Kapitał ludzki: miękkie umiejętności HUMANISTYKA DRUGIEJ GENERACJI | ROK II, SEMESTR IV (2016/17)

Zajęcia nr 2 z dnia 8 marca 2017 roku

Teoria kapitału

i więzi społecznychŹródło: Piotr Sztompka, Kapitał społeczny. Teoria przestrzeni międzyludzkiej, Znak, Kraków 2016.

Społeczeństwo

Jednostkowa przestrzeń

prywatna

Zbiorowości o różnych

właściwościach i różnych

kategorii

Relacje społeczne,

przestrzeń międzyludzka

Powiązania tworzące wysoką

i niską spoistość społeczną

Kapitał społeczny

– 2 autorów pojęcia

Pierre Bourdieu James Coleman

Socjologia francuska

Socjologia amerykańska

Socjologia kultury

Socjologia edukacji

Socjologia polityki

Kapitał społeczny

– sieć relacji międzyludzkich

Zasób użyteczny dla jednostki lub grupy

Używany pomnaża się, generując korzyści dla jednostki lub grupy

Jest wymienny na inne zasoby (kapitały)

Kapitał – typologia

Kapitał ekonomiczny (K. Marks; XIX w.) – szczególny rodzaj dóbr, „siły

wytwórcze” (surowce, materiały, maszyny, ziemia, pieniądze)

przynoszące w procesie produkcji „wartość dodatkową”

(zysk dla właściciela kapitału). Źródłem zysku jest wyzysk i eksploatacja

bezpośrednich producentów, „proletariatu”, przez właścicieli kapitału,

„kapitalistów”.

Wymiar historyczny pojęcia kapitału/klasyczna ekonomia polityczna

Dzisiaj: zjawisko tworzenia się „prekariatu” (Guy Standing), czyli ludzi o wysokim kapitale kulturowym

i edukacyjnym oraz niskim kapitale ekonomicznym (np. z powodu bezrobocia, elastycznego zatrudnienia)

Kapitał – typologia

Kapitał kulturowy (Pierre Bourdieu; II poł. XX w.) – kompetencje

kulturowe dziedziczone (wyuczone) i nabywane w procesie życia

Sposób wysławiania się

Sposób jedzenia

Sposób ubierania się

Etykieta codziennego życiaStyl życia

Savoir vivre

Nawyki czytania

Kultywowanie różnych form sztuki

Uczestnictwo w życiu towarzyskim i kulturalnym

Przykład Trajektoria kompetencji sposobu wysławiania się (kapitału lingwistycznego)

Codzienne rozmowy

Czytanie dziecku/z dzieckiem

Wskazywanie norm językowych

Negacja wulgaryzmów

Rodzinny zasób biblioteczny

Nawyki czytelnicze

Kapitał kulturowy – językowy rodziców

Kompetencje dziedziczone

Nauczanie norm językowych

Język prawomocny (wymagany)

Ocena kompetencji językowych

„Lektury obowiązkowe”

Odmiany języka: slang/gwara

„Lektury własne”

Edukacja/grupy rówieśnicze

Kompetencje nabywane

Grupy o różnych

kompetencjach językowych

Poszerzanie/zawężanie

kompetencji językowych,

zasobu słownictwa,

stosowania różnych stylów

wypowiedzi w różnych

sytuacjach komunikacyjnych

Kapitał kulturowy jest wymienialny na inne typy kapitałów,

dlatego otwiera drogę do kariery i życiowego sukcesu

Rynek edukacyjny Rynek pracy

Rynek matrymonialny

[?]

Kapitał – typologia

Kapitał edukacyjny – nabyta wiedza, umiejętności i kompetencje w

procesie edukacji.

Zgodnie z modelem społeczeństwa idealnego Kingsleya Daviesa i

Wilberta Moore’a kapitał edukacyjny pomnaża szanse życiowe,

ponieważ wymienia się na pracę, zarobki i dostęp do różnego rodzaju

dóbr.

Kapitał – typologia

Kapitał zdrowotny – dbałość o kondycję i sprawność organizmu,

zdrowe odżywianie się, unikanie nałogów, badania kontrolne

(odpowiedź na kampanie społeczne), kreowanie stylów życia.

Jest to zasób wymienialny na aktywność zawodową, intensywność

uczestnictwa w życiu społecznym, zadowolenie z życia, optymizm.

