99

Joanna LUSEK Centralne Muzeum Jecw Wojennych w ambinowicach w Opolu

PODMIOTOWO DZIECKA DIALOG MIDZYKULTUROWY

WYCHOWANIE DLA PAMICI. NA PRZYKADZIE DZIAA EDUKACYJNYCH MEETINGPOINT MUSIC

MESSIAEN W GRLITZ

Cae nasze ycie to dziaalno i pasja. Unikajc zaangaowania w dziaania i pasje naszych czasw,

ryzykujemy, e w oglne nie zaznamy ycia. (Herodot)

1. Podmiotowo sztuka dialog pami Istota podmiotu tkwi w umiejtnoci samoobserwacji stanu umysu, treci

myli oraz emocji, ktre tworz osobiste dowiadczenia.1 Na podmiotowo

jednostki skada si tosamo i indywidualizm, ktre wpywaj na podejmowane dziaania, a tym samym na powstae wytwory. Przejawia si ona w inicjowaniu, ukierunkowaniu i realizowaniu celowo podejmowanych form aktywnoci.

2

Przedmiotem procesu twrczego moe by kady rodzaj dziaalnoci, w kontekcie czterech obszarw procesw twrczych nauki, techniki, sztuki i przestrzeni spoecznej.

3 Proces twrczy nierozerwalnie wie si z towarzyszcymi mu

emocjami, ktre stanowi konsekwencj posiadania okrelonego zasobu informacji, bdcych podstaw okrelonych pogldw, postaw i preferencji. Jego efekty daj satysfakcj kompetencjom i buduj poczucie wasnej wartoci. Niezwykle wanym elementem procesu twrczego jest rwnie spoeczna akceptacja dla pojmowanych dziaa i ich wytworw.

4

Podmiotowo dziecka w odniesieniu do szeroko pojtego procesu dydaktycznego nawizuje do koncepcji ksztacenia wyzwalajcego oraz wspomagajcego, w ktrym pokonywanie kolejnych etapw rozwoju wie si z nastpujcymi po sobie cigymi aktami poznania, alternatywnie do jednostronnego, biernego transferu informacji.

5 Zasadnicze zadanie procesu

nauczania oraz wychowania upatruje si we wspieraniu kompetencji osobowociowych, tj. rozwoju dziecka w ujciu caociowym holistycznym. Dowiadczanie podmiotowoci moe by realizowane tylko w klimacie wolnoci, definiowanej w kontekcie samodzielnych, wiadomych wyborw adresata procesu dydaktycznego w paszczyznach, tj. formy eksploracji otaczajcego wiata, rozwizywanie problemw, podejmowanie wspdziaania i dialogu.

6

1 Por. T. Tomaszewski, Czowiek jako podmiot i czowiek jako przedmiot, (w:) Studia z psychologii emocji, motywacji i osobowoci, red. J. Reykowski, O.W. Owczynnikowa, K. Obuchowski. Wrocaw 1977; R. Cichocki, Podmiotowo w spoeczestwie. Pozna 2003

2 A. Tokarz, Dynamika procesu twrczego. Krakw 2005, s. 49

3 Ibidem, s. 13; A. Gadowa, A. Nelicki, O moliwociach bycia twrczym z perspektywy aksjologicznej teorii osobowoci, (w:) Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloskiego 1993, z. 8, s. 9

4 A. Tokarz, op. cit., s. 64-65

5 W. Pulecki, Ksztacenie wyzwalajce w edukacji wczesnoszkolnej. Krakw 1996, s. 112; M.S. Szymaski, Twrczo i style poznawcze uczniw. Warszawa 1987, s. 66-71

6 Z. Sobodzian, Dziaanie jako droga poznania i rozwoju. Warszawa 1961, s. 8; T; J. Gnitecki, Twrcza aktywno uczniw klas pocztkowych. Stan aktualny i perspektywy rozwoju bada, (w:) Teoretyczne

100

Wspieranie wszechstronnego rozwoju dziecka wie si nierozerwalnie ze stwarzaniem sytuacji pola dla realizowania si aktywnoci twrczej. Od najmodszych lat naley zatem wyzwala u dzieci postawy aktywnoci i kreatywnoci. Tylko poprzez podejmowanie rnorodnych dziaa, zmierzajcych do poznania otaczajcego wiata, nastpuje rozwj, rozumiany rwnie w kontekcie rozwoju twrczego, rozumiany przez takie cechy jak ciekawo wiata i ludzi, otwarto na podejmowanie wyzwa nowych problemw. Wszechstronny rozwj polega rwnie na rozwoju percepcji za pomoc zmysw, nie ogranicza si do pojciowego i abstrakcyjnego pojmowania wymiaru rzeczywistoci. Mody czowiek ma prawo podejmowania aktywnoci twrczej we wszystkich moliwych dziedzinach, poprzez ksztacenie zmysu estetycznego, zaspokajanie potrzeby ruchu, wyraanie uczu i emocji, realizowanie wasnych pomysw, badanie i eksperymentowanie. Poznaje chonie wiat materialny i niematerialny dostpnymi zmysami, za pomoc suchu, dotyku, wzroku i wchu.

7

Jedn z szeregu form dziaa podejmowanych w ramach aktywnoci twrczej jest kontakt ze sztuk, w tym z muzyk. Wychowanie muzyczne stanowi jedn z najbardziej systematycznie rozwijajcych si subdyscyplin pedagogicznych, dziki wielu interesujcym podejmowanym w tej dziedzinie badaniom naukowym. Zakadajc, e wychowanie polega na wywoaniu okrelonych zmian w osobowoci czowieka poprzez szeroko rozumiany system oddziaywa, to wychowanie z elementami sztuki w sposb konstruktywny staje si czci tego procesu, wczajc si w nurt wychowania kulturalnego, spoeczno-moralnego a take estetycznego. Majc na wzgldzie funkcj psychologiczn i spoeczn wychowania muzycznego, realizuje ono zadania, tj. rozwijanie zainteresowa muzycznych, tworzenie przekonania o wartociach pyncych z uczestnictwa w kulturze, tworzenie podstaw dla wsppracy i wspdziaania dzieci i modziey w ramach wychowania muzycznego, tj. chru, zespou kameralnego, zespou tanecznego, itd.

8 Aktywno muzyczna oraz zwizane z ni aktywnoci pokrewne stwarzaj

moliwo do zaspokojenia wielu potrzeb rozwojowych dzieci i modziey, w tym wspomnianych potrzeb akceptacji spoecznej i samorealizacji. Aktywnoci artystyczna w naturalny sposb wprowadza odbiorcw dzieci i modzie w wiat kultury, jest zarazem fundamentem edukacji humanistycznej, estetycznej oraz wychowania do uczestnictwa w kulturze.

9 Muzyka odgrywa rwnie

nieocenion rol w przeamywaniu barier jzykowych i kulturowych wrd

odniesienia i praktyczne rozwizania w pedagogice wczesnoszkolnej, red. S. Palka. Katowice 1994, s. 138-139; W. Pulecki, op. cit., s. 12

7 J. Lusek, Analiza zagadnienia aktywnoci twrczej dziecka w wietle psychologii i pedagogiki, (w:) Nauczyciel i Szkoa 2002, nr 1-2, s. 40-45

8 W. Goriszowski, Wychowanie muzyczne (edukacja muzyczna) w systemie nauk pedagogicznych konsekwencje metodologiczne, (w:) Wychowanie muzyczne. Stan bada a praktyka edukacyjna, red. A. Biakowski. Lublin 1995, s. 17-19; T. Maklakiewicz, Magia wizji w wychowaniu muzycznym, ibidem, s. 98; I. Szupiluk, Uwagi o aktualnej sytuacji muzyki, waciwym ksztaceniu muzycznym i potrzebie edukacji humanistycznej, ibidem, s. 115; M. Przetacznik-Gierowska, Zmiany rozwojowe aktywnoci i dziaalnoci jednostki, (w:) M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, Psychologia rozwoju czowieka. Zagadnienia oglne. Warszawa 1996, s. 151-155

9 D. Jankowski, Wartoci aktywno artystyczna paradygmaty dziaalnoci kulturalnej, (w:) Edukacja kulturalna i dziaalno artystyczna, red. D. Jankowski. Pozna 1996, s. 46; M. Tyszkowa, Rola kultury w rozwoju psychicznym jednostki, (w:) M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, op. cit.,

s. 102-105; M. Suwio, op. cit., s. 24

101

odbiorcw. Ma, co niezwykle wane, znaczenie ponadkulturowe. Do tej pory opracowano i poddano weryfikacji szereg programw umuzykalniajcych, ktrych adresatami s dzieci przedszkolne i w modszym wieku szkolnym na caym wiecie. cz one wychowanie muzyczne z wiczeniami kinestetycznymi oraz rozmaitymi formami aktywnoci manualnej, jak rwnie wiczeniami jzykowymi.

