Podstawy przedsiębiorczości

(przedsiębiorczość bez tajemnic)

Temat: System gospodarki rynkowej

Rynek

Rynek jest to miejsce, na którym spotykają się kupujący i sprzedający w celu zawarcia transakcji kupna – sprzedaży.

Konsument to osoba wykorzystująca (konsumująca) produkt.

Nabywca (klient) to osoba aktualnie dokonująca zakupu produktu w celu zaspokojenia potrzeb własnych i/lub innych członków swojego gospodarstwa domowego.

Definiując rynek nie można ograniczyć się tylko do jego pasywnej, technicznej roli, polegającej głównie na stworzeniu przestrzeni dla wymiany towarów.Rynek to przede wszystkim mechanizm utworzony przez wzajemne relacje między kupującymi i sprzedającymi. W wyniku tych współzależności kształtują się: • popyt, podaż i cena.

Wejście do Centrum Giełdowego w Warszawie

Podstawowe klasyfikacje rynków

Rynek

Kryterium zasięgu terytorialnego

Kryterium przedmiotu wymiany

Kryterium dominacji

podmiotu rynku

Rynki:

• lokalny• regionalny• krajowy• zagraniczny•

międzynarodowy

• globalny

Rynki:

• finansowy• pracy• dóbr i usług

Rynki:

• sprzedawcy• nabywcy

Cechy i funkcje rynków

Podstawowymi cechami rynku są:• odpłatność – towary na rynku są sprzedawane,• dobrowolność (wolność) – swoboda w podejmowaniu decyzji,• ekwiwalentność – wymiana różnych wartości różniących się jedynie

wartościami użytkowymi, • konkurencyjność – konsekwencją wolności rynku jest konkurencja.

Do najważniejszych funkcji rynku zaliczamy:• równowagi– równoważenie popytu i podaży jest najważniejszą funkcją

rynku, mechanizm rynkowy powoduje ciągłe dostosowywanie się popytu do podaży,

• selekcji – dotyczy eliminacji słabszych podmiotów gospodarczych z rynku,

• alokacji – dotyczy czynników wytwórczych i polega na ich przemieszczaniu się z gałęzi o niższej do gałęzi o wyższej rentowności.

Gospodarka rynkowa

Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez różne podmioty gospodarcze (ludzi, przedsiębiorstwa i rząd).

Podmiotami gospodarki rynkowej są :• gospodarstwa domowe,• przedsiębiorstwa,• instytucje finansowe,• administracja państwowa,• władza lokalna.

System ekonomiczny

Rynkowy Kierowany

opiera się na własności prywatnej

i działaniu mechanizmu rynkowego

opiera się na własności publicznej, wszystkie decyzje

ekonomiczne podejmowane są przez władzę

Cechy gospodarki rynkowej

własność prywatna

uwolniony system

cen

konkurencja

Przedsiębior-czość

Gospodarka rynkowa opiera się na przedsiębiorczości, własności prywatnej, konkurencji i systemie cen.

System cen, informując o sytuacji na rynku, umożliwia prowadzenie rachunku ekonomicznego.

Każdy obywatel może bez ograniczeń i na takich samych prawach podejmować działalność gospodarczą.

Prawo popytuPopyt jest to ilość towaru, jaką nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie za ustaloną cenę.

Prawo popytu – wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie.

Wykres ilustruje zależność wielkości popytu na dany towar od jego ceny.

Prawo podażyPodaż oznacza ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie i po określonej cenie.

Prawo podaży głosi, że przy niezmienności innych warunków rynkowych podaż danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży.

Wykres ilustruje zależność wielkości podaży na dany towar od jego ceny.

Mechanizm rynkowyMechanizm rynkowy jest proces obejmujący żywiołowe działania podmiotów na rynku, w wyniku którego dochodzi do ustalenia równowagi rynkowej, a więc samoczynnego dostosowania wielkości popytu (D) i podaży (S), poprzez odpowiednie ustalenie ceny równowagi (P).

Gdy popyt D się zmniejsza, producenci ograniczają podaż S i obniżają ceny. Efektem jest ustalenie się nowej równowagi rynkowej

Równowaga rynkowa oznacza, że ilość dóbr i usług dostarczanych na rynek, czyli podaż, równa się popytowi na te dobra i usługi, reprezentowanemu przez sumę dochodów ludności.

[ilość]

[cena]

Czynniki kształtujące wielkość popytu

Rynkowe Pozarynkowe Geograficzne Demograficzne

• wielkość dochodów,• ceny substytutów,• ceny dóbr komplementarnych

• preferencje konsumentów,• moda

• warunki klimatyczne,• pora roku,• sytuacja gospodarcza

• liczba ludności, • struktura wiekowa konsumentów,• poziom wykształcenia,• stan cywilny,• wyznanie

Sytuacja polityczna

cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra,

ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów – czyli poziom kosztów produkcji,

technologia, czyli postęp techniczny,

ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających),

liczba producentów na danym rynku,

eksport oraz import,

czynniki przypadkowe, np. pogoda,

interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne,

elastyczność podaży.

