KASE Krakow: Przeglad teorii cyklu koniunkturalnego

Przegląd teorii cyklu koniunkturalnego

KASE Kraków, maj 2009 Szymon Chrupczalski

Cykl koniunkturalny

I. Definicje i wczesne teorie

II. Teorie mainstreamu

III. Teoria austriacka

„Cykl składa się z rozkwitu pojawiającego się mniej więcej w tym samym czasie w wielu gałęziach gospodarki, po którym następuje ogólna recesja, dno i ożywienie, które przechodzi w fazę rozkwitu w następnym cyklu. Te sekwencjazdarzeń jest powtarzająca się, ale nie (idealnie) periodyczna, czas trwaniawahań wynosi od jednego do dziesięciu czy dwunastu lat i nie jest podzielnyna mniejsze jednostki pod względem określającej go amplitudy.”

I. Definicje i wczesne teorieCzym jest cykl koniunkturalny?

Czas

Rozwój gospodarczy

EkspansjaKurczenie

Szczyt

OżywienieRozkwit

Recesja

Depresja

Dno

Szczyt

Wesley C. Mitchell (NBER):

„Cykl koniunkturalny to rodzaj fluktuacji w zagregowanej aktywności gospodarczej podmiotów (narodów), które organizują swoją prace głównie poprzez działania wolnorynkowe.”

• Klasyczna definicja - następujące po sobie cztery fazy cyklu: Recesji, kryzysu - kiedy produkcja spadała, pojawiały się niesprzedane

zapasy. Depresji - gdy produkcja pozostawała niska, odczuwało się wzrost

bezrobocia i spadek zamożności ludzi, niektóre przedsiębiorstwa bankrutowały, niski był poziom inwestycji.

Ożywienia, poprawy - charakteryzujący się wysoką dynamiką wzrostu. Rozkwitu – połączony z falą optymizmu społecznego, gdy produkcja i

stopień rozwoju osiągały nie notowany dotychczas poziom, przynajmniej w społecznym odczuciu, według wartości nominalnych.

• Obecnie na podstawie badań empirycznych (mainstream) uznaje się podział dwufazowy, w ramach którego wyróżnia się okresy:

Kurczenia (spadku, recesji, kryzysu) Ekspansji (ożywienia, rozkwitu, czy po prostu wzrostu)

I. Definicje i wczesne teorie cd.Przebieg cyklu - Definicje

Przyczyny:• Zatrudnienie w usługach – (rolnictwo i przemysł wrażliwsze)• Globalizacja• Lepsze zarządzanie zapasami (just in time)• Większy udział rządu w gospodarce (mainstream)• Skuteczniejsza polityka monetarna (mainstream)• Reformy systemu bankowego (mainstream)

I. Definicje i wczesne teorie cd.Dwufazowość – ilustracja asymetrii

Czas

Rozwój gospodarczy

Ekspansja Kurczenie

Szczyt

Dno

Szczyt

Ekspansja

I. Definicje i wczesne teorie cd.Podział teorii

• Endogeniczne (N/N): naturalne oscylacje wokół trendu wzrostowego, wahania wynikają z rynku

Teorie podkonsumpcji (T. Malthus, J. Hobson)Teoria J. Keynesa

• Egzogeniczne (X/X): przyczyny fluktuacji są zewnętrzneTeorie meteorologiczne (W. Jevons – plamy na słońcu, H.

Moore- klimat i planeta Wenus, J. Lkerman – zmany pogodowe)Teoria monetarna R. Hawtrey’a (pośrednicy i hurtownicy)Teoria nierównowagi monetarnej L. Yeagera (dostosowanie cen)

• Mieszane (X/N)Teoria realnego cyklu koniunkturalnegoAustriacka teoria cyklu koniunkturalnego

I. Definicje i wczesne teorie cd.Wczesne teorie nie-austriackie

Schumpeter w 1939r w „Business Cycles” (wg. Rothbarda regres myślowy): • Cykl J. Kitchina (mniejsze), odnawianie zapasów, 3-5 lat.• Cykl C. Juglara (większe), odnawianie inwestycji kapitałowych, miał trwać

7-11 lat. Dostrzeżony w lata 60 XIX wieku. • Cykl Mikołaja Kondratiewa, oparty na rewolucjach technologicznych, 45-60

lat.Plus:• Cykl S. Kuznets’a, oparty na analizie wahań tempa przyrostu i

rozmieszczenia ludności, wyrażający się w przemianach infrastruktury, 18-25 lat.

• Supercykl Bronsona (giełda) ~ 30 lat.

