M

Miło

sz

HHerb

ert

S

Zagó

rski

B

Barań

czak

I

Iwaszk

iewicz

Z

Kozio

ł

Stanisław Stabro

S t u d i a o p o e z j i X X w i e k uKLASYCY I NIE TYLKO…

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiegowww.wuj.pl

Stanisław Stabro

KLASYCY I N

IE TYLKO…

Prof. dr hab. Stanisław Stabro, poeta z pokolenia „Nowej Fali”, krytyk, historyk literatury. Pracuje na Wy-dziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest człon-kiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, autorem dziewięciu tomów wierszy oraz siedmiu książek o charakterze krytycz-no- i historycznoliterackim, a także licznych prac w tomach zbiorowych, jak również publikacji w prasie literackiej i naukowej. Jest też laureatem wielu nagród literackich (np. Nagrody im. Andrzeja Bursy) i naukowych, w tym Nagrody Miasta Krakowa w roku 2009.

Najnowsza książka Stanisława Stabro, charakteryzują-ca się oryginalnym dyskursem krytycznym, poświęcona jest odczytaniu w sposób szczególny twórczości tych poetów, którzy dzięki randze swojego dzieła i zawartych w nim nad-zwyczaj ważnych, znaczących motywów, osiągnęli status „klasyków współczesności”. Rozprawy w niej zgromadzo-ne – dotyczące liryki między innymi Jarosława Iwaszkie-wicza, Czesława Miłosza, Jerzego Zagórskiego, Zbigniewa Herberta, Urszuli Kozioł, Stanisława Barańczaka, Jacka Pod-siadło – obejmują w panoramicznym ujęciu okres od lat trzydziestych XX wieku do przełomu XX i XXI wieku, ekspo-nując wielość idei i mitów poetyckich tego czasu (na przy-kład katastrofizmu, postmodernizmu, ale nie tylko).

Dzięki tym cechom stylu oraz syntetycznemu ujęciu przez Autora podjętej przezeń problematyki najnow-sza książka Stanisława Stabro ma charakter monografii problemowej.

K

RECENZENTProf. zw. dr hab. Zofi a Zarębianka

PROJEKT OKŁADKIPaweł Sepielak

Książka dofi nansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Wydziału Polonistyki

© Copyright by Stanisław Stabro & Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie I, Kraków 2012 All rights reserved

Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i roz-powszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy

ISBN 978-83-233-3342-5

www.wuj.pl

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-80, tel./fax 12-631-18-83Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98tel. kom. 506-006-674, e-mail: sprzedaz@wuj.plKonto: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325

Spis treści

Słowo wstępne .................................................................................................. 7

Poetyckie mitologie w wileńskiej poezji Jerzego Zagórskiego ................... 11

Późna liryka Jarosława Iwaszkiewicza .......................................................... 33

Poetycka idea narodu w Substancji Zbigniewa Herberta i w Narodzie Czesława Miłosza ....................................................................................... 53

Wygnanie z raju – o emigracyjnej liryce Arnolda Słuckiego ..................... 77

Z ziemi polskiej do włoskiej – o poezji Jerzego Hordyńskiego ................. 99

Tak trzymać świat – wiersze Anny Skoczylas .............................................. 123

W rytmie ponowoczesności. Liryka Urszuli Kozioł po roku 1989 ........... 139

Stanisław Barańczak – katastrofi sta (na kanwie jednego wiersza) ............ 161

„Inny” w „Nowym Świecie”. O poezji emigracyjnej Stanisława Barańczaka ............................................................................... 173

„Odys zakorzeniony” – o poezji Józefa Barana ........................................... 193

Wojna postu z karnawałem – Jacek Kaczmarski ......................................... 217

Jacek Podsiadło a kontrkultura ...................................................................... 237

Nota bibliografi czna ........................................................................................ 259

Indeks nazwisk ................................................................................................. 261

Słowo wstępne

Pojęcie „klasyków”, którym się posłużyłem w tytule niniejszego tomu, nie oznacza – wbrew możliwym pierwszym skojarzeniom czytelnika – przyna-leżności omawianych przeze mnie autorów do jednej poetyckiej szkoły. Od-nosi się ono do tych twórców, którzy dzięki randze swojego dzieła osiągnęli status „klasyków współczesności”. Bohaterami tego tomu są bowiem pisarze spod różnych dwudziestowiecznych poetyckich Zodiaków. Jarosław Iwasz-kiewicz spod znaku „Skamandra”. Czesław Miłosz, laureat Nagrody Nobla w roku 1980, i Jerzy Zagórski z kręgu przedwojennej II Awangardy lubelsko--wileńskiej. Zbigniew Herbert, którego moralistyczna poezja tkwiła swoimi korzeniami bardziej w generacyjnym przeżyciu pokolenia „Kolumbów”, niż w mitologii generacji „Współczesności” po roku 1956. Z tej formacji nato-miast wywodzi się oryginalna i samoswoja poezja Urszuli Kozioł, również zaliczana do klasyki polskiej liryki XX wieku. Status klasyka „Nowej Fali”, debiutującej na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, zyskał w opinii czytelników i krytyki Stanisław Barańczak, tworzący od roku 1980 w Stanach Zjednoczonych. Do tej samej formacji artystycznej należy również piszący i mieszkający w Polsce Józef Baran, chociaż trudno było-by go nazwać już klasykiem, podobnie jak i innych twórców wymienionych w dalszej kolejności.

