SUBSYDIARNE STOSOWANIE PRAWA RZYMSKIEGO W … · w innych kwestiach podaje J. Sondel, Prawo...

Teka Kom. Praw. OL PAN, 2012, 60 87

SUBSYDIARNE STOSOWANIE PRAWA RZYMSKIEGO

W POLSCE PRZEDROZBIOROWEJ NA

ZBRODNI OBRAZY MAJESTATU

Marzena Dyjakowska

Streszczenie.

w procesach crimen maiestatis b

crimen maiestatis

a-

jach europejskich d-

crimen maiestatis od XVI do

o-

Corpus

Iuris Civilis case law z praw zagranic

crimen laesae maie-

statis w

znaczenia prawa rzymskiego dla praktyki prawnej po

o laesae maiestatis.

crimen maiestatis lska przedrozbiorowa

UWAGI

W ost a-

interesowanie rzymskim prawem karnym1

e-

lsce

opie

ane

lub przynajmniej zakorzenione w jury

zbrodnia obrazy majestatu: wypra-

1 a-

, Warszawa 2002, s. 123 134

Prawo karne Rzymskie prawo karne w polskich badaniach romanistycznych,

SUBSYDIARNE STOSOWANIE PRAWA RZYMSKIEGO W POLSCE

61

crimen maiestatis rozpo

j-

anie, czy

z2.

I ZAKRES ZBRODNI OBRAZY MAJESTATU

crimen maiestatis crimen imminutae maiestatis.

W okresi crimen maiestatis, jak w szcze-

lex Appuleia z 103 r. przed Chr., lex Cornelia

de maiestate z 81 r. przed Chr. i lex Iulia maiestatis

jako przedmiot ochrony przed zamacham

W okresie dominatu represje stosowano nie tylko wobec samych

wszystkim w ustawie cesarzy Arkadiusza i Honoriusza z 397 r., zwanej od

lex Quisquis

Ad legem Iuliam

maiestatis

C. 9,5: Ad legem Iuliam

maiestatis e-

swych rzym crimen

laesae maiestatis o-

o-3.

2

w innych kwestiach podaje J. Sondel, Prawo rzymskie w procesie

Augusta, w: o-

wicz, Lublin 2001, s. 191. 3 W. Uruszczak, Zapomniany prawnik nie

i Crimen laesae maiestatis

i postulaty, w: Wsp u-

blin 2004, s. 65 66.

Marzena Dyjakowska 62

e-

k-

koncepc a-4

o5. Auto-

soby

a-6

j)7.

crimen maiestatis j-

o crimen maiestatis

o-

dowych u miane

lex Iulia de maiestate a-

odze analogii przepis

u-

o-

miast lex Quisquis8

jak wynika z Senten-

cji Paulusa crimen maiestatis verba impia et

4 W. Sawicki, , Warszawa 1971, s. 310;

A. XVIII wieku, Katowice 1976, s. 16. 5 Zob. szerzej: M. Dyjakowska, l-

, w:

e-

, r-

ska- Katowice, s. 263 i n. 6 Zob. szerzej: M. Dyjakowska, Cr

rzymskiego w dawnej Polsce, Lublin 2010, s. 124 i n.. 7 W. Skrzetuski, Prawo polityczne narodu polskiego, t. 1, Warszawa 1782, s. 98. 8 elestam inierit factionem

aut factionis ipsius susceperit sacramenta vel dederit, de nece etiam virorum illustrium, qui consili-

is et consistorio nostro intersunt, senatorum etiam (nam et ipsi pars corporis nostri sunt) vel cui-

uslibet postremo, qui nobis mi


63

maledicta (5,29,1), jednak cesarze Teodozjusz, Arkadiusz i Honoriusz zalecali

prop o-

eniu9.

l-

tia karal-

cogitatio, consilium lex Quisquis e-

viri illustres e-

sarskich i cz

sankcji, jak za dokonanie przeczy cz

ationis poenam nemo

D. 48,19,18). a

cogitatio a10

.

in-

pryncypatu

p-

stwa11

a-

i12

, z drugiej

i-

lex Quisquis, dlatego jednym z nas13

.