J. Schumpeter w 1912r w „Theory of Economic Development”:

• innowacje jako przyczyna cykli.• Oprócz innowacji jedynym

wyjaśnieniem jest nałożenie błędów popełnianych przez przedsiębiorców (!).

II. Teorie mainstreamoweTeoria monetarystyczna

M. Friedman: „Nie wierzę w istnienie cyklu koniunkturalnego – to myląca koncepcja, ponieważ zakłada powtarzanie się regularnych wahań, u których podłoża leży jakiś wewnętrzny mechanizm systemowy (...). Uważam, że w system wbudowane są mechanizmy reakcji, dzięki którym dostosowuje się on do oddziaływania zewnętrznych i przypadkowych sił. W procesie dostosowawczym występują pewne regularności, co w pewnym sensie jest powrotem do podstawowej idei Słuckiego o nakładaniu się przypadkowych sił”

Podaż pieniądza jest skorelowana z cyklem i wyprzedza go o 16 miesięcyw przypadku szczytu i 12 miesięcy w przypadku dna. Friedman i Schwartz zauważają, że stopa wzrostu podaży pieniądza jestwyższa w trakcie rozwoju gospodarczego i niższa w czasie spadku,natomiast całkowity zasób pieniądza ma tendencję ciągle wzrostową.

II. Teorie mainstreamowe cd.Teoria monetarystyczna cd.

Czas

Realna produkcjaRealny dochódZatrudnienie

RecesjaRecesja

Recesja

RozkwitRozkwit

Rozkwit

Obserwacja E. Słuckiego: wśródprzypadkowych, stochastycznychwahań część następujących po sobie kroków będzie dokonywała sięZ pewną regularnością w tym samym kierunku, tworząc pozornąfalowość.

Model szarpanej struny FriedmanaSzarpnięcie=np. mniejsza ilośćpieniądza w obiegu niż chęćposiadania zasobów pieniężnych uludzi. Chęć utrzymania zasobów iostrożność = zmniejszenie popytu,spada V, rośnie obsługa długu(zmniejszenie inflacji) itd.

II. Teorie mainstreamowe cd.Nowa ekonomia keynesowska

Przyczyny wahań koniunktury:• Pieniądz jest nieneutralny.• Istnieją realne niedomagania w gospodarce

mające wpływ na fluktuacje koniunktury i zwiększające wahania.

• Źródła wstrząsów wywołujących zakłócenia mogą pochodzić od strony podaży i od strony popytu.

• Rozróżnieniu rynków stałych cen i rynków giętkich cen (Hicks).

Na rynku pracy i częściowo na rynku dóbr panują sztywne ceny, przynajmniej w krótkim okresie. Elastyczne ceny obserwuje się natomiast na rynku finansowym i rynku surowców.

Państwo wg. Keynesistów może zareagować szybciej, niż rynek.

G. Mankiw. Pozory mylą – tenłagodny z wyglądu profesorHarwardu propaguje wysokieopodatkowanie!

II. Teorie mainstreamowe cd.Nowa ekonomia keynesowska cd.

Szok popytowy (AD-> AD’) -dokładnie nie wyjaśniony, np. spadek podaży pieniądza (!). Przejście do E’ a nie E’’ z powodu sztywności.

Postulat ingerencji rządu.Produkcja

Ceny

P

YY’

AD

O

E’

AD’

E

E’’

LAS

SAS

Zatrudnienie

Produkcja

Y

O

E’

E

Y’

L’ LZatrudnienie

Płace

w

LL’

SL

O

E’

DL

E

II. Teorie mainstreamowe cd.Szkoła neoklasyczna i teoria równowagi

Przyczyny wahań koniunktury:• Niespodzianka podażowa R. Lucasa –pieniężne

wartości nominalne i realne (np. nominalny wzrost cen tworzy złudną zachętę do inwestowania).

• Alegoria wyspy E. Phelpsa -zgodnie z nią gospodarka składa się z szeregu wyizolowanych rynków, a przedsiębiorcy porozumiewają się między sobą jakby działali na wielu wyspach w jednym archipelagu, opóźnienia i zniekształcenia informacji są w takim przypadku oczywiste.

