Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 1

KARTA PROGRAMOWA Z OBUDOWĄ DYDAKTYCZNĄ

Etap

edukacyjny

Klasa

Wiedza o Polsce

Szkoła podstawowa- klasa VII

Temat zajęć

dydaktycznych Jak Bitwa Warszawska odmieniła historię świata?

Liczba godzin

/czas realizacji

2

Cele

kształcenia

/wymagania

Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń: 1) przedstawia proces wykuwania granic: wersalskie decyzje i powstańczy wysiłek (zachód) -

federacyjny dylemat a inkorporacyjny rezultat (wschód); 2) opisuje wojnę polsko-bolszewicką i jej skutki (pokój ryski).

Osiągnięcia

ucznia/efekty

kształcenia

Uczeń:

– potrafi pozyskać, przeanalizować i zinterpretować informacje pochodzące z różnych źródeł

– zna i potrafi opisać ludzi, którzy przyczynili się do odzyskania i utrzymania niepodległości Polski;

– zna i potrafi wyjaśnić skutki I wojny światowej oraz przyczyny odzyskania przez Polskę

niepodległości;

– zna i rozumie koncepcje odbudowy Polski oraz ich rezultat;

– sytuuje w czasie i przestrzeni walki o granice państwa polskiego;

– wyjaśni przyczyny, przebieg oraz skutki wojny polsko-bolszewickiej 1919 -1920;

– oceni rolę Bitwy Warszawskiej w ocaleniu Polski i Europy przed najazdem bolszewickim.

Zadania,

sytuacje

dydaktyczne,

metody i formy

pracy

Metody pracy:

– „odwrócona lekcja”

– prezentacje prac

uczniów;

– interaktywne ćwiczenia;

– praca z tekstem, z mapą,

materiałem

ikonograficznym;

– mini wykład, pokaz;

– praca z kartą pracy.

Środki dydaktyczne:

– materiał dydaktyczny dla nauczyciela;

– lekcja interaktywna: Granice Polski;

– elektroniczny atlas historyczny- Włącz Polskę!;

– karta pracy dla ucznia; materiał wprowadzający dla ucznia

– ćwiczenia interaktywne na platformie learningApps

– tekst z lukami – Walka o granice Polski;

– pasujące pary – „Ojcowie Niepodległości”;

– krzyżówka Bitwa Warszawska;

– filmy edukacyjne

Decyzje traktatu wersalskiego odnośnie ziem polskich – film 0:51

strona 7/54;

Bitwa warszawska film 1:00 strona 39/54;

Bitwa Warszawska 1920 r. uratowała Europę przed sowietyzacją–

film 3:19;

– materiał ikonograficzny;

– teksty źródłowe;

– komputer podłączony do sieci globalnej, rzutnik, ekran,

głośniki.

Przebieg lekcji

Lp. Czynności nauczyciela Czynności ucznia

1. Organizacyjne, wstępne

– przedstawienie celu, tematu, zagadnień

i sposobu realizacji lekcji;

– przypomnienie zakresu zadań -

„odwrócona lekcja”

– informują o pracach wykonanych

w domu:

(zapoznanie się z lekcją interaktywną:

Granice Polski, przygotowanie krótkiego

biogramu na temat jednego z „Ojców

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 2

niepodległości”).

2. Realizacja tematu -

rozmowa nauczająca na temat:

Przemian politycznych w Europie w latach

1914 – 1923 wzbogacona filmami oraz

materiałem dydaktycznym zawartym w lekcji

interaktywnej.

1. Jak zakończyła się I wojna światowa?

2. Dlaczego Polska odzyskała

niepodległość?;

3. Kogo zaliczamy do „Ojców niepodległości”

i dlaczego?. Przedstaw krótki biogram

jednego z wybranych polityków.

Ćwiczenie interaktywne pasujące pary –

„Ojcowie Niepodległości”

4. W jaki sposób ustalono granice Polski po I

wojnie światowej?

5. Która z koncepcji odbudowy granic

Polskich federacyjna czy inkorporacyjna

zwyciężyła i dlaczego?

– prezentują wiedzę i umiejętności,

które zdobyli po zapoznaniu się

w domu z materiałem

wprowadzającym oraz lekcją

interaktywną - Granice Polski;

– oglądają filmy edukacyjne;

– analizują zmiany terytorialne

na podstawie map; wykonują zadanie

1 z karty pracy;

– przedstawiają materiał przygotowany

w domu według schematu na temat

wybranych Ojców niepodległości”

– wykonują zadanie 2 „Ojcowie

Niepodległości”

– wymieniają się wiedzą zdobytą

na temat walk o polskie granice.

