Copyright by Stowarzyszenie Dolnośląska Grupa Badawcza.

Zabrania się publikowania zamieszczonych artykułów tegoczasopisma, zarówno w formie drukowanej jak i elektronicznej(z internetem włacznie) bez pisemnej zgody redakcji.

Kopalnia Tajemnic jest dwumiesięcznikiem Stowarzyszenia"Dolnosląska Grupa Badawcza". Na jego łamach będą przedstawianenieznane lub mało znane karty histori Dolnego Śląska. Pragniemyprzybliżyć tą wiedzę społeczeństwu.

Jeszcze na początku 19­go wieku, namiejscu gdzie dziś stoi kościółpolskokatolicki (przed rokiem 1945 ­staroluterański kościół ze szkołą), był wolnyplac otoczony fosą z wałem wokół niej,porośnięty zaroślami i trawą, którezakrywały rozpadające się mury. Ten placnazywano „Wall” i legenda opowiada, żerzekomo stał na nim domek myśliwskipodobny do warownego zameczku, anależący do hrabiego Czetryca von Neuhaus.Ten wspomniany wał zamkowy (Burgwall)interpretowano w różny sposób. Niektórzyuważają go za słowiański lub naśladującySłowian kompleks, inni za rzeczywiścieistniejący domek myśliwski z zawarowanąokolicą, a jeszcze inni za część sięgającegomiasta parku, należącego do zamkuWaldenburg. Nie należy jednak w żadnym

WaldenburgerWall

przypadku wyobrażać sobie, że ten tzw.Zamek pełnił rolę twierdzy chroniącejokolice (jak Kynsburg, Hornschloss).W każdym razie nie da się, jakjuż wspomniano, nic pewnegopowiedzieć o rzekomymlegendarnym zamku.(*1)

Czy jest tylko legendąpowyższy tekst?

Na mapie z roku 1903będącej kopią mapy z roku 1734,wykonanej przez Maxa Reineka, jestnarysowany interesujący nas obiekt (rys1).Mamy obiekt w formie kwadratu zwieloma flankami i dziedzińcem w środku.Otacza go fosa. Wody do fosy dostarczaPełcznica. Jej nadmiar jest także do niejodprowadzany. Jedyny wjazd przez mostna fosie prowadzi od dzisiejszej ul.Młynarskiej. Przy obiekcie jest oznacznik„B”, w legendzie do mapy opis dooznacznika brzmi „Das Sommerhaus auf

rys 1

1

2

Schantze”, co można przetłumaczyć jako„Dom letni za szańcami”.

Na rycinie datowanej 1732 –1738,ukazującej miasto Waldenburg, jestpokazany nasz obiekt (rys2). Widać nanim szańce oraz odpływ wody doPełcznicy. Szańce te, to rodzaj drewnianejpionowej drewnianej palisady,

prawdopodobniewypełnionej ziemią. Ale niewidać na nim samegoobiektu (oprócz wieżyczki).Na jeszcze innej mapie zroku 1811, mamy już tylkozaznaczony teren po tymobiekcie (rys3). Małoczytelny napis, zawiera„...Walldenhaus...”.

Czym więc był ten obiekt? Czy możnago było nazwać zamkiem? Skoro byłufortyfikowany ­ to pewnie tak.Był to prawdopodobnie Dom Letni,

hrabiego Czetryca von Neuhaus –właściciela okolicznych terenów orazsamego miasta Waldenburg. W takimobiekcie mieszkało się przyjemniej, niż wciasnym i zimnym zamku warownymNowy Dwór (Neuhaus). Wały i fosaspełniały pewnie rolę warowną. Dlaczegoobiekt zburzono – a może uległzniszczeniu podczas pożaru miasta lubjakichś walk – nie wiemy. Najbardziejprawdopodobne jest, że obiekt porzuconopo wybudowaniu Zamku przy obecnej ul.Zamkowej. Prawdopodobnie Czetrycowieprzenieśli się do niego, a nasz obiekt stałsię zbyteczny. Nazwa tego obiektu(zamek), została zapewne przeniesiona znaszego obiektu.