w okresie repu yce interdictio aquae et ignis

u

exilium (wygna-

tku oraz infamia. Crimen

maiestatis

perduellio

9 C. Th. 9,4,1 = C. 9,7,1. 10 a-

tionem habendum est, sed in veritate: nam et personam spectandam esse, an potuerit facere, et an

11 Suetonius, De vita Caesarum: Tiberius 61; Suetonius, De vita Caesarum: Nero 36; Tacitus,

Annales 5,9. 12 Zob. np. Cicero, Epistolae ad Brutum 1,12,2. 13 C. 9,8,1.


damnatio memoriae naj-

ona w lex Quisquis rodziny sprawcy.

PRAWA RZYMSKIEGO NA

OBRAZY MAJESTATU W EUROPIE I W POLSCE

wraz z nor-

mami prawa rzymskiego, recypowanymi w I Rzeszy Niemieckiej, oraz prawa

kanonicznego ius commune

skiej Europy14

. Przy doko15

y-

crimen laesae maiestatis. Na podsta

ad legem Iuliam maiestatis w doktrynie sformu

awiskowych

i

po maiestas

a-

infamii upatrywano w przepisach lex Quisquis.

i-

mego ustawodawstw o-

e-

kary16

w-

a-

nim 17

z

ochrony. Najistotniejszym postanowieni

14 Prawo rzymskie jako fundament europejskiej kultury prawnej,

Europa i prawo rzymskie.

Szkice z historii europejskiej kultury prawnej, Warszawa 2009, s. 57 i n. wraz z a 15 Zob. szerzej: M. Dyjakowska, Crimen laesae maiestatis 16 jako zbrodnia obrazy

De eo qui coram Regia Maiestate

aliquem vulneraverit, vel gladium extraxerit, w: Volumina Legum, t. 1, Petersburg 1859, s. 23. 17 Poena statuta contra violatores consiliariorum et Nuntiorum, ad conventus publicos pro-

ficiscentium, w: Volumina Legum, t. 1, s. 169.


65

y-18

r-

pod-

e-

a-

ymienionych

w-

no postacie zbrodni, jak i kary19

.

Statuty li-

tew III Statutowi wprowadzonemu

a-

o ce prawnej 20

. Na III Statut, jak pod-

a-

olskiego21

a-

wem municypalnym prowincji jednego narodu, w niedostatku koronnego zaw-22

r w przypadku crimen

laesae maiestatis

stosowanie kary przewidzianej przez III Statut23: Statut

l jak

i sankcje. Wreszcie w przypadku luki w prawie sam Statut u-

l-

a

Rozdz. IV art. 54).

18 Crimen laesae Majestatis (incip.), w: Volumina Legum, t. 1, s. 270. 19 , w: Volumina Legum 20 J. Bardach, stwa

i

rzymskiego na Statuty litewskie: O dawnej i niedawnej Litwie Uczone

prawo w II Statucie litewskim, w: vos Statutas

1993, s. 15 i n.; Geneza romanizacji II Statutu Litewskiego, w:

Prace historyczno- , red. J. Malec, W. Urusz-

W y-

i 2, s. 12 i n. 21 J. Makarewicz, 22 Prawo cywilne narodu polskiego Edycja druga poprawna, t. 1, Warszawa 1787, s. 3;

por. J. Bardach, Statuty litewskie a prawo rzymskie, Warszawa 1999, s. 92. 23 T. Ostrowski, op. cit., t. 1, s. 299. Por. J. Bardach, , s. 93.


PROCESY O OBRAZY MAJESTATU W POLSCE

W XV XVIII WIEKU

i

Rusockiego, kasztelana biechowskiego i starosty rawskiego, z kasztelanem brzeskim 24

o

cego w drodze na sejmik do 25

; sto-

w Piotrkowie26

i a

a-

zy majestatu, lecz nie pozbawiono go czci i

oku27

.

n-

e-

rzu 28

z ator

nta I

o-

achowani29.

