KINO HISZPAŃSKIE

HISTORIA HISZPAŃSKIEGO KINA

•Pierwszy film hiszpański zrealizowano w 1896 roku. Byli „Ludzie wychodzący z południowej mszy w katedrze Matki Bożej z Pilar w Saragossie”, krótkometrażowy obraz zrealizowany przez Eduardo Jimeno.

•Rok później powstał pierwszy hiszpański film fabularny – „Sprzeczka w kawiarni” w reżyserii Fructuosa Gelaberta.

•Kolejnym z pionierów kina hiszpańskiego był Segundo de Chomón, który zaznajamiał się ze sztuką filmową, przybywając we Francji i we Włoszech. Podobnie jak francuski twórca Georges Melies, Segundo de Chomón realizował filmy fantastyczne. Eksperymentował z możliwościami kamery, tworząc kino iluzji. Jednym z jego najsłynniejszych obrazów był „Elektryczny hotel” (1905).

Pierwsze filmy hiszpańskie poruszały przeważnie tematykę lokalną. Były to głównie dokumenty, przedstawiające między innymi słynne walki z bykami – korridy, obrazy nawiązujące do hiszpańskiego folkloru i kultury narodowej oraz ich legendarnych postaci. W „nurcie folklorystycznym” prym wiódł Ricardo de Baños. Zrealizował on w 1906 roku, na podstawie romantycznego dramatu José Zorrilli, film „Don Juan Tenorio”.Bilans pierwszego filmowego dwudziestolecia wypadł w Hiszpanii bardzo pomyślnie. Do 1920 roku założono około 1000 kin.Kino hiszpańskie lat 20. sięgało chętnie po inspiracje do tradycyjnych hiszpańskich zarzueli (formy musicalu) oraz przedstawień operowych. Jednym z najpopularniejszych i najbardziej uznanych reżyserów tego okresu był aktor i reżyser Florián Rey, twórca słynnej „Buntowniczki” (1924).Jeden z najważniejszych filmów, zrealizowanych przez hiszpańskich twórców, surrealistyczny, krótkometrażowy, „Pies andaluzyjski”, powstał w 1928 roku poza granicami kraju. Zrealizowali go we Francji Luis Buñuel i Salvador Dali.

Pierwszym i niezbyt udanym hiszpańskim filmem dźwiękowym była „Tajemnica Puerta del Sol” w reżyserii Francisco Elfasa. Zrealizowany w technologii jeszcze mniej zaawansowanej niż, wykorzystywany wówczas do nagrywania dźwięku, system Phonofilm, rozczarował twórców. Kolejne lata nie przyniosły w tej kwestii przełomu. Podczas gdy w Stanach Zjednoczonych i w Europie udoskonalano system dźwiękowy, hiszpańscy filmowcy w dalszym ciągu tworzyli obrazy pomyślane jako filmy nieme, a dopiero później synchronizowali je z dźwiękiem. Tak właśnie powstały, między innymi: „Piłka nożna, miłość i walki byków” (1929) i „Przeklęta wioska” (1930) Floriána Reya.Pierwsze filmy dźwiękowe przeznaczone dla szerokiej hiszpańskiej widowni nie były jednak realizowane przy użyciu hiszpańskiej technologii. Swoją ekspansję na rynki europejskie prowadziły wówczas Stany Zjednoczone, występujące z pomysłem „produkcji międzynarodowych”. Hiszpańscy reżyserzy i aktorzy przyjeżdżali do Hollywood, by realizować hiszpańskie wersje angielskojęzycznych produkcji. Scenariusz pozostawał ten sam, zmieniała się tylko obsada i język. Nietrudno się domyślić, że filmy te, chociaż technicznie doskonałe (w porównaniu do dostępnych Hiszpanom technologii), traciły to, co w filmie specyficzne – koloryt lokalny.

W 1932 roku założono Orphea Studios w Barcelonie – pierwszą w Hiszpanii wytwórnię dźwiękową. W następnym roku funkcjonować zaczęła także wytwórnia Estudios Cinema Español S.A. (ECESA) położona w mieście Aranjuez na południe od Madrytu. W kolejnych latach otwierano następne studia. Do najważniejszych należały:Compaña Industrial Film Español S.A. (CIFESA)Założona przez Vincente Casanovę w 1933 roku szybko wyrosła na jedną z najbardziej znaczących wytwórni hiszpańskich. Zrealizowano w niej, między innymi: „Zalotnika mamy” (1934) Floriána Reya oraz „W drodze do Kairu” (1934) Benito Perojo.