Tak więc kolejny raz okazuje się, żew baśniach lub legendach jest wieleinformacji o faktach i obiektach, którezniknęły w pomroce wieków. A przy okazjimożemy się domyślić, skąd wzięła sięnazwa Waldenburg.

Źródło.*1­ W. Reimann „Geschichte und Sagender Burgen und Stadte im kreiseWaldenburg” tłumaczenie Leon Romański

rys 2

rys 3

SchutzPolizeiWaldenburg

3

Koszary policji i szkoła celna wWałbrzychu.

Na podstawie planu przebudowystruktur policji niemieckiej po traktaciewersalskim, podjęto plan utworzenia nowychjednostek Schutzpolizei (Policji Ochronnej)w 50 miastach. Formacja miała zajmować sięzapewnieniem porządku publicznego orazbezpieczeństwem ruchu drogowego. NaWystawie Policyjnej w Berlinie w roku 1926,pokazano modele i założenia projektów.Nowe koszary i jednostki miały powstać wgłównych miastach na obszarachprzemysłowych. Jedną z lokalizacji byłWaldenburg in Schlesien (Wałbrzych).Obiekt wybudowano w latach 1925 do 1927.

Budowę nadzorował RegierungsbauratDr. ­ Ing. Francke.

Jednostka składała się z:170 Wachtmeister (Wachmistrzów)8 Pferde (koni)8 Kraftwagen (samochodów)

Każdy z 50obiektówposiadałidentycznąstrukturęorganizacją orazzakreswyposażenia.

Kompleks składał się z poniższychobiektów:

A. Dla urzędników1. Lokale mieszkalne nieżonatych2. Umywalnie, natryski i ogólne

ubikacje3. Strefa żywieniowa (kuchnia, sala

jadalna)4. Strefa wypoczynku (kantyna, sala

gier i czytelnia)5. Sala do nauki6. Sala do ćwiczeń fizycznych7. Izbę prac szewskich i krawieckich8. Izbę chorych9. Magazyny ubrań, broni itp.

rys. 1 Widok od strony

Placu Kostrzewy

10. Biuro11. Pokój oficerski12. Garaże alarmowe13. Pokój telefonisty i radiołączności14. Pomieszczenie dla rowerów15. Wartownie

B. Mieszkania dla rodzin.C. Dla koni.

1. Stajnię i lecznicę2. Kuźnię do podkuwania koni3. Wozownię4. Maneż

D. Dla pojazdów mechanicznych1. Halę garażową2. Warsztaty rowerowy, gospodarczy,

uzbrojenia i samochodowyE. Infrastruktura zewnętrzna.

1. Plac do musztry i ćwiczeńfizycznych

2. Plac do jazdy konnej3. Stację benzynową4. Skład obornika

5. Magazyn amunicji6. Psiarnię

4

rys. 2

Plan budynków i pomieszczeń

rys. 3 Wejscie główne

5

Od 26.09.1935 w obiekcie dodatkowoulokowano – Zollschule (Szkołę Celną). WSzkole oraz koszarach przebywało 240 osób.Sanitariaty, strzelnicę i plac ćwiczeńwspółdzielili z Policją. Na początku 1939roku, policja zażądała przekazania dla siebiez powrotem całości obiektu. Żądania zostałyodrzucone przez Staatssekretär (sekretarzaStanu) Reinhardta. Jednak już wpaździerniku 1939 roku wydał on decyzjęprzywracającą koszary do wyłącznejdyspozycji policji. Szkoła celna zostałazamknięta.

Zamieszczam też, klika oryginalnychzdjęć dotyczących wydarzeń związanych ztym obiektem. Niestety tylko w takiejjakości. Nie udało mi się niestety nabyćoryginałów.

