JUDAIZM

JUDAIZM religia monoteistyczna, której podstawą jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego nie tylko Stwórcą świata, ale także jego stałym "nadzorcą", czy też "opiekunem". Bóg ten zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę i pomoc w zamian za podporządkowanie się jego nakazom. Judaizm ukształtował się w II tysiącleciu p.n.e.; stanowi religię narodową Żydów. Jej wyznawcy znajdują się na całym świecie, obecnie jest ich najwięcej w Stanach Zjednoczonych – 5,6 mln i Izraelu – 4,7 mln. Z judaizmu wywodzi się chrześcijaństwo.

Gwiazda Dawida (zwana też Tarczą Dawida), Magen Dawid – דוד מגן , narodowy symbol Izraela

Kipa (jarmułka) noszona przez Żydów

Współczesne odłamy judaizmu:

Judaizm ortodoksyjny - Judaizm ortodoksyjny opiera się na pełnym stosowaniu Talmudu w życiu codziennym; dzieli się na następujące nurty:

*haredim

*chasydzi

*Nowoczesna ortodoksja aszkenazyjska

*ortodoksja sefardyjska

Judaizm postępowy - Judaizm postępowy (reformowany) powstał w XIX wieku w Niemczech. Zapoczątkowała go reforma liturgiczna Izraela Jacobsona w 1810 r., który wprowadził hymny w języku niemieckim, muzykę organową, krótsze modlitwy.

Judaizm konserwatywny - Judaizm konserwatywny (masorati) utworzył rabin reformowany Zachariasz Frenkel w 1845 roku. Jest to ruch pośredni między judaizmem ortodoksyjnym i reformowanym opowiadający się za utrzymaniem języka hebrajskiego w liturgii, zachowaniem szabatu i przepisów koszerności.

Judaizm rekonstrukcjonistyczny - Judaizm rekonstrukcjonistyczny założył Mordechaj Kaplan. Jest to prąd uznający judaizm za cywilizację ewoluującą, Boga za projekcję ludzkich ideałów, a zbawienie jako proces o charakterze kosmicznym.

Judaizm świecki i humanistyczny - Judaizm humanistyczny powstał pod koniec lat sześćdziesiątych w USA. Odrzuca on wiarę w osobowego Boga i został stworzony przez byłego reformowanego rabina Sherwina Wine'a z myślą o niewierzących Żydach, którzy jednak pragną zachować żydowską tożsamość.

Judaizm mesjanistyczny - Judaizm mesjanistyczny (judeochrześcijaństwo) nie jest uznawany przez pozostałe odłamy judaizmu (z wyjątkiem, przynajmniej w pewnym stopniu, judaizmu rekonstruktywistycznego), ale jego członkowie uważają się za żydów i chrześcijan, spadkobierców starożytnych judeochrześcijan zwanych nazarejczykami.

Felaszowie - Kolejną grupą w judaizmie są Felaszowie (Falaszowie, Felasza), którzy sami wolą o sobie mówić Beta Izrael. Są to Żydzi etiopscy, którzy mają nieco inny kanon pism, zwyczaje, a w liturgii stosują język gyyz.

Judaizm karaicki - Do judaizmu należy również zaliczyć karaimów (judaizm karaicki), którzy powstali w 767 r. n.e. na skutek działalności rabina Anana ben Dawida. Karaimi odrzucają Talmud, interpretują Biblię w sposób bardziej rygorystyczny i z powodu zasadniczych różnic utracili więź z pozostałymi odłamami judaizmu i stworzyli własną kulturę.

Prawo religijne

Zwój Tory z synagogi w Kolonii

Prawo żydowskie (halacha)

reguluje życie wyznawcy

judaizmu tak szczegółowo, że

trudno oddzielić wyznawanie

religii od zajęć doczesnych.

Jego podstawą jest Pięcioksiąg

mojżeszowy (Tora),

zinterpretowany w części

halachicznej Talmudu. Talmud

dzieli halachę na 613 przykazań

(micwot): 248 nakazów i 365

zakazów.

Brit mila W 8 dniu po narodzinach chłopiec powinien być obrzezany. W ceremonii

uczestniczy mohel (dokonujący operacji), sandak (osoba trzymająca dziecko), rodzice, zaproszeni goście oraz prorok Eliasz, dla którego stoi specjalny fotel. Po operacji mohel oznajmia: "Imię jego w Izraelu będzie X, syn Y". W pierwszy piątek po narodzeniu rodzice winni wydać uroczysty posiłek (Szalom Zachar). Za synów pierworodnych powinien być złożony okup. Matka dziecka jest nieczysta rytualnie przez 7 dni po urodzeniu chłopca, a przez 14 po urodzeniu dziewczynki. Niektórzy rabini reformowani i większość rabinów humanistycznych zamiast brit milah przeprowadza brit shalom, czyli rytuał powitania bez obrzezania, polegający na samym nadaniu imienia dziecku, zarówno płci męskiej, jak i żeńskiej.

Ortodoksyjny mohel dokonujący rytualnego obrzezania

Bar i bat micwa

Dziewczynkę od 12 roku życia, a chłopca od 13 uważa się za

dorosłych, tzn. nałożony jest na nich obowiązek przestrzegania

halachy. W odniesieniu do chłopców zewnętrznym wyrazem tego

faktu jest uroczystość zwana bar micwą, w czasie której młody żyd

ma obowiązek wyrecytować w synagodze przypadający na dany

tydzień fragment Tory, a często też wygłasza przygotowany

uprzednio drasz (komentarz); środowiska związane z postępowymi

nurtami judaizmu obchodzą także żeński odpowiednik bar micwy –

bat micwę – analogiczny obrzęd, związany z wejściem dziewczynki

w okres dorosłości.

