Język polski 4 - old.mac.pl · z rz Podręcznik, cz. 1, dz. 1 ... kształcenie językowe – zna...

Język polskiPrzewodnik metodyczny dla nauczyciela

Martyna Ciechońska

4

Redaktor seriiWojciech Sygut

Redaktor prowadzącyMartyna Ciechońska

Redaktor merytorycznyKamila Wojda

Redakcja językowa i korektaMarcin Michalczyk, Krystyna Bajor

Redaktor artystycznyMagdalena Sarnot-Wrzecionowska

Projekt i koncepcja artystycznaFutu Creative / Kay Humelt i Rafał Kwiczor

Skład komputerowyOficyna Wydawnicza Pegaz / Rafał Kulig

Redakcja technicznaPaweł Kowalski

Projekt okładkiFutu Creative

IlustracjeKaisu Almonkari i Rafał Kwiczor

Grupa MAC S.A. 2017

ISBN 978-83-8108-063-7

Grupa MAC S.A.25-561 Kielce, ul. Witosa 76tel. 41 366 55 55; faks 41 366 33 02e-mail: [email protected], http://www.mac.pl

Scenariusze lekcji 3

Spis treści

Plan pracy nauczyciela 6Scenariusze lekcji do części I podręcznika 231. Poznajmy się Rozpoczynamy przygodę z językiem polskim w klasie czwartej. Przedmiotowy system oceniania, lektury, podręcznik 23 Poznajmy się! – uczymy się witać, przedstawiać i żegnać 26 Niezwykła przygoda Kajka i Kokosza – poznajemy komiks 28 Moja niezwykła przygoda – tworzymy komiks 29 Opowiem wam pewną historię – tworzymy opowiadanie 30 Zdobywamy wiedzę o czasowniku 33 Uczymy się mówić o sobie 35 Zaprzyjaźnijmy się – uczymy się nawiązywać relacje 39 Śledzimy przygody Mary i Colina 43 Odkrywamy tajemnicę ogrodu 45 Pisownia wyrazów z rz 48 Przykro mi z powodu tego, co się stało – uczymy się przepraszać 49 Świat Ani z Zielonego Wzgórza 50 Historia Ani 52 Uśmiech – mój podarunek dla ciebie 53 Co mówi o tobie twoje ciało 55 Powtórzenie wiadomości i umiejętności z działu 1 Poznajmy się 56 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 1 Poznajmy się 58

2. Z rodziną i przyjaciółmi Zdobywamy wiedzę o rzeczowniku 65 Moje rodzinne drzewo – poznaję historię swojej rodziny 67 Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki (czasownik, rzeczownik) 69 Najważniejsza jest rodzina 71 Gdy w domu brakuje kogoś bliskiego 73 Dom moich marzeń 74 Zdobywamy wiedzę o przymiotniku 75 Prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie 77 Poznajemy pisownię wyrazów z ż 79 Przyjaźń nie zawsze okazuje się prawdziwa 81 Pisownia wyrazów z rz i ż – dyktando 82 Przedstawiam wam mojego przyjaciela 83 Pisownia wyrazów z ó 84 Powtórzenie wiadomości i umiejętności z działu 2 Z rodziną i przyjaciółmi 85 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 2 Z rodziną i przyjaciółmi 86

3. Szkoła na kilka sposobów Co to jest retoryka 92 Czasem dochodzi do nieporozumień 93 Z Antkiem w dawnej szkole 95 Dawna i współczesna szkoła – dyskusja 97 Szkolne popisy Tomka Sawyera 98 Nasz bohater – Tomek Sawyer 99 Poznajemy pisownię wyrazów z u 101 Dlaczego bohater komiksu znalazł się w opałach? 102

Przewodnik metodyczny dla nauczyciela4

Pisownia wyrazów z ó i u – dyktando 103 Zdobywamy wiedzę o przysłówku i przyimku 104 Fantastyczna szkoła pana Kleksa 106 Z wizytą w akademii pana Kleksa 107 Tajemnice pana Kleksa 109 Pisownia wyrazów z h 110 Czy latania na miotle można się nauczyć? 111 W świecie Kajka i Kokosza 112 Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki (przymiotnik, przysłówek, przyimek) 114 Tworzymy wypowiedź pisemną 117 Powtórzenie wiadomości i umiejętności z działu 3 Szkoła na kilka sposobów 118 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 3 Szkoła na kilka sposobów 119

4. Polskie historie, podania i legendy Jak powstała najważniejsza pieśń Polaków 126 Mazurek Dąbrowskiego – pieśń wszystkich Polaków 129 Jak powstała Polska 133 Zdobywamy wiedzę o liczebniku 134 Każdy ma swoją małą ojczyznę 136 Opowiem ci o mojej małej ojczyźnie – tworzenie planu wycieczki po regionie 139 Jak opisać krajobraz 140 Parę słów o wybitnym Polaku 141 Pisownia wyrazów z ch 145 Polskie wschody poetyckie 146 Pisownia wyrazów z h i ch – dyktando 147 Polskie zachody słońca 148 O najsławniejszym polskim mistrzu czarnoksięstwa 149 Powrót Twardowskiego 150 Powtórzenie wiadomości i umiejętności z działu 4 Polskie historie, podania i legendy 151 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 4 Polskie historie, podania i legendy 152

5. W świąteczny czas Zdobywamy wiedzę o zaimku 158 W oczekiwaniu na Świętego Mikołaja 159 Piszemy list do Świętego Mikołaja 161 Świąteczne klimaty 162 Rodzinna Wigilia 167 Dlaczego ubieramy choinkę 169 Zdobywamy wiedzę o zdaniu i równoważniku zdania 171 Tam, gdzie mieszkają anioły 172 Pisownia wyrazów z ą i ę 173 Życzenia na Nowy Rok 174 Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki (czasownik, rzeczownik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek, zdanie i równoważnik zdania) 176 Pisownia wyrazów z ą i ę – dyktando 181 Powtórzenie wiadomości i umiejętności z działu 5 W Świąteczny czas 182 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 5 W Świąteczny czas 188

Scenariusze lekcji do części II podręcznika 1771. Co czujesz? Mówimy o wartościach 188 Dlaczego czasem dzieci nie mogą porozumieć się z rodzicami? 189 Kiedy dzieci nie chcą pić mleka 192 Na czym polegała czarodziejska moc jaskini? 193 Zdobywamy wiedzę o częściach zdania oraz wskazujemy zdania rozwinięte i nierozwinięte 195


Potrzebny mi przyjaciel 196 Kto pyta, nie błądzi. Kto szuka, znajduje – piszemy ogłoszenie 198 Idziemy do zoo 199 Czy dziewczyny i chłopcy rzeczywiście się od siebie różnią? 201 Mikołajek i jego przyjaciele 202 Zdobywamy wiedzę o spójniku 204 Powtórzenie wiadomości i umiejętności z działu 1 Co czujesz? 205 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 1 Co czujesz? 206

2. Baśniowe światy Mówimy o naszych uczuciach – wypracowanie klasowe 213 Udajemy się do krainy baśni 213 Pisownia nie z czasownikami i rzeczownikami 215 Co jest w życiu najważniejsze? 217 Co w głowie, to na języku 218 Pisownia nie z przysłówkami, przymiotnikami i liczebnikami 220 Taki mały może dobrym być 222 Powtórzenie wiadomości o zdaniu 223 Gdy o północy pryska czar 224 Niezwykła podróż jeźdźca 226 Tworzymy opis obrazu 228 Wielka moc wyobraźni 229 Oglądamy film z wyobraźnią – Marzyciel 230 Powtórzenie wiadomości z ortografii 231 Życzenia wyłowione z wody 232 Każdy może być poetą 234 Klasowy slam poetycki 235 Powtórzenie wiadomości i umiejętności z działu 2 Baśniowe światy 237 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 2 Baśniowe światy 238

3. W teatrze wyobraźni Wyobraź sobie, że… – wypowiedź pisemna 243 Rozpoczynamy podróż z Sindbadem 243 Ortografia nie jest nam obca – dyktando sprawdzające 246 Co to jest adaptacja? 247 Bez nich nie byłoby spektaklu 249 Co słychać, a co widać? 251 Kurtyna w górę 252 Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki 253 Co może grać w teatrze 256 Inna pisownia i inna wymowa tych samych wyrazów 257 Powtórzenie wiadomości o głoskach i literach oraz o pisowni wyrazów o trudnej ortografii 258 Powtórzenie wiadomości i umiejętności z działu 3 W teatrze wyobraźni 259 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 3 W teatrze wyobraźni 260 Wakacyjna przygoda z czytaniem 265


Plan pracy nauczyciela

Temat Rodzaj lekcji Zamierzone osiągnięcia uczniaRealizacja podstawy

programowej

Scenariusze lekcji do części 1 podręcznika

Dział 1 Poznajmy się

Lekcja 1 Rozpoczynamy przygodę z językiem polskim w klasie czwartej. Przed-miotowy system oceniania, lektury, podręcznik

lekcja orga-nizacyjna

– zna i akceptuje kryteria oceniania przedmioto-wego;

– rozumie pojęcia: lektury obowiązkowe, lektury uzupełniające;

– wie, jakie lektury będą omawiane na lekcjach języka polskiego w klasie 4;

– samodzielnie dociera do informacji; – sprawnie porusza się po podręczniku i z niego

korzysta.

I. 2. 2)III. 1. 1)IV. 3)

Lekcja 2 Poznajemy się! – uczymy się witać, przedsta-wiać i żegnać

Podręcznik, cz. 1, dz. 1 Poznajmy się, t. 1.1 Witaj, szkoło; żegnajcie, wakacje (wypowiedź, rozmowa, dialog), s. 8–10.

kształcenie językowe

– zna oficjalne i nieoficjalne sposoby witania się i przedstawiania oraz pożegnania;

– przedstawia się, podając w odpowiedniej kolejności imię i nazwisko;

– posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny;

– redaguje tekst krótkiego powitania, przedsta-wienia się, pożegnania;

– okazuje szacunek innym ludziom i stosuje odpowiednie formy powitania oraz pożegnania.