Jacek Podsiadło to przedstawiciel generacji „bruLionu”, urodzonej na początku lat sześćdziesiątych XX wieku. Odegrała ona bardzo ważną rolę w poezji polskiej w połowie lat osiemdziesiątych, wypracowując nowy idiom poetycki, wpisujący się w rodzimą odmianę ponowoczesności. Jacek Kacz-marski natomiast, pieśniarz i poeta, żyjący i tworzący na przełomie wieku XX i XXI, najpierw w kraju, później na emigracji oraz w ostatnim okresie życia ponownie w Polsce (po odzyskaniu niepodległości w roku 1989), był przy-kładem twórcy znajdującego się w szczególnie trudnej sytuacji. Kształtował on język swojego dzieła na pograniczu kultury wysokiej i kultury popularnej,

8

ludycznej, skądinąd zagrożonej popkulturą oraz mało wyrafi nowaną karna-walizacją rzeczywistości, związaną niekiedy z jej zbytnim upolitycznieniem.

Wprawdzie dawny podział na literaturę krajową i emigracyjną uległ obecnie dezaktualizacji, ale warto tu przypomnieć (oprócz sylwetki S. Ba-rańczaka) twórczość dwóch poetów, których losy w tym kontekście okazały się bardzo charakterystyczne. I tak, w poezji Arnolda Słuckiego, marcowego emigranta z roku 1968, ważna była próba wyrażenia przez niego „niewyra-żalnego” – doświadczenia Holokaustu, obok pamięci rodzinnego „sztetl”, wymazanego przez „Zagładę”. Innego rodzaju nostalgia towarzyszyła liryce Jerzego Hordyńskiego, dobrowolnego emigranta z początku lat sześćdziesią-tych XX wieku, osiadłego we Włoszech, aczkolwiek niezrywającego kontaktu z Polską, szczególnie po roku 1989, a wcześniej publikującego tomiki poezji w krajowych wydawnictwach.

Spośród natomiast przedstawicielek liryki kobiecej warta uwagi wyda-ła mi się twórczość, niedocenionej dotąd w jakimś stopniu przez krytykę, Anny Skoczylas. Jednym z głównych tematów jej poezji są niektóre wątki dramatycznej historii XX wieku, problematyka zmetaforyzowanej podróży jako doświadczenia wewnętrznego oraz trauma wygnania z „małej ojczyzny”, łącząca się z poczuciem wykorzenienia towarzyszącym bohaterce lirycznej. Nieobce są także poetce niektóre wątki dwudziestowiecznego cywilizacyjne-go katastrofi zmu.

Rozprawy zgromadzone w tym tomie obejmują zatem okres od lat trzy-dziestych XX wieku do przełomu wieku XX i XXI. Zarysowują one, po-partą konkretnymi przykładami, szczególną perspektywę polskiej poezji tego okresu – perspektywę uwzględniającą w znacznym stopniu kontekst histo-ryczny i historycznoliteracki, połączony w tym przypadku z szerzej pojętymi elementami krytycznego dyskursu hermeneutycznego. Celem mojej narracji było bowiem podkreślenie, szczególnie w dwudziestowiecznej poezji pol-skiej, ciągłości pewnej tradycji problemowej i artystycznej, związanej z jednej strony z różnymi formami historyzmu (np. katastrofi zm), wspólnotowości, zakorzenienia w narodowej tradycji i w horyzoncie „małej ojczyzny”, a z dru-giej strony – poezji tego okresu odnotowującej przecież także indywidualny i indywidualistyczny bunt jednostki przeciwko tego rodzaju ograniczeniom. Jej ciekawość i chęć poznania „innego” w innym świecie, w innych geogra-fi cznych, kulturowych realiach i krajobrazach, czasem z własnej inicjatywy, czasem wymuszonych przez okoliczności historyczne. Te dwa wektory nada-wały poezji polskiej (i nadają jej nadal) wewnętrzną dynamikę, pozwalającą twórcom lepiej odzwierciedlać meandry wspólnotowego oraz indywidual-nego losu, pułapki i dylematy płynnej, ponowoczesnej tożsamości, konfl ik-ty pomiędzy „swojskością” a „obcością”, historią a współczesnością, jakże istotne w dobie postmodernizmu. Warto zatem spojrzeć na polską poezję

XX wieku z perspektywy pierwszego dziesięciolecia nowego historycznego okresu jako na epokę zamkniętą, ale i z biegiem czasu odsłaniającą swoje najistotniejsze cechy. Niniejszy tom rozpraw jest próbą opisania niektórych spośród tych cech.

