Phillip Bagus – studia z ekonomii na Uniwersytecie Münster (Niemcy), doktorat z teorii deflacji na Universidad Rey Juan Carlos u Jesusa Huerty de Soto.

6 – 7 maja 2010: Europa wstrzymuje oddech

Kilka krajów (Grecja, Portugalia, Francja) znalazło się na granicy bankructwa.

Przywódcy krajów UE uzgadniają 750 miliardów euro „spadochronu ratunkowego”.

Dwie wizje Europy

1. Klasyczno-liberalna: chrześcijańscy demokraci (Schuman, de Gaspari, Adenauer). Europa oparta na 4 wolnościach:

- obrotu towarów- świadczenia usług- przepływu kapitału- przemieszczania się.

2. Socjalistyczna (d'Estaing, Delors, Mitterand). Kontynuacja idei wielkiego europejskiego mocarstwa, którą reprezentowali

Karol Wielki, Napoleon, Stalin i Hitler.

Upadek Muru Berlińskiego

Traktat Rzymski z 1957 roku – potwierdzenie idei wizji klasyczno-liberalnej.

1989 rok – obawa, że Niemcy zyskają zbyt dużą potęgę.

Konferencja 2 + 4 – wg Bagusa ustalono, że RFN dostaje NRD, a w zamian oddaje markę.

Z historii pieniądza ...

1815 – 1914 – w Europie standard złota

1914 – I wojna światowa → standard złota zawieszony

1924 – Niemcy wracają do standardu złota, ale złoto dostępne tylko w banku centralnym w formie sztabek złota (detaliczni klienci do złota dostępu nie mają)

Sztabkowy standard złota

1946 – Bretton Woods – banki centralne mogły wymieniać złoto na dolary w Rezerwie Federalnej (każda waluta związana z dolarem, a dolar ze złotem)

cd. 1

1971 – Richard Nixon zawiesza system ustalony z Bretton Woods; głównie ze względu na wojny prowadzone przez USA (Wietnam, Korea), co znacznie zdeprecjonowało dolara. De Gaulle wywołał panikę gdy zażądał wypłaty złota za francuskie dolary.

1973 – system niewymiennych walut fiducjarnych niepowiązanych ze złotem.

1979 – powstaje Europejski System Walutowy (ESW) – próba ustabilizowania kursów wymiany w celu utrzymania jednolitej stopy inflacji i jednolitego deficytu

cd. 2

Korytarz ESW (2.25%) - bank centralny miał sprzedać swoją walutę, lub innymi słowy, wyprodukować więcej pieniędzy w momencie, gdy waluta zyskiwała na wartości i wychodziła ponad korytarz. Gdyby zaś waluta traciła na wartości i spadała poniżej korytarza, musiałby kupować swoją walutę, sprzedając aktywa, takie jak rezerwy walutowe.

Znienawidzony Bundesbank

Szefowie Budnesbanku wyłamywali się z postanowień ESW i odmawiali np. zakupu hiszpańskich peset

Marka niemiecka – broń atomowa w rękach Niemiec.

Niemiecka awersja do inflacji po dwóch hiperinflacjach z 1923 roku i 1948 roku.

1993 – korytarz ESW poszerzono do 15% - kapitulacja.

Prawdziwa historia UE

1970 – Plan Vernera – do 1980 miała zostać stworzona Unia Monetarna. Upada w 1974 roku, gdy Francja opuściła „węża” - mechanizm poprzedzający ESW

1986 – Jednolity Akt Europejski (dzieło głównie Jacquesa Delorsa). Postanawiał on utworzenie unii politycznej, gospodarczej i monetarnej.

1987 – powstaje grupa lobbingowa Stowarzyszenie na rzecz Europejskiej Unii Monetarnej (d'Estaing, Schmidt)

1991 – Traktat z Maastricht – gwóźdź do trumny

cd.

Raport Delorsa – 3-stopniowy plan „harmonizacji gospodarek” - 1 stycznia 1999 miało zostać wprowadzone euro

Jak zabrać Niemcom markę?