II. 2. 2), 3), 7); 3. 3), 4), 6), 7)

Lekcja 3 Niezwykła przygoda Kajka i Kokosza – poznajemy komiks

Podręcznik, cz. 1, dz. 1 Poznajmy się, t. 1.2 Wspo-mnienia z wakacji: J. Christa, Kajko i Kokosz na wczasach, s. 11–16.

kształcenie literackie

i kulturowe

– zna cechy komiksu;– wie, że komiks jest uznawany za odmianę

literatury;– zna nazwiska polskich twórców komiksu;– porównuje swoje spostrzeżenia dotyczące

komiksu z definicją zamieszczoną w słowniku;– redaguje plan wydarzeń;– opowiada historię na podstawie planu

wydarzeń.

I. 1. 7), 16); 2. 7)III. 1. 1)IV. 1), 5)

Lekcja 4 Moja niezwykła przygoda – tworzymy komiks

Podręcznik, cz. 1, dz. 1 Poznajmy się, t. 1.2 Wspo-mnienia z wakacji: J. Christa, Kajko i Kokosz na wczasach, s. 11–16.


i kulturowe

– wie, jak stworzyć komiks;– pisze plan wydarzeń i na podstawie tworzy

komiks;– aktywnie uczestniczy w lekcji;– rozwija swoją wyobraźnię i koncentrację;– wie, czym są scenariusz, argument, argumentacja;– potrafi argumentować swoje stanowisko,

odnosząc się do faktów, logiki i emocji.

I. 2. 9)III. 1. 2); 2. 3)

Lekcja 5 Opowiem wam pewną historię – tworzymy opowiadania

Podręcznik, cz. 1, dz. 1 Poznajmy się, t. 1.3 Taaaaka ryba! – piszemy opowiada-nie (akapit, opowiadanie, fabuła), s. 17–18.Zeszyt ćwiczeń, s. 92–93.


i kulturowe

– wie, co to jest opowiadanie;– zna cechy opowiadania;– rozumie zasadność występowania w opowia-

daniu wstępu, rozwinięcia i zakończenia;– wie, czym są fabuła, akapit;– dopisuje brakujące fragmenty opowiadania;– samodzielnie redaguje krótkie opowiadanie;– rozwija swoją wyobraźnię i koncentrację.

I. 1. 3), 7); 2. 4)III. 1. 3), 5); 2. 1), 7)



programowej

Lekcja 6–7 Zdobywamy wiedzę o czasowniku

Podręcznik, cz. 1, dz. 1 Poznajmy się, t. 1.4 Być jak (czasownik), s. 19–23.Zeszyt ćwiczeń, s. 4–10.


– zna i rozumie pojęcia: czasownik, czas teraź-niejszy, czas przyszły, czas przeszły, osobowa forma czasownika, bezosobowa forma czasownika (bezokolicznik);

– tworzy i stosuje poprawne formy czasownika;– świadomie posługuje się językiem polskim;– poprawnie zapisuje daty;– korzysta ze słownika języka polskiego;– wie, czym jest zaproszenie i potrafi je poprawnie

zredagować;– dba o poprawność językową.

II. 1. 1), 2), 4. 2)III. 2. 1)IV. 5)

Lekcja 8 Uczymy się mówić o sobie

Podręcznik, cz. 1, dz.1 Poznajmy się, t. 1.5 Mówię o sobie (związek frazeologiczny, podmiot liryczny), s. 24–26.


i kulturowe

– rozumie pojęcia: podmiot liryczny, hymn, autoportret;

– wie, czym są związek frazeologiczny i przysłowie;– korzysta ze słownika języka polskiego;– wskazuje podmiot liryczny w wierszu;– odczytuje przenośny sens wypowiedzi podmiotu

lirycznego;– formułuje kilkuzdaniową wypowiedź w formie

autoprezentacji.

I. 1. 1), 9), 12), 15); 2. 11)III. 1. 3)IV. 1), 5)

Lekcje 9–10 Zaprzyjaźnijmy się – uczymy się nawiązywać relacje

Podręcznik, cz. 1, dz. 1 Poznajmy się, t. 1.6 Razem łatwiej, s. 27–32.


i kulturowe

– rozumie pojęcia: opowiadanie, narrator, postać realistyczna, postać fikcyjna, narracja pierwszo-osobowa, trzecioosobowa;

– odróżnia opowiadanie jako tekst literacki od odpowiadania będącego formą wypowiedzi;

– określa czas i miejsce wydarzeń;– określa nastrój opowiadania; – nazywa uczucia bohaterów;– redaguje rady;– tworzy dalszy ciąg opowiadania;– uczestniczy w dramie.

I. 1. 7), 9), 10), 14), 16III. 2. 7)

Lekcje 11–12 Śledzimy przy-gody Mary i Collina

F.H. Burnett, Tajemniczy ogród

omówienie lektury uzu-pełniającej

– pisze plan wydarzeń;– określa miejsce i czas wydarzeń;– wskazuje bohaterów powieści;– wyszukuje w tekście odpowiednie fragmenty;– opisuje bohaterów;– określa temat i główną myśl tekstu;– redaguje notatkę.

I. 1. 1), 3), 7), 9), 12); 2. 2), 12)III. 2. 4)

Lekcje 13–14 Odkrywamy tajemnicę ogrodu

F.H. Burnett, Tajemniczy ogród


– gromadzi słownictwo dotyczące uczuć i przeżyć;– nazywa uczucia i przeżycia bohaterów;– opisuje przeżycia wywołane kontaktem z przy-

rodą, odwołując się do wrażeń zmysłowych;– za pomocą mimiki, gestów i postawy oddaje

uczucia wywołane opisem przyrody;– wskazuje wartości w utworze;– redaguje notatkę.

I. 1, 9), 20)II. 3. 4)III. 2. 4)

Lekcja 15 Pisownia wyrazów z rz

Podręcznik, cz. 1, dz. 1 Poznajmy się, t. 1.7 Słówka z rz, s. 33–34.Zeszyt ćwiczeń, s. 54–55.


– zna zasady pisowni wyrazów z rz;– poprawnie zapisuje wyrazy z rz i stosuje zasadę

wymiany rz na r;– korzysta ze słownika ortograficznego.

II. 4. 1)IV. 5)



programowej

Lekcje 16–17 Przykro mi z powodu tego, co się stało – uczymy się przepraszać

Podręcznik, cz. 1, dz. 1 Poznajmy się, t. 1.8 Niemiła niespodzianka, s. 35–41.


i kulturowe

– zna pojęcie próżność;– wie, w jakich sytuacjach należy przeprosić;– analizuje przyczyny i konsekwencje zdarzeń oraz

reakcje bohaterów;– porównuje własne opinie z opiniami bohatera;– ocenia postawę bohatera;– formułuje wnioski;– uczestniczy w dyskusji.

I. 1. 9), 19)III. 1. 1)

Lekcja 18–19 Świat Ani z Zielonego Wzgórza

L.M. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza


– określa uczucia wywołane lekturą;– wskazuje elementy świata przedstawionego;– interpretuje tytuł powieści;– rozwija twórcze myślenie.

I. 1. 1), 12), 14)III. 1. 1)

Lekcje 20–21 Historia Ani

L.M. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza


– wyszukuje w tekście odpowiednie fragmenty opisujące wygląd postaci;

– ocenia postawę i zachowanie postaci;– redaguje notatkę.

I. 1. 9), 19)III. 2. 4)

Lekcje 22–23 Uśmiech – mój podarunek dla Ciebie

Podręcznik, cz. 1, dz. 1 Poznaj-my się, t. 1.9 Uśmiechnij się, s. 42–44.


i kulturowe

– określa temat tekstu;– identyfikuje tekst jako tekst informacyjny;– redaguje tekst o osobie, która zasługuje na

Order Uśmiechu;– gromadzi słownictwo potrzebne do napisania

tekstu własnego.

I. 2. 1), 3)III. 2. 4)IV. 1), 9)

Lekcja 24 Co mówi o tobie twoje ciało

Podręcznik, cz. 1, dz. 1 Poznajmy się, t. 1.10 Ale mina (język niewerbalny), s. 45–46.


– rozumie pojęcia: język niewerbalny (mowa ciała), postawa otwarta, postawa zamknięta;

– potrafi rozpoznać elementy mimiki ujawniające emocje i nastrój;

– rozpoznaje rodzaje uśmiechu;– przedstawia komunikat za pomocą gestów;– określa korzyści wynikające z porozumiewania

się niewerbalnego;– korzysta ze słownika frazeologicznego.

II. 3. 3), 4)IV. 5).

Lekcja 25 Powtórzenie wiadomości z działu 1, Poznajmy się

Podsumowanie działu 1, s. 47–48.

lekcja po-wtórzeniowa

– utrwala treści przewidziane z działu 1 Poznajmy się.

Lekcja 26 Sprawdzian wiadomości z działu 1, Poznajmy się

sprawdzian wiadomości

i umiejęt-ności

– opanował treści przewidziane z działu 1 Poznajmy się.

Dział 2 Z rodziną i przyjaciółmi

Lekcja 27–28 Zdobywamy wiedzę o rzeczowniku

Podręcznik, cz. 1, dz. 2 Z rodzi-ną i przyjaciółmi, t. 2.1 Nie ma jak w rodzinie (rzeczownik), s. 50–53.Zeszyt ćwiczeń, s. 11–14.


– zna pojęcia: rzeczownik, przypadek rzeczownika, forma rzeczownika, rodzaj rzeczownika;

– odmienia rzeczowniki przez przypadki i liczby;– określa rodzaj rzeczowników;– korzysta ze słownika języka polskiego.

