Kim jesteś Doktorze hc?Motto:

Honor to rewanż, na który nie powinno się liczyć, ani go oczekiwać (Thomas Hobbes, 1642)

Włodzimierz Kurnik (PW)Współpraca: Alicja Przyłuska-Fiszer (AWF)

Zebranie Oddziału Warszawskiego PTMTS, 28.11.2013

Jan Matejko Henryk Sienkiewicz Ferdynand Foch Thomas W. Wilson Ignacy Paderewski Józef Piłsudski Adam Stefan Sapieha Gabriel Bertrand Karol Szymanowski Ludwik Solski Tadeusz Kotarbiński Linus Pauling Henryk Jabłoński Jan Paweł II Matka Teresa z Kalkuty Sławomir Mrożek

Ignacy Mościcki Maria Skłodowska-Curie Jan Czochralski Bogdan Hutten-Czapski Edward Rydz-Śmigły Maksymilian Tytus Huber Balthasar van der Pol Janusz Groszkowski Dionizy Smoleński Karol Porczyński Wacław Zalewski Joachim Metzner Jan Oderfeld Aaron Ciechanover Jean-Paul Larcon Andrzej Kajetan

Wróblewski

Co łączy te osoby?

Znaczenie pojęcia doctor honoris causa

Słownik wyrazów obcych (Kopaliński, 1968):Causa (łac.) – przyczyna, racjaHonoris causa (łac.) – z racji honoru, z przyczyn honorowych

Słownik wyrazów obcych (Tokarski, 1980) Honoris causa (łac. dosłownie dla zaszczytu), za zasługi

Słownik mitów i tradycji kultury (Kopaliński, 1987):Doctor honoris causa – honorowy stopień naukowy nadawany przez wyższe uczelnie osobom szczególnie zasłużonym na polu nauki i kultury 

Słownik języka polskiego (1988):Honor – poczucie godności osobistej, dobre imię, cześć

– l.m. oznaki czci, poważania, szacunku

Mający poczucie honoru, godności osobistej (honorowy człowiek)

Zgodny z honorem, nie urażający czyjegoś honoru (sąd honorowy)

Służący do wyróżnienia kogoś, do okazania szacunku Nominalny, tytularny (honorowy

członek stowarzyszenia)

Nie dający zysków materialnych (honorowy dawca krwi)

Słownik Języka Polskiego (Szymczak, 1988)

Odniesienie do podmiotu działania

Odniesienie do oceny postępowania

Odniesienie do uznania społecznego

Prestiż

Odniesienie do bezinteresowności celu działania

Doktorat honorowy

Potoczne znaczenia pojęcia honorowy

Honor i godność – nabierają sensu w odniesieniu do wartości kulturowych

Definicja formalna godności: „umiejętność obrony uznawanych przez siebie wartości, z których obroną związane jest poczucie własnej wartości i oczekiwanie na szacunek ze strony innych” (M.Ossowska)

Pojęcie honoru powiązane jest z realizacją ideału moralnego człowieka

Zgodność „poczucia godności” z uznanym przez zbiorowość standardem zachowań, cech czy wartości = wyznacznik stosunków interpersonalnych

W etosie rycerskim i arystokratycznym honor = sława + cześć = miernik wartości człowieka i jego pozycji społecznej

Godność jako prestiż

Rozumienie antyczne (Cyceron, ~ 50 p.n.e.): Honor - niematerialny dar za znaczące, trudne do zmierzenia dokonanie o wysokiej jakości

Warunki formalne godnych zachowań (J. Kozielecki, 1984):

Postępowanie zgodne z własnym systemem wartości

Niezwracanie uwagi na doraźne korzyści

Umiejętna obrona własnej tożsamości i indywidualności

Silna emocjonalna kontrola

Wierność sobie

Mała podatność na manipulację

Spokój, bezinteresowność, powściągliwość

Wzniosłość, piękno zachowań

Ten rodzaj postawy może się przejawiać w odmiennych typach zachowań

Kto zasługuje na cześć i wyróżnienie?

Charakter moralny człowieka „Cześć jest nagrodą za dzielność etyczną i przyznaje się ją tylko tym,

którzy są etycznie dzielni.” (Arystoteles, IV w.p.n.e.)

Działanie na rzecz wspólnego dobra „Nie doznaje czci ten, kto niczym nie przyczynia się do wspólnego

dobra”. (Arystoteles)

Wartość etyczna dokonań i motywacji „Pragnienie sławy nie jest godne potępienia pod dwoma warunkami. 1. Kiedy chciałoby się zdobyć sławę przez uczynienie czegoś dobrego i wartościowego, czego sława byłaby ubocznym skutkiem (…). 2. Kiedy sława nie staje się niszczącą i pełną zawiści obsesją (…).” (Leszek Kołakowski, 1999)

Istotne wartości etyczne

Historia tytułu doctor honoris causa

• Pierwszy stopień honorowy - 1478 Lionel Woodville, Uniwersytet Oxford, Chancellor, późniejszy Biskup Salisbury

• Postulat wartości naukowej dokonania i wiarygodności osoby: F. Bacon i T. Hobbes (I poł. XVII w.)