10

Szeroko rozumiana edukacja artystyczna wyzwala w dzieciach postawy otwartoci i kreatywnoci. Aktywno twrcza przejawiana w poszczeglnych dziedzinach artystycznych, o charakterze muzycznym, rytmicznym, tanecznym, ruchowym, plastycznym i parateatralnym. Przenika rwnie inne sfery, przyczyniajc si do caociowego rozwojowi osobowoci dziecka.

11

Zajcia z wykorzystaniem elementw edukacji muzycznej rozwijaj dziecko rwnie w wymiarze intelektualnym, spoecznym i estetycznym. Mog one mie form jednostek lekcyjnych lub pozalekcyjnych, prowadzonych w instytucjach owiatowych lub kulturalnych. Muzykalno jest cech osobowoci czowieka, co w sposb naturalny wywouje potrzeb przeywania muzyki. Zamierzone i niezamierzone umuzykalnianie obejmuje w gwnej mierze rozwijanie elementarnych zdolnoci muzycznych, tj. suchu muzycznego, pamici muzycznej, poczucia tonalnego, poczucia rytmu, wyobrani dwikowej, wraliwoci muzycznej i kompetencji wokalnych. Podczas zaj muzycznych dziecko uczy si rwnie funkcjonowania w spoeczestwie wspdziaania w grupie, poczucia odpowiedzialnoci oraz zdyscyplinowania. Jednoczenie wprowadzane jest w wiat wartoci estetycznych i moralnych. W wymiarze intelektualnym wzbogaca systematycznie zakres wiedzy o otaczajcym wiecie, rozwija i doskonali procesy poznawcze oraz wraliwo emocjonaln.

12

Najlepsze rezultaty w pracy dydaktycznej z wykorzystaniem elementw edukacji artystycznej udaje si uzyska wprowadzajc dziecko w wiat sztuki i stymulujc jego rozwj muzyczny ju od najmodszych lat. Zasadnicze znaczenie w tej fazie przypisuje si pojciu audiacji, zgodnie z teoriami psychologii muzyki dziecko syszy i rozumie muzyk, nawet jeli nie jest ona obecna w jego najbliszym otoczeniu. Na kolejnych etapach rozwoju uczy si ono wiadomego reagowania na bodce dwikowe, a do uksztatowania si wiadomoci wasnej osoby.

13

Przygotowanie jednostki zdolnej do podejmowania dziaa kreatywnych w rnych sferach ycia codziennego, polega na przygotowaniu odbiorcy otwartego na wiat, zdolnego do przeywania emocji, rwnie poprzez kontakt ze sztuk, ale i dzielenia si nimi, i stanowi bdzie trway fundament dla

10

Por. K. Heller, Aktuelle Trends, Paradigmen und Strategien der Hochbegabtenforschung unter

besonderer bercksichtigung der musikalischen Begabung, (w:) H.G. Bastian, Interdisziplinre Aspekte und praktische Probleme der Begabungsforschung und Begabtenfrderung. Mainz 1996

11 M. Suwio, Pozalekcyjna i pozaszkolna edukacja artystyczna perspektyw wszechstronnego rozwoju dziecka, (w:) M. Suwio, Rozwijanie wielorakich zdolnoci czowieka. Wybrane zagadnienia. Toru 2009, s. 10

12 Por. B. Kamiska, Kompetencje wokalne dzieci i modziey ich poziom, rozwj i uwarunkowania. Warszawa 1997; W.A. Sacher, Suchanie muzyki klasycznej a ksztatowanie emocjonalnoci dzieci, (w:) Sztuka w edukacji i terapii, red. M. Knapik, W.A. Sacher. Krakw 2004; G. Rvsz, Einfhrung in die Musikpsychologie. Bern 1972

13 M. Zmysowska, Rozwj muzyczny dziecka od poczcia do 3 roku ycia studium przypadku, (w:) M. Suwio, op. cit., s. 70-71; E.E. Gordon, Umuzykalnianie niemowlt i maych dzieci. Teoria i wskazwki praktyczne. Krakw 1997, s. 13. Por. M. Maturzewska, H. Kotlarska, Wybrane zagadnienia z psychologii muzyki. Warszawa 1990

102

postpujcego procesu socjalizacji, w kontekcie komunikacji z otaczajcym wiatem.

14 Proces globalizacji sprawia, e pochylamy si nad wieloma problemami

istotnymi z perspektywy czowieka wspczesnego, co znajduje odzwierciedlenie rwnie w procesie wychowania dzieci i modziey. W tym kontekcie wane wydaje si zadanie ksztatowania postaw akceptacji i szacunku dla rnorodnoci kulturowej, rwnie w kontekcie spotka z minionymi wydarzeniami. Wiedza na temat wsplnej historii i dziedzictwa kulturowego przygotowuje dzieci i modzie do prawidowego funkcjonowania w yciu spoecznym, rozumianego poprzez budowanie fundamentw dla tosamoci, ale i przezwycianie antagonistycznych stereotypw i uprzedze. Postawa ta sprzyja bdzie ksztatowaniu umiejtnoci przystosowania si i aktywnego udziau w spoeczestwie wielokulturowym, w kontekcie poszukiwania paszczyzn dla midzypokoleniowego a take midzykulturowego dialogu rozumianego, jako proces wzajemnego uczenia si siebie wzajemnie, poprzez przebywanie razem, wzajemn wymian dowiadcze i podejmowanie wsplnych dziaa. Dialog w kadej formie wymaga postawy zrozumienia wiadomoci, e spoecznoci, tak w ujciu regionalnym jak i ponadnarodowym, posuguj si okrelonymi sposobami postrzegania wiata, za pomoc kodu werbalnego i niewerbalnego. Metaforycznie rozumiane pogranicze cierajcych si kultur i nastpstwa pokole stanowi nie tylko przestrze spoeczn, ale rwnoczenie sytuacj spoeczn, zmieniajc si w kontekcie historycznym.

15

Pedagogika w ujciu oglnym okrelana jest czsto jako sztuka wychowania, czyli sztuka przygotowania do umiejtnego funkcjonowania w yciu spoecznym, rwnie w kontekcie pamici. Kultywowanie pamici wymaga cigego powracania do miejsc i wydarze. Nie jest to zadanie atwe w spoeczestwie, w ktrym nieustannie dokonuje si wymiana i przepyw wyobrae na temat przeszoci, ktre nieodcznie towarzysz zmianom pokoleniowym.

16 Jednostka

w toku socjalizacji uczy si nabywania wspomnie poprzez funkcjonowanie w spoeczestwie, ich rozpoznawania i lokalizowania.

17 Na podstawie pozostaoci

ladw materialnych i nieuchwytnych wzrokiem ladw niematerialnych w konkretnej przestrzeni miejscu lub miejscach rzeczywistych wydarze, podejmuje dziaania zmierzajce do poznania, poprzez rekonstruowanie historii.