E. Phelps – za przepisanie pracHayeka dostał Nagrodę BankuSzwecji w 2006r

Czas

Produkcja

Y’

O

Y

tzero Czas

Ceny

P’

O

P’’

P

tzero

Procesdostosowania po szoku

II. Teorie mainstreamowe cd.Szkoła neoklasyczna - schemat gry Taylora

PFP

Zapowiedź restryktywnej polityki pieniężnej

przez bank centralnyLudzie ufają zapowiedzi,

Nie podnoszą płacLudzie nie ufają

zapowiedzi, przygotowaniena podwyżki płac

Niska stopa ekspansji

Wysoka stopaekspansji

Wysoka stopaekspansji

Niska stopaekspansji

Niska inflacjabezrobocie według

stopynaturalnej

Wysoka inflacjabezrobocie poniżej

stopynaturalnej

Niska inflacjabezrobocie powyżej

stopy naturalnej

Wysoka inflacjabezrobocie według

stopynaturalnej

F

Wybór rynkusiły roboczej

Wybór banku centralnego

Wynik

R. Lucas: "jeśli jesteśmy zainteresowani podnoszeniem poziomu życia, to bardziej należy skupiać się na teorii wzrostu niż na pozostałościach cyklu".

II. Teorie mainstreamowe cd.Teoria realnego cyklu koniunkturalnego

RBC jasno nawiązuje do myśli J. Schumpetera: wzrost gospodarczy i cykl to nierozłączne zjawiska, zmiany w technologiach wywołują krótkookresową niestabilność przekładającą się na długookresowy wzrost, przy czym ścieżka rozwoju nie jest wygładzonym trendem, a właśnie serią wahań.

E. Prescott i F. Kydland

Przykłady pozostałych szoków: zła pogoda, wzrost cen towarów importowanych, surowsze regulacje dotyczące środowiska itd.

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985

produkt realny technologia

1LAKY

II. Teorie mainstreamowe cd.Teoria realnego cyklu koniunkturalnego cd.

Przykład szoku Korzystny wstrząs technologiczny, uznany za krótkotrwały przesunie

krzywą Ys do Ys’. Popyt konsumpcyjny wzrośnie mniej niż proporcjonalnie (Cd’), ponieważ nie starczy zasobów pieniężnych na trwale zwiększoną konsumpcję -> chęć utrzymywania wyższych zasobów gotówkowych (więcej oszczędności, presja deflacyjna -> niższa stopa procentowa).

Gdy wstrząs technologiczny uważany jest za trwały, przesunięcie krzywej popytu będzie silniejsze Cd’’ = niezmieniona stopa procentowa.

Produkcja

Stopa procentowa

r’

Y

A

Cd’’

r

Y’ Y’’

Cd’

Cd

Ys’

Ys

B

C

Ys łączna podaż realna

Cd – łączny popyt realny na rynku towarowym.

Każdy punkt (A, B, C) to optimum równowagi!

III. Teoria austriackaPodstawy

• Ziemia, praca – naturalne, pierwotne czynniki produkcji.

• Kapitał - czynnik pośredni, którego podaż zależy od nakładów ziemi i pracy wyłożonych na jego produkcję w przeszłości. Rola kapitału w produkcji polega na tym, że pozwala on na przyjęcie bardziej produktywnych, lecz także bardziej czasochłonnych, „okrężnych” metod produkcji (Bohm–Bawerk w ‘Kapital und Kapitalzins’)

• Pieniądz = powszechny środek wymiany za pomocą którego można dokonać wymiany przy najniższym koszcie transakcyjnym.

• Pieniądz powstał ewolucyjnie, pierwotnie istniał na niego popyt niepieniężny = pieniądz jest towarem.

• Cena pieniądza to jego siła nabywcza mierzona ogółem dóbr w gospodarce.

• Pieniądz nie ‘krąży’, lecz znajduje się w zasobach określonych osób, które go wymieniają.

• Pieniądz nie jest neutralny (przykład Anioła Gabriela)

III. Teoria austriacka cd.Najprostsze wyjaśnienie

• Istnienie preferencji czasowej i relacji C – I.• Zmiana preferencji czasowej = zmiana naturalnej stopy procentowej (co

na wolnym rynku pociąga zmianę pieniężnej stopy procentowej). • Zmiana preferencji czasowej = zmiana dyferencjałów cenowych między

etapami produkcji dóbr kapitałowych.

• Przykład: obniżenie czasowej preferencji → wzrost proporcji inwestycji brutto w stosunku do konsumpcji → spadek wydatków konsumpcyjnych i cen dóbr konsumpcyjnych → zmiana cen dóbr kapitałowych, poruszają się jak podparte dźwignią w połowie struktury produkcji, ceny dóbr kapitałowych pierwszego rzędu (najbliżej konsumenta, np. produkt gotowy do złożenia) spadają najmniej, najwyższego rzędu (najdalej konsumenta – np. ruda metalu, zespół ludzi bez kwalifikacji i organizacji) rosną najbardziej + przesunięcie niespecyficznych czynników pierwotnych (praca) na wyższe etapy → spadek naturalnej stopy procentowej powoduje spadek oprocentowania pożyczek i stabilny stan z dłuższą i węższą (mniej dóbr „na teraz”!!!) strukturą produkcji.