Źródło:www.zollgrenzschutz.de

http://opus.kobv.de/zlb/volltexte/2010/9303/pdf/ZfB_1928_01­02.pdfhttp://de.wikipedia.org/wiki/Kuno_Kamphausenhttp://pl.wikipedia.org/wiki/OrdnungspolizeiRogge, Otto „Neubauten im WaldenburgerIndustriegebiet“ Berlin 1930

rys. 4 Sala gimnastyczna rys. 5 Plac musztry

rys. 6 Widok w stronę maneżu

rys. 7 Dzień Policj i

rys. 8 Rok 1 933 Zawody narciarskie,

Marsz, Parada na rynku w Wałbrzychu

6

Komory filtrów KsiążPodziemia na poziomie –50m podzamkiem Książ. Obecnie wykorzystywaneprzez Polską Akademię Nauk. Wobetonowanym fragmencie sztolni,znajdują się cztery boczne komory. Nie sąto pomieszczenia o bryleprostopadłościanu lecz łukowosklepionego odcinka ślepej sztolni.Pomieszczenia są wybiałkowane.Oddzielone są od głównej sztolni ścianądziałową z otworem drzwiowym. Wgórnej części tej ściany zamurowane sąrury z blachy cienkościennej. O szwie nazakładkę. Są to typowe rury dotransportu powietrza. Zamocowane jepod różnymi kątami.W podłodzepomieszczenia wykuto rowek doodprowadzania wody. W tylnej częściznajduje się kołnierz rury kanalizacyjnej.Nie ma żadnych otworów ani cechszczególnych w ścianach pomieszczeń.

Jakie miało być przeznaczenie tych

pomieszczeń?

Niestety nie zachowała się dokumentacjaprojektowa. Jeżeli nawet gdzieś jest. Tonikt dotychczas jej nie ujawnił. Jak więc

Zdjecie 1

7

możemy odpowiedzieć na powyższe pytanie?Możemy oprzeć się na analogicznychukończonych obiektach.

Wiem, ze Niemcy wykorzystali zdobytąwiedzę na temat Linii Czeskich UmocnieńPółnocnych. Te umocnienia to taka CzeskaLinia Maginota. Francuzi byli głównymiprojektantami. Wykonawstwo było Czeskie.Wybudowano je w przeciągu 3 lat (1935­1938). Niemcy przejęli je bez walki. W staniegotowości bojowej. Wiem z wizyt wudostępnionych turystom obiektach irozmów z przewodnikami, że zrobilidokładną analizę obiektów orazprzeprowadzali testy walki z różnymirodzajami broni zarówno zewnątrz jak iwewnątrz obiektów. Większość wyposażeniabojowego oraz optycznego została przezNiemców przeniesiona na budowany WałAtlantycki. Przeniesiono na przykład całe

kopuły pancerne.

Dlaczego o tym piszę?

Dlatego, że przybudowie podziemnychobiektów RIESEpracowali robotnicyCzescy. DlaczegoNiemcy nie mieliwykorzystać gotowychprojektów orazsprawdzonychwykonawców? Myślę, żewykorzystali. Uważamtak dlatego, żeznalazłem sporo

analogii pomiędzy obiektami Linii Maginota,umocnień czeskich a podziemiami RIESE.

Zdjęcia (1 i 2) pochodzą z Linii Maginota. Tosą komory filtrów powietrza. Analogia znaszymi komorami pod zamkiem Książ jest

widoczna. Cowięc widać?Idące z góry odstrony wejściazespoły rurdolotowych iwylotowychpowietrza. Dolneskośne rurydolotowe i u górywylotowe. Niema naszegorowka napodłodze? Aleten rowek mógłbyć wykonanypodczas prac wlatach 60­tychmających na celuodprowadzeniewody z podziemi(prace przedudostępnieniemturystycznym).Woda ze skroplin pewnie miała byćodprowadzana do rury z kołnierzem.Kanalizacja mogła być niedrożna lubnieukończona dlatego go wykonano.Środkowe rury nad drzwiami? To wlot i

wylot powietrza z rur korytarzowych po

fi ltrach i wylot na korytarz. Ciemną rurą

stalową zapene miały wchodzic kable

elektryczne.

Myślę, że wyjaśniłem przeznaczenie tych

pomieszczeń. Dalsze w następnych

odcinkach.

Cdn. . .

Zdjęcie 2