3. Miniwykład na temat wojny polsko –

bolszewickiej;

Analiza map, materiału ikonograficznego;

Prezentacja filmów: Bitwa warszawska film

1:00 strona 39/54;

Bitwa Warszawska 1920 r. uratowała Europę

przed sowietyzacją– film 3:19;

Rozmowa nauczająca z uczniami na temat

przyczyn, przebiegu i skutków wojny polsko –

bolszewickiej i bitwy warszawskiej.

– Ćwiczenia interaktywne -Walka o granice

Polski; krzyżówka Bitwa Warszawska – utrwalenie

wiadomości

– zapoznają się z materiałem filmowym,

ikonograficznym oraz mapami;

– odpowiadają na pytania nauczyciela

1. Dlaczego wybuchła wojna polsko –

bolszewicka?

2. Wskaż główne fazy wojny polsko-

bolszewickiej.

2. Jak przedstawieni byli Polacy a jak Sowieci

na plakatach propagandowych?

3. Jaki przebieg i konsekwencje miała Bitwa

Warszawska?

– wykonują ćwiczenia interaktywne:

Walka o granice Polski zadanie 3;

krzyżówka Bitwa Warszawska – zadanie 4

– prezentują na forum klasy swoje

rozwiązania.

4. Podsumowanie

Dyskusja na temat:

1. Czy bitwa warszawska była „Cudem nad

Wisłą”, czy też zasłużonym triumfem

polskiego wojska?;

2. Czy bitwa Warszawska odmieniła historię

świata?

Praca domowa

Przedstaw w postaci notatki np. mapy myśli,

w jaki sposób Polska przyłączyła ziemię

wileńską.

Zebranie kart pracy do oceny.

Wypowiedzi na temat:

– Bitwa warszawska – cud czy triumf?;

wpływu Bitwy Warszawskiej na losy

świata;

– oceny swojej pracy na lekcji

– Dzisiaj nauczyłem/łam się

– Zrozumiałem/łam, że

– Przypomniałem/łam sobie o

– Zainteresowało mnie

– Problem, który rozwiązałem/łam to

– Chciałbym/chciałabym się jeszcze dowiedzieć o

– Proszę o powtórzenie informacji o

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 3

Karta pracy

Jak Bitwa Warszawska odmieniła historię świata?

Na podstawie wiadomości z materiału wprowadzającego, lekcji interaktywnej wykonaj polecenia

1. Uzupełnij oś czasu wpisując daty wydarzeń historycznych:

2. Uzupełnij poniższą tabelę zawierającą informacje na temat ‘Ojców Niepodległości” – wersja

interaktywna ćwiczenia https://learningapps.org/watch?v=p6brn4g6319

Imiona i

nazwisko

Lata życia Notka biograficzna

Józef Piłsudski 1867 - 1935 polski działacz społeczny i niepodległościowy, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej,

żołnierz, polityk, mąż stanu, naczelnik państwa, pierwszy marszałek Polski (1920);

przywódca obozu sanacji po przewrocie majowym (1926), dwukrotny premier

Polski (1926–1928 i 1930); wywarł decydujący wpływ na kształt polityki wewnętrznej

i zagranicznej II RP.

Roman

Dmowski

1864 - 1939 polski polityk, mąż stanu, publicysta polityczny, minister spraw zagranicznych,

współzałożyciel Narodowej Demokracji, polski działacz niepodległościowy,

sygnatariusz traktatu pokojowego w Wersalu, przeciwnik polityczny Józefa

Piłsudskiego i jego projektu tworzenia państwa federacyjnego – wizji

wielowyznaniowej i wielonarodowościowej Polski, twórca inkorporacyjnej

koncepcji państwa narodowego, zakładającej polonizację ludności niepolskiej. Jeden

z ojców niepodległej Polski

Ignacy Jan

Paderewski

1860 - 1941 polski pianista, kompozytor, działacz niepodległościowy, mąż stanu i polityk. Pod jego bezpośrednim wpływem prezydent Woodrow Wilson umieścił w swoim ultimatum uzależniającym podpisanie przez Stany Zjednoczone traktatu wersalskiego 13 punkt domagający się zgody stron traktatu na suwerenność Polski – dzięki któremu w traktacie zapisano utworzenie niepodległego państwa polskiego.

