Konflikt w zwiazkach Sara Savage i Eolene Boyd-MacMillan · sobie rodzinne historie, wymieniały...

Konflikt w relacjachzrozumieć i przezwyciężyć

Sara

Sava

ge

Eolen

e Boy

d-Ma

cMilla

n Ko

nflikt

w re

lacjac

h

www.wdrodze.pl

SSSaaarrraaa SSSaaavvvaaagggeeeEEEooollleeennneee BBBoooyyyddd--MMMaaacccMMMiiillllllaaannn

SARA SAVAGE (psycholog) i EOLENE BOYD-MACMILLAN (psycholog i teolog)

pracują w Cambridge Institute for Applied Psychology and Religion. Są autorkami wielu publikacji.

W swojej najnowszej książce przekonują, że każdy człowiek posiada w stopniu podstawowym

zdolność tzw. integratywnej złożoności, która umożliwia przezwyciężanie

nawet najtrudniejszych konfliktów.

„Wiele książek oferuje »życie bezkonfliktowe«. Nasza jest inna. Zdefiniowanie dobrego życia jako

bezkonfliktowego byłoby psychologicznie szkodliwe. KONFLIKTU NIE DA SIĘ UNIKNĄĆ; stanowi on fragment DNA w procesie uczenia się. Szukanie bezkonfliktowego

życia oznacza bycie skazanym na porażkę. Sposób, w jaki funkcjonuje nasze ciało, to, jak działamy jako

jednostki społeczne, jak żyjemy, kochamy i pracujemy, wszystko to pociąga za sobą konflikt. Sprzeciw.

Walkę. Napięcie. Nieporozumienie. Bycie częścią tego świata oznacza zaangażowanie

w konflikt i jego transformacyjny potencjał”.

psych ologia

i

wiara

Cena det. 37,00 zł

Patronat medialny

przełożył Krzysztof Pachocki


Sara SavageEolene Boyd-MacMillan

Text copyright © 2010 Sara Savage and Eolene Boyd-MacMillan Original edition published in English under the title Confl ict in Relationships

by Lion Hudson plc, Oxford, England

Copyright © for this edition by Wydawnictwo W drodze 2012

RedaktorLidia Kozłowska

Redaktor technicznyJustyna Nowaczyk

Opracowanie okładkiJustyna Nowaczyk

ISBN 978-83-7033-794-0

Wydawnictwo Polskiej Prowincji DominikanówW drodze 2012

ul. Kościuszki 99, 60-920 Poznańtel. 61 852 39 62, faks 61 850 17 82

www.wdrodze.pl [email protected]

Sara dedykuje tę książkę Markowi, Julie i Liz

Eolene dedykuje tę książkę Ronowi, Becky i Jill

6

Konflikt – o tobie rozdwojonym

7


IKonfl ikt

– o tobie rozdwojonym

Stella i Rachel były naprawdę dobrymi przyjaciółkami. Opowiadały sobie rodzinne historie, wymieniały się relacjami z randek, radziły

się nawet w kwestiach takich jak, co na siebie włożyć. Miały własny język i własne żarciki. Jednak od czasu pewnej sprzeczki sprawy ule-gły zmianie. Prowadziły długie dyskusje, by jakoś zaradzić nieporo-zumieniom, jednak często kończyło się tym, że zaczynały krzyczeć lub odkładały słuchawkę.

W przypadku Stelli i Rachel wszystko mogło ulec albo znacznej po-prawie, albo pogorszeniu. Droga do przezwyciężenia konfl iktu przenosi nas w inną sytuację, ku nowemu spojrzeniu na samych siebie, na tych, których kochamy, na nasze życie i świat. Zaczynamy rozumieć to, jak postrzegamy siebie i innych, co widzimy, czego nie potrafi my dostrzec, i jak reagujemy na osoby, z którymi w ogóle się nie zgadzamy. Istotne jest także to, jak przeżywamy drogę od konfl iktu do nowej sytuacji.