II. 1. 1), 4), 6)IV. 5)



programowej

Lekcja 29 Moje rodzinne drzewo – poznaję historię swojej rodziny

Podręcznik, cz. 1, dz. 2 Z rodziną i przyjaciółmi, t. 2.2 Rodzinne drzewo (genealo-gia), s. 54–57.


i kulturowe

– rozumie pojęcia: genealogia, drzewo genealo-giczne, ród, rodzina, pokolenie, głowa rodziny, protoplasta, patriarcha;

– rozumie znaczenie nazw określających więzy pokrewieństwa i powinowactwa;

– odczytuje przesłanie wiersza;– wyjaśnia znaczenie związków wyrazowych

i przysłów;– tworzy drzewo genealogiczne swojej rodziny;– korzysta ze słownika frazeologicznego.

I. 1. 15)IV. 5)

Lekcja 30 Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki (czasownik, rzeczownik)

Zeszyt ćwiczeń, s. 4-14.


– rozumie pojęcia: formy czasownika, forma rzeczownika;

– podaje właściwe formy czasowników i rzeczow-ników.

II. 1. 1), 4), 6)

Lekcja 31 Najważniejsza jest rodzina

Podręcznik, cz. 1, dz. 2 Z rodziną i przyjaciółmi, t. 2.3 Mama, tata i ja, s. 58–60.


i kulturowe

– rozumie pojęcia: zwrotka, wers, porównanie, rym;– określa tematy wierszy;– rozpoznaje środki poetyckie;– porównuje wiersze;– korzysta ze słownika języka polskiego.

I. 1. 4), 6)IV. 2), 5)

Lekcja 32 Gdy w domu bra-kuje kogoś bliskiego

Podręcznik, cz. 1, dz. 2 Z rodziną i przyjaciółmi, t. 2.4 Gdy tata nie wraca do domu..., s. 61–65.


i kulturowe

– zna pojęcia: akcja, rytm wiersza, ballada;– wie, czym jest retrospekcja;– określa liczbę wersów w strofie i strof w wierszu

oraz rytm wiersza;– odnajduje w utworze fragmenty, w których

wzrasta i maleje napięcie;– wskazuje wartości w utworze.

I. 1. 2), 6), 20)IV. 1)

Lekcja 33 Dom moich marzeń


i kulturowe

– zna cytaty o domu;– redaguje opis domu marzeń.

III. 2. 1)

Lekcja 34 Zdobywamy wie-dzę o przymiotniku

Podręcznik, cz. 1, dz. 2 Z rodziną i przyjaciółmi, t. 2.5 Serdeczne życzenia dla przyjaciela (przymiotnik), s. 66–68.Zeszyt ćwiczeń, s. 15–18.


– zna pojęcia przymiotnik, rodzaje przymiotnika;– określa liczbę i rodzaj przymiotnika;– zna różne sposoby przekazywania życzeń;– układa życzenia.

II. 1. 1), 4)III. 1. 1)

Lekcja 35 Prawdziwych przy-jaciół poznajemy w biedzie

Podręcznik, cz. 1, dz. 2 Z rodzi-ną i przyjaciółmi, t. 2.6 Cza-sem przyjaźń to nie bajka (epitet, wyrazy przeciwstaw-ne, bajka, morał), s. 69-71.


i kulturowe

– rozumie pojęcie bajka;– odróżnia w bajce wypowiedzi narratora od

wypowiedzi bohatera;– objaśnia morał bajki;– rozpoznaje cechy gatunkowe bajki; – nazywa cechy dobrego przyjaciela;– redaguje opowiadanie.

I. 1. 3), 15)III. 2. 1)



programowej

Lekcja 36 Poznajemy pisow-nię wyrazów z ż

Podręcznik, cz. 1, dz. 2 Z rodziną i przyjaciółmi, t. 2.7 Słówka z ż, s. 72–73.Zeszyt ćwiczeń, s. 56–57.


– zna zasady pisowni wyrazów z ż;– korzysta ze słownika ortograficznego.

II. 4. 1)IV. 5)

Lekcja 37 Przyjaźń nie za-wsze okazuje się prawdziwa

Podręcznik, cz. 1, dz. 2. Z rodziną i przyjaciółmi, t. 2.8 Jacy to przyjaciele? (tworze-nie opisu postaci), s. 74-77.


i kulturowe

– porównuje utwory literackie zawierające ten sam motyw;

– odczytuje morał;– ocenia postępowanie bohaterów.

I. 1. 15), 19)IV. 1)

Lekcja 38 Pisownia wyrazów z rz i ż – dyktando

dyktando – sprawdza poziom wiedzy i umiejętności z zakresu pisowni wyrazów z rz i ż.

Lekcja 39 Przedstawiam wam mojego przyjacielaPodręcznik, cz. 1, dz. 2 Z rodzi-ną i przyjaciółmi, t. 2.8Jacy to przyjaciele? (tworze-nie opisu postaci), s. 74-77.

Zeszyt ćwiczeń, s. 80–82.


i kulturowe

– gromadzi informacje do opisu;– przedstawia osobę według wskazówek;– redaguje opis postaci (przyjaciela).

III. 1. 3); 2. 1)

Lekcja 40 Pisownia wyrazów z ó

Podręcznik, cz. 1, dz. 2 Z rodziną i przyjaciółmi, t. 2.9 Słówka z ó, s. 78–80.Zeszyt ćwiczeń, s. 58–60.


– zna wyjątki ortograficzne pisowni wyrazów z ó;– korzysta ze słownika ortograficznego;– uzasadnia pisownię wyrazów z ó wymiennym;– układa zdania z wyjątkami ortograficznymi.

II. 4. 1)IV. 5)

Lekcja 41 Powtórzenie wia-domości z działu 2 Z rodziną i przyjaciółmi

Podręcznik, cz. 1, dz. 2Z rodziną i przyjaciółmi, Podsumowanie działu 2,s. 81-82.


– utrwala treści przewidziane z działu 2 Z rodziną i przyjaciółmi.

Lekcja 42 Sprawdzian wiadomości i umiejętności działu 2 Z rodziną i przyjaciółmi


i umiejęt-ności

– opanował treści z działu 2 Z rodziną i przyjaciółmi.

Lekcja 43 Co to jest retoryka kształcenie literackie

i kulturowe

– zna termin retoryka;– uczestniczy w rozmowie na zadany temat;– zna zasady tworzenia akapitów;– pisze wypowiedź na wybrany temat.

III. 1. 1), 2), 3), 5)



programowej

Dział 3 Szkoła na kilka sposobów

Lekcja 44 Czasem dochodzi do nieporozumień

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkoła na kilka sposobów, t. 3.1 Lek-cja francuskiego, s. 84–88.


i kulturowe

– analizuje przeżycia bohatera;– ocenia zachowanie postaci;– redaguje wypowiedź z zastosowaniem zwrotów

grzecznościowych.

I. 1. 19)III. 1. 3)IV. 1)

Lekcje 45–46 Z Antkiem w dawnej szkole

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkoła na kilka sposobów, t. 3.2 Dawniej tak było (fikcja literacka), s. 89-94.


i kulturowe

– rozumie pojęcia: fikcja literacka, tekst literacki, tekst nieliteracki;

– określa przyczyny trudności w nauce;– odczytuje treść obrazów;– redaguje wypowiedź na zadany temat.

I. 1. 2); 2. 8)IV. 1)

Lekcja 47 Dawna i współcze-sna szkoła – dyskusja

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkołana kilka sposobów, Link do wiedzy, s. 95.


i kulturowe

– porównuje szkołę XIX-wieczną ze szkołą współczesną;

– uczestniczy w dyskusji.

III. 1. 1)

Lekcja 48 Szkolne popisy Tomka Sawyera

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkoła na kilka sposo-bów, t. 3.3 Tak też bywa w szkole (komizm), s. 96-98.


i kulturowe

– analizuje rozwój akcji;– porównuje fikcję literacką z rzeczywistością;– zna pojęcie komizm;– redaguje plan wydarzeń;– opowiada o planach na przyszłość;– wymyśla dalszy ciąg wydarzeń.

I. 1. 2)III. 1. 1); 2. 7)IV. 1)

Lekcje 49–50 Nasz bohater – Tomek Sawyer

M. Twain Przygody Tomka Sawyera


– określa świat przedstawiony w powieści;– porządkuje punkty planu wydarzeń w kolejności

chronologicznej;– opisuje głównego bohatera;– ocenia zachowanie głównego bohatera;– tworzy pracę plastyczną.

I. 1. 1), 7), 9); 2. 12)

Lekcja 51 Poznajemy pisow-nię wyrazów z u

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkoła na kilka spo-sobów, t. 3.4 Słówka z u (zdrobnienie), s. 99-100.Zeszyt ćwiczeń, s. 61–62.


– korzysta ze słownika ortograficznego;– zna reguły ortograficzne dotyczące pisowni

wyrazów z u.

II. 4. 1)

Lekcja 52 Dlaczego bohater komiksu znalazł się w opa-łach?

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkoła na kilka sposobów, t. 3.5 Czasem mamy poprawkę w szkole, s. 101–103.


i kulturowe

– rozumie pojęcie komiks;– analizuje przyczyny kłopotów bohatera;– określa cechy komiksu;– opowiada zabawną przygodę.

I. 2. 7)IV. 1)

Lekcja 53 Pisownia wyrazów z ó i u – dyktando

dyktando – sprawdza poziom wiedzy i umiejętności z zakresu pisowni wyrazów z ó i u.



programowej

Lekcja 54 Zdobywamy wie-dzę o przysłówku i przyimku

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkoła na kilka sposobów, t. 3.6 W szkole jest wesoło (przy-słówek, przyimek), s. 104–106.Zeszyt ćwiczeń, s. 19–22, 28–29.


– zna zasadę pisowni nie przed przysłówkami odprzymiotnikowymi i nieodprzymiotnikowymi;

– wyróżnia przyimki w tekście;– odróżnia przyimki od przysłówków;– określa czasowniki za pomocą przysłówków;- stosuje przyimki podczas tworzenia opisu terenu.