Przykład Trajektoria tworzenia się nawyków żywieniowych

Dieta mięsna

Warzywa i owoce

Słodycze

Kultywowanie uroczystości

„przy stole”

Kapitał żywieniowy rodziców

Nawyki dziedziczone

Zainteresowanie kulturą kulinarną

Nawyki nabywane w procesie życia

Dieta bezmięsna

Warzywa i owoce

Słodycze

Stare i nowe formy

„kultywowania stołu”

Nawyki żywieniowe rówieśników,

znajomych, autorytetów, mody żywieniowe

Doświadczenie traumatyczne,

np. bezpośrednie doświadczenie

cierpienia zwierząt rzeźnych

Nawiązanie relacji ze

środowiskiem wegetariańskim,

wegańskim, tworzenie kultury

Kapitał – typologia

Kapitał kulturowy Kapitał edukacyjny Kapitał zdrowotny+ +

Kapitał ludzki

Kapitał – wymiary/perspektywy

KAPITAŁ

Wymiar jednostkowy Wymiar kolektywny

Kapitał jednostkowy Kapitał kolektywny

Perspektywa indywidualistyczna

Kapitał społeczny jest „własnością”

jednostki. To unikalny krąg rodzinny,

przyjacielski, towarzyski, środowiskowy

Pierre Bourdieu

Nan Lin

Perspektywa kolektywistyczna

Istotna jest gęstość i intensywność

relacji społecznych w całych

zbiorowościach. Pozwalają one na

realizację wspólnych, zbiorowych

celów

James Coleman

Robert Putnam

Indywidualistyczna koncepcja

kapitału społecznego

Na czym polega użyteczność sieci relacji dla działania jednostek?

Bogata sieć relacji społecznych pozwala poszerzyć nasze własne zasoby

kapitałowe przez dostęp do zasobów, jakimi dysponują inni, powiązani z nami

poprzez te relacje.

Bogata sieć relacji społecznych pozwala poszerzyć nasze własne zasoby

kapitałowe przez dostęp do zasobów, jakimi dysponują inni, powiązani z nami

poprzez te relacje.

Indywidualistyczna koncepcja

kapitału społecznego

Do jakich zasobów jednostka uzyskuje dostęp?

Do dóbr

ekonomicznych

Do informacji Do wiedzy

Do mądrości

życiowej

Do pomocy i

wsparcia

Do prestiżu/

władzy/wpływu

Zasoby (korzyści wymierne)

Dobra ekonomiczne Przyjaciel oferujący pożyczkę lub skorzystanie z

samochodu etc.

Informacja (na dany temat) Znajomy posiadający informacje na temat sytuacji

gospodarczej, na temat określonych osób etc.

Wiedza Kontakt z autorytetem z danej dziedziny

Mądrość życiowa Kontakt z osobami starszymi, doświadczonymi

Prestiż/władza/wpływ Znajomość z osobami znanymi/ważnymi w danym

środowisku, z osobami posiadającymi władzę w danym

zakresie („efekt halo”)

Pomoc i wsparcie Skorzystanie z pomocy przyjaciela-lekarza, znajomego-

adwokata, otrzymanie referencji/rekomendacji od

znajomego-eksperta w danej dziedzinie (dostęp do

reputacji) etc.

Korzyści – motywują do celowego

powiększania kapitału społecznego

Korzyści

Korzyści niewymierne – „autoteliczne”

Korzyści wymierne – „instrumentalne”

dobra ekonomiczne, informacja, wiedza, władza, prestiż, wpływ,

pomoc, wsparcie

poczucie bezpieczeństwa egzystencjalnego, poczucie

emocjonalnego wsparcia, zaspakajanie 4 naturalnych potrzeb

4 naturalne potrzeby człowieka

Rozmowa, wymiana myśli

Widownia dla autoprezentacji,

„istotni inni”

Potwierdzanie tożsamości i osiągnięć

Społeczne zwierciadło,

reakcja „istotnych innych” na

działania jednostki

Redukcja dylematów, oczekiwania

społeczne, normy, zasady, wartości, role społeczne, wzory osobowe

Nakazane vs. zakazaneAkceptacja vs. negacja

Inwestowanie w kapitał społeczny

Dobre relacje z innymi

nawiązywanie

kultywowanie

podtrzymywanie

wzmacnianie

Przykład

Dobre relacje z innymi

Wstąpienie do koła naukowego

Wytworzenie wspólnych

zasad i norm

Organizowanie spotkań/dyskusji

Realizowanie zewnętrznych projektów

Kultywowanie wspólnych

uroczystości

Tworzenie historii

Koszty i ryzyko

Nan Lin: kapitał społeczny to inwestycja w relacje społeczne, które przynoszą

wysoką stopę zwrotu (zysk) na rynku

Koszty osobiste inwestycji: energia, czas, nakłady innych środków (zwykle następuje zwrot)

Ryzyko: nadużycie zaufania, oszustwo, brak wzajemności, brak lojalności, brak solidarności

Brak ryzyka oznacza pełną izolację, samotność, brak zaspokojenia potrzeb

instrumentalnych i autotelicznych

Kolektywistyczna koncepcja

kapitału społecznego

Od czego zależy sukces zbiorowy, osiągnięcie

wspólnego celu przez zbiorowość/grupę/społeczność?