18

Pedagogika pamici, jako nauka spoeczna naucza pamici, czc poznawanie historii z autorefleksj egzystencjaln, polegajc na budowaniu pamici i ocalaniu

14

T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu.

Warszawa-Krakw 2001, s. 39-51 15

K. Kopff-Muszyska, Jak prowadzi dialog midzykulturowy? Krakw 2008, s. 2; D. Makowska, Teoretyczne podstawy edukacji midzykulturowej, (w:) Kwartalnik Pedagogiczny 1990, nr 4, s. 108-117; A. Koskowska, Kultury narodowe u korzeni. Warszawa 1996, s. 278

16 M. Saryusz-Wolska, Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamici i miastach, Warszawa 2010, s. 24-25; B. Baczko, Wyobraenia spoeczne. Szkice o nadziei i pamici zbiorowej. Warszawa 1994, s. 29; M. Zaborski, Wspczesne pomniki i miejsca pamici w polskiej i niemieckiej kulturze politycznej. Toru 2011, s. 15; H.J. Bmelburg, Niemiecka okupacja w pamici Polakw, (w:) Polska Niemcy. Wojna i pami, red. J. Kochanowski, B. Kosmala. Warszawa-Poczdam 2009, s. 96-103

17 M. Saryusz-Wolska, op. cit., s. 25, W. Kansteiner, Finding Meaning in Memory: a Methodological

Critique of Collective Memory Studies, (w:) History and Memory 2002, nr 41, s. 190; M. Halbwachs, Spoeczne ramy pamici, tum. M. Krl. Warszawa 2008, s. 4; M. Zaborski, op. cit., s. 8

18 M. Saryusz-Wolska, op. cit., s. 142; A. Assmann, Erinnerungsrume. Formen und Wandlungen des kulturellen Gedchtnisses. Mnchen 1999, s. 309

103

jej od zapomnienia, bez zafaszowania rzeczywistego obrazu prawdy historycznej. Pami nadaje bowiem sens przeszoci, wyznaczajc zadania na przyszo.

19

W pracy dydaktycznej w Miejscach Pamici Narodowej nieodzowne wydaj si metody wspierajce dziaania kreatywne i aktywne, czasem rwnie w niekonwencjonalnej formie, ktre bazuj na uczeniu si w oparciu o metody przykadu osobistego oraz twrczego rozwizywania problemw. Dziki heurystycznemu charakterowi pozwalaj one na wspieranie rozwoju inteligencji intelektualnej i emocjonalnej.

20 Warsztaty oraz seminaria, prowadzone

z wykorzystaniem metod erotematycznych, wymagaj od odbiorcw samodzielnego pozyskiwania informacji, celem rekonstruowania przeszoci, wsplnej dyskusji oraz publicznego prezentowania efektw wytwarzanych w warunkach pracy grupowej, w formie literackiej, plastycznej, muzycznej, multimedialnej, itd.

21 Moliwo pracy w oparciu o rnorodny materia filmy,

dokumenty fono- i fotograficzne, wytwory kultury, niewtpliwie stymuluj postawy kreatywne i rozwj fantazji.

22

Dialog midzypokoleniowy oraz midzykulturowy staje si moliwy dziki promowaniu odpowiednich programw edukacyjno-wychowawczych, eksponujcych rol wychowania poprzez sztuk, wychowania do tolerancji, wychowania dla pamici i wychowania wielokulturowego, w duchu zasad humanistycznego uniwersalizmu. Konieczne wydaje si zatem kreowanie wizji edukacji otwartej, przygotowujcej dzieci i modzie do wspuczestniczenia w spoeczestwie, opartym na zasadach dialogu i wsppracy.

23 Uzasadnienie

znajduj w tym kontekcie dziaania w postaci midzynarodowych projektw i programw edukacyjnych, rwnie tych zwizanych z Miejscami Pamici Narodowej. Doskonaym przykadem oddziaywa wspierajcych wszechstronny rozwj, poprzez czenie elementw wychowania przez sztuk z elementami edukacji historycznej, s dziaania podejmowane przez Stowarzyszenie MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN w Grlitz, skierowane do dzieci i modziey Euroregionu Nysa, na styku trzech pastw Polski, Niemiec i Czech.

2. Stalag VIII A Grlitz historia i pami Miejsce Pamici Narodowej w Zgorzelcu jest dowodem pamici

o wydarzeniach okresu II wojny wiatowej, a zarazem wiadkiem losw jecw wojennych, internowanych w Stalagu VIII A Grlitz. Czy trudna tematyka, eksponujca bolesn przeszo wiat odwrconych wartoci, ale rwnie wol przetrwania Wielu, jest w stanie wzbudzi emocje i zainteresowanie u odbiorcw przedstawicieli rnych pokole i kultur? Poszukiwaniem

19

M. Saryusz-Wolski, op. cit., s. 37-38; P. Ricoeur, Pami, historia, zapomnienie, tum. J. Margaski. Krakw 2006, s. 23

20 A. Hartinger, Entdeckendes Lernen, (w:) W. Einsiedler, Handbuch der Grundschulpdagogik und Grundschuldidaktik. Bad Heilbrunn 2001, s. 330-335; J. Lusek, Analiza zagadnienia aktywnoci twrczej dziecka w wietle pedagogiki i psychologii, (w:) Nauczyciel i Szkoa 2002, nr 1/2, s. 40-45

21 H. Gudjons, Projektorientiertes Lernen, (w:) W. Einsiedler, Handbuch der Grundschulpdagogik, s. 340-345; T. Weber, op. cit., s. 2-3

22 S. Eigel, Lernzirkel. Protok dostpu: www.irz-muenchen.de/Umweltbildung-Ausarbeitung-Lernezirkel-theoretische_Grundlagen (pobrano 14.02.2011 r.); J. Schrader, M. Stadler, K. Krber, Die Bedeutung informeller Lernumgebungen fr die naturwissenschaftliche Grundbildung Erwachsener . Unterrichtswissenschaft 2008, Nr. 36, s. 109-110

23 J. Nikitorowicz, Pogranicze. Tosamo. Edukacja midzykulturowa. Biaystok 1995, s. 13-14

104

odpowiedzi na postawione pytanie jest szereg inicjatyw z zakresu edukacji historycznej, realizowanych na terenach poobozowych, cigle jeszcze naznaczonych ladami materialnymi po minionych wydarzeniach oraz inicjatyw o charakterze artystycznym. Losy pojedynczych bohaterw znanych i bezimiennych, podejmujcych walk i stawiajcych opr narzuconemu systemowi w niekonwencjonalny sposb, poprzez rozmaite formy kreatywnoci, splataj w jedn cao przeszo i przyszo tego miejsca, wyznaczajc zadania szczegowe w zakresie edukacji historycznej i artystycznej. W ten kontekst wpisuje si Olivier Messiaen,

24 ktrego posta stanowi punkt odniesienia nie tylko

dla dziaa edukacyjnych, ale rwnie wsppracy z wieloma placwkami kulturalnymi i owiatowymi w Polsce i poza granicami oraz midzykulturowego, a zarazem midzypokoleniowego dialogu, w kontekcie pedagogiki pamici.