Od 1919 roku sprawował funkcje premiera i ministra spraw zagranicznych RP[.Otrzymał m.in. Order Orła Białego, francuski Krzyż Wielki Legii Honorowej oraz tytuł Rycerza Wielkiego Krzyża Orderu Imperium Brytyjskiego.

Wincenty

Witos

1874 - 1945 polski polityk, działacz ruchu ludowego, trzykrotny premier Rzeczypospolitej Polskiej, w latach 1929–1930 jeden z przywódców Centrolewu. W 1930 aresztowany i prześladowany przez władze sanacyjne, skazany na 1,5 roku więzienia, udał się na emigrację do Czechosłowacji. Jeden z najważniejszych polityków II Rzeczypospolitej, kawaler Orderu Orła Białego.

Wojciech

Korfanty

1873 - 1939 polski przywódca narodowy Górnego Śląska, związany z chrześcijańską demokracją,

jedna z najważniejszych postaci dla Śląska i jego walki o przyłączenie do Polski

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 4

Ignacy

Daszyński

1866 - 1936 polski polityk socjalistyczny, premier rządu lubelskiego w 1918 r., publicysta, współzałożyciel Polskiej Partii Socjalno -, później PPS, w 1929 jeden z założycieli Centrolewu. W czasie przewrotu majowego w 1926 poparł Józefa Piłsudskiego, później jednak przeszedł do opozycji. Marszałek Sejmu w latach 1928–1930.

W działalności konspiracyjnej i twórczości publicystycznej używał pseudonimów: Daszek, Żegota i Ignis.

3. Wpisz w luki brakujące informacje - wersja interaktywna ćwiczenia Walka o granice Polski w latach 1918 – 1923

https://learningapps.org/watch?v=p3qpp208a19

4. Rozwiąż krzyżówkę – wersja interaktywna https://learningapps.org/watch?v=pobgq3t8519

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 5

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 6

Jak Bitwa Warszawska odmieniła historię świata?-

materiał edukacyjny dla ucznia

Lekcja interaktywna Granice Polski

Spis treści

Pierwsza wojna światowa (1914-1918)

Odzyskanie niepodległości przez Polskę – 11 XI 1918 r.

Ustalenie granic po pierwszej wojnie światowej (1918 - 1923).

Powstanie wielkopolskie - XII 1918- II 1919 r.

Powstania śląskie – VIII 1919 – VII 1921 r.

Walka o granicę wschodnią - wojna polsko-bolszewicka - 1919 - 1921

Wyprawa na Kijów (IV – VI 1920 r.)

Ofensywa bolszewików (VI – VII 1920 r.)

Bitwa Warszawska (13-25 VIII 1920 r.)

Bitwa nad Niemnem (20-28 IX 1920 r.)

Pokój ryski - 18 marca 1921 r.

Podsumowanie

Pierwsza wojna światowa (1914-1918)

Polacy długo czekali na wybuch powszechnej wojny, która mogłaby zmienić porządek europejski i odzyskać

niepodległość. Taka szansa pojawiła się w 1914 r., kiedy wybuchła pierwsza wojna światowa. Po dwóch

stronach barykady stanęły państwa, które dokonały w XVIII wieku rozbiorów Polski. Wówczas zrodziła się

nadzieja na odzyskanie niepodległości.

Mapa historyczna – Rozbiory Polski XVIII wiek - Atlas historyczny –Włącz Polskę

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 7

Mapa historyczna – Ziemie polskie podczas I wojny światowej- Atlas historyczny –Włącz Polskę

Armie Monarchii Austro-Węgierskiej oraz Cesarstwa Niemieckiego walczyły przeciwko wojskom Cesarstwa

Rosyjskiego wspieranym przez Republikę Francuską oraz Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.

Były to państwa, które zajmowały tereny polskie, toteż chciały pozyskać poparcie Polaków. Jednak po

latach germanizacji rusyfikacji Polacy nie ufali żadnemu z zaborców. Na początku sierpnia 1914 r.

w Krakowie sformowano pododdział polskiej piechoty, zwany pierwszą kompanią kadrową. Oddział, który

stał się zalążkiem polskiego wojska. Wkrótce uzyskano zgodę na utworzenie Legionów Polskich, które

w polskich mundurach u boku wojsk austro-węgierskich oraz niemieckich miały walczyć przeciwko Rosji.