Napisałyśmy tę książkę, ponieważ ostatnie badania ujawniły, że ludz-kie umiejętności obejmujące integratywną złożoność (w skrócie IZ) są kluczowym elementem przezwyciężania konfl iktów. Opracowana przez psychologa Petera Suedfelda1 i jego kolegów jako metoda słu-

1 P. Suedfeld, K. Guttieri i P.E. Tetlock, „Assessing integrative complexity at a distance: Archival analyses of thinking and decision making” (s. 246–272); P. Sued-

8


żąca skodyfi kowaniu złożoności myśli, IZ obejmuje ostatnie odkry-cia dotyczące rozwiązywania konfl iktu całej osoby i podejmowania decyzji. Istnieje siedem poziomów IZ, a każdy człowiek posiada tę zdolność na ogólnym, podstawowym poziomie. Przekształcanie kon-fl iktów polega na wspinaniu się po tych stopniach, kiedy nasza IZ spadnie w reakcji na stres związany z konfl iktem. Ostatecznie, uczy-my się pracować na różnych poziomach IZ, w zależności od związku i kontekstu. Dokonałyśmy pionierskiej pracy, wprowadzając stopnie IZ w czyn, i opracowałyśmy nowy sposób szkolenia ludzi w zakresie przezwyciężania nawet najtrudniejszych konfl iktów. Na zaproszenie Fundacji na rzecz Przywództwa w Kościele (FPK), założonej przez organizację dobroczynną Henry’ego Smitha, zrealizowałyśmy ob-szerny projekt badawczy, dotyczący konfl iktów pomiędzy starszymi hierarchami kościelnymi, którzy intensywnie spierają się między sobą na temat kluczowych problemów2. Pracując z biskupami i ich odpo-wiednikami z sześciu wyznań w całym Zjednoczonym Królestwie, zaproponowałyśmy metodę szkolenia holistycznego, mającą na celu zwiększenie zdolności do przekształcania konfl iktów przy użyciu IZ. Dzięki naszej metodzie można skutecznie zająć się reakcjami obron-nymi, występującymi w ognisku konfl iktu. Nie chodzi tylko o to, jak myślimy i co czujemy, ale także o to, jak reagują nasze ciała i jak ro-zumiemy świat, nasze najważniejsze wartości i naszą tożsamość. Nie jest nam znane inne podejście holistyczne. Bez szczególnej zachęty z naszej strony, starsi liderzy religijni zaczęli przenosić to podejście

feld, P.E. Tetlock, „President Clinton: Cognitive Manager in Trouble” (s. 328–332); P. Suedfeld, „Saddam Hussein’s integrative complexity under stress” (s. 391–396); w: J.M. Post (red.), The Psychological Assessment of Political Leaders: With Pro-fi les of Saddam Hussein and Bill Clinton, The University of Michigan Press, Ann Arbor 2003.

2 Opublikowane jako: E. Boyd-MacMillan i S. Savage, Transforming Confl ict: Confl ict Transformation Amongst Senior Church Leaders with Different Theological Stances, FCL Press, York 2008.

9


na wszystkie swoje bliskie więzi – z członkami rodziny, przyjaciółmi, kolegami. Okazało się, że metoda działa. Nie zdołałyśmy znaleźć ani jednej sytuacji, w której nasze podejście nie wywołałoby transformacji konfl iktu. Eolene zaczęła więc propagować je na kursach opieki orga-nizowanych dla wspólnot wierzących i na szkoleniach dla praktyków zajmujących się zdrowiem psychicznym (na Uniwersytecie Edynbur-skim i na akredytowanych przez COSCA3 szkoleniach z zakresu po-radnictwa). Jak powiedział pewien student: „To odmienia życie (…) to dla człowieka podstawowe umiejętności!”. Zgadzamy się z tym. Sara zastosowała te zasady do konfl iktów w relacjach międzyludzkich, wy-nikających z fundamentalizmu i religijnego ekstremizmu. Jeśli nasze podejście wywołuje transformację tych napiętych stosunków, to może ono zadziałać wszędzie! José Liht, nasz kolega współpracujący z Sarą, wniósł wiele uwag, zamieszczonych zwłaszcza w rozdziale siódmym.

Nie tylko nam udziela się entuzjazm, jeśli chodzi o przekształcanie potencjalnych konfl iktów. Także konsultanci biznesowi4, specjaliści zajmujący się poradnictwem rodzinnym i edukacją5, eksperci od kre-atywności i naukowcy6 postrzegają konfl ikt jako bodziec do innowa-cyjności i osiągnięcia sukcesu. Strategie obejmujące „zarządzanie biegunowością”7, „myślenie integratywne” i wykorzystanie własnego

3 COSCA to szkocka organizacja akredytująca zawodowych psychologów i te-rapeutów.

4 B. Johnson, Polarity Management: Identifying and Managing Unsolvable Problems, Human Resource Development Press, Amherst (Massachusetts) 1992; R. Martin, The Opposable Mind: How Succesful Leaders Win Through Integrative Thinking, Harvard Business Press, Boston (Massachusetts) 2009.