W latach II wojny wiatowej wadze niemieckie utworzyy na terenie III Rzeszy i obszarach okupowanych ponad 130 staych obozw dla jecw wojennych onierzy pokonanych armii. Podporzdkowano je Naczelnemu Dowdztwu Si Zbrojnych (Oberkommando der Wehrmacht). Wszystkie obozy funkcjonoway wedug cile okrelonej struktury. Niejednokrotnie, gwnie ze wzgldw narodowociowo-rasowych, dochodzio w nich do amania przepisw midzynarodowego prawa wojennego, zawartych w konwencji genewskiej z 1929 roku, majcej na celu humanitaryzacj dziaa wojennych. Liczb onierzy, ktrzy zostali wzici do niewoli przez Wehrmacht, szacuje si na ok. 10 mln osb. Prawie 8 mln onierzy przeszo przez rozbudowany system obozw, podobozw i oddziaw roboczych. Obozy jenieckie realizoway cele wojskowe, poprzez izolowanie i kontrol nad internowanymi; ekonomiczne, poprzez prac przymusow, w odniesieniu do jecw przetrzymywanych w stalagach oraz polityczne, poprzez fizyczn eksterminacj przeciwnika. Ekstremalne warunki egzystencji zakwaterowanie w przeludnionych barakach, godowe racje ywnociowe, brak opieki lekarskiej, nieprzestrzeganie elementarnych zasad higieny, brutalne traktowanie, ale przede wszystkim praca ponad moliwoci, prowadziy w konsekwencji do systematycznego i planowego wyniszczania fizycznego i psychicznego.

25

24

Olivier Messiaen francuski kompozytor, organista, pedagog i dyrygent. W latach 1919-1930 studiowa w konserwatorium muzycznym w Paryu, m.in. u Marcela Dupr i Paula Dukasa. W 1931 r. obj stanowisko organisty w kociele w. Trjcy w Paryu. W 1936 r. zacz wykada na cole Normale de Musique i Schola Cantorum. By jednym z inicjatorw powoania artystycznego ugrupowania pod nazw La Jeune France (Moda Francja), przeciwstawiajcego si nurtowi neoklasycystycznemu. Pocztkowo komponowa utwory organowe i orkiestrowe, o tematyce religijnej. Kolejny etap jego twrczoci naznaczony dowiadczeniami wojny zaowocowa nowym podejciem technicznym. Olivier Messien wypracowa wasn technik modaln i rytmiczna (Technique de mon langage musical,t. 1-2, Paris 1944). Do utworw powstaych w tym okresie naley m.in. QUARTET POUR LA FINE DU TEMPS (Encyklopedia muzyki, red. A. Chodkowski. Warszawa 1995, s. 552-553; Por. Olivier Messiaen. La Cit cleste Das himmlische Jerusalem. ber Leben und Werk des franzsischen Komponisten, Hrsg. T. Schlee, D. Kmper, Kln 1998; Recepcja twrczoci Oliviera Messiaena. Materiay Midzynarodowej Konferencji Naukowej 11-12 grudnia 1998, red. M. Zduniak. Wrocaw 2000)

25 Por. R. Majewski, VIII Okrg Wojskowy Wehrmachtu we Wrocawiu (1936-1945), Wrocaw 1991; P. Stanek, W niewoli niemieckiej. Informator wystawy staej Centralnego Muzeum Jecw Wojennych w ambinowicach-Opolu. Opole 2011; M. Flemming, Jecy wojenni: studium prawno-historyczne. Warszawa 2000

105

Komendantur obozu jenieckiego w Grlitz (obecnie: Zgorzelec) utworzono pod koniec sierpnia 1939 r. w koszarach, we wschodniej czci miasta, w dzielnicy Moys (obecnie: Ujazd). Pod zabudow obozu przeznaczono osiemnastohektarowe pole. Pocztkowo obz mia charakter przejciowy (Durchgangslager), jednak jeszcze we wrzeniu 1939 roku przeksztacono go w obz stay Stalag VIII A Grlitz (Manschaftsstammlager), dla onierzy szeregowych i podoficerw. Administracyjnie podlega VIII Okrgowi Wojskowemu we Wrocawiu. Szacuje si, e w latach II wojny wiatowej przeszo przez niego ok. 100-120 tys. jecw wojennych. Byli wrd nich Polacy, Francuzi, Belgowie, Brytyjczycy, Wosi, Sowacy, onierze jugosowiascy oraz onierze Armii Czerwonej.

26

W warunkach narzuconej organizacji ycia kontroli i izolacji jecy podejmowali prby tworzenia namiastek normalnego ycia, uciekajc przed obozow rzeczywistoci, tsknot za najbliszymi i depresj, poprzez udzia w rnych formach aktywnoci, w tym muzycznej. W Stalagu VIII A Grlitz dziaao kilka amatorskich zespow muzycznych oraz profesjonalna dwudziestoczteroosobowa orkiestra, pod kierunkiem Belga Ferdynanda Carona. Instrumenty nabywano sumptem wasnym, cz przekazywana bya rwnie w paczkach Czerwonego Krzya. W stalagu zaoono take teatr, na potrzeby ktrego zaadaptowano cz baraku 27 B pralni przeksztacono w scen, reszt pomieszczenia zajmowaa widownia z drewnianymi awami przeznaczonymi dla ok. 400 miejsc. Programy artystyczne podlegay cenzurze. Surowo zabraniano wykonywania utworw o treciach patriotycznych i narodowych. Jecy prezentowali szeroki repertuar, od klasyki po satyry i komedie wojskowe. Przedstawienia teatralne przeplatano wariacjami muzycznymi, koncertami muzyki klasycznej i autorskimi aranacjami utworw, nawizujc do motyww ludowych pastw, z ktrych pochodzili internowani. Za zgod wadz obozowych zaoono rwnie atelier-rekwizytorni, celem przygotowywania kostiumw i scenografii oraz reperacji odziey. W obozie zawizaa si take grupa zoona z artystw plastykw i architektw, pod kierunkiem Aberta Moiry, ktrej czonkowie przygotowywali wystawy prac plastycznych i rkodziea artystycznego, tj. rysunki, rzeby, makiety. Artyci wykonywali ponadto elementy konstrukcji scenicznych oraz zaprojektowali szereg funkcjonalnych udogodnie, ktre wykorzystywano z powodzeniem w rnego typu pomieszczeniach uytkowych na terenie obozu, tj. kuchnia, czy anie. W 1943 roku, wadze obozowe wyday zgod na wystawianie sztuk teatralnych rwnie dla jecw przebywajcych poza stalagiem, w komandach pracy. W tym samym roku liczb przedstawie teatralnych oraz koncertw ograniczono do szeciu w miesicu. Jesieni 1944 roku, teatr definitywnie zamknito z powodu wykrycia na terenie obozu nielegalnej radiostacji.

27

26

J. Lusek, A. Goetze, Stalag VIII A Grlitz. Historia teraniejszo przyszo, (w:) ambinowicki Rocznik Muzealny 2011, t. 34, s. 30-34

27 Archiwum Centralnego Muzeum Jecw Wojennych w ambinowicach-Opolu, Materiay i Dokumenty, Raporty Komisji Midzynarodowego Czerwonego Krzya, sygn. 18, raport z 13 czerwca 1941 r., k. 2; raport z 19 lutego 1942 r., k. 5; raport z 12 wrzenia 1942 r., k. 11; raport z 20 lutego 1943 r., k. 18; raport z 27 maja 1944 r., k. 31 i 42-43; R. Zgobicki, ycie kulturalne w obozie jecw wojennych w Zgorzelcu, (w:) Rocznik Jeleniogrski 1980, t. 18, s. 117-120; H. Lauerwald, Im fremden Land, s. 46-47 i 50; J. Lusek, A. Goetze, op. cit., s. 36-39; Por. V. Rezler-Wasielewska, Dziaalno naukowo-owiatowa polskich jecw wojennych w niemieckich i radzieckich obozach podczas

106

Przeszo w wyrany sposb wyznaczya w tym miejscu, naznaczonym cierpieniem tysicy jecw Stalagu VIII A Grlitz, tor dla teraniejszoci i przyszoci. Stanowi punkt odniesienia dla budowania tosamoci regionalnej, narodowej i ponadnarodowej. Postaci, ktra spaja dwa wiaty rzeczywisto II wojny wiatowej oraz czasy wspczesne jest Olivier Messiaen (1908-1992), jeden z najwikszych francuskich kompozytorw XX wieku, ktry w Stalagu VIII A Grlitz, jako jeniec wojenny, spdzi dziewi miesicy. W tym czasie skomponowa, a nastpnie wsplnie z profesjonalnymi muzykami, rwnie jecami Stalagu VIII A Grlitz, wykona KWARTET NA KONIEC CZASU (QUATUOR POUR LA FIN DU TEMPS) wybitne dzieo, ktre na trwae weszo do kanonu historii muzyki powanej XX w. Jego prapremiera miaa miejsce 15 stycznia 1941 roku, stanowia niewtpliwie jeden z najbardziej nieprawdopodobnych koncertw, jakie miay miejsce nie tylko w Stalagu VIII A Grlitz, ale w obozach jenieckich podczas II wojny wiatowej w ogle (Ryc. nr 1).