24

w 25 W. Pociecha, Rusocki (Russocki) Mi-

, w: 1992, s. 151 152. 26 o-

szu lwowskiego (Kronika polska, t. 2, Sanok 1856, s. 1076 1077). 27 H. Kowalska, op. cit., s. 151

A. Bojarskiego, z-

o- 256 i n. 28 K. Kowalska, op. cit., s. 152. 29 Tekst wyroku opublikowany w: W. Pociecha, Panowanie Zygmunta Starego (1506 1548)

w 3, s. 28.


67

e-

ytucji z 1539 r.

crimen laesae maie-

statis, tj. do uchwalenia konstytucji z 1588

o-

skwy30

, ale

e-

o

w interpretacji Jana

Zamoyskiego

w-

stracony w maju 1584 r.31

wypowiedzi obro

argument a-

o-32

Andrzeja Rzeczyckiego33

.

Jednym z najg a-

e

a-34

Piekar

kur35

t-

o-

o-

30 Tekst pozwu w:

138). 31 Zob. np. S. Grzybowski, Jan Zamoyski Jan Za-

moyski, hetman i polityk, Warszawa 2008, s. 84 i n. 32 Dyaryusze sejmowe r. 1585 w: Scriptores Rerum Polonicarum, t. 18,

33 A. Rzeczycki, Accusationis in Christophorum Sborovium actiones tres, Cracoviae 1585. 34 o-

35


36. Zgodnie

z

e-

a-

o

skaza37

.

e-

rzemu Lubomirskiemu, l-

i-

vivente rege

w planach dworu. Jeden z punk

i38

acji wojskowej oraz zamiaru obale-

u-

a awie 39

.

u-

sta Poniatowskiego. Organizatorem zam

ukawskiego.

36 Processus iu-

diciarius in causa respectu horrendi criminis regicidii in Sacra Persona Serenissimi Stanislai

Augusti Regis Poloniae die 3 Novembris 1771 Anno Varsaviae commissi, ex instantia generoso-

rum instigatorum Regni et M. D. Lihuaniae illorumque delatorum contra eiusdem criminis princi-

pales, comprincipales ac complices citatos, in iudiciis comitialibus Regni, Varsaviae gestus et

formatus, Anno Domini 1773, Varsaviae 1774 (cyt. dalej: Processus iudiciarius s. 65 66. 37 Opis egzekucji u P. Piaseckiego, op. cit., s. 290. 38 Zob. szerzej np. W. Jerzy Sebastian Lubomirski

Sprawa Lubo-

mirskiego w roku 1664 Ostatnie lata Jana Kazimierza

A. Kersten, Warszawa 1972, s. 69

opozycji Jerzego Lubomirskiego w latach 1661 1667 79. 39 Processus iudiciarius in causa Georgio Lubomirski ex instantia instigatoris

Regni et delatione Hieronymi de Magna Skrzynno Dunin ad comitia Regni anni 1664 insti-

tutae et ibidem iudicatae ac decisae, Varsoviae 1664 (dalej cyt.: Processus Lubomirski).


69

i-

ze-

e-

m

o

e-

czony

2

a-

tnim

zono

a-

a

sprawcom i zaniechanie ich are

u-

kiem akt40

oraz opartej na nich rekonstrukcji autor41

.

UZASADNIENIE SUBSYDIARNEGO STOSOWANIA

PRAWA RZYMSKIEGO W PROCESACH O MAIESTAS

u-

crimen laesae maiestatis

h-

nia wymaga kwestia znaczenia,

w i

o prawo rzymskie, jednak l-

da Hubego mskie, lecz

z-

o-

dawstwa krajowego szeroko czerpa 42.

40 41 ,

42 R. Hube, O znaczeniu prawa rzymskiego i rzymsko- skich,

Pisma Prawo rzymskie w proce-


Analiza wypowiedzi zawartych w aktach procesowych pozwala stwier

o-

a

cytaty z kodyfi-

lex Quisquis

postaci

utrwalonej w Corpus Iuris Civilis tnych.