Osiem tekstów zawartych w tym zbiorze przedstawiłem w pierwotnej wersji na sesjach naukowych, a następnie były one publikowane w książkach pokonferencyjnych lub w czasopismach (szczegóły podaję w nocie biblio-grafi cznej). Podobnie jak pozostałe rozprawy, te także zostały uaktualnione, w niektórych przypadkach skrócone lub poszerzone na użytek niniejszej książki, którą skomponowałem jako koherentną całość.

Stanisław Stabro

Nota bibliograficzna

Poetyckie mitologie w wileńskiej poezji Jerzego Zagórskiego, „Ruch Literacki” 2000, z. 2, s. 205–219; Poezja i poeci w Wilnie lat 1920–1940. Studia pod red. T. Bujnickiego i K. Biedrzyckiego, Kraków 2003, s. 177–203.

Późna liryka Jarosława Iwaszkiewicza, „Ruch Literacki” 1996, z. 3; Institut D’Études Slaves, La Littérature Polonaise du XXe Siècles, Paris 2000, s. 253–266.

Poetycka idea narodu w „Substancji” Zbigniewa Herberta i w „Narodzie” Czesława Mi-łosza [w:] Portret z początku wieku. Twórczość Zbigniewa Herberta – kontynuacje i rewizje. Studia pod red. W. Ligęzy, Lublin 2005, s. 206–234.

Wygnanie z Raju – o emigracyjnej liryce Arnolda Słuckiego, „Ruch Literacki” 2004, z. 4–5, s. 455–469; Poezja polska na obczyźnie. Studia i szkice pod red. Z. Andresa i J. Wolskiego, Rzeszów 2005, t. 2, s. 294–321.

Z ziemi polskiej do włoskiej – o poezji Jerzego Hordyńskiego, „Rocznik Stowarzyszenia Miłośników Jarosławia 2000–2002”, Jarosław 2002, t. XIV.

Tak trzymać świat, „Odra” 2000, nr 5, s. 86–88.W rytmie ponowoczesności. Liryka Urszuli Kozioł po roku 1989 [w:] Nowa poezja pol-

ska. Twórcy–tematy–motywy, pod red. T. Cieślaka i K. Pietrych, Kraków 2009, s. 281–301.

Stanisław Barańczak – katastrofi sta. Na kanwie jednego wiersza, „Topos” 2008, nr 98––99, s. 51–65.

„Inny” w „Nowym świecie”. O poezji emigracyjnej Stanisława Barańczaka [w:] Poznań w Marcu – Marzec w Poznaniu. W rocznicę wydarzeń 1968 roku, pod red. S. Wysło-uch i J. Borowca, Poznań 2010, s. 107–129.

„Odys zakorzeniony” – o liryce Józefa Barana [w:] Epoka przemian. Wiek XX w literatu-rze polskiej. Księga pamiątkowa, dedykowana prof. Z. Andresowi, pod red. Z. Ożoga i J. Wolskiego, Rzeszów 2005, s. 207–228.

Przedmowa [w:] J. Kaczmarski, A śpiewak także był sam, Warszawa 1998, s. 5–19.Jacek Podsiadło a kontrkultura, „Ruch Literacki” 2001, z. 3, s. 321–346, w wersji po-

szerzonej pt. Związki liryki Jacka Podsiadły z tradycją kontrkultury [w:] Literatura polska 1990–2000, pod red. T. Cieślaka i K. Pietrych, Kraków 2002, t. 1, s. 244–280.