28

Kultura rozumiana alegorycznie w kontekcie kompasu, nakierowana jest na sztuk. To ona wyznacza jej kierunek. Drog, czasami trudn i strom, musi kady czowiek,

kade pokolenie i kade spoeczestwo pokona samodzielnie. (Albrecht Goetze)

Rycina nr 1: Stalag VIII A Grlitz. Plakat koncertu w baraku teatralnym.

rdo: Archiwum MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN, Grlitz

II wojny wiatowej. Opole 2011, s. 51-56; D. Kisielewicz, ycie kulturalne w stalagach jako forma oporu wobec wroga, (w:) ambinowicki Rocznik Muzealny 1983, t. 6, s. 63-77

28 J. Stankiewicz, Powstanie Kwartetu na koniec Czasu w Stalagu VIII A Grlitz (1940/1941). Oliver Messiaen w krgu polskiej inteligencji i artystw, (w:) ambinowicki Rocznik Muzealny 2010, t. 33, s. 103-121

107

3. Pami i dialog a dziaalno MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN w Grlitz w zakresie edukacji muzycznej

W grudniu 2004 r. powsta zamys utworzenia na terenach poobozowych w Zgorzelcu, miejscu tak wanym w kontekcie wsplnej historii, Europejskiego Centrum Edukacyjno-Kulturalnego Zgorzelec-Grlitz MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN, z myl o modziey ksztaccej si na kierunkach muzycznych oraz artystach, nie tylko dwch ssiadujcych z sob miast Zgorzelca i Grlitz, ale rwnie caego regionu, a nawet Europy. W przyszoci Centrum bdzie realizowao zadania miejsca pamici, ale przede wszystkim stanie si paszczyzn dla rozwoju nauki i szeroko pojtych dziaa artystycznych, w kooperacji z instytucjami kulturalnymi wojewdztwa dolnolskiego oraz kraju zwizkowego Saksonia. W perspektywie ma to by miejsce otwarte dla tych, ktrzy w duchu dialogu i tolerancji pragn budowa przyszo, w oparciu o wspln histori i dziedzictwo oraz zasady uniwersalnego humanizmu.

Przedsiwzicie, o niewtpliwie szczeglnym charakterze, jest jedynym tego typu projektem na obszarze Euroregionu Nysa, obejmujcym tak szerok ofert edukacyjn, kierujc szczegln uwag na wartoci ksztatujce samowiadomo historyczn i tosamo kulturow, w kontekcie wychowania dla pamici. Piecz nad realizacj projektu objo Stowarzyszenie MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN, ktre rozpoczo dziaalno w grudniu 2006 roku, pod kierunkiem dr Albrechta Goetze. Honorowy patronat nad powzit inicjatyw obja wdowa po Olivierze Messiaenie Yvonne Loriod (1924-2010). Projekt zyska rwnie oficjaln akceptacj Ministerstwa Nauki i Sztuki Saksonii oraz wadz wojewdzkich i samorzdowych wojewdztwa dolnolskiego.

Muzyka Oliviera Messiaena ma wymiar uniwersalny, jest midzykulturowym mediatorem czasu i miejsca. Uchwycenie owej niematerialnej ponadczasowoci przywiecao rwnie autorowi koncepcji architektonicznej powstajcego Centrum Ruairi OBrienowi. Metaforycznie pojmowana pami nawizuje w jego projekcie do wiata dwikw, przez pryzmat form geometrycznych. Na kompleks skada si maj obiekty o cylindrycznej formie, tworzc dwie wyspy Wysp Pamici i Wysp Nadziei (Ryc. 2). Przyjta koncepcja ma kierowa uwag zwiedzajcych ku nieograniczonej przestrzeni. Stanowi jednoczenie alegori dialogu, jaki zachodzi midzy wiatem wewntrznym czowieka i wiatem zewntrznym. Przestrzenno formy nawizuje rwnie do postaci Oliviera Messiaena, zorientowanego i otwartego na innych. W budynkach przewidziane s powierzchnie wystawiennicze, powiecone historii Stalagu VIII A Grlitz oraz Olivierowi Messiaenowi, jak rwnie sala koncertowa i studia nagra.29

29

Archiwum MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN w Grlitz, Ruair OBrien, Meetingpoint Music Messiaen Zgorzelec. An Urbanistic-architectural Concept for a European Centre of Education and Culture in Zgorzelec Poland; J. Lusek, Europejskie Centrum Edukacyjno-Kulturalne Zgorzelec-Grlitz MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN, atyku w druku

108

Rycina nr 2: Projekt Europejskiego Centrum Edukacyjno-Kulturalnego Zgorzelec-Grlitz MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN autorstwa Ruairi OBriena. Wyspa Pamici i Wyspa Nadziei

rdo: Archiwum MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN, Grlitz

Od lipca 2007 r. Stowarzyszenie prowadzi na terenach poobozowych warsztaty historyczne, przy wsparciu Fundacji Pami, Odpowiedzialno, Przyszo (Erinnerung, Verantwortung, Zukunft) oraz Niemieckiego Powszechnego Zwizku Opieki nad Grobami onierskimi (Volksbund Deutscher Kriegsgrberfrsorge). W ramach midzynarodowych obozw letnich rokrocznie latem i jesieni na terenach poobozowych po wczesnym Stalagu VIII A Grlitz pracuj modzi ludzie z caej Europy, m.in. z Polski, Niemiec, Ukrainy, Litwy, Rosji,

109

Biaorusi, Modawii i Wielkiej Brytanii. Pod okiem historykw i archeologw porzdkuj i pielgnuj pozostaoci po zabudowie obozowej (Ryc. 3).

30. Prace

poczone s z warsztatami historycznymi, ktrych celem jest przekazywanie wiedzy na temat funkcjonowania obozw jenieckich, w szczeglnoci za zapoznanie uczestnikw spotka z histori miejsca i czasu oraz tragedi osadzonych w Stalagu VIII A Grlitz. Niejednokrotnie modzie czy prace nad porzdkowaniem terenw poobozowych z dziaalnoci artystyczn, w postaci form ekspresji muzycznej, plastycznej i literackiej. Na miejscu wczesnego baraku teatralnego i kaplicy Stalagu VIII A Grlitz wzniesiono 13 stycznia 2010 roku metalowe konstrukcje autorstwa rzebiarza Matthiasa Beiera, dla ktrych inspiracj dzieo Oliviera Messiaena KWARTET NA KONIEC CZASU. Inicjatywa ta staa si inspiracj dla poczenia obozu letniego w 2012 r. z warsztatami rzeby w metalu. Celom edukacyjnym su ponadto tablice informacyjne przy wejciu na teren Miejsca Pamici Narodowej oraz wzdu wczesnej drogi obozowej. W sposb sowno-graficzny ilustruj histori i topografi obozu.

Reguy nie rzdz muzyk i nie tworz sztuki. Muzyka nie potrzebuje regu jest przejawem syszalnej pomysowoci w nieskoczonoci.

Muzyka ewoluuje nie jest niczym innym jak najwyszym moliwym stopniem do osignicia wolnoci, jest niepowtarzalna, ksztatuje osobowo.

(Albrecht Goetze)

Rycina nr 3: Worckamp na terenach poobozowych.

rdo: Archiwum MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN, Grlitz.