Dowódcą pierwszego z trzech legionów został Józef Piłsudski. Kiedy Niemcy uznali, że Legiony Polskie stały

się niepewnym sojusznikiem, uwięzili w 1917 r. Józefa Piłsudskiego. Wówczas na terenie Królestwa

Polskiego utworzono Radę Regencyjną, która miała przejąć rządy w kraju. Klęska Niemiec okazała się

nieunikniona. 11 listopada 1918 r. zawarto pomiędzy Francją, Anglią a Cesarstwem Niemieckim rozejm

w Compiègne, który zakończył pierwszą wojnę światową.

Odzyskanie niepodległości przez Polskę – 11 XI 1918 r.

W wyniku pierwszej wojny światowej wszystkie państwa zaborcze zostały pokonane. Cesarstwo Rosyjskie

upadło z powodu wybuchu rewolucji bolszewickiej oraz przegranej wojnie domowej w latach (1918 –

1922), Niemcy i Austro – Węgry zaś ponosiły militarną i polityczną klęskę. Walczące przeciwko nim Anglia

i Francja wojnę wygrały. Najważniejszym dla Polaków skutkiem pierwszej wojny światowej było odzyskanie

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 8

po 123 latach niepodległości. Stało się tak dzięki walce wielu pokoleń Polaków, w tym „Ojców

Niepodległości”1 Józefowi Piłsudskiemu, Romanowi Dmowskiemu, Ignacemu Janowi Paderewskiemu,

Wincentemu Witosowi, Wojciechowi Korfantemu, Ignacemu Daszyńskiemu oraz sprzyjającym czynnikom

zewnętrznym. Józef Piłsudski przybył do Warszawy w listopadzie 1918 r. po uwolnieniu z niemieckiego

wiezienia. Wówczas przejął do Rady Regencyjnej władzę wojskową oraz objął stanowisko Tymczasowego

Naczelnika Państwa. 11 listopada 1918 r. uznajemy za Narodowe Święto Niepodległości2.

Ustalenie granic po pierwszej wojnie światowej (1918 - 1923).

1919 r. w Wersalu pod Paryżem odbyła się konferencja pokojowa, która oficjalnie zakończyła pierwszą

wojnę światową. Polskę reprezentowali tam Roman Dmowski 3oraz Ignacy Jan Paderewski4 - dwaj wybitni

mężowie stanu. Na konferencji ustalono nowe granice państw w Europie. Postanowiono, że o przebiegu

granicy między Polską a Niemcami zadecydują mieszkańcy przygranicznych terenów podczas specjalnych

plebiscytów, czyli głosowania. Zaplanowano je w Wielkopolsce, na Śląsku, Warmii i Mazurach. Podczas

głosowania każdy dorosły mieszkaniec mógł wybrać, w jakim kraju chce mieszkać - w Polsce czy

w Niemczech.

Mapa historyczna – Rzeczpospolita Polska w Europie międzywojennej- Atlas historyczny –Włącz Polskę

Powstanie wielkopolskie 5- XII 1918- II 1919 r.

1 Ojcowie Niepodległości - Instytut Pamięci Narodowe jhttps://ipn.gov.pl/download/1/102542/OJCOWIE-NIEPODLEGLOSCI-calosc-small.pdf 2 https://pl.wikipedia.org/wiki/Narodowe_%C5%9Awi%C4%99to_Niepodleg%C5%82o%C5%9Bci 3 https://pl.wikipedia.org/wiki/Roman_Dmowski

4 https://pl.wikipedia.org/wiki/Ignacy_Jan_Paderewski

5 https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_wielkopolskie

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 9

Wielkopolska była obszarem, gdzie mieszkańcy mieli zdecydować swej przynależności państwowej

w plebiscycie. Jednak poznaniacy nie czekali na jego przeprowadzenie i postanowili sami walczyć

o przyłączenie do Polski zagarniętych ziem. Sygnałem do wybuchu powstania były protesty Niemców

przeciwko wizycie w Poznaniu pianisty i polityka Ignacego Paderewskiego6. Walki rozpoczęły się w grudniu

1918 r. Trwały do lutego następnego roku i zakończyły się sukcesem - Wielkopolskę przyłączono do Polski.

Mapa historyczna – Rzeczpospolita Polska w latach 1918-1922- Atlas historyczny –Włącz Polskę

Powstania śląskie 7– VIII 1919 – VII 1921 r.