Indeks nazwisk

Allende Salvador 248Amundsen Roald 21Andersen Hans Christian 42Anderson Benedict 64, 70Andres Zbigniew 259Andrzejewski Jerzy 33Antyleon 30Arystoteles 15, 17Asnyk Adam 39, 106

Bachtin Michaił 231–232Baczyński Krzysztof Kamil 13, 57–58, 172,

230Bakunin Michał Aleksandrowicz 244–245Balbus Stanisław 103, 114–115Balicki Zygmunt 62Bankowicz Marek 63Baran Józef 7, 193–216, 259Baran Marcin 190, 238Barańczak Stanisław 7–8, 50, 58, 65, 67–69,

142–143, 161–192, 194, 219, 240, 259Barret Syd 248Barth John 148Baterowicz Marek 123Baudelaire Charles 204Bauman Janina 145Bauman Zygmunt 145–146, 152–153, 155–

–156, 158, 160, 223Beckett Samuel 116Bejska Apolonia 198Benka Urszula 219Bereś Stanisław zob. Nowicki StanisławBereza Henryk 195, 197, 257Białoszewski Miron 13, 50, 139, 153, 240

Bichta Andrzej 198Biedrzycki Krzysztof 50, 162–163, 166–167,

169, 175, 180–181, 188, 259Biedrzycki Miłosz 238Bieńkowski Zbigniew 67–68, 193, 195–196Billig Michael 70Bly Robert 240Błażejewski Tadeusz 30Błoński Jan 57, 67, 237Bocheński Jacek 79, 82, 85, 96–97Böhme Jakub 28Bohr Niels 86Bokszański Zbigniew 62Bolesław Wstydliwy 13Borkowska Grażyna 124Borowiec Jarosław 259Borowski Tadeusz 57Bosch Hieronim 228Brach-Czaina Jolanta 256Brandstaetter Roman 84, 93Brassens Georges 223Bratkowski Piotr 240Braudel Ferdynand 202Brautigan Richard 253Brell Jacques 223Bruegel Pieter 228Broda Marzena 238Brodzka Alina 11, 33Broniewski Władysław 99Brown Peter 240Bruno Giordano 28Bryll Ernest 13, 140Brzękowski Jan 100Buber Martin 177, 185

262

Bujnicki Teodor 11–12, 259Burek Tomasz 33–35, 50, 60–61Burkot Stanisław 140–142Bursa Andrzej 194Byrd Richard Ewelyn 21Bystroń Jan Stanisław 62

Camus Albert 109, 152Caravaggio Michelangelo Merisi da 228Casanova Giovanni Giacomo 228Cash Johnny 223Casirrer Ernst 14, 16–18, 24Cedro Adam 84, 96Celan Paul 81Cendrars Blaise 252Cervantes Miguel de 228, 234Chałasiński Józef 62Chojnacki Robert 219Chojnowski Zbigniew 45Chopin Fryderyk 46, 101, 102Chrzanowski Maciej 205Cicha Magdalena 68Cichowicz Stanisław 16Cichy Michał 240Ciećkiewicz Jakub 196–198, 206–207Cieplińska Halina 250–251Cieślak Tomasz 150, 259Cieśla-Korytowska Maria 17Conrad Korzeniowski Józef 12Coogan Jackie 254Cook James 21Corres Joseph 15Cortez Herman 86Cyranowicz Maria 241Czapliński Przemysław 241Czarnecka Ewa zob. Gorczyńska RenataCzechowicz Józef 15, 26, 31, 55Czerniawski Adam 55Czubała Henryk 196, 198, 209, 214–215

D’Arc Joanna 228Dali Salvador 228Damokles 152Dan Stanisław 140, 142Dancygier Józef 14Danek-Wojnowska Bożena 171Dąbrowska Elżbieta 150Dean James 254Defoe Daniel 228Dejmek Kazimierz 79

Dembiński Henryk 12Derrida Jacques 184–185, 187Dębicki Zdzisław 39, 106Dickinson Emily 210, 214, 251Dobroczyński Bartłomiej 243–244Doktór Jan 177Dreiser Th eodore 251Drozdowski Bohdan 13, 124Drzewucki Janusz 183, 185, 189, 191Dunin Piotr 194Dürer Albrecht 228Duszka Wanda 97Dybciak Krzysztof 161Dybel Paweł 179, 188Dylan Bob 252Dziedzic Stanisław 196, 213Dżugaszwili zob. Stalin Józef

Einstein Albert 86Eliade Mircea 14, 17, 24, 27–28, 208–209Emerson Ralph Valdo 250–251Ewans Mike 240

Faron Bolesław 196, 197, 209, 212Ferdynand V 180Ferenc Teresa 128Fidiasz 86Fiedler Lieslie A. 199Fiut Aleksander 55–56, 73, 75, 192Foks Dariusz 149, 238Forman Miloš 254Foster Jodie 254Franaszek Andrzej 29Franklin John 21Franko Iwan 99Frazer James George 14, 23Freud Zygmunt 94, 152, 211, 213Fromm Erich 170Frost Robert 186Frye Northrop 14, 17, 198Fukuyama Francis 148

Gajcy Tadeusz 13, 172Gajda Krzysztof 217–218, 221–222, 233Gałczyński Konstanty Ildefons 31, 197, 240Gandhi Mahatma 248Gawliński Stanisław 170Gawor Zdzisław 170Gąsowski Tomasz 78–80Gelberg Andrzej 74