Wybuch wojny domowej w 1936 roku (działania wojenne oraz zniszczenie ośrodków produkcyjnych) zatrzymał produkcję filmową w Hiszpanii. Swobodnie rozwijać się mogły tylko te gatunki, które nie wymagały szczególnie rozwiniętej infrastruktury filmowej – dokument i kronika filmowa. W kinach pokazywano także, cieszące się ogromnym powodzeniem, obrazy, które zdołano zrealizować przed rozpoczęciem wojny domowej.Zakończenie wojny w 1939 roku nie wskrzesiło hiszpańskiej kinematografii. Twórcy, którzy opowiedzieli się po stronie republikanów, wyemigrowali z kraju lub zostali zamordowani. Studia filmowe w ogromnej części nie nadawały się do użytku. Zorganizowano sprawny aparat cenzury. Zakazano pokazywania filmów niehiszpańsko-języcznych. Rząd wpływał na przemysł filmowy, akceptując i finansując tylko te produkcje, które swą wymową wspierały narzuconą w kraju ideologię. Jednym z bardziej znamiennych filmów tego okresu był „Wyścig”, zrealizowany w 1941 roku przez Saenza de Heredię, do którego scenariusz napisał sam generał Franco (pod pseudonimem „Jaime de Andrade”). „Wyścig” zrealizowany został w wytwórni CIFESA, uznawanej za prawie oficjalną wytwórnię działającą na usługach reżimu.

W 1947 roku władze Hiszpanii ufundowały Szkołę Filmową (Instituto de Investigaciones y Experiencias Cinematograficas: IIEC), która, jak na ironię, wykształciła wielu młodych, związanych z opozycją, reżyserów. Wśród nich znaleźli się, między innymi: Luis García-Berlanga („Witaj nam, Mr. Marshall”, 1953; „Gdzie jest profesor Hamilton?”, 1956), Juan Antonio Bardem („Śmierć rowerzysty”, 1955; „Główna ulica”, 1956) oraz Carlos Saura („Chuligani”, 1960).

Lata 50. w historii hiszpańskiej kinematografii były okresem łączenia się kilku, opartych na neorealizmie, tendencji. Dużą popularnością cieszyły się wówczas religijne i pseudoreligijne produkcje, z księżmi w rolach głównych, nawiązujące do ideologicznego fetyszu Katolickiej Hiszpanii. Powstały, między innymi: „Matka Boska Fatimska” (1951) i „Wojna Boża” (1953) Rafaela Gila, „Judasz” (1952) Ignacio Iquino, „Marcelino, chleb i wino” (1953) Ladislao Vajdy.

Kino hiszpańskie lat 60. znane jest jako kino odkryć, otwarcia. Za sprawą nowego Ministra Informacji i Turystyki, Manuela Fragi, zelżała bowiem cenzura, a roczna produkcja osiągnęła w 1966 roku rekordową liczbę 174 filmów. Luis Buñuel wrócił do Hiszpanii z dwudziestopięcioletniej emigracji i wyreżyserował, nagrodzony Złotą Palmą w Cannes, dramat „Viridiana” (1961). Coraz większe uznanie zyskiwały też niezależne, artystyczne produkcje Carlosa Saury – „Lament dla bandyty” (1964), „Mrożony peppermint” (1967), „Stres we troje” (1968).

Hiszpańską kinematografię lat 70., ostatnich lat dyktatury Franco, zdominowali twórcy antyreżimowi: Carlos Saura („Ogród rozkoszy”, 1970; „Anna i wilki”, 1973; „Kuzynka Angelica”, 1974), Jose Luis Borau („Kłusownicy”, 1975), Victor Erice („Duch roju”, 1973), Basilio Martin Patino („Piosenki po wojnie”, 1971).Po śmierci Franco w dalszym ciągu tworzyli: Carlos Saura, Manuel Gutiérrez Aragón i Jaime de Armiñán. Próbowano dokonać historycznej rewizji wojny domowej i jej następstw, krytykowano reżim i społeczeństwo.

Specyficzny nastrój, humor hiszpańskich filmów do dziś ma swoich wielbicieli na całym świecie. Świadczą o tym sukcesy najważniejszych twórców – Pedro Almodovara, Santiago Segury, Fernando Trueby, Alejandro Amenábara. http://www.twojefilmy.pl/historia-hiszpanskiego-kina/