Prezentator�

Notatki do prezentacji�

Koncepcja holizmu i jej wpływ na opiekę zdrowotną jest szczególnie widoczny w systemowych teoriach opieki. Jedną z nich jest teoria opracowana w Stanach Zjednoczonych przez pielęgniarkę Madeleine Leninger i dotyczy opieki kulturowej, różnorodności oraz uniwersalizmu w świadczonej opiece.   Model ten jest idealnym przykładem na zobrazowanie poziomów na których mogą pojawić się bariery kulturowe w świadczeniu szeroko rozumianej opieki zdrowotnej. �

HOLIZM W OPIECE ZDROWOTNEJ

Czym jest holizm?

Holizm, z greckiego „holos” - cały.

•

Teoria filozoficzna, która została sformułowana przez południowoafrykańskiego politykaJ. Ch. Smutsa

pod koniec lat 60-tych.

•

Stanowiła pierwszą

wizję

medycyny holistycznej.

Holistyczna koncepcja świata przyjmuje wszechświat jako żywy system,którego funkcjonowanie jest

uwarunkowane istnieniem więzi, wzajemnych ścisłych relacji pomiędzy poszczególnymi holonami.

Każdy holon stanowi niezależną całość, będąc jednocześnie zależną częściązłożonego systemu.Wyeliminowanie jednego z holonów

może doprowadzić

do śmierci całego systemu.

Wszelkiego rodzaju zjawiska, mające związek z człowiekiem oraz te, które wywierają

wpływ na stan jego

zdrowia, powinny być

rozpatrywane jako nierozerwalna całość.

Diagnostyka, leczenie oraz pielęgnowanie powinno być

ukierunkowane tak, aby człowiek pozostał

nierozerwalną

całością

psychosomatyczną

Jak należy rozumieć

holizm w odniesieniu do medycyny?

Koncepcja holizmu i jej wpływ na opiekę zdrowotną

są

szczególnie widoczne

w systemowych teoriach opieki.

Jedną

z nich jest teoria opracowana w Stanach Zjednoczonych przez pielęgniarkę

Madeleine

Leininger

i dotyczy opieki kulturowej, kładąc nacisk na różnorodność

oraz

uniwersalizm w świadczonej opiece.

Model jest idealnym przykładem zobrazowania poziomów, na których mogą

pojawić

się

bariery kulturowe w świadczeniu szeroko rozumianej opieki zdrowotnej.

MODEL „WSCHODZĄCGO SŁOŃCA”W transkulturowym modelu M. Leiningerpodkreśla znaczenie holistycznego ujmowania człowieka, na plan pierwszy wysuwając pacjenta jako istotęuwarunkowaną kulturowo.Dużą uwagę przywiązuje do kontekstu środowiskowego, wywierającego duży wpływ na ludzkie zdrowie.Dostrzega człowieka jako jednostkęposiadającą własną tożsamość oraz korzenie.Zwraca uwagę na przenikanie sięuniwersalności i zróżnicowania w świadczeniu

i ki

Pierwszy poziom modelu

Wymiary struktury kulturowej i społecznej. Składowe:•

czynniki technologiczne

•

czynniki społeczne i ekonomiczne •

czynniki filozoficzne i religia

•

czynniki polityczne i prawne •

czynniki edukacyjne

•

wartości kulturowe i styl życiaWzajemne, ścisłe relacje z kontekstem środowiskowym,

językiem oraz etnohistorią.

Drugi poziom modelu

Systemy zdrowotne:

•

system ludowy•

system zawodowy

Pielęgniarka powinna łączyć

oba te systemy świadcząc opiekę

oraz tworzyć

dogodne warunki dla troskliwości kulturowej.

Trzeci poziom modelu

Podejmowane decyzje oraz działania w opiece oparte na troskliwości kulturowej.(ochrona, podtrzymywanie, dostosowanie lub negocjowanie, restrukturyzacja lub przemodelowanie w opiece).

Model nastawiony jest na działania skierowane do jednostki, rodziny, grupy, społeczeństwa a także do instytucji o różnorodnych systemach opieki zdrowotnej.

Świadomość

ogromu różnorodności kultur, religii oraz ich wpływu na rozumienie zdrowia, choroby, śmierci czy opieki przemawia za słusznością

i dużym

znaczeniem świadczenia opieki holistycznej oraz kulturowej troskliwości w obecnym czasie.

Pokonanie barier w świadczeniu opieki holistycznej stanowi wielkie wyzwanie i problem w zetknięciu z tak liczną

i powszechną

w obecnych czasach migracją

ludności.

Teoria Różnorodności i Uniwersalności Kulturowej w opiece jest idealnym narzędziem do osiągnięcia tak trudnego celu.

OBYWATELE ŚWIATA

Cyganie stanowią

w Europie najliczniejsząmniejszość

nie terytorialną.

Cyganie rozpoczęli swoją wędrówkę około IX-X wieku, w XVI byli już w całej Europie.Współcześnie, określenie „ Cygan –Cyganie” zostało zastąpione nazwą „Rom -Roma” uważaną za wolną od pejoratywnego znaczenia.

(„

Rom”

w języku romani

oznacza człowieka, mężczyznę.)