5 Zob.: J. Loder, The Transforming Moment, wyd. drugie, Helmers & Howard, Colorado Springs 1989. Loder śledzi fundamentalną „logikę” i „gramatykę” trans-formacji, działającej we wszelkich dziedzinach ludzkiego rozwoju, i jako przykłady podaje „logikę” działającą w terapii, pracy twórczej i odkryciach naukowych.

6 Na przykład: L.A. Daloz, Mentor: Guiding the Journey of Adult Learners, Jossey-Bass Publishers, San Francisco 1999.

7 B. Johnson, Polarity Management…

10


„umysłu skłonnego do sprzeciwu”8 także zalecają traktowanie konfl ik-tu jako drabiny, po której nasz biznes, nauka, twórczość artystyczna lub myślenie mogą wspiąć się na wyższy poziom. Autorzy duchowi w różnych tradycjach religijnych również uważają, że konfl ikt jest okazją, aby odpowiedzieć na Boże zaproszenie9. Kreatywność i wzrost we wszelkich dziedzinach życia rodzą się nie pomimo, ale dzięki wie-lopoziomowym konfl iktom.

Wiele książek oferuje „życie bezkonfl iktowe”10. Nasza jest inna. Zdefi niowanie dobrego życia jako bezkonfl iktowego byłoby psycho-logicznie szkodliwe. Konfl iktu nie da się uniknąć; stanowi on frag-ment DNA w procesie uczenia się. Szukanie bezkonfl iktowego życia oznacza bycie skazanym na porażkę. Sposób, w jaki funkcjonuje nasze ciało, to, jak działamy jako jednostki społeczne, jak żyjemy, kochamy i pracujemy, wszystko to pociąga za sobą konfl ikt. Sprzeciw. Walkę. Napięcie. Nieporozumienie. Bycie częścią tego świata oznacza zaan-gażowanie w konfl ikt i jego transformacyjny potencjał.

Narzędzia i sposoby działania, o których piszemy, są pokrewne z praktykami duchowymi. Dzięki nim możemy wejrzeć w siebie, ale i wyjść na zewnątrz i odkryć, jak funkcjonujemy i jak możemy wzra-stać, by stać się orędownikami transformacji w naszych relacjach, organizacjach i wspólnotach. Na kartach tej książki mówimy często o „ukochanych”. Używamy tego określenia w jego najszerszym sensie, by odnieść się do tych, wobec których okazujemy wymuszoną dobrą wolę, ponieważ są oni ludźmi, jak również do tych, z którymi łączą nas

8 R. Martin, The Opposable Mind... 9 E. Boyd-MacMillan, Transformation: James Loder, Mystical Spirituality, and

James Hillman, Peter Lang, AG, Oksford 2006. Głębokie życie wiarą nie wyklucza normalnego procesu uczenia się ani zdobywania wiedzy, lecz wręcz je wykorzystuje, a ich konfl ikt stanowi podstawę rozwoju. Zob. także: E. Boyd-MacMillan, „More than collaboration”, „The Way” 2004, t. 43, nr 4, s. 29–40.

10 Na przykład: J. Meyers, Confl ict Free Living: How to Build Healthy Relation-ships for Life (wcześniej Life Without Strife 1995, 2000), Charisma House, Peabody (Massachusetts) 2008. Joyce Meyers jest bestsellerową autorką „New York Timesa”.

11


najgłębsze i najintymniejsze więzi. Miłość jest częścią każdej relacji. Jeśli jesteśmy z kimś w konfl ikcie na pewnym poziomie, to w jakiś sposób troszczymy się o niego. Ludzie, którzy nas nie obchodzą, nie wywołują z naszej strony dostatecznej reakcji, by mogło dojść do kon-fl iktu. Przechodzimy nad nimi do porządku dziennego.

Scenariusze konfl iktu, które przedstawiamy w tej książce, obrazują rozmaite więzi: przyjaźni, rodzinne, małżeńskie, partnerskie, kole-żeńskie, służbowe i nasz stosunek do dzieci. Scenariusze te są oparte na prawdziwych sytuacjach życiowych, ale dla zachowania dyskrecji zostały zmodyfi kowane.