Kwestia subsyd spra-

a-


Krzysztofa Zborowskiego, po list napisany

nie43

o zezwol44

zdzi

stanowionym nie zwyczajem, ale prawem rzymskim45

i

no-

l-

skiego46

o47

,

nie do

esowanie

w sprawie przede

na co wskazu-

y-48

a

z uwagi na brak norm w kwestii

zniewagi monarchy i form stadialnych

d-

ano w trakcie rozpatrywania sprawy

sie , w: Crimina et mores. Prawo karne i obyczaje w t-

nym Rzymie 43 Dyaryusze sejmowe 63, 66. 44 45 46 47 48


71

stwa49

, a nawet

rego 50

yroku kar i

z-

ych zbrodni obrazy majestatu wobec bardzo nielicznych przy-

crimen maiestatis

y-

miar kary51

o-

e-

nia w 1510 r52

.

wskazywano na niedostatki polskiego ustawodawstwa, a nawet prawa zwycza-

jowego, w kwestii zbrodni obrazy majestatu. Wojewoda pod

zda-

niem wojewody mazowieckiego

ki boskiej opiece i y53

54.

Lukami w prawie uzasadniali stosowanie prawa rzymskiego instygatorzy

u

o

zbrodnia obrazy majestatu, przynajmniej w po

w 55

zdaniem instygato

56

a

za wykorzystaniem prawa rzymskiego jest cieli,

49 Dyaryusze sejmowe 50 51 Dwa zabytki 52 crimen laesae maiestatis

wijna, anij thakowa kazn nijeb 53 Dyaryusze sejmowe 54 55 Processus iudiciarius e-

56


J.N. europejskich, w tym

prawa polskiego i litewskiego57

o-

o

Rusockiego58

a-59

. Pomimo uznania dla prawa

a-

c

o-

i-

egu-

i-

ymiar kary.

PRAWO RZYMSKIE JAKO KRYTERIUM OCENY ZNIEWAGI MONARCHY

o-

crimen maiestatis e-

zdaniem A. Lity

skiego c60

. Jan Zborowsk o-

a61

. Ponadto w trakcie dyskusji nad

znaczenie, jakie przypisywano w prawie polskim prywatnym listom. Instygator

a-

57 4. Por. K. Bukowska-Gorgoni,

e-

Studia z historii praw obcych w Polsce, t. 1,

h 99, przyp. 75). 58 , s. 291. 59 J. Sondel, 60 61 M. Bielski, op. cit., t. 3, Sanok 1856, s. 1521 1524.


73

mi62

r-

o-

63.

nie zo64

.

l-

ko na zwyczajach polskich, ale i na konstytucji Teodozjusza, Arkadiusza i Honoriu-

sza z 393 r. (C. 9,7: Si quis Imperatori maledixerit). J. Niemojewski,

ednika na polskim tronie, 65

. Obro ca, przeciwny

w-

p

zasad r-

n-

a

ale nakazuje przy ocenie tego rodzaju a-

animus

u66

l

a

o-

y-

y-

owym zdaniu67

.

62

Dyaryusze sejmowe e-

czycki, op. cit., s. 169 i n. 63 Dyaryusze sejmowe 125, 127. 64 65 127. 66 174. 67 106. Refleksje na temat milczenia prawa w kwestii zniewagi monarchy poja-

prywat

w-


Najbardziej znanym przy

o-

zeczeniu pod adresem Jana III

i oku z gro68

d-

y-

mniej

u procesie

z y cie to

w lex Iulia maiestatis o-

69k-

a

w-70

. Kon-

ustna lub

pisemna zniewaga monarchy stano

stwie71

.

rak prawnego

suro-

wego karania do argumentacji z prawa powszechnego.

PRAWO RZYMSKIE JAKO ARGUMENT NA RZECZ SZEROKIEGO

ZAKRESU OCHRONY PRAWNEJ

n-

e-

a-

sadniania przepisami prawa rzymskiego kwalifikacji jako crimen laesae maie-

statis w-

o-

o

stosownego prawa krajowego (Processus Lubomirski s. I2 v.). 68 Tekst wyroku przy o-

Processus iudiciarius s. 66). 69 70 71


75

ssie nijeprzisthoij wieczei scziugacz na rade ie. 72

k-

lex Quisquis

potomstwo spraw

w drugim procesie, od

a-

tor 73

w

nie stanowi zbrodni obrazy majestatu, 74

. Zarzut ten instygator

jego zdaniem 75

i-

j sprawie winien

76

o-77

a-

lex Quisquis.