30

Junge Litauer suchen nach der Fundament einer Kchenbaracke, Schsische Zeitung 22 VII 2009; Knopf und rostigen Nagel gefunden, Schsische Zeitung 30 VII 2009; Statt Ferien am Strand lock Arbeit im Wald, Schsische Zeitung 24 VII 2008; Internationale Jugendbegegnung startet in Zgorzelec, Schsische Zeitung 22 VII 2008; Spurensuche zwischen Musik und Grbern, Niederschlesisches Kurier 2 VIII 2008; Pami o ofiarach wojny, Express Zgorzelecki 12 VIII 2008; Modzie uczy si tolerancji. Praca dla Pokoju Pojednanie nad grobami, (w:) Express Zgorzelecki 29 VII 2008

110

Przekraczajc w sposb wirtualny bram wczesnego Stalagu VIII A Grlitz, odbiorcy zaj dydaktycznych dowiadczaj owej ponadczasowoci, rozumianej w kategoriach spotkania czasu z miejscem. W sposb naturalny stykaj si z histori, jak rwnie z postaci Oliviera Messiaena. Wkraczaj w wiat dwikw, nasuchujc odgosw przyrody, ktre wywary tak ogromne pitno na jego twrczoci i stay si inspiracj dla powstania KWARTETU NA KONIEC CZASU. W miejscu stalagu pozostay przecie lady ludzkiego ducha, ludzkiej niezomnoci i oporu lady, ktre kto kiedy odkryje na nowo i utrwali. Kultywowanie pamici zbiorowej na terenach poobozowych Stalagu VIII A Grlitz rozumiane jest w sposb symboliczny i dosowny jako poszukiwanie ladw, misterne tworzenie faktograficznej mozaiki, ktra dopiero po zoeniu wszystkich elementw ukada si w peen obraz, ale zarazem jako odkrywanie wasnej indywidualnej drogi poznania. Proces ten wydaje si o tyle mniej skomplikowany, e pozosta uchwytny lad pamici w postaci materialnego wytworu dowodu przeszoci w postaci ponadczasowego dziea muzycznego.

Stowarzyszenie MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN angauje si i wspiera liczne projekty realizowane przez szkoy partnerskie. Wrd nich warto wymieni prac, nagrodzon w 2009 r. w oglnoniemieckim konkursie historycznym, pt. Helden: verehrt verkannt vergessen (Bohaterowie: czczeni nierozumiani zapomniani), w ramach ktrego przygotowano projekt powicony yciu Oliviera Messiaena w obozie jenieckim, w latach 1940-1941 (Olivier Messiaen Ein Held des Kriegsgefangenenlagers/Olivier Messiaen bohater obozu jenieckiego). Zrealizowany zosta przez 25 uczniw Gimnazjum im. Joliot-Curie w Grlitz i Gimnazjum nr 1 ze Zgorzelca, pod opiek nauczycieli, tj. Sonji Blo, Jolanty Rbisz i Ewy emeki.

31

Stowarzyszenie MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN podejmuje rwnie szereg projektw nakierowanych na rozwj kulturalno-artystyczny, w kontekcie holistycznego rozwoju przez sztuk w myl motta Europa to muzyka (Europa ist Musik). Na przeomie lat 2004 i 2005, zrealizowano pierwszy projekt plastyczno-muzyczny pt. Obrazki z wystawy (Bilder einer Ausstellung), do kompozycji Modesta Mussorgskiego. Cykl 10 miniatur fortepianowych, skomponowanych w 1874 roku, powsta w oparciu i z inspiracji wystaw akwarel i rysunkw Wiktora Hartmanna, zorganizowan w 1874 roku, po mierci artysty. Szczeglnie 10 obrazw Wiktora Hartmanna zrobio wraenie na Modecie Musorgskim. Kademu z nich powici jedn miniatur, nadajc utworom tytuy analogiczne do tych, jakimi oznaczono malarskie pierwowzory (tj. Grom, Stary zamek, Tuileries, Bydo, Taniec kurczt w skorupkach, Samuel Goldenberg i Szmul, Rynek w Limoges, Katakumby, Chatka na kurzej stopce oraz Wielka brama w Kijowie). W projekcie uczestniczyo okoo tysica osb dzieci z przedszkoli i szk podstawowych, modzie z gimnazjw oraz szk rednich Euroregionu Nysa, tj. z Niemiec, Polski oraz Czech. W efekcie powstay fascynujce prace plastyczne, rwnie w technice graffiti, czego przykadem jest graficzne opracowanie czoa kabiny lokomotywy pocigu popiesznego (ICE-Kopf). Szczegln grup docelow, co warte podkrelenia, stanowiy dzieci w wieku 3-6 lat. W projekcie uczestniczyli m.in. wychowankowie przedszkola Schlumpfenland z Grlitz-Kunnerwitz. Udzia w projekcie, zdaniem Ursuli Roch kierujcej jego realizacj,

31

B.d., Ausgezeichnete Erinnerungsarbeit, (w:) Meetingpoint Music Messiaen, s. 27

111

sta si podstaw do licznych dyskusji, celem precyzyjnego zdefiniowania etapw przedsiwzicia, tj. metod pracy, przygotowania dzieci do poszczeglnych zada w ramach projektu oraz ewaluacji etapowej i oglnej.

32

Realizacj kolejnego z projektw Gemalte Vogelgesnge (Malowane ptasie trele), poczono z obchodami setnej rocznicy urodzin Oliviera Messiaena. Mia on na celu zapoznanie modych odbiorcw z muzyk mistrza oraz przygotowaniem do zwizualizowania dwikw przyrody odgosw ptakw zakltych w nutach. Projekt da dzieciom i modziey okazj do suchania muzyki, z ktr nie maj kontaktu na co dzie. Zadaniem adresatw projektu byo zilustrowanie emocji odbieranych podczas suchania proponowanych fragmentw (trzeciej czci utworu Amsel na klarnet; dziewitej czci utworu claires, w ktrym pojawia si 25 gatunkw ptakw, naladowanych przez 17 instrumentw blaszanych oraz partii Catalogue doideaux) poprzez przelanie na papier obrazw powstaych w wyobrani. Efektem bya wystawa, otwarta 8 padziernika 2008 roku, w foyer Ministerstwa Nauki i Sztuki Saksonii w Drenie. Zaprezentowano cznie ok. 500 dzie plastycznych, wykonanych technik owkow, kredkami i farbami. Uczestnicy projektu mieli od 4-19 lat. Prace nadeszy m.in. z: Sulikowa, Grlitz, Liberca, Hoyerswerdy, Niesky, Bautzen, Lagowa i Zgorzelca.

33

Zdaniem realizatorw projektu uczestnictwo w nim stanowio inspirujce dowiadczenie, szczeglnie w zakresie poszukiwania metod wspierajcych aktywno twrcz i kreatywno, z drugiej za strony pozwolio na uatrakcyjnienie zaj, szczeglnie w przedszkolach i szkoach podstawowych. W projekt zaangaowali si rwnie rodzice, dla ktrych stanowi on dodatkow moliwo do obserwowania i analizowania poczyna indywidualnych. Da take szereg wskazwek teoretyczno-praktycznych w zakresie oglnego rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, funkcjonowania w grupie rwieniczej, ale przede wszystkim szans na podjcie samodzielnej prby zdefiniowania twrczych moliwoci dziecka, w kontekcie pozyskiwania wiedzy, realizowanych dziaa i otwartoci na nowe formy eksploracji poznawanego wiata.