Część pierwsza (rozdziały 1–5) poświęcona jest zrozumieniu kroków wiodących do transformacji konfl iktów w naszych relacjach z przyja-ciółmi, rodziną, współmałżonkiem, partnerem, kolegą i współpracow-nikami – wolontariuszami. Za pomocą ćwiczeń edukacyjnych i ilu-stracji ujawniamy psychologiczne i społeczne przeszkody, stojące na drodze do przeobrażenia konfl iktu. Zaoferujemy także wypróbowaną i przetestowaną drogę do zaangażowania się w dynamikę konfl iktu, nawet z „trudnymi” ludźmi.

W części drugiej (rozdziały 6–8) przechodzimy do szerszego obrazu. Co dzieje się za kulisami? Konfl ikt nie dotyczy tylko dwojga kłócących się o coś ludzi, ale obejmuje grupy społeczne, do których oni należą, ich ogląd świata, rodzinę, kulturę i uwarunkowania religijne. W roz-działach tych badamy, jak poszerzyć zdolności do przeobrażania kon-fl iktów w nas jako rodzicach, nauczycielach, pracownikach, liderach i wyznawcach danej religii. W epoce coraz bardziej skomplikowanych zagrożeń ludzkiej egzystencji jest to szczególnie pilne zadanie.

Jesteśmy głęboko wdzięczne czcigodnemu dr. Fraserowi Wattsowi, dyrektorowi naszego zespołu badawczego, Grupy Naukowej z Uni-wersytetu w Cambridge, za umożliwienie nam opracowania własnego podejścia do transformacji konfl iktów i napisanie tej książki. Jego niezawodna uprzejmość, dobry humor i spokój w trakcie realizacji tego wyzwania, a także wiara w naszą pracę nieustannie nas wspo-

12


magały. Jesteśmy także wdzięczne innym kolegom, którzy poświęcili czas i swoje wielorakie talenty tym badaniom. Są to: José Liht, Liz Thompson i Megan Hunter. Dziękujemy Malcolmowi Grundy’emu i FCL Trustees za zlecenie badań i szkolenia. Dziękujemy Dave’owi Richardsowi, Jane i Duncanowi MacLarenom, Seamusowi Priorowi, Andrei Wigglesworth i Vicky McEvoy za zaproszenie na szkolenia i otwartość na nowo opracowany program. Dziękujemy też Emmie Greenfi eld, Bernadette Campbell i Elizabeth White za dzielne prze-czytanie wcześniejszych wersji roboczych książki i dostarczenie cen-nych uwag. Wreszcie, nasze podziękowania płyną do Kate Kirkpatrick z Lion Hudson za uchwycenie wizji tej książki, entuzjazm i pomoc podczas jej pisania.

13

W karnym obozie konfliktu w związku

1W karnym obozie konfl iktu

w związku

Konfl ikty zdarzają się bez przerwy. Są one częścią naszego życia. Pojawiają się w doniesieniach prasowych, w naszych relacjach

i wewnątrz nas. Możesz, drogi Czytelniku, akurat w tym momencie przeżywać konfl ikt wewnętrzny: czy powinieneś przeczytać tę książkę, czy odłożyć ją na półkę?

Możesz być w konfl ikcie z inną osobą, dobrym przyjacielem, ko-legą, członkiem rodziny lub współpracownikiem. Ze swoim szefem. Z najbliższą ci osobą, którą kochasz. Wkraczamy w związek z drugim z nadzieją na harmonię i radość. I oto mamy do czynienia z pierwszym starciem. Nagle nasza ukochana staje się przez nas znienawidzona. Wy-buchamy niczym wulkan. Reagujemy z przesadą. Stajemy w obliczu niebezpieczeństwa zniszczenia relacji, od której zależymy.

Czasami sytuacja nie jest aż tak dramatyczna. Jednak niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z konfl iktem zmieniającym nasze ży-cie, czy z błahym – kto pozmywa naczynia – niniejsza książka oferuje drogę do jego pokonania. Dostarcza ona strategicznych umiejętności, pozwalających przeobrazić konfl ikt w dar, który odmieni nas samych. W dramat konfl iktu w związkach zaangażowane są nasze mózgi, ciała, emocje, myśli, wartości i różniące się między stronami światopoglądy.