OCENA PRZY POMOCY PRAWA RZYMSKIEGO

y-

i a-

o-

78u-

Kodeks Ju-

y-

o-

nany nie 79

72 Dwa zabytki 73 74 307. 75 , s. 310. 76

a , s. 308 309). 77 78 Processus iudiciarius 79 Prawo rzymskie w procesie


a-

Confessio extraiudicia-

lis non nocet confitenti, nec condemnat reum 80

a-

nia inna zasada prawa powszechnego nulla maior probatio quam propria oris

confessio81o-

r.

w y-82

.

e-

i-

aniami

swego podkomendne

majestatu ynu83

,

jednak jego zdaniem r84

.

w

zbrodni85

86

.

u

nacisk na ujemne cechy jego charakteru i zamiar zaszkodzenia Zembrzuskiemu 87

. Przypisu-

wskiemu wro

y88

uropejskiej literatury zasad Inimicus in

crimine laesae maiestatis repellitur ab accusando oraz Conspirantes et inimici

80 Zob. np. H. Gigas, De crimine laesae maiestatis, w: Tractatus Universi Iuris, t. 11, Venetiis

1584, s. 91 v. Auto 1 i Ulpianus D. 9,2,25,2. 81 Processus iudiciarius s. 42. Por. np. H. Gigas, op. cit., s. 93. 82 Volumina Legum, t. 2, s. 255. 83 Nemini praeterquam in crimine laesae maiestatis de se confesso credi potest super crimen

al Zob. np. H. Gigas, op. cit., s. 79 v. K. Bukowska-Gorgoni zwraca uwa

Procesus iudiciarius a

op. cit., s. 93). 84 Processus iudiciarius 85 Processus Lubomirski C4 v. 86 Processus iudiciarius 87 88


77

non admittuntur in testes in crimine laesae maiestatis89. Zasad tych nie kwestio-

90

w toku in-

PRAWA RZYMSKIEGO NA FORM STADIALNYCH

I ZJAWISKOWYCH PSTWA

a

e-

r consilia

n-

silia jak c-91

ejednoznacznie,

wy-

92

. Dla wykazania 93

i-

ich od-

r-94

o-

voluntas i-

d-

a

.in. w zasadzie karania

zamiaru95

. We

89 Zob. np. H. Gigas, op. cit a

d

do zatwierdzonych przez Stefana

Batorego (Processus iudiciarius 152). 90 Processus iudiciarius -Gorgoni, op. cit., s. 94. 91 Dyariusze sejmowe 92 159. 93 Tam 158. 94 De injuriosis erga parentes, w: Volumina Legum, t. 2, s. 190. 95

u-

a-

ntas karana tak

Dyaryusze sejmowe 166).


a-96

. Proces Krzyszto

form crimen laesae maiestatis

form w konstytucji o obrazie majestatu z 1588 r.

o-

acji

lex Quisquis oraz wspomniana kon-

t-

o-

ciem zamiaru:

Majes-

ate voluntatem sceleris, qua effectum in reos laesae Majestatis jura puniri

volunt.

o

atu oraz

III Statut r-

o 97.

voluntas sceleris (we-

conspiratio

i-

a-

nie98

. W innej mowie instygatorzy podk a-99

. Z wypowie100

machinatio

owawcze.

Stadium zwane conspiratio

o-101

96

186). 97 Processus iudiciarius 98 99 104. 100 101 80.


79

i-102

.

jak dowodzili na podstawie konstytucji z 1588 r.

a-103

. Argumentacja z prawa po-

anowanym spisku. I tak instygatorzy,

a-

rze104

k-

nny 105

o niezawiadomienie o spisku

a-

owszechnego nie tylko sam

atu106.