III. Teoria austriacka cd.Ujęcie Rogera W. Garrisona (na teorii F. von Hayeka)

Sytuacja rynkowa, ciągłe fluktuacje bez cyklu koniunkturalnego

Źródło: R.W. Garrison "Time and Money”

czas

produkt

Preferencja czasowa C-I.Możliwy ruch po tej krzywej!

Stan rynkowy oczyszczający z dostępnych funduszy pożyczkowych

Hayekowska struktura produkcji

III. Teoria austriacka cd.Ujęcie Rogera W. Garrisona (na teorii F. von Hayeka) cd.

Sytuacja nierynkowa, szok monetarny oparty o kredyt fiducjarny

produkt

czas

Dostępne fundusze pożyczkowe

Stopa

procentowa

Konkurencja o zasoby = Sytuacja HayekaAlboPrzeciąganie liny (tug of war)Albo„Przegrzanie gospodarki”

Skutek krótkoterminowych decyzji BC i ekspansji kredytowej

III. Teoria austriacka cd.Ujęcie Rogera W. Garrisona (na teorii F. von Hayeka) cd.

Punkty Ruchy pionowe Ruchy poziome 1 Nadkonsumpcja Przeinwestowanie 2 ---------- Przeinwestowanie 3 Wymuszone oszczędności Przeinwestowanie 4 Wymuszone oszczędności ---------- 5 Wymuszone oszczędności Likwidacja 6 Wtórna depresja Wtórna depresja 7 Wtórna depresja Wtórna depresja 8 Wtórna depresja Wtórna depresja

III. Teoria austriacka cd.Ujęcie values – riches R. Fillieule (bliższe teorii Misesa)

Koncepcja Reismana o niezmienności pieniądza: wzrost wydatków inwestycyjnych implikuje (ceteris paribus) korespondujący z nim spadek wydatków konsumpcyjnych

Stopa procentowa = preferencja wobec teraźniejszości, implikuje fakt zakupów czynników produkcji z dyskontem, w szczególności po cenie niższej od ceny dóbr konsumpcyjnych, do których wyprodukowania posłużą w przyszłości.

Procent (pierwotny) jest wyznaczony przez różnicę owych cen. W wyniku konkurencji rynkowej stopa procentowa przejawia tendencję do wyrównywania się pomiędzy poszczególnymi sektorami gospodarki.

„Punkt równowagi” nie może być jednak osiągnięty (Pure Austrian)

I

III. Teoria austriacka cd.Ujęcie values – riches R. Fillieule (bliższe teorii Misesa) cd.

Hayekowska struktura produkcji. Ilość lub jakość dóbr rośnie wraz z wydłużeniem okresu produkcji (opodatkowanie = skrócenie czasu produkcji = tandetne wyroby)

II

IIIMalejący zwrot z wydłużenia okresu produkcji o kolejną jednostkę.

Widać na przykładzie krajów rozwijających się.


Zależności pomiędzy poszczególnymi wielkościami makroekonomicznymi w stanie równowagi: konsumpcją Ce, inwestycjami Ie , stopą procentową ie , długością struktury λe, oraz ilością wyprodukowanych dóbr konsumpcyjnych QCe.


Zwiększenie przyszłej stopy wzrostu i produkcji wskutek zmiany preferencji czasowej (możliwy również wzrost dzięki technologii i organizacji, neutralny bądź nie dla stopy preferencji czasowej i struktury produkcji).

Teoria ta jest prawdziwa dla mainstreamowego rozróżnienia na świat mikro i makro (nie ma takiego podziału u Austriaków).

Zmiana preferencji czasowej.


W wyniku redystrybucji dochodu i majątku bądź zmniejszenia zaufania odnośnie przyszłości końcowa struktura, która ukształtowała się w wyniku kryzysu jest krótsza od struktury z przed ekspansji kredytowej. Relacja C/I jest wyższa a ilość dóbr konsumpcyjnych wyprodukowanych w ciągu roku uległa zmniejszeniu

Cykl boom-bust nieneutralny

KASE Krakow: Przeglad teorii cyklu koniunkturalnego

Education

Transcript of KASE Krakow: Przeglad teorii cyklu koniunkturalnego