14


Sam problem, który go wywołał, często z czasem znika, a pozostaje obwinianie i wstyd:

Jan miała plan – dobry plan, jak rozłożyć czas wakacji równo pomię-dzy rodziny obojga. Jednak jej ukochany nie akceptuje tego pomysłu. W ogóle nie chce się z nim zapoznać. Kobieta zostaje z tym problemem całkiem sama. Najpierw pojawia się metaliczny smak smutku. Obręcz zaciska się wokół jej gardła. Czy to strach? Wstrzymuje oddech, podczas gdy jej ukochany neguje każdą propozycję Jan.

Jan myślała, że go zna. Ale rzeczywistość wygląda inaczej. Jej punkt widzenia został pominięty – celowo, nieważne, jak bardzo ją to zraniło. To nie fair. To jest nierozsądne. Kobieta czuje się, jak gdyby wraz ze swoim planem była byle czym. Nagle Jan czuje uderzenie krwi do głowy, jej serce bije gwałtownie. Targa nią wielka złość.

Wizja Jan staje się spójna i ostra. Widzi teraz wszystko wyraźnie, czarno-biało. Inne rzeczy schodzą na plan dalszy. Widzi doprawdy jasno, że jej ukochany staje się agresorem. Jak zawsze samolubnym i ograniczonym. Miłe wspomnienia z ich wspólnego związku gdzieś przepadły. Jan jako ofi ara musi się bronić. Z jej ust wypływa potok mocnych słów. Nie może na to nic poradzić. Krzyczy: „Ty zawsze… ty nigdy… jesteś taki…”. Jan nie ma na myśli tego, co mówi, ale wy-gląda, jakby sprawa dotyczyła życia lub śmierci, prawdy lub kłamstwa. Musi stać twardo na ziemi.

Tymczasem jej ukochany dostrzega w Jan napastnika, kobietę po-zbawioną rozsądku. Słowa Jan go ranią, niszczą i upokarzają. Mężczy-zna nie wytrzymuje. Trzaska drzwiami. Pozostają jedynie zatrute myśli.

To walka o przetrwanie

W konfl ikcie tylko jedna osoba może mieć rację; tylko jedna osoba może przetrwać. Może to brzmieć w sposób skrajny, ale tak właśnie reaguje nasz mózg, nawet jeśli konfl ikt dotyczy drobiazgu. Wystarczy po prostu świadomość nadchodzącego konfl iktu, by nastawić mózg na przetrwanie.

15


Czy oznacza to, że związek Jan jest skończony? Prawdopodobnie. Kłótnia ta mogła wynikać z całego ciągu nierozwiązanych sprzeczek. Być może Jan skrycie wygląda końca tej relacji. Zmiana partnera może być łatwiejsza od próby zmienienia siebie samej i tego, jak wyobraża sobie ona więzi międzyludzkie.

Być może Jan chce, aby jej związek funkcjonował prawidłowo, ale boi się, że jest już na to za późno. Mamy jednak optymistyczną wiadomość: konfl ikt może stanowić punkt zwrotny w relacji i życiu partnerów. Możemy dojść do tego, jak uleczyć nasz związek. Konfl ikt więc może być zamaskowanym darem.

To najważniejszy moment w dotychczasowym istnieniu związku

Ten moment krytyczny, jeśli go opanujemy, może wykształcić przy-szły wzorzec dla uczciwej, wyzwalającej relacji. Celem nie jest usu-nięcie konfl iktu, ale uczynienie go możliwym do transformacji. Jeśli boimy się konfl iktu i sądzimy, że jest on ze swej istoty „zły”, to będzie-my zawsze starali się go unikać. Nigdy nie odkryjemy, że najlepszym sposobem na poradzenie sobie z konfl iktem jest zmierzenie się z nim.

Wraz ze specjalistami od edukacji, ekspertami w dziedzinie kreatyw-ności i przedstawicielami nauki, uznajemy konfl ikty za żywotną część procesu uczenia się. Odkrycia i zrozumienie pojawiają się nie pomimo konfl iktów, ale dzięki nim1. Konfl ikt jest rzeczą neutralną, którą można obrócić na dobre lub na złe. Praktyka przekształcania konfl iktu nie tyl-

1 Zob. J. Loder, The Transforming Moment…; L.A. Daloz, Mentor: Guiding the Journey... – Daloz zachęca mentorów do prowokowania konfl iktów, by stymulo-wać myślenie u uczniów; B. Johnson, Polarity Management... – Johnson wyróżnia konfl ikt pomiędzy przeciwstawnymi punktami widzenia jako istotny dla biznesu i osobowego rozwoju; R. Martin, The Opposable Mind... – Martin wyróżnia zdol-