Modlitwy żydowskie

Menora (jest najważniejszym symbolem judaizmu) – ilustracja z XV wieku

W ciągu dnia Żyd powinien odmówić trzy razy modlitwy: szachrit rano, minchę po południu i maariw wieczorem. Głównym składnikiem modłów są błogosławieństwa Szemone Esre, które należy odmawiać stojąc twarzą do Jerozolimy oraz Szema Jisrael ("Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem – Panem jedynym"). W skład modłów wchodzą także fragmenty biblijne. Pory odmawiania modlitw, choć ściśle określone halachicznie, nie zawsze są przestrzegane przez chasydów, którzy uważają, że modlitwa powinna wynikać z przeżyć duchowych.

Szabat

Obowiązek święcenia soboty (szabat)

wynika z Dziesięciu Przykazań.

Judaizm uważa go za specjalny dar

Boga dla narodu żydowskiego. W tym

dniu każdy żyd dostaje od Boga drugą

duszę. Szabat zaczyna się w piątek

wieczorem (gdyż religijna sobota

rozpoczyna się ze zmierzchem)

zapaleniem dwóch świec przez panią

domu i odmówieniem przez pana

domu błogosławieństwa kidusz nad

czarą wina. W trakcie szabatu

żydowska rodzina spożywa dwa posiłki

świąteczne: w wieczór piątkowy oraz w

sobotnie południe, w trakcie których

śpiewa się hymny szabatowe. Kiedy

szabat mija, po nabożeństwie

wieczornym obchodzi się ceremonię

hawdali, czyli "rozdzielenia".

W szabat w tradycji aszkenazyjskiej błogosławi się chałkę i wino

Najważniejszymi świętami żydowskimi są:

Nowy Rok – Rosz ha-Szana,

Dzień Pojednania – Jom Kippur,

Święto Namiotów – Sukkot, Chanuka,

Purim, Pascha,

Zielone Świątki – Szawuot.

Synagoga

Centrum życia tej wspólnoty jest synagoga. Synagogi ortodoksyjne mają bardzo różnorodny wygląd, ale pewne cechy wspólne. Panuje zasada segregacji płci (mechica), co w praktyce oznacza, że parter jest zarezerwowany dla mężczyzn, a galeria na piętrze – babiniec – dla kobiet. W centrum znajduje się podium – bima, a na ścianie zorientowanej w kierunku Jerozolimy – arka ze zwojami Tory. Synagoga w Pilźnie, trzecia co do

wielkości synagoga na świecie

Stosunek do innych religii

Żydzi uważają się za naród wybrany, czyli ten naród, który otrzymał od jedynego Boga prawo. Judaizm uważa jednak, że także nie-Żydzi mogą trafić po śmierci do raju, chociaż Żydom jest łatwiej tam trafić. Warunkiem jest wypełniania Siedmiu Praw Noego, które zawierają uniwersalne przepisy, do których może stosować się każdy dobry człowiek. Nie-Żydów nie obowiązują więc przepisy religii żydowskiej i nie będą z nich rozliczani po śmierci. Judaizm ultraortodoksyjny nie utrzymuje stosunków z innymi religiami. Żydom ultraortodoksyjnym nie wolno uczestniczyć w żadnych uroczystościach innych religii. Żydzi ortodoksyjni są pod tym względem bardziej liberalni. Judaizm konserwatywny i reformowany stara się zaś prowadzić dialog z innymi religiami, w szczególności z chrześcijaństwem. Chodzi o obalanie stereotypów między wyznawcami tych dwóch religii

Macewy na cmentarzu żydowskim w Łodzi

Żydzi osiedlali się w Polsce od

średniowiecza. Szczególne

przywileje nadał im zwłaszcza

Kazimierz III Wielki. Ponieważ

przybyli oni do Polski z

Niemiec, posługiwali się

językiem jidisz, który

ukształtował się na bazie

średniowiecznej niemczyzny i

zapisywany był alfabetem

hebrajskim. Polska nazywana

była Paradisus Judeorum,

rajem dla Żydów. Żydzi

zamieszkiwali głównie

miasteczka, gdzie często

stanowili większość ludności w

otoczeniu polskiego chłopstwa

i szlachty żyjących na wsi.

Judaizm a chrześcijaństwo

Wyznawców judaizmu od chrześcijan różni przede wszystkim wizja Boga, sposób zbawienia oraz interpretacja prawa i przymierza mojżeszowego, czego następstwem jest również spór o mesjaństwo Jezusa z Nazaretu. Zarzewiem konfliktu w przeszłości był Talmud i jego postrzeganie przez wyznawców obu religii, który był wielokrotnie potępiany przez papieży i Kościół jako księga heretycka. Papież Grzegorz IX kazał publicznie spalić egzemplarze tej księgi z powodu treści uznanych przez niego za skrajnie antychrześcijańskie i wymierzone w dobre imię Jezusa z Nazaretu. W czasach późniejszych niektórzy z badaczy chrześcijańskich nadal krytykują Talmud , jednym z nich był ks. dr Stanisław Trzeciak który publikował swoje przemyślenia w książce "Talmud o gojach a kwestia żydowska w Polsce", jednak większość z takich głosów zostało uznanych za antysemickie. Kwestia Talmudu nadal budzi kontrowersje wśród społeczności obu religii.

Ściana Zachodnia (nazywana także Ścianą Płaczu), jedyna pozostałość po Świątyni

Jerozolimskiej.

Dziękujemy za uwagę

Beata Gołda

Magdalena Duda

Kl. III TE