Zastraszanie – reedukacji powojennej ciąg dalszy

„Silne i zjednoczone Niemcy – jak uczy nas historia – stają się niebezpieczeństwem dla siebie i dla innych” (Verheugen)

“Bez pomocy Niemiec pojednanie francusko-niemieckie znajdzie się pod znakiem zapytania” (Trichet)

„Euro będzie ceną za zjednoczenie” (Weizsäcker)

Niemcy się bronią

Pakt Stabilności i wzrostu – limit deficytu jako 60% PKB + automatyczne kary za

przekroczenie

Rzeczywistość – tylko kilku krajom do 1997 roku udało się spełnić jego kryteria

2003 – uchylenie sankcji dla Francji i Niemiec

Komunalizacja renty emisyjnej

Renta emisyjna to zysk netto pochodzący z działania prasy drukarskiej: np. zysk z zakupu obligacji za nowo wydrukowane pieniądze.

Dotychczas największą miały Niemcy, dziś zysk dzielony jest wedle kapitały złożonego w EBC – czyli w oparciu o ludność kraju.

Jak wykorzystano prestiż Bundesbanku

Portugalia, Włochy, Hiszpania, Grecja – płaciły niższe odsetki od swych długów na lata przed przyjęciem przez nich euro, bo liczono, że w razie czego poratują je Niemcy i Bundesbank.

Niższe stopy procentowe, boom budowlany i motoryzacyjny.

Do Grecji, Portugalii i Hiszpanii jadą BMW, ale w zamian nie sprowadza się fety.

Grecką konsumpcję finansowały zagraniczne banki (francuskie i niemieckie).

Przekleństwo złota

W południowych krajach pieniądze były wstrzykiwane do gospodarki szybciej niż w pozostałych miejscach. Po wybudowaniu domów, pieniądze rozeszły się po pozostałej części strefy euro, ponieważ Hiszpania importowała dobra z Niemiec i innych krajów Północy. Deficyt rachunku bieżącego krajów śródziemnomorskich wzrósł.

Inflacja z Południa została wyeksportowana do Niemiec, w zamian zaś sprowadzono tam stabilność monetarną.

Jak działa EBC?

W swojej polityce pieniężnej (eufemistyczne określenie produkcji pieniędzy) EBC wykorzystuje trzy podstawowe instrumenty:

zmiany rezerw minimalnych, operacje otwartego rynku (zakup rządowych obligacji), kredyt i depozyt na koniec dnia (standing facility)

(jednodniowe depozyty i pożyczki na 1 dzień)

Standing facility dostępne tylko przy odpowiednim ratingu zabezpieczeń kredytu (corrolary). Ratingi wystawiają (Moody's, Fitch, Standard and Poor's)

Co może być zabezpieczeniem pożyczek udzielanych przez

EBC?

Obligacje skarbu państwa !!

Różnice między Fed a EBC

EBC od czasu kryzysu Grecji przyjmuje nawet „śmieciowe” obligacje (junk bonds) – BBB.

Fed nadal przyjmuje tylko rating AAA

Jak EBC finansuje rządy?

Rząd emituje 10-letnie obligacje.

Banki je kupują, bo mogą je przedstawić jako zabezpieczenie dla pożyczek udzielanych przez EBC.

EBC akceptuje obligacje, udzielając bankom pożyczek w transakcji odwracalnej (np. na okres tygodnia), a po tygodniu odnawia pożyczki, znów akceptując obligacje.

Taki schemat trwa 10 lat.

Potem rząd emituje nowe obligacje, za które spłaca stare.

I jeszcze raz ...

Wojna w Europie?„Historyczny przykład niedobrowolnego,

jednokierunkowego przepływu dóbr stanowią niemieckie reparacje po I wojnie światowej, kiedy pod groźbą użycia broni do krajów alianckich płynęło niemieckie złoto oraz produkty. Niemcy byli wówczas rozwścieczeni tym jednokierunkowym przepływem dóbr. Hitler został wybrany dzięki obietnicy pozbycia się znienawidzonego Traktatu Wersalskiego, a w szczególności reparacji wojennych. Reparacje te, jeśli dostrzeże się w nich dodatkowe naruszenie dobrowolnej wymiany dóbr, stanowiły jeden z czynników, które wywołały II wojnę światową” (Bagus)

„Traktat z Maastricht to Traktat Wersalski bez wojny” (Le Figaro)

Zapis kryzysuPod koniec 2009 roku kilka europejskich państw przyznało, że

posiadają nadmierne deficyty, m.in. nowy grecki rząd ogłosił, że jego deficyt będzie wynosił 12,7 procent – prawie trzy razy więcej, niż ogłoszone wcześniej w 2009 roku 3,7 procent

8 grudnia Fitch obniżył ranking Grecji do BBB+.