16


ko daje nam nowy wgląd w wiele poziomów życia. Stwarza ona nowe ramy dla zrozumienia nas samych i naszych więzi. Uczucia i związki zostają przeobrażone. Ucząc transformacji konfl iktów biskupów, me-nadżerów, pisarzy, młodzież różnych wyznań, naukowców, muzyków i doradców psychologów, odkryłyśmy, że większość z tych osób ma nadzieję, iż konfl ikt może stanowić pozytywną siłę2. Nie dysponują jeszcze należytym zrozumieniem i narzędziami, by ową nadzieję zi-ścić, jednak dzięki odpowiedniemu szkoleniu, może to ulec zmianie.

WITAMY W KARNYM OBOZIE – MIEJSCU ODKRYCIA SAMYCH SIEBIE

Przez kilka następnych rozdziałów lepiej poznamy samych siebie, przechodząc przez karny obóz konfl iktów. Przekształcanie konfl iktu to ciężka praca. Nic tak dobrze jak obóz karny dla naszych umysłów, ciał, uczuć, dusz i zachowań nie umożliwi nam zarządzania konfl ik-tami w ważnych relacjach. W obozie karnym odkryjemy nowe ramy, w których ujrzymy samych siebie i drugą osobę w ogniu szalejące-go konfl iktu. Możemy użyć tych ram w każdej relacji: z partnerami, współmałżonkami, bliskimi przyjaciółmi, rodziną, dziećmi, krewny-mi, kolegami, szefami, podwładnymi, wiernymi z naszego Kościoła i tymi ludźmi, z którymi tkwimy we wspólnym zamknięciu – naszymi wrogami.

ność do zarządzania przeciwstawnymi punktami widzenia jako kluczową rzecz w zarządzaniu biznesem.

2 Zob. przykładowo: E. Boyd-MacMillan i S. Savage, Transforming Confl ict: Confl ict Transformation Amongst Senior Chuch Leaders… oraz S. Savage i E. Boyd--MacMillan, The Human Face of Church: A Social Psychology and Pastoral Theology Resource for Pioneer and Traditional Ministry, SCM Press, Londyn 2007.

17


IZ (integratywna złożoność) = „I zrozumiałem”

Ramy są proste. Oznaczają one zrozumienie innych punktów wi-dzenia, nawet tych, z którymi całkowicie się nie zgadzamy, w całej ich złożoności. W każdym konfl ikcie istnieją przynajmniej dwa punkty wi-dzenia: nasz i cudzy. Kruczek tkwi w tym, by wysłuchać i uszanować owe ścierające się punkty widzenia. To jest najtrudniejsze. To, że inni ludzie widzą rzeczy inaczej niż my sami, jawi nam się jako coś szczególnie przerażającego i denerwującego. Pomijając konkretne szczegóły ściera-jących się punktów widzenia, odkrywamy głęboko ukryte wartości. On może cenić wspólnotę, ona niezależność. On może pragnąć lojalności, ona współczucia. Oni mogą chcieć sprawiedliwości, my wolności. Jeśli potrafi my dostrzec pewną zasadność różnych wartości, to rozpoczynamy proces przeobrażania konfl iktu. Psycholog Peter Suedfeld3 opisuje struk-turę myślenia tego rodzaju w kategoriach integratywnej złożoności, lub, w skrócie, IZ. IZ może też oznaczać „i zrozumiałem”*, co stanowi pewną wygodę, ponieważ IZ dotyczy głębokiego i dokładnego „zrozumienia” naszego własnego punktu widzenia i ukrytych pod nim wartości, przy równoczesnym głębokim i dokładnym zrozumienia punktu widzenia i wartości drugiej strony konfl iktu.

3 Zob. przypis 1 ze s. 7.* W oryginale: Integrative Complexity = IC, co po angielsku brzmi też jak „I see”

= „aha”, „widzę”, „rozumiem”. Dalej stosuję polskie IZ, integratywna złożoność = „i zrozumiałem” – przyp. tłum.

18


Dwa kroki: rozgałęzienia i sploty

IZ polega na dwóch krokach. Pierwszy krok nazywamy „rozgałę-zieniem”4.

Pierwszy moment konfl iktu odczuwamy jako załamanie wewnątrz nas samych, w związku z ukochaną osobą, i w naszym najbliższym otoczeniu. Załamanie to wydaje się chaotyczne, nasza automatyczna reakcja jest zbyt utożsamiona z naszym myśleniem. Ja mam rację, a oni się mylą. Powinniśmy zrobić coś przeciwnego. Poczucie załamania może nas zmotywować do otwarcia się, rozejrzenia wokoło i rozga-łęzienia w naszym myśleniu.