Zw

e-107

a

102 103 complices obejmowano w opa O ima-

(Volumina Legum

o-

wy z dokonaniem. 104 o

Jest to powszechna in

materia Criminis laesae Majestatis omnium Juris Consultorum sententia Autor

Prosper Farinaceus pisze in verbis: Sciens conspirationem contra suum Principem, et Rempubli-

cam, et non revelans, illius criminis reus est, sicut principalis delinquens. Adeoque eadem poena

Praxis et

Theoricae criminalis libri duo, Venetiis 1595. 105 de Crimine laesae maiestatis Julius Clarus lib. 5 quaest. 87. no. 2 sciens

tractatum proditionis contra principem, vel contra patriam, et illum non revelans, debet puniri

poena mortis Damhouderius in criminalibus author de crimine laesae Majesta-

tis cap. 62. nro 11

o Opera omnia

sive Practica civilis atque criminalis, Venetiis 1614. 106 107


k-

trynie nie wypowiedziano jedno

108.

OCENA WY LUB

o-

liczno

sprawach

a-

109

w wyroku wydanym iuxta Leges tam communes, quam Regni huius potraktowa-

latach, w czasie procesu przeciwko konfederatom barskim. Antoni Opelewski,

nie110

wbrew postanowieniom

prawa rzymskiego i III Statutu litewskiego z-

nawet w sprawach o crimen maiestatis e-111

. Na przypomnienie za-

o-

ex insa-

nia miseratione di-

gnissimus)112.

p-

stwo osobach chorych psychicznie III Statut litewski w Rozdz. XI Art. 35 sta-

108 109 e-

owo-psychiatryczne

du Lekars 110 w: Processus iu-

diciarius 111 112 Por. III Statut litewski, Rozdz. I, Art. 4.


81

i

w

A gdyby kto takiemu szalonemu

y

zanie ez

Macera w D. 1,18,14 reskryptu cesarzy Marka Aureliusza i Kommodusa, bar-

w III Statucie l-

ychiczn

o i-

sji choroby (co 113

. Pozwala to na

e-

y-

fragment D. 1,18,14 odn

e

i

obrazy majesta

l

impuberes y-

cia)114 furiosi115 III Statucie


tylko stopniu od

rodzaj wymie-

przepisu lex Quisquis III Statutu litewskiego),

jest

113 Macer D. 1,18,14. 114 Zob. np. Tacitus, Annales o-

senatuscon-

sultum Silanianum Odpowiedzial

rzymskim, w: w-

czych, red. T. Bojarski, Lublin 1988, s. 14 15). 115


i litewskie

pstwa.

e-

a

z-

e-

e-

wiona 116

.

Inn o-117

tytucji De crimine laesae

Majestatis Regiae, et perduellionis

a-

e po-

o118

. Gdyby jednak

d-

esach.

ozkaz

i

i

a-119

zaczerp-

p-

agi na stan 120

k-

116 Processus iudiciarius

annis ius ignorare permissum est, quod et in feminis in quibusdam causis propter sexus infirmi-

117 Processus iudiciarius 118 119 96. 120


83

o-

pkiem121.

o122

w-

n-

o-123

r-

dze

e-

Decretum Gratiani c. 5 C. 22 q. 4)124

.

Okoliczno a-

y-125 lex Quisquis

n

a126

. Na

d yczy

a-

pie dokonania127

d

oparty na C. 9,8,3 Art. 4 w Rozdz. I III Statutu litewskieg e-

a-

tu128

h-

u-

it, sine enim dolo malo, non videtur pr 121 -Gorgoni, op. cit., s. 95 96. 122 Processus iudiciarius 123

e-

124 125 126 115. 127 128


129.

PRAWA RZYMSKIEGO NA WYMIAR KARY

r-

nego zastosowania co do wymiaru kary. J

w o-

brak unormo

o

a-

opodobnie w opinii autora

j unkcje publiczne130

.

a-

lex Quisquis jest wskazanie w tej ustawie kar

za crimen laesae maiestatis131

polskim prze p przypadku

i-

lex Quisquis132.