Śląsk był kolejnym miejscem, gdzie zgodnie z traktatem wersalskim miał odbyć się plebiscyt. Zanim jednak

do niego doszło, polska ludność na Śląsku dwa razy wznieciła powstania - w 1919 i 1920 r. Głosowanie

odbyło się 1921 r., a jego wynik nie był pomyślny dla Polski. Istniała obawa, że większa część Śląska znajdzie

się w granicach niemieckich. Dlatego Wojciech Korfanty8, przewodniczący Polskiego Komitetu

Plebiscytowego, ogłosił strajk generalny, który szybko zamienił się w trzecie powstanie. Choć nie było ono

w pełni zwycięskie, dużym sukcesem okazało się przyznanie Polsce większej niż przewidywano części

Śląska.

Walka o granicę wschodnią - wojna polsko-bolszewicka9 - 1919 - 1921

6 https://pl.wikipedia.org/wiki/Ignacy_Jan_Paderewski 7 https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstania_%C5%9Bl%C4%85skie 8 https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Korfanty 9 https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_polsko-bolszewicka

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 10

Na konferencji wersalskiej (I – VI 1919 r.) propozycje Francji i Anglii w kwestii granicy wschodniej były dla

Polski niekorzystne. Przywódcy polscy z Józefem Piłsudskim na czele uznali, że należy wziąć sprawy w swoje

ręce. Żadna ze stron oficjalnie wojny nie wypowiedziała. O kształcie granicy wschodniej zadecydowały

działania zbrojne prowadzone od przełomu października i listopada 1918 roku do marca 1921 roku. Wojna

toczyła się między Polską a bolszewicką Rosją. Bolszewicy chcieli zawładnąć jak największą częścią

terytorium Polski, żeby przeprowadzić tam rewolucję robotniczą. Z kolei Józef Piłsudski planował

stworzenie z Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy federacji10, która mogłaby powstrzymać Rosję.

Wyprawa na Kijów11 (IV – VI 1920 r.)

Do pierwszych walk doszło w lutym 1919 r. na obszarze Litwy i Białorusi. Wówczas wojskom polskim udało

się wkroczyć do Wilna. 25 kwietnia 1920 r. Ważnym powodem wyprawy kijowskiej podjętej przez Józefa

Piłsudskiego było utworzenie niepodległego państwa ukraińskiego i obrona ziem polskich przed rewolucją

bolszewicką. W związku z tym został zawarty sojusz polityczno-wojskowy z Symonem Petlurą12,

przedstawicielem Ukraińskiej Republiki Ludowej. W maju 1920 r. Polacy i Ukraińcy zajęli Kijów. Zajęcie

przez wojska polskie Kijowa komuniści wykorzystali do rozbudzenia w rosyjskim społeczeństwie nastrojów

antypolskich13. Nawet dla niechętnych bolszewikom Rosjan wojna z Polską stała się obowiązkiem.

Przywódca bolszewickiej Rosji, Włodzimierz Lenin14 zakładał, że w wyniku pokonania Polski rewolucja

komunistyczna zostanie przeniesiona na zachód Europy. Już w czerwcu 1920 roku dowódca wojsk polskich

generał Edward Śmigły - Rydz-15 zarządził odwrót, ponieważ armia

bolszewicka ruszyła w kierunku Polski.

Sowiecki plakat „Świnia tresowana w Paryżu" - polsko-sowiecka wojna

propagandowa 1919-1920

Ofensywa bolszewików (VI – VII 1920 r.)

Działania wojsk rosyjskich przeprowadzone od czerwca do lipca 1920 r.

zmusiły Polaków do odwrotu za rzekę Bug. Istnienie państwa polskiego

ponownie zostało zagrożone. W ciągu dwóch miesięcy pod naporem

bolszewików armia polska i sprzymierzone siły Ukraińskiej Republiki

Ludowej utraciły ziemie białoruskie i ukraińskie. W lipcu 1920 r. na

etniczne polskie ziemie uderzyły dwie armie bolszewickie. Z obszaru

Ukrainy atakowała Armia Konna Siemiona Budionnego16, a z Białorusi

napierały siły dowodzone przez Michaiła Tuchaczewskiego17. Wojska

bolszewickie dotarty aż pod Włocławek i Toruń. Sowieci byli tak pewni zwycięstwa, że 28 lipca w

Białymstoku powołali Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski z Feliksem Dzierżyńskim i Julianem