Czynniki kształtujące wielkość podaży

Monety i banknoty wpłacone przez turystów zwiedzających

British Museum

Pieniądz

Niezależnie od swojej formy zewnętrznej i systemu gospodarczego pieniądz jest prawnie określonym, powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym.

Według współczesnej doktryny na pieniądz składają się trzy elementy:• jednostka pieniężna, • suma pieniężna, • znak pieniężny.

Polski banknot 200-złotowy (awers)W obiegu do 1995 r. (przed denominacją)

Suma pieniężna jest wyrażana w jednostkach pieniężnych, zmaterializowanych w postaci znaków pieniężnych.

Pieniądz – historia Pieniądz pojawił się kilka tysięcy lat przed naszą erą. Początkowo rolę powszechnego ekwiwalentu pełniły towary.

Barter to wymiana bezgotówkowa, czyli towar (bądź usługa) za towar. Strony uzgadniają wartość towarów, lub usług i dążą do tego, żeby bilans był zerowy.

Towar

Kruszce (złoto, srebro)

Monety

Jednostka monetarna (ustalona waga, próba)

Pieniądz kredytowy (weksle, czeki, banknoty)

Waluta dewizowo - złotowa

Pieniądz papierowy

Pieniądz bankowy (depozytowy)

Pieniądz elektroniczny

Funkcje pieniądza Niezależnie od swojej formy pieniądz pełni w gospodarce określone funkcje, jest:• miernikiem wartości,• środkiem wymiany,• środkiem płatniczym• środkiem tezauryzacji,• pieniądzem światowym.

Pieniądz krajowy może spełniać funkcję pieniądza światowego, gdy państwo gwarantuje jego pełną wymienialność, duży potencjał gospodarczy, stabilność cen.

miernik wartości

środek płatniczy

środek wymiany

środek gromadzenia oszczędności

Gospodarstwo domowe

Gospodarstwo domowe jest to jeden z podmiotów gospodarczych, jedna osoba lub ich zespół, razem zamieszkujących i wspólnie się utrzymujących (w ogromnej większości połączonych więzami biologicznymi i stanowiących rodziny). Osoby samotne, utrzymujące się samodzielnie, to jednoosobowe gospodarstwa domowe.Celem gospodarstwa domowego jest zaspokojenie potrzeb wszystkich osób wchodzących w jego skład.

gospodarstwo domowe

budżet państwa przedsiębiorstwa

Między gospodarstwem domowym, przedsiębiorstwem i budżetem państwa przedstawiono przepływające strumienie pieniężne

Źródła dochodów gospodarstwa domowego

z tytułu prowadzenia działalności

gospodarczej

z tytułu posiadania

kapitału

z tytułu świadczeń

społecznychz tytułu pracy

dochody

Potrzeby osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego są realizowane z dochodów uzyskiwanych przez wszystkich lub tylko niektórych jego członków. Zaspokojenie tych potrzeb jest głównym celem istnienia gospodarstwa domowego.

wydatki

konsumpcyjne

Sztywne

- czynsz- prąd- żywność - …

Zmienne

- wycieczka- remont- zakup samochodu- …

inwestycyjne

Stałe

- czesne za naukę- opłata za polisę-ubezpieczenie- …

Zmienne

- zakup działki- zakup obligacji- …

Źródła wydatków gospodarstwa domowego

Wydatki a dochody

PRAWO ENGLAW miarę wzrostu dochodów społeczeństwa maleje udział wydatków na żywność w wydatkach ogólnych gospodarstw domowych.Dlaczego?- „bo apetyt rośnie w miarę jedzenia” wzrost dochodów wyzwala coraz

to nowe potrzeby, których zaspokojenie wymaga coraz to więcej pieniędzy.

PARADOKS GIFFENA Wzrost cen w Irlandii spowodował wzrost popytu na tenże chleb. Zachowanie konsumentów wbrew pozorom było racjonalne, gdyż dysponując niskimi dochodami, przez podwyżkę cen chleba zostali zmuszeni do ograniczenia konsumpcji wszelkich dodatków do chleba.PARADOKS VEBLENA (zwany także efektem snoba)Z chęci pokazania się innym, że stać nas na droższe rzeczy, nawet jeśli nie różnią się od tych samych sprzedawanych wcześniej po niższej cenie oraz w warunkach umiarkowanych dochodów.

Literatura

1. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Wyd. II. Operon, Gdynia 2009

2. http://www.ekonomia.net.pl/3. Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny, Warszawa 2002