263

Gellner Ernest 70Genette Gérard 225Georg Stefan 47Giedroyc Jerzy 100Gielniak Józef 225Ginsberg Allen 258Gintrowski Przemysław 218Gizella Jerzy 131–133, 194Głowiński Michał 14, 18, 26, 46, 198, 203, 221Goethe Johann Wolfgang 28, 38, 42, 105Gogh Vincent van 253Gołubiew Antoni 11Gombrowicz Witold 33, 96–97Gondowicz Jan 103Gorczyńska Renata 61Goreniow Andrzej 231Goreniow Anna 231Gorlach Krzysztof 62Grądziel Joanna 147Grochowiak Stanisław 13, 140Grzebalski Mariusz 149, 238Guercine (właśc. Barbieri Giovanni France-

sco) 40Gumplowicz Ludwik 62Gutowski Wojciech 30

Harasymowicz Jerzy 140, 195Hartwig Julia 50, 113Hawkins Spike 240Hegel Georg Wilhelm Friedrich 145Heidegger Martin 102, 116Heine Heinrich 42Hemar Marian 222Henri Adrian 240, 254Herbert Katarzyna 75Herbert Zbigniew 7, 15, 33–34, 50, 53–76,

100, 106, 112–114, 139, 169, 197, 221, 239, 256, 259

Herling-Grudziński Gustaw 35, 101, 106Hillar Małgorzata 128Hiob 96, 229Hobsbawm Eric John 70Holloway John 14Homer 20, 151Horacy 20Hordyński Jerzy 8, 42, 99–121, 259Hugo Wiktor 229

Ibsen Henryk 42Iwasiów Inga 34

Iwaszkiewicz Jarosław 7, 33–51, 106, 113, 115, 117–118, 128, 199, 259

Jan Paweł II 129, 248–249Jan św. 29Janion Maria 38, 47, 113, 179Janko Anna 195, 219Jankowski Zbigniew 213Jarniewicz Jerzy 240, 254Jasieński Bruno 221, 228, 230Jaspers Karl 166Jastrun Tomasz 35, 142Jastrzębski Zdzisław 170Jawłowska Aldona 241–243, 252, 255–266Jaworski Stanisław 19–20, 141–142Jaworski Wit 194Jerzy św. 30Jesseńska Milena 253Jezus Chrystus 28–30, 85, 138, 207, 227, 243,

248, 251Jędrychowski Stefan 11–12Joplin Janis 253Joyce James 203Jung Karl Gustav 15, 27–28, 199Jurewicz Aleksander 195, 219Jurkowski Stefan 123

Kaczmarski Jacek 7, 135, 217–236, 259Kaczyński Marcin 255Kafk a Franz 253Kajtoch Jacek 141Kaliszewski Andrzej 55, 61, 70, 104, 108–109,

114Kamieńska Anna 86, 94–95, 213Kandziora Jerzy 188Kaniewska Bogumiła 14, 16Kant Immanuel 86Kantor Tadeusz 120–121Kapuściński Ryszard 176, 182, 186Karasek Krzysztof 124Karpiński Wojciech 55Kawalec Julian 196Kerouac Jack 252Kielar Marzanna 238King Martin Luther 248Kinga królowa św. 13Kisielewski Stefan 35Klee Paul 228Klejnocki Jarosław 238, 240, 254–255Kleyff Jacek 220

264

Kłak Tadeusz 12, 26Kłoskowska Antonina 73Kochanowski Jan 36, 94, 142, 197, 209, 221Kochowski Wespazjan 94Koehler Krzysztof 237, 238–239Kolbe Maksymilian 253Kolumb Krzysztof 179–180Kołakowski Leszek 79Komendant Tadeusz 181Koniecpolski Stanisław 202Konopnicka Maria 39, 106Konwicki Tadeusz 33Kopacki Andrzej 34Kopaliński Władysław 20, 23–24, 168, 179,

198–199, 230Korczak Janusz 253Kornhauser Julian 194, 205Kostkiewiczowa Teresa 14, 26, 46, 198, 203,

223Kotlicki Mieczysław 12Kowalska Małgorzata 144–146, 155, 159, 177Kozioł Urszula 7, 139–160, 259Krakowiak Małgorzata 170Krasiński Zygmunt 41, 117Krauze Tadeusz 62Kronhold Jerzy 194Kroński Tadeusz 62Król Marcin 245Krynicka Krystyna 161Krynicki Ryszard 142, 161, 219Kryszak Janusz 18, 170Krzeczkowski Henryk 14Kuczera-Chachulska Bernadetta 86, 96Kulawik Adam 25–26Kuncewicz Piotr 35, 79, 124, 195Kunda Bogusław Sławomir 104Kuzańczyk Mikołaj 28Kuźma Erazm 14–16, 24Kwiatkowski Jerzy 26, 35–37, 40, 44, 47, 57,