Język

Do 1763 roku wiedza na temat pochodzenia Romów była niewielka. Dopiero Istvan Valyi przypadkowo odkryłzbieżność języka cygańskiego z indyjskim. Aktualnie uważa się, że język romaninależy do grupy języków indoaryjskich.Z tej samej grupy wywodzą się takie

języki jak bengalski, hindi, urdu, nepalski.

W obrębie Indii Romowie posługiwali sięwspólnym językiem, różnice ukształtowały siędopiero po rozpoczęciu wielkiej wędrówki. Język jakim posługiwali się

pierwotnie uległ

modyfikacjom zgodnie z trasą

licznych wędrówek.

Cyganie w Jugosławii i Rumuni zatracili zupełnie język macierzysty, używając wyłącznie języka miejscowego. Romowie

hiszpańscy i angielscy posługują

się

językiem miejscowym, stosując wybiórczo słowapochodzące z języka romani. Większość

z pozostałych posługuje się

dwoma językami: romani

i językiem miejscowym.

Różnice w języku romani można zaobserwować w obrębie państwa, gdyżistnieją różne dialekty romani, zależne od przynależności do danej grupy romskiej.

W Polsce istnieją

cztery grupy Romów

:Cyganie nizinni, wyżynni, Kalderasze

i

Lawari.

Cyganie wyżynni – Bergitka Roma, Łabance, Cyganie górscy;

Cyganie nizinni – Polska Roma, Pundrade Roma

Różnice między poszczególnymi grupami:

•

dialekt języka romani•

obyczaje

•

tryb życia•

stopień

zamożności

•

sposób zarobkowania•

przywiązanie do tradycji

•

kodeks praw i zasad•

mentalność

Zachowują

jednocześnie poczucie przynależności do tego samego środowiska.

Bariery w świadczeniu opieki zdrowotnej,

uwarunkowanej kulturowo.

niedostateczna znajomość językaszumy komunikacyjnebrak wiedzy

Etnohistoria•

Stosunek rdzennych mieszkańców do Romów

był

różny. •

W XVI wieku w Mołdawii, Siedmiogrodzie i na Wołoszczyźnie Cyganie byli niewolnikami (wolności zaznali dopiero około 1850 roku).

•

Początkowo podawali się

za pokutników, doświadczając serdeczności i tolerancji.

•

Wraz ze zmianami zachodzącymi w Europie, zmianie uległ

również

stosunek do obcych, zwłaszcza

wędrujących. •

Coraz częściej zaczęły się

pojawiać

akty prawne

skierowane przeciwko nim. •

Cyganie prowadzący wówczas życie wędrowne, uzależnieni byli w swojej egzystencji od społeczności osiadłych. Jeśli więc nie udało się

uzyskać środków do

życia pracą, wróżbą

czy jałmużną, pozostawała tylko kradzież

jako jedyne zabezpieczenie egzystencji.

•

Około XVI wieku zaczęto wydawać

pierwsze akty prawne, mające na celu zasymilowanie Cyganów. Powstały dekrety zakazujące koczowniczego trybu życia, kultywowania tradycji, używania języka romani.

•

Pasmo prześladowań, szczególnie tragicznych w skutkach, miało miejsce w czasie II wojny światowej, podczas której zginęło około 500 tysięcy Romów. Stanowiło to połowę

populacji

Cyganów na świecie w tym okresie . •

W 1952 roku władze polskie postanowiły osiedlić

Cyganów znajdujących się

na terenie

Polski, wprowadzając nakaz podjęcia stałej pracy.

•

Wiosną

1964 roku wprowadzono definitywny zakaz wędrówek cygańskich.

•

Romowie

byli postrzegani jako włóczędzy, żyjący bez żadnych reguł

moralnych.

Nazywano ich złodziejami, przestępcami, brudasami. Uważano za leniwych, groźnych, znających czarną

magię.

•

Z czasem zaczęto postrzegać

Cyganów zgodnie z panującymi tendencjami romantycznymi.

(beztroscy, nie przywiązujący uwagi do dóbr ziemskich, nie pragnący domu, własnej ziemi, grający skoczną

muzykę

i kolorowi).

W taki sposób ukształtowały się dwa standardowe wizerunki Cyganów, które przetrwały aż po dzień dzisiejszy.

Bariery w świadczeniu opieki zdrowotnej

uwarunkowanej kulturowo.

relacje oparte na stereotypachbrak wzajemnego zaufaniazłe doświadczenialęk wyzwalający agresję

Ludzkie zdrowie ulega wpływom wielu elementów, takich jak:

• uwarunkowania kulturowe

• wzorce wyniesione z domu

rodzinnego•

wykształcenie

• zawód

• status ekonomiczny

• wiek i płeć

• osobowość

Postawy zdrowotne kształtowane są systematycznie w procesie socjalizacji.

Szeroki zakres wpływów w tym obszarze mają

wzory kulturowe,

obowiązujące w danym społeczeństwie.

Zdrowie, choroba, zachowania zdrowotne, zagrożenie utratą

zdrowia, reakcja na chorobę, stosunek do osób chorych i niepełnosprawnych, obawy i lęki, są

rozumiane i wyrażane zależnie

od specyfiki danej kultury.

Dziękuję za uwagę

Elżbieta Kwatera