II. 1. 1)

Lekcja 55 Fantastyczna szkoła pana Kleksa

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkoła na kilka sposobów, t. 3.7 Fan-tastyczna szkoła, s. 107–111.


i kulturowe

– rozumie pojęcie akademia;– zna terminy: fikcja literacka, wydarzenia

fantastyczne, postacie fantastyczne, wydarzenia realistyczne, postacie realistyczne;

– przytacza wypowiedzi narratora i wyróżnia w narracji wypowiedzi oceniające;

– rozróżnia postacie i wydarzenia prawdopodobne (realistyczne) i nieprawdopodobne (fanta-styczne);

– nadaje tytuł plamom barwnym;– w roli bohatera redaguje opowiadanie o fanta-

stycznej lekcji;– korzysta ze słownika języka polskiego.

I. 1. 1), 2)III. 2. 7)IV. 1), 5)

Lekcja 56–57 Z wizytą w aka-demii pana Kleksa

J. Brzechwa, Akademia pana Kleksa

omówienie lektury obo-wiązkowej

– wskazuje elementy świata przedstawionego;– układa plan wydarzeń;– tworzy opis postaci;– wymyśla inne zakończenie powieści.

I. 1. 1), 2), 7)III. 2. 1), 7)

Lekcje 58–60 Tajemnice pana Kleksa

Film pt. Akademia pana Kleksa (reż. Krzysztof Gra-dowski)


– ogląda ekranizację powieści;– porównuje powieść z ekranizacją.

I. 2. 8), 13)

Lekcja 61 Pisownia wyrazów z h

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkoła na kilka sposobów, t. 3.8 Słówka z h, s. 112–113.Zeszyt ćwiczeń, s. 63–64.


– zna zasadę pisowni wyrazów z h.– potrafi korzystać ze słownika ortograficznego.

II. 4. 1)

Lekcje 62–63 Czy latania na miotle można się nauczyć?

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkoła na kilka sposobów, t. 3.9 W szkole latania na... miotle (wyrazy dźwiękonaśladow-cze), s. 114-118.


i kulturowe

– wie, co to jest komiks;– podaje cechy dobrego ucznia;– zna pojęcie wyraz dźwiękonaśladowczy, podaje

odpowiednie przykłady takich wyrazów.

I. 2. 7)IV. 1)

Lekcja 64 W świecie Kajka i Kokosza

J. Christa, Kajko i Kokosz. Szkoła latania


– wskazuje cechy świata przedstawionego;– odróżnia elementy fantastyczne od realistycz-

nych;– ocenia bohaterów;– tworzy plan wydarzeń;– redaguje notatkę.

I. 1. 1), 2), 7)III. 2. 4)

Lekcja 65 Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki (przymiotnik, przysłówek, przyimek)


– utrwala wiadomości o częściach mowy: przymiotniku, przysłówku i przyimku.

II. 1. 1)



programowej

Lekcje 66–67 Tworzymy wypowiedź pisemnąZeszyt ćwiczeń, s. 19-22, 28-29.

sprawdzian umiejętności

– tworzy wypowiedź pisemną na zadany temat. III. 1. 3)

Lekcja 68 Powtórzenie wia-domości z działu 3 Szkoła na kilka sposobów

Podręcznik, cz. 1, dz. 3 Szkołana kilka sposobów, Podsu-mowanie działu, s. 119-120.


– utrwala treści przewidziane z działu 3 Szkoła na kilka sposobów.

Lekcja 69 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 3 Szkoła na kilka sposobówZeszyt ćwiczeń, s. 28-34.


i umiejęt-ności

– opanował treści przewidziane z działu 3 Szkoła na kilka sposobów.

Dział 4 Polskie historie, podania i legendy

Lekcje 70–71 Jak powstała najważniejsza pieśń Polaków

Podręcznik, cz. 1, dz. 4 Polskie historie, podania i legendy, t. 4.1 Jak powstał polski hymn narodowy (notatka historyczna), s. 122-127.


i kulturowe

– dzieli się wrażeniami z lektury tekstu literackiego; – tworzy plan wydarzeń;– określa cechy fikcji literackiej;– tworzy tekst na podany temat.

I. 1. 2), 7)III. 2. 4), 5)IV. 1)

Lekcje 72–73 Mazurek Dąbrowskiego – pieśń wszystkich Polaków

Podręcznik, cz. 1, dz. 4 Polskie historie, podania i legendy, t. 4.2 Baczność! Do hymnu! (refren), s. 128-134.


i kulturowe

– zna symbole narodowe;– dzieli się wrażeniami z lektury tekstu literackiego;– analizuje budowę utworu poetyckiego;– porównuje tekst literacki z notką historyczną;– redaguje tekst na podany temat.

I. 1. 4), 14)III. 2. 4)IV. 1)

Lekcja 74 Jak powstała Polska

Podręcznik, cz. 1, dz. 4. Polskie historie, podania i legendy, t. 4.3 Skąd nasza Polska, s. 135–137.


i kulturowe

– zna pojęcie podanie;– zna podanie o powstaniu Polski;– porównuje informacje o powstaniu Polski

z podania i podręcznika do historii;– redaguje notatkę.– uczestniczy w dyskusji na temat źródeł

historycznych.

I. 1. 1)III. 1. 1) IV. 1)

Lekcja 75 Zdobywamy wie-dzę o liczebniku

Podręcznik, cz. 1, dz. 4 Polskie historie, podania i legendy, t. 4.4 Dwaj biało-czerwoni (liczebnik), s. 138–139.Zeszyt ćwiczeń, s. 23–25.


– zna pojęcia: liczebnik główny i liczebnik porządkowy;

– odczytuje informacje z mapy;– tworzy liczebniki porządkowe od głównych;– stosuje w zdaniu odmianę liczebników.

II. 1. 1)



programowej

Lekcja 76 Każdy ma swoją małą ojczyznę

Podręcznik, cz. 1, dz. 4 Polskie historie, podania i legendy, t. 4.5 U nas jest pięknie, s. 140–145.Zeszyt ćwiczeń, s. 77.


i kulturowe

– rozumie pojęcia: mała ojczyzna, region, miejscowość;

– wyróżnia w tekście środki poetyckie;– odczytuje funkcje powtórzeń i refrenu w wierszu;– opisuje krajobraz przedstawiony na fotografii;– redaguje opis miejsca;– pisze pozdrowienia i wypełnia kartkę pocztową.

I. 1. 4)III. 2. 1)IV. 1)

Lekcja 77–78 Opowiem ci o mojej małej ojczyźnie – tworzenie planu wycieczki po regionie


i kulturowe

– tworzy plan wycieczki po regionie;– wie, jakie są atrakcje różnych regionów Polski.

III. 1. 3)IV. 2), 8)

Lekcja 79 Jak opisać kra-jobraz



i kulturowe

– zna pojęcie opis;– rozpoznaje w opisie elementy kompozycji: wstęp,

rozwinięcie, zakończenie;– gromadzi informacje do opisu;– redaguje opis krajobrazu.

III. 1. 3), 5); 2. 1)

Lekcje 80–81 Parę słów o wybitnym Polaku

Nazywam się… Mikołaj Kopernik


– zna najważniejsze wydarzenia z historii Polski;– zna sylwetki wybitnych Polaków;– wypowiada się o przeczytanym tekście.

III. 1. 1)IV. 3)

Lekcja 82 Pisownia wyrazów z ch

Podręcznik, cz. 1, dz. 4 Polskie historie, podania i legendy, t. 4.6 Słówka z ch, s. 146–148,Zeszyt ćwiczeń, s. 65–66.


– zna zasadę pisowni wyrazów z ch na końcu i wyjątku druh;

– zna regułę ortograficzną dotyczącą wymiany ch na sz.

II. 4. 1)

Lekcja 83 Polskie wschody poetyckie

Podręcznik, cz. 1, dz. 4 Polskie historie, podania i legendy, 4.7 Polskie wschody poetyc-kie, s. 149–150.


i kulturowe

– porównuje dwa wiersze;– odszukuje w wierszu środki poetyckie;– analizuje układ rymów;– wypowiada się na temat zdjęć.

I. 1. 4), 6)IV. 1)

Lekcja 84 Pisownia wyrazów z h i ch – dyktando

dyktando – sprawdza poziom wiedzy i umiejętności z zakresu pisowni wyrazów z h i ch.

Lekcja 85 Polskie zachody słońca

Podręcznik, cz. 1, dz. 4 Polskie historie, podania i legendy, t. 4.8 Tak słońce zachodzi w Polsce, s. 151–152.


i kulturowe

– tworzy własne zakończenia wersów wiersza;– rozpoznaje i wskazuje środki poetyckie;– odczytuje symbolikę barw;– bierze udział w dramie.

I. 1. 4); 2. 12)III. 2. 7)

Lekcja 86–87 O najsław-niejszym polskim mistrzu czarnoksięstwa

Podręcznik, cz. 1, dz. 4 Polskie historie, podania i legendy, t. 4.9 O najsławniejszym pol-skim mistrzu czarnoksięstwa, s. 153–157.


i kulturowe

– wyraża opinie o przeczytanym tekście;– wyszukuje w tekście elementy fantastyczne

i realistyczne.

I. 1. 2), 14)IV. 1)



programowej

Lekcja 88–89 Powrót Twar-dowskiego

Podręcznik, cz. 1, dz. 4 Polskie historie, podania i legendy, t. 4.10 Powrót Twardowskie-go, s.158–164.


i kulturowe

– tworzy plan wydarzeń;– wskazuje elementy fantastyczne;– opowiada fabułę na podstawie sporządzonego

wcześniej planu wydarzeń.

I. 1. 2), 7)IV. 1)

Lekcja 90 Powtórzenie wiadomości z działu 4 Polskie historie, podania i legendy

Podręcznik, cz. 1, dz. 4 Polskiehistorie, podania i legendy, Podsumowanie działu, s. 165–166.


– utrwala treści z działu 4 Polskie historie, podania i legendy

Lekcja 91 Sprawdzian wiado-mości i umiejętności z działu 4. Polskie historie, podania i legendy.


i umiejęt-ności

– opanował treści z działu 4 Polskie historie, podania i legendy.

Lekcja 92 Zdobywamy wie-dzę o zaimku

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, t. 5.1 Pro-szę cię (zaimek), s. 168–170.Zeszyt ćwiczeń, s. 26–27.