Marchlewskim na czele. Miał on objąć władzę w przyszłej Polskiej Republice Sowieckiej. Po ciężkich

walkach udało się ją powstrzymać wroga na przedpolach Warszawy. Zagrożenie niepodległości

spowodowało atak części opozycji na politykę Piłsudskiego, którego obwiniono o spowodowanie tej

10 https://pl.wikipedia.org/wiki/Kszta%C5%82towanie_si%C4%99_granic_II_Rzeczypospolitej 11 https://pl.wikipedia.org/wiki/Wyprawa_kijowska_(1920) 12 https://pl.wikipedia.org/wiki/Symon_Petlura 13

https://polishartcorner.com/category/wojna-polsko-bolszewicka-1920/ 14 https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82odzimierz_Lenin 15 https://pl.wikipedia.org/wiki/Edward_%C5%9Amig%C5%82y-Rydz 16 https://pl.wikipedia.org/wiki/Siemion_Budionny 17 https://pl.wikipedia.org/wiki/Michai%C5%82_Tuchaczewski

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 11

sytuacji. Premier Władysław Grabski18 udał się na konferencję w Spa19 (VII 1920 r.) z prośbą o pomoc i

pośrednictwo mocarstw zachodnich w rozmowach z bolszewikami. W tym krytycznym momencie alianci

podjęli niekorzystną dla Polski decyzję w sprawie Śląska Cieszyńskiego. Zadecydowali także, że Wilno

będzie należeć do Litwy, a granica wschodnia Polski z Rosją Sowiecką będzie przebiegać wzdłuż linii

drugiego rozbioru, tzw. linii Curzona. Warunki narzucone przez aliantów doprowadziły do upadku rządu

polskiego. Na czele nowego gabinetu, nazwanego Rządem Obrony Narodowej, stanął przywódca ludowców

Wincenty Witos20. Prowadzone w tym czasie w Mińsku rokowania polsko-bolszewickie nie przyniosły

efektu. Rosjanie, przeświadczeni o swoim zwycięstwie, nieustannie zwiększali żądania. Chcieli, aby armia

polska została zredukowana do 50 tys., żołnierzy. W Polsce miał także obowiązywać zakaz produkcji

uzbrojenia. Bolszewicy żądali oddania reszty broni oraz swobody tranzytu. Do zakończenia rozmów

pokojowych nie doszło. Bolszewicy liczyli bowiem na całkowity podbój Polski.

Bitwa Warszawska 21(13-25 VIII 1920 r.)

Wobec nadciągającej katastrofy społeczeństwo polskie skonsolidowało

się. Utworzono Radę Obrony Państwa na czele z Józefem Piłsudskim.

„Spójrz!, Dwujęzyczny i dwugłowy koń śmierci z Moskwy kroczy nowy,

Lecz polskie ręce nie obwisły – ten koń śmierć znajdzie w nurtach Wisły!”

Potwór bolszewicki. Jeden z plakatów nieznanego autorstwa

wydrukowany w Warszawie w 1920 roku

W momencie największych sukcesów bolszewików, kiedy ich oddziały

dotarły pod Warszawę, szef Sztabu Generalnego generał Tadeusz

Rozwadowski 22pod kierownictwem Jozefa Piłsudskiego przygotował

plan polskiego kontruderzenia. Przed ostatecznym rozstrzygnięciem siły

militarne były wyrównane. Wojska polskie dowodzone m.in. przez

Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz gen. Tadeusza Rozwadowskiego

uczestniczące w Bitwie Warszawskiej liczyły ok. 120 tys., zaś wojska

bolszewickiej Rosji ok. 135 tys. żołnierzy.

W dniach 13-15 sierpnia 1920 r. na przedpolach Warszawy rozegrało się decydujące starcie wojny polsko-

bolszewickiej zwane w historiografii Bitwą Warszawską. Zdaniem lorda Edgara D’Abernon była to 18.

z przełomowych bitew w historii świata23.Rozpoczęło się ono od ataku 5. Armii generała Władysława

18 https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Grabski 19 https://pl.wikipedia.org/wiki/Konferencja_w_Spa 20 https://pl.wikipedia.org/wiki/Wincenty_Witos 21

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_Warszawska 22 https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Rozwadowski 23 https://pl.wikipedia.org/wiki/Prze%C5%82omowe_bitwy_w_historii_%C5%9Bwiata

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 12

Sikorskiego24 znad rzeki Wkry.25 Dramatyczna walka pod Radzyminem 13-15 sierpnia 1920 r., który

kilkukrotnie przechodził z rąk do rąk, dzięki natarciu wojsk polskich przyniosła duży sukces. Ogromną rolę

w mobilizowaniu społeczeństwa do walki odegrał

Kościół. Postać bohaterskiego kapłana ks. Ignacego

Skorupki 26zabitego w bitwie pod Ossowem 27urosła

do rangi symbolu Polaka – patrioty, katolika.