59–60, 103–104, 116, 140–141, 164–165, 193, 195, 197–198, 215

Lacan Jacques 179, 188, 190Lautremonte Comte de 31Leary Tim 252Lechoń Jan 36Legeżyńska Anna 240, 257Lenartowicz Teofi l 39, 106Lenin Włodzimierz 34Lennon John 248, 252

Leśmian Bolesław 15, 55, 84, 140, 142, 197, 215

Lévinas Emanuel 176–179, 188–190Lévi-Strauss Claude 16Lewicki Zbigniew 148Liddell Alice 253Ligęza Wojciech 68, 92–94, 104, 109–110,

121, 259Limanowski Bolesław 62Lisowski Krzysztof 130, 134, 136, 138, 148–

–149, 156, 195Llach Luis 224London Jack 251Lubomirski Stanisław Herakliusz 164Luter Marcin 231Lyotard Jean François 144–146, 149, 155, 158–

–159

Łapiński Zbigniew 218Łebkowska Anna 165Łubieński Tomasz 190Łukasiewicz Jacek 69, 141–142, 147, 163, 167–

–169

Maciejewska Irena 12, 37Maciejewski Janusz 67–68, 74–75Mackiewicz Stanisław 11Madejski Jerzy 34Madonna zob. Maria Mahler Gustav 105Maj Bronisław 123, 195Majeran Tomasz 149, 257Malczewski Jacek 225Malina Judith 252Maliszewski Karol 149–140, 237–238Mandelsztam Osip 228Manet Édouard 228Mann Th omas 115Marcinkiewicz Paweł 239–240, 252Marcuse Herbert 256Marek św. 115–116Maria 30, 39, 57, 91, 208, 246Markiewicz Henryk 198Markowski Michał Paweł 158Marks Karol 62Marx Jan 35Maśliński Józef 12Matejko Jan 225Matka Boska zob. Maria Matuszewski Ryszard 31, 83, 103, 110, 142

265

Mc Gough Roger 240, 254Melecki Maciej 149Melkowski Stefan 34Melville Herman 228 Mengele Josef 253Michał Anioł 228–229Michnik Adam 60, 75Miciński Tadeusz 36Mickiewicz Adam 25, 36, 43, 70, 79, 94, 105,

186, 202, 221–222Mieletinski Eleazar 14, 16, 18, 22Międzyrzecki Artur 58, 95, 113Migasiński Jacek 144Mikołajczak Marcin 147, 153Mikułko Anatol 12Miller Hillis James 151Miłosz Czesław 7, 12, 18, 26, 29, 31, 33–35,

44, 49–51, 53–76, 85, 89, 91, 113, 139, 155, 239–240, 248–249, 259

Mitzner Piotr 45Młynarski Wojciech 222Moczarski Kazimierz 58Mojżesz 89Montaigne Michel de 133Montezuma 86Morrison Jim 253Morsztyn Hieronim 164Morsztyn Jan Andrzej 164Musil Robert 153Myśliwski Wiesław 14, 16, 196

Nansen Fridtjof 21Napierski Stanisław 49Neuger Leonard 197–198, 207Nietzsche Fryderyk 49Niewiadomski Andrzej 238Norwid Cyprian Kamil 105, 142, 221–222,

228, 230, 233Nowak Tadeusz 14–16, 195–197, 215, Nowicki Stanisław 18, 24–25, 30, 34, 170Nycz Ryszard Jan 150–151, 157–159Nyczek Tadeusz 181

O’Hara Frank 237Obrębski Józef 62Ochab Maria 16Okopień-Sławińska Aleksandra 14, 26, 46,

198, 203, 221Okulicz Kazimierz 11Olędzka-Frybesowa Aleksandra 201

Olszewska-Dyoniziak Barbara 64, 70–71Ono Yoko 253Orwell George 246Ossowski Stanisław 62, 64Owidiusz 228, 233Ożóg Zenon 259Ożóg Jan Bolesław 195

Paczoska Ewa 218Paleczny Tadeusz 241, 243–244, 250, 254Panas Władysław 77Pascal Blaise 42, 44Passos Dos 251Patten Brian 240, 253, 254Pavese Cesare 148Pawelec Dariusz 164, 167, 169, 175Paweł św. 86Peiper Tadeusz 99, 165Pessoa Fernando 153Piątkowski Jerzy 194Pieszczachowicz Jan 11–12, 31, 103–104, 108,