Jednym z warunków osiągania celu grupowego jest posiadanie bogatej sieci

licznych, intensywnych, pozytywnych relacji między członkami grupy.

Cele zbiorowe wymagają działania kolektywnego i kooperacji.

Relacje społeczne – więzi moralne

Wzajemne zaufanie

Lojalność

Solidarność Wzajemność

Badania Roberta Putnama

Kapitał społeczny to impuls stowarzyszeniowy, zdolność samoorganizowania się

obywateli, która prowadzi do pojawienia się bogatej sieci dobrowolnych

stowarzyszeń, ruchów społecznych, organizacji pozarządowych, a zatem silnego

społeczeństwa obywatelskiego.

Jaka cecha relacji społecznych najbardziej zaznacza się w krajach o wysokim

stopniu kapitału społecznego (świadomości obywatelskiej)?

Zaufanie

(normy społeczne)

Robert Putnam

Zaufanie

Francis Fukuyama (am. politolog): kapitał społeczny to siła zbiorowości wynikająca z

rozpowszechniania się zaufania w obrębie społeczeństwa czy jego segmentów

Lucien Pye: kapitał społeczny to budowanie sieci i uczenie się współpracy na bazie zaufania

Przykład:

Zobowiązanie się wszystkich członków grupy projektowej do realizacji wyznaczonych

zadań. Członkowie darzą się zaufaniem, a zatem nie muszą nawzajem się

kontrolować. Jeśli któryś z członków zawiedzie zaufanie, dochodzi do obniżenia kapitału społecznego grupy. Prawdopodobnie kolejny projekt realizowany przez tę

grupę obarczony zostanie wewnętrzną kontrolą lub odmową współpracy z członkiem,

który nie wywiązał się z obowiązków.

Syntetyczna koncepcja kapitału

społecznegoRelacyjny punkt widzenia: kapitał

społeczny to sieć szczególnego typu

pozytywnych relacji, głównie więzi

moralnych: zaufania, lojalności,

wzajemności, solidarności

Relacje są niezbędnym warunkiem

kooperacji

Efektem posiadania kapitału

społecznego jest osiąganie lub

zwiększenie szansy osiągnięcia cenionych

wartości, celów indywidualnych i/lub

zbiorowych

Badania empiryczne

W praktyce osobisty kapitał społeczny i kolektywny kapitał społeczny

są wzajemnie powiązane

Silny kolektywny kapitał społeczny prowadzi do sukcesu zbiorowego, a zatem do

sukcesu każdego członka zbiorowości (sukces indywidualny).

Silny indywidualny kapitał społeczny prowadzi do sukcesu jednostkowego, a zatem

do sukcesu całej zbiorowości (sukces zbiorowy).

Przykład: duch drużyny zwiększa szanse wygrania meczu, indywidualna otwartość

na różnorodność społeczną gwarantuje respektowanie praw mniejszości

Mechanizm

Doświadczenie ze strony

partnerów wiarygodności,

lojalności, wzajemności,

wiarygodności

znajomi

przyjaciele

rodzina

Pozytywne doświadczenie

utrwala się w postaci postawy

w kierunku udzielania innym

zaufania i ponoszenia

odpowiedzialności za swoje

wobec nich działanie

Przeniesienie postawy do

szerszej przestrzeni publicznej

praca polityka

samorząd

Kolektywny

kapitał

społeczny

Klimat zaufania w

różnych obszarach

życia społecznego

Utrwalanie, obiektywizowanie

się klimatu społecznego,

powstanie reguły społecznej

Sieć prywatna

Samonapędzająca się dialektyczna spirala umacniającego

się zaufania w obu wymiarach społecznych

Kapitał wiążący i pomostowy

Tworzony przez więzi silne, intymne,

emocjonalne, zamknięte w ramach jednej

zbiorowości odgrodzonej od innych

dystansem społecznym, np. grupy o

charakterze rodzinnym.

Korzyści ekspresyjne, emocjonalne,

autoteliczne

Tworzony przez relacje nawiązywane

ponad granicami przynależności

grupowych/warstwowych/klasowych,

więzi słabe pozwalają korzystać członkom

jednej sieci z zasobów jakościowo nowych,

którymi dysponują członkowie drugiej sieci

Korzyści instrumentalne

Im większe różnice zasobów pomiędzy grupami, tym większy kapitał społeczny zyskują ci,

Którzy przerzucają między nimi pomost, nawiązując relacje ponad granicami grupowymi.

„siła słabych powiązań”

Więzi – relacje społeczne

Odmienności partnerów

Robert Merton i Paul Lazarsfeld: przyjaźń opiera się na

Podobieństwie partnerów

Wspólne zainteresowania, wartości,

poglądy polityczne, wyznanie religijne,

podobny zawód, styl życia etc.