– zna pojęcie zaimek;– odróżnia zaimki rzeczowne od przymiotnych;– rozpoznaje zaimki w tekście; – używa zaimków, aby uniknąć powtórzeń; – redaguje instrukcję obsługi.

II. 1. 1)

Dział 5 W świąteczny czas

Lekcja 93 W oczekiwaniu na Świętego Mikołaja

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, t. 5.2 Nie uwierzysz..., s. 171–174.


i kulturowe

– wie, kim był św. Mikołaj;– docieka przyczyn popularności tradycji

mikołajkowej;– analizuje przyczyny różnic w kreowanych

w kulturze wizerunkach św. Mikołaja; – opowiada zdarzenie.

III. 1. 1)IV. 1)

Lekcja 94 Piszemy list do Świętego Mikołaja

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, t. 5.1 Proszę cię (zaimek), t. 5.2 Nie uwierzysz..., s. 170, 174.


i kulturowe

– pisze list w formie tradycyjnej i elektronicznej;– adresuje kopertę;– poznaje pisownię wyrazu: e-mail.

III. 2. 1), 6)

Lekcje 95–96 Świąteczne klimaty

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, t. 5.3 Dlaczego obchodzimy Boże Narodzenie?, s. 175–178.


i kulturowe

– rozumie pojęcia wyraz dźwiękonaśladowczy (onomatopeja), animizacja;

– określa nastrój utworu;– rozpoznaje w utworze elementy tradycji

bożonarodzeniowej;– redaguje wypowiedź na podany temat.

I. 1. 1), 4)III. 2. 4)

Lekcja 97 Rodzinna Wigilia

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, t. 5.4 Rodzinna Wigilia, s. 179–180.


i kulturowe

– zna pisownię wyrazów: gwiazdka i wigilia (mała i wielka litera);

– odnajduje w wierszu środki poetyckie;– określa nastrój wiersza;– redaguje opis sytuacji przedstawionej na

obrazku.



programowej

Lekcje 98–99 Dlaczego ubieramy choinkę

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, t. 5.5 Świąteczne drzewko, s. 181–187.


i kulturowe

– zna tradycje bożonarodzeniowe;– porównuje dwa dłuższe teksty; – cytuje;– samodzielnie wyszukuje informacje.

I. 2. 3)III. 1. 1)IV. 1)

Lekcja 100 Zdobywamy wiedzę o zdaniu i równoważ-niku zdania

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, t. 5.6 Ubieramy choinkę (podmiot, orzeczenie, zdanie, równo-ważnik zdania), s. 188–189.Zeszyt ćwiczeń, s. 35–37.


– rozumie pojęcia: podmiot, orzeczenie, zdanie, zdanie oznajmujące, zdanie pytające, zdanie rozkazujące, zdanie wykrzyknikowe, równo-ważnik zdania;

– rozpoznaje intencje nadawcy;– odczytuje znaki informacyjne;– czyta głośno, nadając zdaniom właściwą

intonację;– tworzy różne rodzaje zdań ze względu na cel

wypowiedzi;– przekształca zdania w równoważniki zdań,

a równoważniki zdań w zdania.

II. 1. 11), 12); 4, 2)

Lekcja 101 Tam, gdzie miesz-kają anioły

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, t. 5.7 Ludzie jak anioły, s. 190–193.


i kulturowe

– podaje przykłady utworów, w których pojawia się motyw anioła;

– określa tematykę utworu;– analizuje zachowanie bohaterów;– redaguje notatkę.

I. 1. 12)III. 2. 4)IV. 1)

Lekcja 102 Pisownia wyra-zów z ą i ę

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, t. 5.8 Słówka z ą i ę, s. 194–195.


– wie, kiedy pisać w wyrazach ą lub ę;– podaje przykłady wymiany ą na ę;– uzupełnia regułę ortograficzną dotyczącą

pisowni wyrazów z ą, ę.

II. 4. 1)

Lekcja 103 Życzenia na Nowy Rok

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, t. 5.9 Szczęśliwego Nowego Roku!, s. 196–198.


i kulturowe

– rozumie pojęcia: kontrast, przenośnia;– rozpoznaje w wierszu epitety, uosobienie,

ożywienie, kontrast, przenośnię;– odczytuje przenośne znaczenie wypowiedzi

podmiotu lirycznego;– wytycza i zapisuje cele na przyszłość;– pisze e-mail z życzeniami.

I. 1. 4)III. 1. 1), 6)IV. 1)

Lekcje 104–105 Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki (czasownik, rzeczownik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek, zdanie i równoważnik zdania)

Zeszyt ćwiczeń, s. 32–34; 45–47.


– utrwala wiadomości z gramatyki o częściach mowy oraz zdaniu i równoważniku zdania.

Lekcja 106 Pisownia wyra-zów z ą i ę – dyktando

dyktando – sprawdza poziom wiedzy i umiejętności z zakresu pisowni wyrazów z ą i ę.

Lekcja 107 Powtórzenie wiadomości z 5 działu Świąteczny czas

Podręcznik, cz. 1, dz. 5 W świąteczny czas, Podsumo-wanie działu, s. 199-200.


– utrwala treści z działu 5 W świąteczny czas.



programowej

Lekcja 108 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z 5 działu W świąteczny czas


i umiejęt-ności

– opanował treści z działu 5 W świąteczny czas.

Scenariusze lekcji do części 2 podręcznika

Dział 1 Co czujesz?

Lekcja 109–110 Mówimy o wartościach


i kulturowe

– rozmawia o wartościach;– tworzy hierarchię wartości; – bierze udział w dramie.

I. 2. 12)III. 1. 1)

Lekcje 111–112 Dlaczego czasem dzieci nie mogą po-rozumieć się z rodzicami?

Podręcznik, cz. 2, dz. 1 Co czujesz?, t. 1.1 Dzieci, rodzice... i drobne spory, s. 6–8.


i kulturowe

– uczy się rozwiązywać konflikty;– podaje propozycję rozwiązania problemu;– analizuje skutki braku komunikacji między

ludźmi;– formułuje radę;– redaguje notatkę.

I. 1. 16)III. 2. 4)IV. 1), 5)

Lekcja 113 Kiedy dzieci nie chcą pić mleka

Podręcznik, cz. 2, dz. 1 Co czujesz?, t. 1.2 Kiedy dzieci nie chcą pić mleka, s. 9–11.


i kulturowe

– analizuje sytuację przedstawioną w wierszu;– wskazuje środku poetyckie;– relacjonuje sytuację z punktu widzenia dziecka

i rodzica;– redaguje notatkę;– określa rytm wiersza;– korzysta ze słownika języka polskiego.

I. 1. 1), 6)III. 2. 4)IV. 1), 5)

Lekcje 114–115 Na czym polegała czarodziejska moc jaskini?

Podręcznik, cz. 2, dz. 1 Co czujesz?, t. 1.3 Zobaczyć siebie, s. 12–17.


i kulturowe

– omawia elementy świata przedstawionego;– formułuje morał;– ocenia prawdopodobieństwo świata przedsta-

wionego.– rozumie pojęcia subiekywizm, obietywizm;

I. 1. 1), 2)III. 1. 1)IV. 1)

Lekcja 116–117 Zdobywamy wiedzę o częściach zdania oraz wskazujemy zdania rozwinięte i nierozwinięte

Podręcznik, cz. 2, dz. 1 Co czujesz?, t. 1.4 Noworoczne zabawy na śniegu (zdanie rozwinięte, zdanie nierozwi-nięte), s. 18–19.Zeszyt ćwiczeń, s. 38–41.


– zna pojęcia: zdanie rozwinięte i nierozwinięte;– rozpoznaje podmiot i orzeczenie w zdaniu;– rozpoznaje typy zdań;– tworzy związki wyrazowe rzeczownika z przy-

miotnikiem;– dopisuje określenia do podmiotu i orzeczenia;– uzupełnia zdania podmiotem i orzeczeniem;– rozwija zdania.

II. 1. 11), 12)

Lekcja 118. Potrzebny mi przyjaciel

Podręcznik, cz. 2, dz. 1 Co czujesz?, t. 1.5 Przyjaciel potrzebny natychmiast!, s. 20–23.


i kulturowe

– omawia elementy świata przedstawionego;– wskazuje elementy realistyczne;– analizuje sytuacje bohatera; – określa temat i główną myśl tekstu.

I. 1. 1), 2), 9), 12), 16)IV. 1)

Lekcja 119 Kto pyta, nie błądzi. Kto szuka, znajduje – piszemy ogłoszenie


i kulturowe

– dostrzega wartość przyjaźni w życiu;– potrafi napisać ogłoszenie.

III. 1. 1); 2. 1)



programowej

Lekcja 120 Idziemy do zoo

Podręcznik, cz. 2, dz. 1 Co czujesz?, t. 1.6 Idziemy z ro-dzeństwem do zoo (zdanie pojedyncze i złożone), s. 24-25.Zeszyt ćwiczeń, s. 42–44.


– rozumie pojęcia: zdanie pojedyncze, zdanie złożone, spójnik;

– odróżnia zdania pojedyncze od zdań złożonych;– tworzy zdania złożone;– przekształca zdania złożone w pojedyncze

i pojedyncze w złożone;

II. 1. 8). 12), 13)

Lekcja 121–122 Dziewczyny i chłopcy różnią się od siebie

Podręcznik, cz. 2, dz. 1 Co czujesz?, t. 1.7 Dziewczyny i chłopcy widzą się czasem inaczej, s. 26–28.


i kulturowe

– rozpoznaje komizm;– określa tematykę utworu;– dostrzega stereotypowość w postrzeganiu

dziewcząt i chłopców.

I. 1. 3), 12)III. 1. 1)IV. 1)

Lekcje 123–124 Mikołajek i jego przyjaciele

R. Goscinny, Mikołajek


– tworzy mapę myśli z pojęciem szkoła;– charakteryzuje narratora;– opowiada o wydarzeniach fabuły;– określa tematykę oraz problematykę utworu;– redaguje notatkę o wybranej przygodzie

bohatera;

I. 1. 1), 3), 7), 9), 10), 11), 12), 16), 19); 2. 12)III. 1. 1), 3)IV. 2)

Lekcja 125 Zdobywamy wiedzę o spójniku

Podręcznik, cz. 2, dz. 1 Co czujesz?, t. 1.8 Czegoś tu brakuje (spójnik), s. 29–30.Zeszyt ćwiczeń, s. 30–31.