116, 140, 142, 194–195, 202, 205, 211, 214, Pietrych Krystyna 150, 259Pietrzak Jan 218Pietrzak Włodzimierz 218Piętak Stanisław 194–195Piłsudski Józef 27Piotr św. 117, 229Platon 44, 199Pociej Bohdan 105Podraza-Kwiatkowska Maria 30, 165Podsiadło Jacek 7, 237–257, 259Poe Edgar Allan 86Pollak Seweryn 98Poppek Anna 74Poświatowska Halina 128–129Pound Ezra 86Poussin Nicolas 40Preder Grażyna 218, 224Prescott Frederick Clarke 17Prokop-Janiec Eugenia 70, 80Prus Bolesław 228Przyboś Julian 38, 91, 103, 106, 116, 140, 142,

164, 195, 199, 209Przybylski Ryszard 38, 40, 42, 47, 113Putrament Jerzy 12

Rabelais Franciszek 231Rasputin Grigorij 253Raszka Helena 128

266

Redliński Edward 14, 16Reich Charles 256Rej Mikołaj 227–228Rembrandt 228Rice Tim 223Ricoeur Paul 16Riesman David 247Riff aterre Michael 61, 225Rimbaud Artur 36, 153Ritz German 34–35, 37, 50–51Rodowska Krystyna 147Rogoziński Julian 22, 25, 27Ross James Clark 21Rousseau Jean Jacques 251Różewicz Tadeusz 38, 42, 50, 101, 103, 106,

110, 120, 128, 139, 141, 199, 240, 246Rudnicki Adolf 81Rymkiewicz Aleksander 12, 31Rymkiewicz Jarosław Marek 49–50, 84, 113–

–114, 140

Safona 141, 150, 151, 152, 153Sandauer Artur 193, 212Sartre Jean-Paul 86Sawicka Jadwiga 86, 218Schmidt Joel 20Schmidt-Henkel Gerdhart 15, 24Schopenhauer Artur 49Schubert Franz 105, 173Schulz Bruno 15, 31, 197Seeger Pete 223Sendecki Marcin 238Sexton Anne 130Sęp-Szarzyński Mikołaj 23Siemek Andrzej 185Sienkiewicz Henryk 228Sierocka Krystyna 11Siomkajło Alina 95Sito Jerzy Stanisław 113–114Skalmowski Wojciech 35Skarga Barbara 178, 188–190Skoczylas Anna 8, 123–138Skórnicki Jerzy 141Skwarnicki Marek 55Sławiński Janusz 14, 18, 26, 46, 124, 198, 203,

221Słonimski Antoni 35Słowacki Juliusz 17, 42, 106, 222Słucki Arnold 8, 77–98, 259Smart Barry 144–146, 155, 159

Smith Anthony D. 70Smolka Iwona 95Snochowska-Gonzalez Claudia 179Snyder Gary 253Sobolewska Anna 35Sokrates 92, 248Sosnowski Andrzej 238 Sosnowski Jerzy 238, 240, 254–255Sośnicki Dariusz 149, 238Spengler Oswald 19Spinoza Baruch 86Sprusiński Michał 83–84, 97Stabro Stanisław 12, 194, 221, 226Stachura Edward 240, 253, 257Staff Leopold 36, 124, 142, 240Stala Marian 165, 174, 239–240Stalin Józef 27Stamirowska Krystyna 199Staniewska Anna 14Steinlauf Michael C. 78Sterna-Wachowiak Sergiusz 103Stevens Cat 254Stryjkowski Julian 78Suckewer Abraham 81Sverdrup Otton 21Swedenborg Emanuel 28Sykulska Karolina 218Szacki Jerzy 62, 70, 241–242, 247, 255Szaruga Leszek 86, 91Szczepański Jan Józef 58, 101Szczuka Kazimiera 179Szekspir William 59Szewc Piotr 82Szlosarek Artur 238Szpakowska Małgorzata 168, 170Szreder Leon 12Szymański Wiesław Paweł 141, 166Szymborska Wisława 50, 60, 139–140, 142, 197

Śliwiński Piotr 34, 37, 50, 241Śpiewak Jan 84, 93Świetlicki Marcin 237–239, 241Święch Jerzy 84Świrczyńska Anna 128

Tatarkiewicz Anna 14, 208Th oreau Henry David 250–251, 253Tischner Józef 178, 187Tkaczyszyn-Dycki E. 238Tocquevill Alexis de 245

267

Todorov Tzvetan 176, 184Tokarczyk Roman 242, 244, 247Tomkowski Jan 35Tosh Peter (właść. McIntosh Winston Hubert)

248Traczyk Michał 221Trojanowska Anna 228Trznadel Jacek 75, 97Tulp Nicolaes 231Turaj-Kalińska Katarzyna 137Tuwim Julian 36, 84, 222Twardowski Jan 213Tyrmand Leopold 35Tytus Flawiusz 88