Jerzy Kossak „Cud nad Wisłą 15 sierpnia 1920 roku”

obraz batalistyczny, przedstawiający Bitwę

Warszawską. Zwycięstwo Polaków było przez wielu

traktowane jako interwencja Bożej Opatrzności,

wymodlonej przez naród.

16 sierpnia 1920 r. Józef Piłsudski wyprowadził

kontruderzenie znad Wieprza ostatecznie zatrzymując ofensywę bolszewickiej Rosji i zmuszając Armię

Czerwoną pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego do odwrotu.

Oznaczało to pełne zwycięstwo Polaków. 31 sierpnia 1920 r. w bitwie pod

Komarowem28 została pokonana bolszewicka Armia Konna Budionnego.

Na sukces Polski w wojnie z bolszewikami złożyło się wiele czynników,

m.in. złamanie przez wywiad radiowy kodów i przechwytywanie depesz

Tuchaczewskiego. Pozwoliło to przyspieszyć uderzenie zgrupowania

generała Sikorskiego. Udało się także przez 36 godzin zakłócać pracę

radiostacji wroga. Decydujące okazały się jednak zmysł wojskowy

Piłsudskiego i Rozwadowskiego oraz męstwo Polaków, którzy masowo

wstępowali do wojska, aby bronić świeżo odzyskanej niepodległości.

Źródło http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/plakat-nam-twierdza-

bedzie-kazdy-prog.php

Kamil Mackiewicz, plakat NAM TWIERDZĄ BĘDZIE KAŻDY PRÓG" 1920

Polski plakat wzywał do nieustępliwej obrony kraju słowami Roty. Twierdzą nam będzie każdy próg. Na

ilustracji przedstawiono zarówno umundurowanych żołnierzy, jak i cywilów wspólnie broniących zagrożonej

ojczyzny.

Bitwa nad Niemnem (20-28 IX 1920 r.)29

Po tych zwycięstwach wojska polskie kontynuowały ofensywę na wschodzie. W dniach 20-28 września

w tzw. bitwie nad Niemnem rozbito ostatnie cztery armie sowieckiego Frontu Północnego. Pod wrażeniem

klęski bolszewicy zaprzestali walki i poprosili o rozejm. Wobec braku możliwości całkowitego pokonania

Armii Czerwonej oraz zbliżającej się zimy Polacy zgodzili się na zawieszenie broni.

24 https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Sikorski 25 Bitwa warszawska 1920 – film 2:14

Dlaczego Rosjanie naprawdę przegrali bitwę warszawską? [Enigma] – film 9:03

Bitwa Warszawska 1920 r. uratowała Europę przed sowietyzacją– film 3:19 26 https://pl.wikipedia.org/wiki/Ignacy_Skorupka 27 https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Ossowem_(1920) 28 https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Komarowem 29

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_nad_Niemnem

Materiały edukacyjne – Liliana Sosnowska 13

Pokój ryski - 18 marca 1921 r.

Wojna polsko-bolszewicka zakończyła się podpisaniem 18 marca 1921 r. w Rydze korzystnego dla Polski

traktatu pokojowego, na mocy którego wschodnia granica II Rzeczpospolitej przebiegała od Dźwiny przez

Białoruś do Zbrucza i Dniestru. Ponadto obie strony zobowiązały się do nieingerowania w swoje sprawy

wewnętrzne oraz niepopierania działalności wymierzonej przeciwko sobie, zrzekły się odszkodowań

wojennych a Rosjanie zgodzili się na zwrot mienia zagrabionego w czasach carskich.

Pokój ryski nie odzwierciedlał rzeczywistego sukcesu Polaków w ostatniej fazie wojny i uniemożliwiał

realizację planów Piłsudskiego prowadzenia federacyjnej polityki wschodniej. Polska delegacja uznała także

panowanie bolszewików na Ukrainie i Białorusi i tym samym wycofała się z sojuszu z Ukraińską Republiką

Ludową.