Homofilia

Odmienne zainteresowania, wartości,

poglądy polityczne, wyznanie religijne,

odmienny zawód, styl życia etc.

Heterofilia

„solidarność mechaniczna” „solidarność organiczna”

Poszukiwanie potwierdzania

i wzmacniania własnej tożsamości

Poszukiwanie nowych doświadczeń,

brakującej nam informacji i wiedzy

Czynnik wiążący: komplementarność

Więzi – relacje społeczne

Inkluzywne Ekskluzywne

Takie, których tematyka jest

wieloraka. Pozwalają na dostęp

do szerokiej gamy wartości partnera.

Korzyści „autoteliczne”

Tworzą bogaty i wielokierunkowo

użyteczny kapitał społeczny

Przykład: relacje z przyjacielem,

członkiem rodziny

Takie, które ograniczają się do jednej,

wyspecjalizowanej tematyki.

Korzyści „instrumentalne”

Tworzą segmentowy kapitał społeczny,

by był bogaty i zróżnicowany, należy

stworzyć wiele tego typu relacji

Przykład: znajomość z lekarzem, adwokatem,

sprzedawcą

Więzi – relacje społeczne

Wertykalne

Elitarne, hierarchiczne

Nierówny status partnerów

Relacje oparte są na komponencie

władzy, przewagi, dominacji

Im wyższy status partnera, tym wyższa jego

atrakcyjność dla nawiązania relacji.

Im wyższy status partnera, tym częściej relacja

ma charakter „instrumentalny”.

Im wyższy status partnera, tym łatwiejszy jest

jej dostęp do zasobów partnerów o równie

wysokim statusie w innych dziedzinach.

Horyzontalne

Egalitarne

Równy status partnerów

Relacje mają charakter

ekspresyjny i „autoteliczny”

Tworzą kapitał pomostowy i egalitarny

oparty na relacjach pomiędzy różnymi

środowiskami o podobnym poziomie

statusu społecznego, ma zwykle

charakter „instrumentalny”

Tworzenie się mieszanych elit (np. powiązania elit politycznych, biznesowych, artystycznych)

Przechodniość relacji, czyli

poszerzanie się kapitału społecznego

Przyjaciele naszych przyjaciół są naszymi przyjaciółmi.

Wrogowie naszych przyjaciół są naszymi wrogami.

Wrogowie naszych wrogów są naszymi przyjaciółmi.

Przyjaciele naszych wrogów są naszymi wrogami.

4 zasady

Prezentacja – pokaz multimedialnySTRUKTURA I ZAWARTOŚĆ

Bazowe elementy pokazu

JA jako obiekt analizy i interpretacji:

zastosuj przedstawione pojęcia teorii kapitału i więzi międzyludzkich,

odnosząc się do poniższych zagadnień/pytań

1. Mój kapitał kulturowy

2. Mój kapitał edukacyjny

3. Mój kapitał zdrowotny

4. Mój kapitał społeczny

1.

Mój kapitał kulturowy:

dziedziczony i nabywany,

trajektorie moich kompetencji kulturowych

(sposób wysławiania się, sposób jedzenia,

ubierania się, nawyki czytelnicze, styl życia,

kultywowanie różnych form sztuki, uczestnictwo

w życiu towarzyskim i kulturalnym).

2.

Mój kapitał edukacyjny:

moja wiedza, umiejętności i kompetencje,

moje symbole prestiżu (dyplomy, nagrody).

W jaki sposób mój kapitał edukacyjny pomnaża

moje szanse życiowe?

3.

Mój kapitał zdrowotny:

jak dbam o kondycję i sprawność organizmu?

Czy „żyję zdrowo”?

Czy kreuję „zdrowy tryb życia”?

W jaki sposób kapitał ten wpływa na moją

aktywność społeczną/zawodową?

4.

Mój kapitał społeczny: do jakich zasobów (korzyści) mam dostęp?

Dzięki komu/poprzez kogo mam dostęp do tych zasobów?

W jaki sposób inwestuję w kapitał społeczny?

Jakie ponoszę koszty tej inwestycji?

Do jakich grup/środowisk należę?

Jaki typ relacji nawiązuję/podtrzymuję?

Kim są moi „istotni inni”?

Czy grupy, w których uczestniczę, zabezpieczają moje naturalne potrzeby?

Czy zaufanie jest istotnym czynnikiem moich więzi?

Czy 4 zasady przechodniości relacji mają zastosowanie

w moim życiu?

Pokaz musi zawierać 4 wskazane komponenty.

Liczba slajdów jest dowolna.

Prezentacja powinna składać się z wizualizacji

i ustnego komentarza.