Updike John 251Urbankowski Bohdan 124Urbanowski Maciej 50

Wadleigh Michael 254Walc Jan 34Warhol Andy 254Warzecha Andrzej 194Wasilewski Maciej 144Wasilewski Zygmunt 70Wat Aleksander 31, 33, 35, 78, 84, 87, 93, 99,

228Wawrzyszko Paweł 151Ważyk Adam 35, 86Weil Simone 87, 120, 201, 207Weiman Robert 14Wencel Wojciech 238Wertenstein-Żuławski Jerzy 242–243, 252Whitman Walt 237, 240, 251Wierzbiński Maciej R 39Wierzyński Kazimierz 222Wilde Oskar 39, 48–49Wilkoń Aleksander 107Winckelmann Johann Joachim 38, 105

Wirpsza Witold 79, 83–84, 86, 97Wiśniewski Jacek 148Witkacy (Stanisław Ignacy Witkiewicz) 30–

–31, 90, 168, 171, 223, 228–229Wittlin Józef 85, 91Wojaczek Rafał Mikołaj 124Wojciechowski Piotr 130–131, 134–135, 137Wojcieszak Janusz 176Wolny Ewa 218Wolny Patrycja 219Wolski Jan 259Wójcik Tomasz 34Wroczyński Tomasz 34Wygodzki Stanisław 94Wyka Kazimierz 55, 170Wysłouch Seweryn 259Wysocki Włodzimierz 224, 228, 235

Zagajewski Adam 142, 181, 194, 219Zagórski Jerzy 7, 11–31, 246, 259Zaleski Bohdan 39, 106Zaleski Marek 18Zarębianka Zofi a 68–70, 75, 181–182, 213,

249Zawada Andrzej 35–37, 47, 103, 114Zawistowski Włodzimierz 219Zaworska Helena 38, 40–41, 104–105, 113, 199Zdziechowski Marian 19Zechenter-Spławińska Elżbieta 133, 137Zeidler-Janiszewska Anna 242Ziemianin Adam 194, 215Zieniewicz Andrzej 18, 20, 22, 24Znaniecki Florian 19, 62, 64

Żakowski Jacek 75Żółkiewski Stefan 11Żurakowski Bogusław 109Żurek Sławomir Jacek 77, 80–81, 84, 97Żyd Wieczny Tułacz (Ahaswer) 77, 91

REDAKCJALucyna Sadko

KOREKTAGabriela Niemiec

SKŁAD I ŁAMANIEHanna Wiechecka

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-80, tel./fax 12-631-18-83

M

Miło

sz

H

Herb

ert

S

Zagó

rski

B

Barań

czak

I

Iwaszk

iewicz

Z

Kozio

ł

Stanisław Stabro

S t u d i a o p o e z j i X X w i e k uKLASYCY I NIE TYLKO…

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiegowww.wuj.pl

Stanisław Stabro

KLASYCY I N

IE TYLKO…

Prof. dr hab. Stanisław Stabro, poeta z pokolenia „Nowej Fali”, krytyk, historyk literatury. Pracuje na Wy-dziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest człon-kiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, autorem dziewięciu tomów wierszy oraz siedmiu książek o charakterze krytycz-no- i historycznoliterackim, a także licznych prac w tomach zbiorowych, jak również publikacji w prasie literackiej i naukowej. Jest też laureatem wielu nagród literackich (np. Nagrody im. Andrzeja Bursy) i naukowych, w tym Nagrody Miasta Krakowa w roku 2009.

Najnowsza książka Stanisława Stabro, charakteryzują-ca się oryginalnym dyskursem krytycznym, poświęcona jest odczytaniu w sposób szczególny twórczości tych poetów, którzy dzięki randze swojego dzieła i zawartych w nim nad-zwyczaj ważnych, znaczących motywów, osiągnęli status „klasyków współczesności”. Rozprawy w niej zgromadzo-ne – dotyczące liryki między innymi Jarosława Iwaszkie-wicza, Czesława Miłosza, Jerzego Zagórskiego, Zbigniewa Herberta, Urszuli Kozioł, Stanisława Barańczaka, Jacka Pod-siadło – obejmują w panoramicznym ujęciu okres od lat trzydziestych XX wieku do przełomu XX i XXI wieku, ekspo-nując wielość idei i mitów poetyckich tego czasu (na przy-kład katastrofizmu, postmodernizmu, ale nie tylko).

Dzięki tym cechom stylu oraz syntetycznemu ujęciu przez Autora podjętej przezeń problematyki najnow-sza książka Stanisława Stabro ma charakter monografii problemowej.

K