• Pierwszy doktorat hc w Europie – 1651

• Pierwszy doktorat hc w Ameryce – 1692

Źródło:Joachim Metzner Filozof i lingwista Doktor hc PW, 2005Speech of thanks

1815 – staranie w Dyrekcji Edukacji Narodowej w Warszawie o uprawnienia do:

„dawania zaszczytu doktoratu mężom, którzy się w świecie literackim wsławili przez pisma swoje uczone i pożyteczne, które to dyplomata nazywają się honorifica, dla rozróżnienia ich od tych, które drogą zwyczajną udzielane bywają„

1816 - Pierwsi doktorzy hc UJ w Krakowie• Feliks Bentkowski – prof. historii powszechnej• Paweł Czajkowski – prof. literatury polskiej

1900 – w jednym roku 69 osób

1816 - 2013 – łącznie 360 osób

Tytuł doktora honoris causa w UJ

Synteza kryteriów i warunków tytułu dr hc

1. Wybitne, trudne do zmierzenia dokonanie o wysokiej jakości

2. Nieodłączny, niezbędny wymiar etyczny dokonania

3. Działanie z dobrymi intencjami

4. Wiarygodność osobista wynikająca z wcześniejszych działań i postaw

5. Nadzwyczajny format osobowości

6. Uniwersalny charakter osiągnięcia naukowego – rewolucja myśli

7. Wymiar społeczny dokonania – użyteczność dla dobra publicznego

8. Budowanie mostów między kulturami

9. Obustronna bezinteresowność w relacji honorujący – honorowany

10. Równowartość dokonania i honoru

W 1605 r. podczas wizyty w Oxfordzie Jamesa I - króla Szkocji, Anglii i Irlandii - 43 członków jego świty otrzymało honorowy stopień Master of Arts

Przyznanie takich samych przywilejów, jakie mieli absolwenci uniwersytetu, np. członkostwo i prawo głosu w:

Convocation – ciało zarządzające uczelnią składające się z

magistrów i doktorów

Congregation – zebranie Senior Members

Co z upolitycznieniem doktoratu hc?

Margaret Thatcher

Premier Wielkiej Brytanii, 1979 -1990

postępowanie o nadanie doktoratu hc Uniwersytetu Oxford, 1985,

odmowa przyznania tytułu (+319, -738),

protesty studentów,

powód - obcięcie środków na edukację,

wcześniejsza praktyka – dr hc dla każdego premiera UK, który się kształcił w murach Oxfordu.

1996 – dr hc Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu2009 –  dr hc Uniwersytetu Łódzkiego

Co z upolitycznieniem doktoratu hc?

Barack Obama Prawnik, Prezydent USA od 2008

odmowa przyznania dr hc Arizona State University w 2009 r.,

uzasadnienie: „brak dotychczasowych znaczących jakościowo osiągnięć”

udział w uroczystości rozdania dyplomów, przemówienie

"I come to embrace it, to heartily concur, to affirm that one's title - even a title like president - says very little about how well one's life has been led"

"That no matter how much you've done, or how successful you've been, there's always more to do, more to learn, more to achieve."

Co z upolitycznieniem doktoratu hc?

José Manuel Barroso – Przewodniczący Komisji Europejskiej Dr hc Politechniki Wrocławskiej, 2007 Kontekst – starania Wrocławia o siedzibę EIT

Alpha Oumar Konare – Przewodniczący Komisji Unii Afrykańskiej Dr hc Uniwersytetu Wrocławskiego, 2008 Kontekst – starania Wrocławia o EXPO

Wyróżnienia uczelni dla polityków nie są niczym złym, jeśli nagradzani są ludzie, którzy zasłużyli się nauce albo w przyszłości mogą się jej przysłużyć

Nie jest tajemnicą, że w dyplomatycznych staraniach o duże przedsięwzięcia, a takim było EXPO, wykorzystuje się honorowe wyróżnienia. To miły gest, a doktor honorowy przyjmuje rolę ambasadora uczelni i miasta.

Co z upolitycznieniem doktoratu hc?

Roman Polański

Słynny reżyser filmowy

Postępowanie o nadanie tytułu dr hc UJ, 2000 r.

Odmowa Senatu

Powód - incydenty z "życia prywatnego”, osoba zbyt kontrowersyjna

„To nie jest nagroda branżowa. Doktorat honoris causa może otrzymać jedynie osoba o nieposzlakowanej opinii. To musi być człowiek, który budzi powszechny szacunek”

Dr hc PWSFTViT (Łódź, 27.10.2000 r.)