34

Cel cyklicznego projektu Musik macht Flgge (Muzyka uczy lata) koncentruje si na podkreleniu znaczenia muzyki w wielostronnym ksztatowaniu osobowoci dzieci i modziey. Inspiracj w projekcie stanowi przyroda, ze szczeglnym zwrceniem uwagi na rol ptakw, towarzyszcych dzieu Oliviera Messiaena KWARTET NA KONIEC CZASU. Rokrocznie realizacj projektw wiecz festiwale plenerowe w Grlitz i Hellerau, otwarte dla szerokiej publicznoci, podczas ktrych modzi twrcy prezentuj talenty wokalne, aktorskie, instrumentalne i taneczne (Ryc. 4). Podczas realizacji pierwszej edycji projektu, uczniowie z Gimnazjum im. Friedricha Schleiermachera z Niesky stworzyli niesamowity spektakl do muzyki Oliviera Messiaena w aranacji hip-hopowej, do samodzielnie opracowanej choreografii. Spektakl zaprezentowano pod dachem

32

U. Roch, Wie Persnlichkeiten wachsen, (w:) Meetingpoint Music Messiaen. Weil Musik verbindet, Hrsg. Freunde und Frder MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN e.V, s. 11-13; b.d., Warum kultureller Umweltschultz so wichtig ist, (w:) Meetingpoint Music Messiaen, s. 15-16

33Gemalte Vogelgesnge. Protok dostpu: www.smwk.sachsen.de/2029.html (pobrano 1.06.2012 r.) Gemalte Vogelgesnge Ausstellung im Kunstministerium zeigt Bilder von Kindern und Jugendlichen aus Deutschland, Polen und Tschechien. Protok dostpu: (pobrano 1.06.2012 r.) www.medienservice.sachsen.de/medien/news/139683

34 U. Roch, op. cit., s. 12-13

112

Festspielhaus w Drenie, w ramach programu Dzieci na scenie (Kids on Stage) oraz na festiwalu twrczoci w Boxberg. Projekt poczony jest z konkursem plastycznym, z wykorzystaniem dostpnych technik. Pozwala on rwnie na pogbienie wiedzy z zakresu historii regionu, Stalagu VIII A Grlitz oraz specyficznego ekosystemu terenw poobozowych.

35 W roku 2012 projekt

zrealizowano pod hasem przewodnim BACH, die BACHstelze und BA(ch)ROCK(t), przybliajc w niekonwencjonalny sposb twrczo Jana Sebastiana Bacha.

Z odkrywaniem wszechwiata jest jak z odkrywaniem samego siebie, im bardziej zrozumiay staje si wiat wewntrzny,

tym lepiej potrafimy wykorzysta talent nasze skrzyda. (Albrecht Goetze)

Rycina nr 4: Aranacje muzyczno-taneczne. Projekt Musik macht Flgge (Muzyka uczy lata).

rdo: Archiwum MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN, Grlitz.

Celem wprowadzenia modych odbiorcw w wiat muzyki Stowarzyszenie MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN, we wsppracy z Gerhart-Hauptmann-Theater w Grlitz, wsporganizuje cykliczne, comiesiczne koncerty dla dzieci i modziey, pt. Hexentritt & Drachentne. Konzerte fr junge Leute. Przedsiwziciu towarzyszy zeszyt wicze, stanowicy inspiracj dla twrczej aktywnoci dzieci w wieku przedszkolnym i modszym wieku szkolnym. Przedstawienia muzyczne ucz modych odbiorcw kontaktu z muzyk poprzez zabaw maj zapozna dzieci i modzie z instrumentami, gatunkami oraz pojciami muzycznymi.

35

Warum kultureller Umweltschutz so wichtig ist, op. cit., s. 19

113

Dziaania edukacyjne realizowane przez MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN spina w jedn cao wspomnienie prapremiery wykonania dziea O. Messiaena KWARTET NA KONIEC CZASU w warunkach obozowych. Rokrocznie w styczniu przedsiwzicie to jest okazj do spotkania si mionikw muzyki klasycznej, przypomnienia tragedii miejsca i ludzi oraz o idei utworzenia Centrum, bdcej misj Stowarzyszenia MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN. Pod wirtualnym dachem, w zimowej scenerii, na terenach poobozowych organizowany jest koncert, w czasie ktrego modzi twrcy, reprezentujcy pastwa zjednoczonej Europy, tworz wspaniay, peen emocji spektakl.

***

Na terenach po byym Stalagu VIII A Grlitz przeszo w wyrany sposb

styka si z teraniejszoci i przyszoci. Miejsce to stanowi punkt odniesienia dla budowania tosamoci i kultywowania pamici, opartej na wsplnej historii, w wymiarze regionalnym, narodowym i europejskim oraz wsplnego dialogu midzypokoleniowego i midzykulturowego. Postaci, ktra czy przeszo i przyszo odwrcony wiat wartoci II wojny wiatowej oraz wspczesno jest posta Oliviera Messiaena. Kluczem do zrozumienia przeszoci, a zarazem kluczem do przyszoci jest ponadczasowa muzyka, ktra nie zna granic i barier, opiera si wszelkim ograniczeniom i nie wymaga komentarza.

Bibliografia 1. Archiwum Centralnego Muzeum Jecw Wojennych w ambinowicach-

Opolu, Materiay i Dokumenty, Raporty Komisji Midzynarodowego Czerwonego Krzya, sygn. 18

2. Archiwum MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN w Grlitz, Ruair OBrien, Meetingpoint Music Messiaen Zgorzelec. An Urbanistic-architectural Concept for a European Centre of Education and Culture in Zgorzelec Polan

3. Assmann A., Erinnerungsrume. Formen und Wandlungen des kulturellen Gedchtnisses, Mnchen 1999

4. Ausgezeichnete Erinnerungsarbeit, (w:) Meetingpoint Music Messiaen. Weil Musik verbindet, Hrsg. Freunde und Frder MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN e.V., Grlitz 2010

5. Baczko B., Wyobraenia spoeczne. Szkice o nadziei i pamici zbiorowej. Warszawa 1994

6. Bmelburg H.J., Niemiecka okupacja w pamici Polakw, (w:) Polska Niemcy. Wojna i pami, red. J. Kochanowski, B. Kosmala. Warszawa-Poczdam 2009

7. Cichocki R., Podmiotowo w spoeczestwie. Pozna 2003 8. Eigel S., Lernzirkel. Protok dostpu: www.irz-muenchen.de/Umweltb

ildung-Ausarbeitung-Lernezirkel-theoretische_Grundlagen (pobrano 14.02.2011 r.)

9. Encyklopedia muzyki, red. A. Chodkowski. Warszawa 1995 10. Flemming M., Jecy wojenni: studium prawno-historyczne. Warszawa

2000

114

11. Gadowa A., Nelicki A., O moliwociach bycia twrczym z perspektywy aksjologicznej teorii osobowoci, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloskiego 1993, z. 8

12. Gemalte Vogelgesnge. Protok dostpu: www.smwk.sachsen.de/2029.html (pobrano 1.06.2012 r.)

13. Gemalte Vogelgesnge Ausstellung im Kunstministerium zeigt Bilder von Kindern und Jugendlichen aus Deutschland, Polen und Tschechien. Protok dostpu: www.medienservice.sachsen.de/medien/news/139683 (pobrano 1.06.2012 r.)