– zna pojęcie spójnik;– potrafi rozpoznawać spójniki w tekście;– tworzy zdania połączone spójnikami.

II. 1. 1)

Lekcja 126 Powtórzenie wiadomości z działu 1, Co czujesz?

Podręcznik, cz. 2, dz. 1, Coczujesz?, Podsumowanie działu, [przecinki proste]


– utrwala treści przewidziane z działu 1 Co czujesz?.

Lekcja 127 Sprawdzian wiadomości z działu 1 Co czujesz?


i umiejęt-ności

– opanował treści z działu 1 Co czujesz?

Dział 2 Baśniowe światy

Lekcja 128–129 Mówimy o naszych uczuciach – praca pisemna

wypowiedź pisemna

formułuje wypowiedź pisemną na zadany temat. III. 1. 3)

Lekcja 130 Udajemy się do krainy baśni

Podręcznik, cz. 2, dz. 2 Ba-śniowe światy, t. 2.1 Z wizytą w krainie baśni, s. 34–36.


i kulturowe

– zna tytuły baśni i ich autorów;– uzupełnia tekst wyrazami we właściwej formie;– redaguje kartkę z pamiętnika;– gromadzi słownictwo potrzebne do tworzenia

tekstu.

I. 1. 3)III. 1. 1); 2. 4)



programowej

Lekcja 131 Pisownia nie z czasownikami i rzeczow-nikami

Podręcznik, cz. 2, dz. 2 Ba-śniowe światy, t. 2.2 Słówka z nie (pisownia nie przed czasownikami i z rzeczowni-kami), s. 37–38.Zeszyt ćwiczeń, s. 71–72.


– pisze poprawnie pod względem ortograficznym oraz stosuje reguły pisowni przeczenia nie z różnymi częściami mowy;

– korzysta ze słownika ortograficznego.

II. 4. 1)IV. 5)

Lekcje 132–133 Co jest w ży-ciu najważniejsze?

Podręcznik, cz. 2, dz. 2 Baśniowe światy, t. 2.3 To, co najważniejsze, s. 39–44.


i kulturowe

– rozumie pojęcie baśń;– tworzy hierarchię wartości;– formułuje morał;– rozpoznaje elementy baśniowe w tekście;– redaguje notatkę.

I. 1. 2), 3), 7)III. 2. 4)IV. 1)

Lekcje 134–135 Co w głowie, to na języku

Podręcznik, cz. 2, dz. 2 Ba-śniowe światy, t. 2.4 Magia słów, s. 45–49.


i kulturowe

– opowiada o wydarzeniach fabuły i ustala kolejność zdarzeń;

– zna pojęcie motyw wędrowny;– rozpoznaje motywy wędrowne w baśniach;– odczytuje symboliczne znaczenie przedmiotów

występujących w baśni;– porównuje bohaterów literackich;– określa funkcję kontrastu w baśniach;– w roli bohatera redaguje samoocenę.

I. 1. 1), 2), 3), 7), 16)III. 1. 1)IV. 1)

Lekcja 136 Pisownia nie z przysłówkami, przymiotni-kami i liczebnikami

Podręcznik, cz. 2, dz. 2 Ba-śniowe światy, t. 2.5 Słówka z nie ponownie (nie z przy-miotnikami, przysłówkami i liczebnikami), s. 50–51.Zeszyt ćwiczeń, s. 72.


– pisze poprawnie pod względem ortograficznym oraz stosuje reguły pisowni przeczenia nie z różnymi częściami mowy,


II. 4. 1)IV. 5)

Lekcja 137–138 Taki mały może dobrym być

Podręcznik, cz. 2, dz. 2 Baśniowe światy, t. 2.6 Taki mały może dobrym być, s. 52–60.


i kulturowe

– rozpoznaje cechy baśni w utworze;– rozpoznaje motyw wędrowny;– analizuje zachowanie bohatera;– omawia elementy świata przedstawionego.

I. 1. 1), 2), 3), 9)III. 2. 5)IV. 1)

Lekcja 139–140 Powtórzenie wiadomości o zdaniu



– utrwala wiedzę o zdaniu i częściach zdania.

Lekcja 141–142 Gdy o półno-cy pryska czar

Ch. Perrault, Kopciuszek


– zapoznaje się z biografią pisarza;– zna cechy baśni;– wskazuje elementy baśniowe w utworze;– opowiada o fabule;– wskazuje temat główny;– ocenia postępowanie bohaterów;– wskazuje morał;– pisze baśń inspirowaną poznanym tekstem.

I. 1. ), 3), 7), 9), 12),III. 1. 1); 2. 7)



programowej

Lekcja 143 Niezwykła podróż jeźdźcaPodręcznik, cz. 2, dz. 2 Ba-śniowe światy, 2.7 Niezwykła podróż jeźdźca, s. 61–63.


i kulturowe

– opowiada o marzeniach;– zapoznaje się z dewizą artysty, która przyświe-

cała mu podczas tworzenia obrazu;– opisuje i analizuje dzieło malarskie;– gromadzi słownictwo potrzebne do opisu

obrazu;– wypowiada się na temat świata przedstawio-

nego na obrazie, rozróżnia elementy fanta-styczne i realistyczne.

I. 1. 2); 2. 8)III. 2. 1)

Lekcja 144 Tworzymy opis obrazu


Podręcznik, cz. 2, dz. 2 Ba-śniowe światy, 2.7 Niezwykłapodróż jeźdźca, s. 62.


i kulturowe

– zna twórczość różnych artystów;– zapoznaje się z zasobami internetowymi

z dziedziny sztuki;– opisuje i analizuje obraz;– gromadzi potrzebne słownictwo do opisu

obrazu.

I. 2. 8)III. 2. 1)IV. 9)

Lekcje 145–146 Wielka moc wyobraźni

Podręcznik, cz. 2, dz. 2 Baśniowe światy, t. 2.8 Tylko zapukaj, s. 64–65.


i kulturowe

– zna pojęcie wyobraźnia;– identyfikuje podmiot liryczny;– rozumie znaczenie wyobraźni w procesie

twórczym;– rozpoznaje środki poetyckie;– analizuje treść i budowę wiersza.

I. 1. 1), 4), 9); III. 1. 1)IV. 1), 3)

Lekcja 147–149 Oglądamy film z wyobraźnią – Marzyciel

Film pt. Marzyciel (reż. Marc Forster)


i kulturowe

– poznaje sylwetkę i twórczość pisarza;– ogląda film;– opowiada o wrażeniach po obejrzeniu filmu;– wypowiada się o fabule i bohaterach;– dostrzega znaczenie wyobraźni.

I. 1. 7), 14); 2. 8), 10), 13)III. 1. 1)

Lekcja 150 Powtórzenie wiadomości z ortografii



– utrwala treści z ortografii.

Lekcje 151–152 Życzenia wyłowione z wody

A. Puszkin, Bajka o rybaku i rybce


– formułuje życzenia;– streszcza fabułę;– ocenia zachowanie bohaterów;– wskazuje morał;– wskazuje elementy świata przedstawionego;– rozróżnia elementy realistyczne i fantastyczne;– uczestniczy w rozmowie na zadany temat;– dokonuje przekładu intersemiotycznego.

I. 1. 2), 3), 7), 19); 2. 12)III. 1. 1)

Lekcje 153–154 Każdy może być poetą

Podręcznik, cz. 2, dz. 2 Ba-śniowe światy, t. 2.9 Być po-etą – to wymaga wyobraźni, s. 66–68.


i kulturowe

– nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst;

– identyfikuje tekst publicystyczny;– odróżnia informacje ważne od drugorzędnych;– wskazuje cechy poezji;– dokonuje analizy wybranego wiersza.

I. 1. 14); 2. 1), 5)IV. 1)

Lekcje 155–156 Klasowy slam poetycki


i kulturowe

– zna pojęcie slam poetycki;– przedstawia z innymi swoją twórczość;– ocenia twórczość innych.

I. 1. 14)III. 2. 2)



programowej

Lekcja 157 Powtórzenie wia-domości z działu 2 Baśniowe światy

Podręcznik, cz. 2, dz. 2 Ba-śniowe światy, Podsumowa-nie działu 2, s. 69–70.


– utrwala treści przewidziane z działu 2 Baśniowe światy.

Lekcja 158 Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 2 Baśniowe światy

Zeszyt ćwiczeń, s. 42-44, 71-72.


i umiejęt-ności

– opanował treści z działu 2 Baśniowe światy.

Dział 3 W teatrze wyobraźni

Lekcje 159–160 Wyobraź sobie, że… – wypowiedź pisemna

praca pisemna

– tworzy wypowiedź pisemną na zadany temat. III. 1. 3)

Lekcje 161–162 Rozpoczyna-my podróż z Sindbadem

Podręcznik, cz. 2, dz. 3 W te-atrze wyobraźni, t. 3.1 Szczę-śliwej podróży!, s. 72–78.


i kulturowe

– zna nazwiska wielkich podróżników i odkrywców;– omawia elementy świata przedstawionego;– charakteryzuje bohaterów;– pisze plan wydarzeń; – odczytuje symboliczne znaczenie postaci;– rozpoznaje cechy gatunkowe baśni.

I. 1. 1), 3), 9), 15); 2. 5)IV. 1)

Lekcja 163 Ortografia nie jest nam obca – dyktando sprawdzające


– sprawdza poziom wiedzy i umiejętności z zakresu pisowni wyrazów z trudną ortografią.

Lekcje 164–165 Co to jest adaptacja?

Podręcznik, cz. 2, dz. 3 W teatrze wyobraźni, t. 3.2 Filmowa, teatralna i radio-wa…, s. 79–82.


i kulturowe

– rozumie pojęcia: adaptacja, dialog, monolog, tekst główny, tekst poboczny;

– porównuje tekst adaptacji z dziełem orygi-nalnym;

– dokonuje adaptacji fragmentu tekstu;– przygotowuje słuchowisko radiowe.