Spektakularne krajowe odmowy

Spektakularne krajowe odmowy

Dolnośląska Szkoła Wyższa, 2013

„Z wdzięcznością i radością przyjąłem wiadomość o przyznaniu mi przez Senat znakomitej wrocławskiej uczelni godności doktora hc.”(...)

„Z troski wszakże o dobro Uczelni, jej pracowników i studentów, rezygnyję z przyjęcia zaszczytu, jakim mnie obdarzyli. Nie chcę, by wrzawa podniesiona wokół decyzji Senatu odrywała jej Nauczycieli i Uczniów od tego, co dla jednych i drugich najważniejsze: od szlachetnego zadania przekazu i przyswajania najwyższej jakości wiedzy i umiejętności, któremu to powołaniu Dolnośląska Szkoła Wyższa tak znakomicie służy”.

Charles Malik (1906-1987) filozof, dyplomata i polityk, przedstawiciel Libanu w ONZ, współtwórca Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

63 honorowe doktoraty

Kazimierz Imieliński (1929-2010) pionier seksuologii założyciel Światowej Akademii Medycyny im. A.Schweitzera i Polskiej Akademii Medycyny

56 honorowych doktoratów nadanych przez uczelnie z 24 krajów

Kolekcjonerzy doktoratów hc

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki

Jan Czochralski - dr hc Politechniki Warszawskiej, 1929 brak dyplomu ukończenia studiów, brak stopnia doktora, wybitne odkrycia w zakresie budowy i wzrostu kryształów, sława światowa, usunięcie z PW w 1945 r., ale bez pozbawienia dr hc, 2011 – przywrócenie czci przez Senat PW, 2013 – Rok Czochralskiego w RP.

Bogdan Hutten-Czapski – dr hc PW, dr hc UW, 1930

brak osiągnięć naukowych, zasługi dla edukacji wyższej w Warszawie podczas I wojny św., wznowienie działalności PW i UW z językiem polskim, 1915, fundator Fundacji Smoguleckiej na rzecz PW i UW, 1924.

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki

Walt Disney - dr hc Uniwersytetu Harvarda, 1938 początkowo liczne protesty, odpowiednia interpretacja dokonań: „On próbuje bawić, a nie uczyć. Należy jednak stwierdzić, że istotnym elementem nauczania jest stymulowanie zainteresowania przedmiotami przez zabawę” .

Che Guevara – dr hc Uniwersytetu w Hawanie, 1959

brak osiągnięć na polu nauki lub kultury, brak wątpliwości uczelni, własne uzasadnienie: „Rewolucja jest spadkobierczynią pedagogiki i nauki, a polem walki jest dzisiejszy uniwersytet”.

Karen Gaffney – osoba z zespołem Downa

Dr hc Uniwersytetu w Portland, 2013

absolwentka Portland Community College

przewodnicząca fundacji na rzecz integracji społecznej osób z zespołem Downa

długodystansowa pływaczka (pokonała m.in. Kanał La Manche i Jezioro Tahoe)

brała udział w triathlonie

Wielkie osiągnięcia wynikające z wielkiej determinacji

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki

Joanne Kathleen Rowling

pisarka autorka serii książek Harry Potter 

Dr honoris causa: Harvard University (2008), University of Aberdeen (2006) University of Ediburgh (2004) University of Exeter (2000), Napier University (2000), St. Andrews University (2000).

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki

Bob Dylan - piosenkarzDr hc Uniwersytetu Princeton

Bee Gees – grupa rockowaDr hc Uniwersytetu w Manchesterze

Slade – grupa rockowaDr hc Uniwersytetu Woolverhampton

Arsenal – drużyna piłkarskaDr hc UniwersytetuMetropolitalnego w Londynie

Praktyka dr hc – ciekawe przypadki

Żart, ale dobry

Kermit the Frog – postać Muppet Show

Honorary doctorate of Amphibious LettersSouthampton College, Long Island University, New York, 1996„za upowszechnianie świadomości ekologicznej”

„If you go out into the world, never lose sight of the fact that you are not justsaving the environment, you are saving the homes and lives of so many of my relatives”.

Podsumowanie

Brak uniwersalnych standardów nadawania tytułu dr hc Kultura rozmaitości kryteriów, obyczajów, procedur

Przypadki odstępstw od akceptowalnych kryteriów

Upolitycznienie

Częsty brak równowagi zaszczytu

Niemożliwe spełnienie wszystkich kryteriów jako koniunkcji

„Z historii znaczenia słowa honor wynika więcej zobowiązań niż byłby w stanie udźwignąć jeden człowiek wyróżniony tym tytułem”

(Joachim Metzner, dr hc Politechniki Warszawskiej, 2005)

Wniosek

Obok HONORU najważniejsze jest ...

... poczucie HUMORU!