Do prawa rzymskiego a-

i-

e

prawem powszechnym:

reus criminis condemnabitur, ale bez wy

i a

Pro-

u 133.

y-

mierzenia kar wymienionych w lex Quisquis

infamii oraz konfi w-

a

129 Tryphonia

K. Bukowska-Gorgoni, op. cit., s. 96 97. 130 131 Dwa zabytki 132

karan, alije ij pothomkowie ijego na hambije i ssromoczie, na lekkosczi wiecznei bijwaia karanij,

133 Processus iudiciarius


85

kary przewiduje prawo litewskie134

n-

a-

ego Rzymu i Grecji135

.

k-

i-

d

z

jak argumentowano a-

y-

stawiona kamienna kolumna136

w-

h-

nym d137

. We fragmencie wyroku prze-

eniu

-Gorgoni fragment ten jest

ie Piekarskiego138

. Do prawa powszechnego

damnatio memoriae w odniesieniu do

ego139

.

y-

ormach prawa powszechnego oraz w odniesieniu do spraw tocz

r-

w nnym oraz litewskim140

w-

iskacie na rzecz

skarbu p

w linii prostej i bocznej141

n-142

rskim.

dzianych dla sprawcy zbrodni

obra

za lex Quisquis o-

n-

e-

134 135 136 Processus iudiciarius 137 , s. 64. 138 K. Bukowska-Gorgoni, op. cit., s. 100 101. 139 Processus iudiciarius 140 K. Bukowska-Gorgoni, op. cit., s. 67. 141 Processus iudiciarius 66. 142


143a-

w y majestatu, jak i jego dzieci,

wy

haereditaris criminis exempla metuuntur 144.

n-

i-

a 145.

146j-

orzeczono pozbawi a-

nia rodowego nazwiska147

o

a

w 148

. Te same sankcje t-

kiem pozbawienia prawa do nazwiska 149

owi

o-

a-

eci150

.

WNIOSKI

W procesach o crimen laesae maiestatis

a-

owana. W wypowiedziach tych prawo

143 Processus iudiciarius 144 Syntagmatis iuris

universi pars III, Venetiis 1593. 145 Practica nova imperialis saxonica rerum criminalium,

Lipsiae 1739. 146 147 Tam 148 149 173. 150 Dwa zabytki


87

zaniu licznych

ze

na ich oparcie na leges communes czy iura communia, ponadto w prawie rzym-

w

i-

ako postaci obra-

u-

literaturze (K. Bukowska- subsydiarnym stosowaniu

prawa rzymskiego czy raczej prawa powszechnego w procesach o maiestas.

SUBSIDIARY APPLICATION OF THE ROMAN LAW IN PRE-PARTITION POLAND

ON THE EXAMPLE OF THE CRIME OF LESE-MAJESTY

Summary. The article aims to investigate the influence of Roman law on the court practice in the

crimen maiestatis processes in old Poland. Recent years have seen a mounting interest of the

studies in Poland in Roman criminal law, which, as a portion of the Roman legal legacy, made its

way into the legal system of pre-partition Poland. In addition to numerous examples of the use of

the Roman criminal law standards, lese-majesty deserves particular attention. This institution was

accommodated to the legal systems of the Middle Ages in European countries, including Poland.

Despite the growing number of regulations of statutory law, the crime of lese-majesty was not

subject to any comprehensive regulation, which was often underlined by the representatives of the

doctrine of the time and participants in lese-majesty processes from the 16th to the 18th century.

Given such circumstances, the material to fill the gaps in the legislation was borrowed from Ro-

man law, to be precise, common law, which was understood as the ancient law compiled in the

Corpus Iuris Civilis, complemented by the principles and case law taken from foreign laws and

lawyers' opinions. The author takes into consideration, among others, the impact of this law on the

qualification of certain acts and their stages as crimen laesae maiestatis, the assessment of evi-

dence and circumstances excluding unlawfulness or guilt. The attempt to assess the significance of

Roman law to the legal practice should allow the author to take a stand on the thesis that exists the

subsidiary application of this law in lese-majesty proceedings.

Key words: crimen maiestatis, Roman law, court proceedings, pre-partition Poland

SUBSYDIARNE STOSOWANIE PRAWA RZYMSKIEGO W … · w innych kwestiach podaje J. Sondel, Prawo...

Documents

Transcript of SUBSYDIARNE STOSOWANIE PRAWA RZYMSKIEGO W … · w innych kwestiach podaje J. Sondel, Prawo...