14. Gnitecki J., Twrcza aktywno uczniw klas pocztkowych. Stan aktualny i perspektywy rozwoju bada, (w:) Teoretyczne odniesienia i praktyczne rozwizania w pedagogice wczesnoszkolnej, red. S. Palka. Katowice 1994

15. Goban-Klas T., Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa-Krakw 2001

16. Gordon E.E., Umuzykalnianie niemowlt i maych dzieci. Teoria i wskazwki praktyczne. Krakw 1997

17. Goriszowski W., Wychowanie muzyczne (edukacja muzyczna) w systemie nauk pedagogicznych konsekwencje metodologiczne, (w:) Wychowanie muzyczne. Stan bada a praktyka edukacyjna, red. A. Biakowski. Lublin 1995

18. Gudjons H., Projektorientiertes Lernen, (w:) W. Einsiedler, Handbuch der Grundschulpdagogik. Bad Heilbrunn 2001

19. Halbwachs M., Spoeczne ramy pamici, tum. M. Krl. Warszawa 2008 20. Hartinger A., Entdeckendes Lernen, (w:) W. Einsiedler, Handbuch der

Grundschulpdagogik und Grundschuldidaktik. Bad Heilbrunn 2001 21. Heller K., Aktuelle Trends, Paradigmen und Strategien der

Hochbegabtenforschung unter besonderer bercksichtigung der musikalischen Begabung, (w:) H.G. Bastian, Interdisziplinre Aspekte und praktische Probleme der Begabungsforschung und Begabtenfrderung. Mainz 1996

22. Internationale Jugendbegegnung startet in Zgorzelec, Schsische Zeitung 22 VII 2008

23. Jankowski D., Wartoci aktywno artystyczna paradygmaty dziaalnoci kulturalnej, (w:) Edukacja kulturalna i dziaalno artystyczna, red. D. Jankowski. Pozna 1996

24. Junge Litauer suchen nach der Fundament einer Kchenbaracke, Schsische Zeitung 22 VII 2009; Knopf und rostigen Nagel gefunden, Schsische Zeitung 30 VII 2009

25. Kamiska B., Kompetencje wokalne dzieci i modziey ich poziom, rozwj i uwarunkowania. Warszawa 1997

26. Kansteiner W., Finding Meaning in Memory: a Methodological Critique of Collective Memory Studies, History and Memory 2002, nr 41

27. Kisielewicz D., ycie kulturalne w stalagach jako forma oporu wobec wroga, ambinowicki Rocznik Muzealny 1983, t. 6

28. Kopff-Muszyska K., Jak prowadzi dialog midzykulturowy? Krakw 2008 29. Lauerwald H., In fremdem Land. Kriegsgefangene im Stalag VIII A Grlitz

(19391945). Tatsachen, Briefe, Dokumente. Grlitz 1996

115

30. Lusek J., Analiza zagadnienia aktywnoci twrczej dziecka w wietle psychologii i pedagogiki, Nauczyciel i Szkoa 2002, nr 1-2

31. Lusek J., Europejskie Centrum Edukacyjno-Kulturalne Zgorzelec-Grlitz MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN, atyku w druku

32. Lusek J., Goetze A., Stalag VIII A Grlitz. Historia teraniejszo przyszo, ambinowicki Rocznik Muzealny 2011, t. 34

33. M. Zaborski, Wspczesne pomniki i miejsca pamici w polskiej i niemieckiej kulturze politycznej. Toru 2011

34. Majewski R., VIII Okrg Wojskowy Wehrmachtu we Wrocawiu (1936-1945). Wrocaw 1991

35. Maklakiewicz T., Magia wizji w wychowaniu muzycznym. (w:) Wychowanie muzyczne. Stan bada a praktyka edukacyjna, red. A. Biakowski. Lublin 1995

36. Makowska D., Teoretyczne podstawy edukacji midzykulturowej, Kwartalnik Pedagogiczny 1990, nr 4

37. Maturzewska M., Kotlarska H., Wybrane zagadnienia z psychologii muzyki. Warszawa 1990

38. Modzie uczy si tolerancji. Praca dla Pokoju Pojednanie nad grobami, Express Zgorzelecki 29 VII 2008

39. Nikitorowicz J., Pogranicze. Tosamo. Edukacja midzykulturowa. Biaystok 1995

40. Olivier Messiaen. La Cit cleste Das himmlische Jerusalem. ber Leben und Werk des franzsischen Komponisten, Hrsg. T. Schlee, D. Kmper. Kln 1998

41. Pami o ofiarach wojny, Express Zgorzelecki 12 VIII 2008 42. Przetacznik-Gierowska M., Zmiany rozwojowe aktywnoci i dziaalnoci

jednostki, [w:] M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, Psychologia rozwoju czowieka. Zagadnienia oglne. Warszawa 1996

43. Pulecki W., Ksztacenie wyzwalajce w edukacji wczesnoszkolnej. Krakw 1996

44. Recepcja twrczoci Oliviera Messiaena. Materiay Midzynarodowej Konferencji Naukowej 11-12 grudnia 1998, red. M. Zduniak. Wrocaw 2000

45. Rvsz G., Einfhrung in die Musikpsychologie. Bern 1972 46. Rezler-Wasielewska V., Dziaalno naukowo-owiatowa polskich jecw

wojennych w niemieckich i radzieckich obozach podczas II wojny wiatowej. Opole 2011

47. Ricoeur P., Pami, historia, zapomnienie, tum. J. Margaski. Krakw 2006

48. Roch U., Wie Persnlichkeiten wachsen, (w:) Meetingpoint Music Messiaen. Weil Musik verbindet, Hrsg. Freunde und Frder MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN e.V. Grlitz 2010

49. Sacher W.A., Suchanie muzyki klasycznej a ksztatowanie emocjonalnoci dzieci, (w:) Sztuka w edukacji i terapii, red. M. Knapik, W.A. Sacher. Krakw 2004

50. Saryusz-Wolska M., Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamici i miastach. Warszawa 2010

116

51. Schrader J., Stadler M., Krber K., Die Bedeutung informeller Lernumgebungen fr die naturwissenschaftliche Grundbildung Erwachsener, Unterrichtswissenschaft 2008, nr. 36

52. Sobodzian Z., Dziaanie jako droga poznania i rozwoju. Warszawa 1961 53. Spurensuche zwischen Musik und Grbern, Niederschlesisches Kurier 2

VIII 2008 54. Stanek P., W niewoli niemieckiej. Informator wystawy staej Centralnego

Muzeum Jecw Wojennych w ambinowicach-Opolu. Opole 2011 55. Stankiewicz J., Powstanie Kwartetu na koniec Czasu w Stalagu VIII

A. Grlitz (1940/1941). Oliver Messiaen w krgu polskiej inteligencji i artystw, ambinowicki Rocznik Muzealny 2010, t. 33

56. Statt Ferien am Strand lock Arbeit im Wald, Schsische Zeitung 24 VII 2008

57. Suwio M., Pozalekcyjna i pozaszkolna edukacja artystyczna perspektyw wszechstronnego rozwoju dziecka, (w:) M. Suwio, Rozwijanie wielorakich zdolnoci czowieka. Wybrane zagadnienia. Toru 2009

58. Szupiluk I., Uwagi o aktualnej sytuacji muzyki, waciwym ksztaceniu muzycznym i potrzebie edukacji humanistycznej. (w:) Wychowanie muzyczne. Stan bada a praktyka edukacyjna, red. A. Biakowski. Lublin 1995

59. Szymaski M. S., Twrczo i style poznawcze uczniw. Warszawa 1987 60. Tokarz A., Dynamika procesu twrczego. Krakw 2005 61. Tomaszewski T., Czowiek jako podmiot i czowiek jako przedmiot, (w:)

Studia z psychologii emocji, motywacji i osobowoci, red. J. Reykowski, O.W. Owczynnikowa, K. Obuchowski. Wrocaw 1977

62. Tyszkowa M., Rola kultury w rozwoju psychicznym jednostki, (w:) M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, Psychologia rozwoju czowieka. Zagadnienia oglne. Warszawa 1996

63. Warum kultureller Umweltschultz so wichtig ist, (w:) Meetingpoint Music Messiaen. Weil Musik verbindet, Hrsg. Freunde und Frder MEETINGPOINT MUSIC MESSIAEN e.V. Grlitz 2010

64. Zgobicki R., ycie kulturalne w obozie jecw wojennych w Zgorzelcu, Rocznik Jeleniogrski 1980, t. 18

65. Zmysowska M., Rozwj muzyczny dziecka od poczcia do 3 roku ycia studium przypadku, (w:) M. Suwio, Rozwijanie wielorakich zdolnoci czowieka. Wybrane zagadnienia. Toru 2009