1) Rozgałęzienie

Wyobraź sobie, że siedzisz na gałęzi w gęstwinie ciernistego drzewa konfl iktu. Postrzegamy konfl ikt z naszej pozycji obron-nej. Trudno nam zauważyć inne gałęzie, inne punkty widzenia, ponieważ jesteśmy tak bardzo zajęci liśćmi, witkami i ciernia-mi na naszej własnej gałęzi. By wyzwolić się z tej trudnej, obron-nej, zamkniętej sytuacji, musimy spojrzeć w górę. Tylko tak ujrzy-my inne gałęzie i całe drzewo.

4 „Różnicowanie” jest technicznym terminem dla tego, co my nazywamy „roz-gałęzieniem”. Odnosi się on do rozpoznania nowej informacji, wielu alternatyw i niuansów. Zob.: G. Baker-Brown, E.J. Ballard, S. Bluck, B. de Vries, P. Suedfeld i P.E. Tetlock, Coding Manual for Conceptual/Integrative Complexity, Univeristy of British Columbia and University of California (Berkeley) 1992.

19


Dopóki się nie rozgałęzimy, widzimy rzeczy jako czarno-białe: moja gałąź, moja pozycja (prawidłowa) i ich gałąź, ich pozycja (błędna). Rozgałęzianie jest procesem dostrzegania, że istnieje więcej niż jeden sposób patrzenia na to, co się dzieje. Zaczynamy widzieć, że istnie-je pewna zasadność w punkcie widzenia innych. W pewien sposób „przyjmujemy” ten cudzy punkt widzenia i to, do czego dążą inni. Uchwyciliśmy coś, co oni cenią, co jest dla nich niezmiernie ważne, nawet jeśli wciąż nie zgadzamy się z tym, co widzą.

Drugi stopień IZ nazywamy „splotem”5.

2) Splot

Chwytamy razem różne ga-łęzie, różne punkty widzenia i wartości. Staramy się spleść te gałęzie razem, tak aby nadać sens zaistniałej sytuacji, w spo-sób, który oznacza większą spójność aniżeli prosta suma poszczególnych części. Być może będziemy musieli wspiąć się wysoko na drzewo, by ujrzeć konfl ikt pod zupełnie nowym kątem, by zyskać szerszą perspektywę, która obejmie ścierające się poglądy. Nie zbieramy tak po prostu wszystkich poglądów razem w pęk nie-związanych ze sobą gałęzi.

Kiedy zaczynamy widzieć rozmaite poglądy z tego wyższego punk-tu obserwacyjnego, próbujemy różnych sposobów splecenia gałęzi

5 „Integracja” jest terminem technicznym dla tego, co my nazywamy „splataniem razem” lub krócej „splotem”. Odnosi się on do rozpoznania relacji pomiędzy różni-cami i zdolności do widzenia ich w kombinatoryczny sposób. Zob.: G. Baker-Brown, E.J. Ballad, S. Bluck, B. de Vries, P. Suedfeld i P.E. Tetlock, Coding Manual...

20


razem. Naszym celem jest rozwiązanie, które wychodzi naprzeciw istotnym wartościom wszystkich stron. Trzymamy się swojego stano-wiska, zachowując własne wartości. Splatanie nie dotyczy zgniłego kompromisu ani rezygnacji z tego, co dla nas istotne. Jest to wysiłek twórczy, pociągający za sobą próby i błędy, podejmowany po to, aby uszanować integralność obu stron. Splatanie jest procesem integracji fragmentów poglądów naszych i nam przeciwnych, aby w rezultacie nikt nie był przegrany.

Dzięki wszystkim naszym staraniom, poszerzonej percepcji i wysił-kowi intelektualnemu dochodzimy do głębszego zrozumienia naszego partnera w konfl ikcie i nas samych. Zaufanie jest stopniowo odzyski-wane. Nasza relacja zaczyna się przekształcać. Wychodzimy z niej sil-niejsi. Nasz wróg znów jest naszym przyjacielem, a życie niesie pewną nadzieję. (Do rozgałęzienia i splotu wrócimy w rozdziałach 2, 3 i 4).