Wkrótce EBC obniżył wymaganą minimalną ocenę swoich operacji otwartego rynku z A- do BBB-.

12 stycznia 2010 roku EBC poddał w wątpliwość dane dotyczące deficytu, przedstawione przez grecki rząd. Tego samego dnia Grecja ogłosiła redukcję swojego deficytu o 10,6 miliarda euro.

cd. 1

Pod koniec stycznia Deutsche Bank ostrzegł, że niewypłacalność Grecji będzie bardziej katastrofalna w skutkach niż bankructwo Argentyny w 2001 lub Rosji w 1998 roku.

W lutym 2010 roku ogłoszono, że bank inwestycyjny Goldman Sachs pomógł greckiemu rządowi ukryć prawdziwy rozmiar deficytu przy pomocy instrumentów pochodnych.

16 lutego Rada do spraw gospodarczych i finansowych (Ecofin), złożona z ministrów gospodarki i finansów UE, narzuciła greckiemu rządowi plan dostosowawczy w zamian za niesprecyzowaną pomoc.

cd. 2

28 lutego Merkel nadal publicznie zaprzeczała możliwości udzielenia pomocy Grecji: „Mamy traktat, który wyklucza możliwość ratowania finansów innych krajów”. Jednocześnie UE zażądała, aby grecki rząd ograniczył swój deficyt o dodatkowe 4,8 miliarda €.

25 marca EBC oraz kraje UGW podjęły po raz pierwszy wspólne działanie: Trichet, wbrew swemu oświadczeniu ze stycznia, ogłosił, że wyjątkowe zasady dla zabezpieczeń kredytowych będą przedłużone do 2011 roku.

11 kwietnia Fitch obniżył rating Grecji do BBB-.

22 kwietnia do strajku przystąpili pracownicy administracji państwowej. Tego samego dnia UE ogłosiła, że grecki deficyt był nawet wyższy niż informowano wcześniej. Zamiast 12,7 procent wynosił 13,6 procent, a całkowity dług stanowił 115 procent PKB.

cd. 4

7 maja (niedziela) – wybory w Nadrenii – Północnej Westfalii – Angela Merkel poświęca wynik wyborczy CDU i jedzie do Brukseli.

W Brukseli ustalono po ostrych negocjacjach (groźby wobec Niemiec) spadochron ratunkowy.

Procentowy udział deficytu w PKB dla strefy euro w 2009 roku.

Banki francuskie Banki niemieckieHiszpania 48 miliardów $ 33 miliardów $Grecja 31 miliardów $ 23 miliardy $Portugalia 21 miliardów $ 10 miliardów $Irlandia 6 miliardów $ 1 miliard $

EFSF

Po 6 i 7 maja powstaje w Luksemburgu Europejski Fundusz Stabilności Finansowej (EFSF), który ma reagować na kłopoty finansowe państw członkowskich “automatycznie”.

Mechanizm redystrybucji został zinsytucjonalizowany.

Przyszłość UE?

cd. 327 kwietnia Narodowy Bank Grecji SA, największy pożyczkodawca w

kraju oraz EFG Eurobank Ergasias uzyskały w S&P „śmieciowy” rating.

Na początku maja stało się oczywiste, że wart 45 miliardów € pakiet ratunkowy dla Grecji był niewystarczający, by uniknąć jej bankructwa.

2 maja – EBC ogłasza, że porzuca wszelkie wymogi ratingowe dla Grecji.

4 maja grecki rząd utworzył fundusz wsparcia dla swego upadającego systemu bankowego. Demonstranci podłożyli ogień pod bankiem w Atenach, co spowodowało śmierć trzech osób.

6 maja – rynki stanęły. Obama dzwoni do Merkel i żąda udzielenia Grecji pomocy. Tego samego dnia zbiera się Bundestag i uchwala ustawy umożliwiające ratowanie Grecji.

Tragedia wspólnego pastwiska

Garrett Hardin „The Trgaedy of the Commons” (1968)

Czyli przerzucanie kosztów zewnętrznych na innych użytkowników tego samego zasobu (pastwiska, łowiska, bazy monetarnej)

De Soto – euro to klasyczny przykład tragedii wspólnego pastwiska

W tragedii euro zyskuje ten, kto najszybciej drukuje, czyli Niemcy płacą za deficyt Grecji.