EGOCENTRYCZNE PODSTAWOWE STANOWISKO LUDZKOŚCI

Wszystko to brzmi dobrze, ale nic tu nie jest proste. Z początku każdy z nas źle reaguje na konfl ikt. Wydaje się nam, że to nasza perspektywa jest poprawna. Dlaczego mielibyśmy widzieć rzeczy inaczej? Nie jesteśmy szaleni. Inni mogą tacy być, ale my z pewnością wiemy, co się dzieje.

Taka egocentryczna postawa jest normalnym, podstawowym stano-wiskiem wszystkich ludzi. Tylko dzięki praktyce odkrywamy, że nie jesteśmy pępkiem wszechświata. Rzeczywistość jest tak bogata i skom-plikowana, iż jest rzeczą normalną, że ludzie widzą ją z bardzo różnych perspektyw. W istocie, inni mogą odkryć aspekty bogatej, tajemniczej ludzkiej rzeczywistości, których my możemy nie widzieć. Przyznanie się, że nasz ogląd mógł być tylko częściowy, wymaga pokory.

Spis treści

I. KONFLIKT – O TOBIE ROZDWOJONYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71. W karnym obozie konfl iktu w związku . . . . . . . . . . . . . . 132. Mój mózg kazał mi tak zrobić . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413. Moja grupa kazała mi to zrobić. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 734. Nasz pokojowy arsenał: narzędzia, strategie, umiejętności . . .1055. Ty kazałeś mi tak zrobić. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163

II. KONFLIKT – POMIĘDZY ROZDWOJONYM TOBĄ I TWOIMI ŚWIATAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1936. Moi rodzice kazali mi tak zrobić . . . . . . . . . . . . . . . . . .2057. Moja religia kazała mi tak zrobić. . . . . . . . . . . . . . . . . .2318. Przewodnik agenta pokoju: ja mogę to zrobić. . . . . . . . . . .251

Ostatnio w serii ukazały się:

John Eldredge, Dzikie serce. Tęsknoty męskiej duszyArchibald D. Hart, Adrenalina a stresHenry Cloud, John Townsend, Mamo, to moje życieJacques Gauthier, Kryzys wieku średniegoArchibald D. Hart, Rozwód. Jak ratować dzieciClaudio Risé, Sztuka ojcostwaDiane Purper-Ouakil, Mali tyraniTonino Cantelmi, Pasquale Laselva, Silvestro Paluzzi, Dialog psychologii z teologiąMuriel Mazet, Zranione dzieckoHenry Cloud, Reguły sukcesuMartin Rovers, Uzdrowić miłośćHeinz-Peter Röhr, Narcyzm – zaklęte „ja”John Townsend, Kto nam zatruwa życie?Xavier Lacroix, Naucz mnie żyć. Esej o ojcostwieArchibald D. Hart, Catherine Hart-Weber, Depresja nastolatkaMark Victor Hansen, Art Linkletter, Najlepsza reszta życiaStephen Arterburn, Mężczyźni i ich sekretyJohn Eldredge, Droga dzikiego sercaHans Morschitzky, Lęk przed porażkąHenry Cloud, John Townsend, To nie moja winaSharon Jaynes, Marzenia kobietyJohannes Thiele, Zmień swoje życieJohn Eldredge, Dziennik pokładowyChris Thurman, Kłamstwa, w które wierzymyBjörn Süfke, Krajobraz męskiej duszyMarshall J. Cook, Oswoić lękJohn Towsend, Recepta na miłośćJohn Trent, Larry K. Weeden, Błędne koło rozwodówMarilyn Meberg, Kobieta i utracona miłośćMax Lucado, Wieloryb nie może latać. O sztuce stawania się sobąXavier Lacroix, MałżeństwoPat Gelsinger, Tajniki żonglerki. Jak znaleźć równowagę między pracą,

wiarą i rodziną?Christiane i Alexander Sautter, Gdy opadną maski. Terapia związkówHenry Cloud, Poszukiwana – poszukiwany. Poradnik dla singliManfred Lütz, Szaleństwo! Leczymy nie tych, których trzebaMax Lucado, Potwór w szafi e. Jak jutro bać się mniej niż dzisiajLisa M. Hendey, Mama na pełen etat

Konflikt w zwiazkach Sara Savage i Eolene Boyd-MacMillan · sobie rodzinne historie, wymieniały...

Documents

Transcript of Konflikt w zwiazkach Sara Savage i Eolene Boyd-MacMillan · sobie rodzinne historie, wymieniały...