I. 2. 10)IV. 1)

Lekcja 166–167 Bez nich nie byłoby spektaklu

Podręcznik, cz. 2, dz. 3 W teatrze wyobraźni, t. 3.3 Za kulisami, s. 83–87.


i kulturowe

– zna nazwy zawodów związanych z teatrem;– ustala zakres obowiązków osób pracujących

w teatrze;– określa cechy i predyspozycje zawodowe osób

związanych z teatrem;– redaguje pytania do tekstu;– wzbogaca słownictwo związane

z pojęciem teatr.

I. 2. 9)IV. 1)

Lekcja 168 Co słychać, a co widać?

Podręcznik, cz. 2, dz. 3 W te-atrze wyobraźni, t. 3.4 Aktor musi wyraźnie mówić (głoska i litera), s. 88–89.Zeszyt ćwiczeń, s. 48–49.


– zna pojęcia głoska i litera;– odróżnia głoskę od litery, samogłoskę od

spółgłoski;– poznaje elementy historii pisma;– wyraźnie artykułuje głoski.

II. 3. 5)



programowej

Lekcje 169–170 Kurtyna w górę

Podręcznik, cz. 2, dz. 3 W teatrze wyobraźni, t. 3.5 Kurtyna w górę, s. 90–93.


i kulturowe

– rozpoznaje tekst reklamowy i analizuje jego funkcję;

– potrafi odczytywać informacje zawarte na plakatach;

– zna pojęcie recenzja;– objaśnia znaczenie dosłowne i przenośne

w poznanych tekstach;– pisze zaproszenie.

I. 1. 15); 2. 1)III. 2. 1)IV. 1)

Lekcja 171 Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki


– opanował treści z gramatyki przewidziane w podstawie progra-mowej.

Lekcja 172 Co może grać w teatrzePodręcznik, cz. 2, dz. 3 W teatrze wyobraźni, t. 3.6 Co może grać w teatrze?, s. 94–95.


i kulturowe

– zna pojęcie rekwizyt;– opracowuje drzewko wyrazowe rodziny wyrazu

rekwizyt;– wypowiada się na temat przeczytanego tekstu;– wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost

i pośrednio;– rozwija wyobraźnię.

I. 2. 2), 9)III. 2. 5)IV. 1)

Lekcja 173 Inna pisownia i inna wymowa tych samych wyrazów

Podręcznik, cz. 2, dz. 3 W te-atrze wyobraźni, t. 3.7 Co słyszę w „rekwizycie”, a co w nim piszę (kiedy inaczej pi-szę, inaczej mówię), s. 96–97.Zeszyt ćwiczeń, s. 50–51.


– zauważa różnicę w wymowie i pisowni wyrazów zawierających spółgłoski twarde;

– zna funkcje głoski i w wymowie;– redaguje notatkę.

II. 3. 5)III. 2. 4)

Lekcja 174 Powtórzenie wiadomości o głoskach i literach oraz zasadach ortograficznych

Zeszyt ćwiczeń, s. 52-53, 73-74.


– opanował treści przewidziane w podstawie programowej.

Lekcja 175 Powtórzenie wia-domości z działu 3 W teatrze wyobraźni

Podręcznik, Podsumowanie działu 3, s. 98–99.


– utrwala treści z działu 3 W teatrze wyobraźni.

Lekcja 176 Sprawdzian wiadomości i umiejętno-ści z działu 3 W teatrze wyobraźni


i umiejęt-ności

– opanował treści z działu 3 W teatrze wyobraźni.

Lekcja 177 Wakacyjna przy-goda z czytaniem

Kształcenie literackie

i kulturowe

– wypowiada się na temat przeczytanych książek;– tworzy listę książek do przeczytania w wakacje;– odgaduje imiona bohaterów literackich.

III. 2. 5)IV. 2)


Scenariusze lekcji

Rozpoczynamy przygodę z językiem polskim w klasie czwartej. Przedmiotowy system oceniania, lektury, podręcznik

Cele lekcji. Uczeń: Środki dydaktyczne

– zna i akceptuje kryteria oceniania przedmiotowego;– rozumie pojęcia: lektury obowiązkowe, lektury

uzupełniające;– wie, jakie lektury będą omawiane na lekcjach języka

polskiego w klasie 4;– samodzielnie dociera do informacji;– sprawnie porusza się po podręczniku i z niego korzysta.

– Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 1

– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4– przykładowy system oceniania– lista lektur dla klasy 4– spis przedmiotów w klasie 4– kartki do zabawy „Zaczarowany ołówek”

Metody pracy Formy pracy

– pogadanka– aktywizująca (zabawy: „Przywitajmy się”, „Zaczaro-

wany ołówek”)

– indywidualna– zbiorowa

Rodzaj lekcji Czas trwania

lekcja organizacyjna 45 minut

Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów po wakacyjnej przerwie. 2. Przedstaw się i powiedz kilka słów o sobie, np. o twoich zainteresowaniach, marzeniach w wieku,

w którym są teraz uczniowie, o powodach wyboru zawodu nauczyciela. Postaraj się stworzyć miłą atmosferę na lekcji.

3. Przeprowadź zabawę „Poznajmy się” w celu zintegrowania klasy i wzajemnego poznania się.Kieruj do uczniów dowolne hasła. Uczniowie, których dotyczy wymagane kryterium, muszą wstać, ukło-nić się albo pomachać nauczycielowi i innym osobom. Każde wezwanie rozpoczynaj zdaniem: Przy-witajcie się z nami wszyscy, którzy przyjechali dziś do szkoły autobusem/tęsknią za wakacjami/lubią czekoladę.Upewnij się, że wszyscy uczniowie wstali chociaż raz. Jeśli nie masz pewności, powiedz: A teraz wszyscy, którzy są na lekcji języka polskiego, wstajemy i do siebie machamy.4. Podaj temat oraz cele lekcji.

Faza realizacyjna

5. Omów z uczniami przedmiotowy system oceniania. Wytłumacz zasady oceniania i ustal, w jaki spo-sób będzie przebiegać współpraca na lekcjach języka polskiego. Podaj uczniom informacje o czę-stotliwości sprawdzianów, zasadach, według których powinni prowadzić zeszyty szkolne, przypomnij o obowiązku przynoszenia na każdą lekcję podręcznika.

6. Poproś uczniów o dokładne obejrzenie podręczników. Zadaj pytania: Czy podoba się wam podręcz-nik do języka polskiego? Jeśli tak, co najbardziej? Jeśli nie, co byście zmienili?

7. Wytłumacz, w jaki sposób będziecie korzystać z podręcznika na lekcji języka polskiego. Posłuż się instrukcją zawartą w podręczniku. Zwróć uwagę na ikony, definicje, informacje dodatkowe, powią-zania z innymi przedmiotami, strony z podsumowaniem działów.

Lekcja 1

Przebieg lekcji


8. Zapytaj uczniów, jak wyglądała ich przygoda z czytaniem w czasie wakacji (np. jakie książki, ciekawe artykuły przeczytali). Powiedz, że w tym roku szkolnym czekają na nich nowe fascynujące przygody z czytaniem. Zaprezentuj listę lektur, które będą omawiane na lekcjach języka polskiego w klasie czwartej.

Faza podsumowująca

9. Zachęć uczniów do zabawy pt. „Zaczarowany ołówek”, której celem jest poznanie potrzeb i oczeki-wań dzieci związanych z prowadzeniem lekcji języka polskiego.

Poproś uczniów, aby zapisali na rozdanych przez ciebie kartkach, co dobrego chcieliby wyczarować dla klasy w tym roku szkolnym na lekcjach języka polskiego, np. Chciałabym/chciałbym, żeby każda lek-cja rozpoczynała się miłym powitaniem. Powiedz uczniom, że mogą napisać na kartkach także prośby i pytania skierowane bezpośrednio do ciebie, np. Chciałabym/chciałbym, żeby pisała Pani/pisał Pan na tablicy większymi literami; Chciałabym/chciałbym zapytać, jaka jest Pani/Pana ulubiona książka, ile razy w tygodniu będą kartkówki itd.

Zbierz wszystkie kartki. Następną lekcję rozpocznij od odpowiedzi na pytania uczniów i omówienia tego, co dobrego uda się wyczarować na lekcjach języka polskiego.

10. Zadaj uczniom pracę domową.– Przygotuj wizytówkę ze swoim imieniem i nazwiskiem, by nauczyciele i inni uczniowie mogli je

łatwiej zapamiętać. Możesz dorysować na wizytówce ulubione zwierzę, roślinę albo przedmiot.– Uzupełnij tabelę z nazwami przedmiotów, których będziesz się uczyć w klasie 4, oraz imionami

i nazwiskami nauczycieli oraz tytułami podręczników (praca domowa dla chętnych).

11. Pożegnaj uczniów.

Załączniki

Przykładowy system oceniania

Co jest oceniane? Jak to jest oceniane? Jaka jest częstotliwość?

aktywność na lekcji oceny 1–6 oraz -/+- - - = 1+ + + = 5

na każdej lekcji

odpowiedź ustna oceny 1–6 3 razy w semestrze (z 3 ostatnich lekcji)

praca pisemna na lekcji (wypracowanie)

oceny 1–6 3 razy w semestrze (zapowiedziane tydzień wcześniej)

sprawdzian oceny 1–6 8 (zapowiedziane tydzień wcześniej)

dyktando oceny 1–6 5 (zapowiedziane tydzień wcześniej)

czytanie i recytacja oceny 1–6 na każdej lekcji

kartkówka oceny 1–6 3–4 (niezapowiedziane, z 3 ostatnich lekcji)

praca domowa oceny 1–6 oraz -/+- - - = 1+ + + = 5

na każdej lekcji

praca w grupie -/+- - - = 1+ + + = 5

na każdej lekcji

brak podręcznika/zeszytu ćwiczeń/zeszytu przedmiotowego

- - - = 1 na każdej lekcji


Lektury do omówienia w klasie 4

Lp. Imię i nazwisko autora Tytuł Data rozpoczęcia Notatki

Spis przedmiotów w klasie 4

Nazwa przedmiotu Imię i nazwisko nauczyciela Liczba godzin w tygodniu Wymagania/notatki


Poznajmy się! – uczymy się witać, przedstawiać i żegnać


– zna oficjalne i nieoficjalne sposoby witania się, przedstawiania oraz żegnania;

– przedstawia się, podając w odpowiedniej kolejności imię i nazwisko;

– posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny;

– redaguje tekst krótkiego powitania, przedstawienia się, pożegnania;

– okazuje szacunek innym ludziom i stosuje odpowiednie formy powitania oraz pożegnania.

– Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 1, s. 8–10

– kartki z zabawy „Zaczarowany ołówek”– kartki z nazwami osób


– pogadanka– ćwiczeniowa– drama (odgrywanie scenek)

– indywidualna– zbiorowa– grupowa


kształcenie językowe 45 minut

Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź listę obecności oraz pracę domową.

2. Odpowiedz na pytania, które zadali ci uczniowie, ustosunkuj się do próśb skierowanych bezpośred-nio do ciebie w zabawie „Zaczarowany ołówek”.

3. Przeczytaj wybrane sugestie uczniów dotyczące tego, w jaki sposób uprzyjemnić, ulepszyć lekcje języka polskiego. Ustalcie wspólnie, co dobrego razem wyczarowaliście. Poleć uczniom, aby zapisali w zeszytach zasady panujące na lekcjach języka polskiego, np. Lekcję rozpoczynamy od miłego powitania, nie przeszkadzamy, kiedy mówi nauczyciel lub wywołane do odpowiedzi dziecko, słucha-my się i szanujemy. Poproś uczniów, aby podpisali się stworzonym w ten sposób regulaminem i go przestrzegali.

4. Porozmawiaj z uczniami o tym, jak zachowują się ludzie, gdy poznają nowe osoby. Poleć, aby obej-rzeli ilustrację zamieszczoną w podręczniku (s. 8) i porozmawiali o tym, co ona przedstawia.

5. Podaj temat oraz cele lekcji.

Faza realizacyjna

6. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1, 2, 3, 4, s. 8–9). Porozmawiajcie wspólnie o sposobach przedstawiania się.

7. Poproś o głośne przeczytanie informacji zawartych w module „Więcej na temat” (s. 9). Wskazana osoba czyta część dotyczącą sposobu przedstawiania się, a następnie chętni uczniowie omawia-ją znaczenie przeczytanego tekstu. Zwróć uwagę, by w wypowiedziach dzieci znalazły się pojęcia język oficjalny, język nieoficjalny.

8. Powiedz uczniom o właściwej kolejności podawania swoich danych: najpierw podajemy imię, a na-stępnie nazwisko – mówimy wtedy: Nazywam się Anna Kowalska. Gdy chcemy się przedstawić, podając tylko swoje imię, mówimy: Jestem Ania, albo Mam na imię Ania. Nie mówimy natomiast: Nazywam się Ania.

Lekcja 2

Przebieg lekcji


Aby ułatwić dzieciom zapamiętanie odpowiedniej kolejności podawania imienia i nazwiska, przeczytaj im krótką rymowankę:

Najpierw podam imię, a potem nazwisko,Aleksandra Miła – wiesz już o mnie wszystko.

Zwróć uwagę na pewne odstępstwo od tej zasady. Powiedz uczniom, że na listach alfabetycznych (np. liście obecności w dzienniku) pojawia się najpierw nazwisko, a później imię.

9. Poproś o głośne przeczytanie kolejnych informacji zawartych w module „Więcej na temat” (s. 10). Wyznaczone osoby czytają po kolei część dotyczącą sposobu podawania ręki na powitanie.

10. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń 3–4 z podręcznika (s. 10), w tym zadania specjalnego z gwiazdką.

Faza podsumowująca

11. Lekcję podsumuj, odgrywając z uczniami scenki powitania, pożegnania, poznawania się. W tym celu poproś osoby chętne o wylosowanie przygotowanych wcześniej karteczek, na których znajdują się nazwy ról, w jakie uczniowie powinni się wcielić.

12. Możesz powiedzieć dzieciom o tym, jak ludzie witają się w różnych krajach.

Sposoby witania się

Japonia Ukłon – w zależności od sytuacji różni się długością trwania i kątem pochylenia.TajlandiaGest „wai” – złożone dłonie przykłada się do twarzy i pochyla głowę.FrancjaPocałunek w policzek.Nowa Zelandia„Hongi” – dotknięcie się czołami i nosami.MalezjaObjęcie dłoni osoby witanej i przyłożenie jej do swojego serca.IndieWypowiedzenie słowa „Namaste” i podniesienie złożonych rąk na wysokość klatki piersiowej.GrecjaPoklepanie się nawzajem po plecach.PolskaPrzywitanie chlebem i solą.

13. Zadaj uczniom pracę domową.– Narysuj w zeszycie scenkę, w której witają się ze sobą dwie osoby. Ułóż i zapisz w dymkach krótki

dialog.


Załączniki

NAZWY OSÓB

nauczycielka bibliotekarz lekarz

kolega z klasy koleżanka ze świetlicy kolega z osiedla

sąsiadka z małym dzieckiem sąsiad w podeszłym wieku ciocia

babcia dziadek kuzynka

przyjaciółka mamy sprzątaczka wujek


Niezwykła przygoda Kajka i Kokosza – poznajemy komiks


– zna cechy komiksu;– wie, że komiks jest uznawany za odmianę literatury;– porównuje swoje spostrzeżenia dotyczące komiksu

z definicją zamieszczoną w słowniku;– redaguje plan wydarzeń;– opowiada historię na podstawie planu wydarzeń; – wie, czym jest argument, argumentacja.


– słownik języka polskiego– kilka komiksów


– rozmowa kierowana– pokaz zdjęć– praca z tekstem



kształcenie literackie i kulturowe 45 minut

Faza wprowadzająca

1. Powitaj klasę, sprawdź obecność oraz pracę domową.

2. Poproś uczniów, aby opowiedzieli o tym, co niezwykłego przydarzyło im się podczas wakacji, kogo spotkali, co zwiedzili. Pozwól dzieciom na swobodne wypowiadanie się, zwracaj jednak uwagę, by odpowiadały pełnymi zdaniami.


Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów o przeczytanie z podręcznika po cichu komiksu Janusza Christy pt. Kajko i Kokosz na wczasach (s. 11–14). Zwróć uwagę na to, by podczas lektury starali się zapamiętać najważniejsze wydarzenia.

5. Zapytaj uczniów o wrażenia po przeczytaniu komiksu, czy zaskoczyło ich zakończenie historii, a może, ich zdaniem, mogła się ona potoczyć inaczej.

6. Poleć dzieciom wykonanie ćwiczeń 1–2 z podręcznika (s. 14). Uczniowie zapisują w zeszytach plan wyda-rzeń w formie równoważników zdań oraz gromadzą słownictwo oznaczające następstwo czasowe (ćw. 2, s. 14). Następnie wybrani uczniowie opowiadają o tym, co przydarzyło się Kajkowi i Kokoszowi, opierając się na planie wydarzeń i zgromadzonym słownictwie.

7. Rozdaj uczniom przyniesione na lekcję komiksy. Porozmawiaj z nimi o tym, czym charakteryzuje się komiks. Zwróć uwagę, że jest on obecnie uznawany za odmianę literatury. Poleć uczniom, aby wyko-nali ćwiczenie z podręcznika (ćw. 6, s. 15).

8. Podziel klasę na grupy i rozdaj każdej z nich słownik języka polskiego. Poleć odnaleźć definicję ko-miksu. Powiedz uczniom, by porównali swoje ustalenia na temat komiksu z definicją słownikową.

9. Przeczytaj krótką historię komiksu:Komiks to historyjka obrazkowa z tekstem, który ogranicza się do umieszczonych w tzw. dymkach wypowiedzi bohaterów i wyrazów dźwiękonaśladowczych (np. boom, trach, łubudu) oraz napisów oznaczających następstwo czasowe. Pierwsze historyjki obrazkowe o humorystycznym charakterze publikowane były w prasie już ponad sto lat temu. Obecnie oprócz tego, że pojawiają się w różnego ro-

Lekcja 3

Przebieg lekcji


dzaju gazetach jako tzw. paski, publikowane są również jako zeszyty. Dużą popularnością cieszą się ko-miksy przedstawiające przygody superbohaterów takich jak Spiderman czy Batman, wydawane przez amerykańskie wydawnictwo Marvel Comics.10. Opowiedz dzieciom o polskich festiwalach poświęconych komiksom, np. Bałtyckim Festiwalu

Komiksu w Gdańsku, Festiwalu Komiksowa Warszawa, Międzynarodowym Festiwalu Komiksu i Gier w Łodzi.

Jeśli masz dostęp do internetu, wyświetl uczniom stronę internetową Muzeum Komiksu w Brukseli, które zostało otwarte w 1989 roku jako pierwsza tego typu placówka na świecie. W jego zbiorach znajdują się oryginalne szkice i pierwsze wydania kultowych komiksów. Stała ekspozycja poświęcona jest Tin Tinowi, Smerfom oraz historii komiksów. W muzeum można zapoznać się z procesem powstawania komiksowych opowieści. Muzealna biblioteka posiada największe zbiory komiksów, liczące łącznie ponad 100 tysięcy pozycji – https://www.comicscenter.net/en/home.

Faza podsumowująca

11. Na zakończenie lekcji zapytaj uczniów, dlaczego komiksy są tak atrakcyjne dla młodych czytelników (ćw. 7, s. 15). Poproś, aby uargumentowali swoje odpowiedzi.

12. Zadaj pracę domową:– Stwórz plan wydarzeń swojej wakacyjnej przygody. Pamiętaj o zwięzłym charakterze planu

i stosowaniu równoważników.13. Pożegnaj uczniów.

Moja niezwykła przygoda – tworzymy komiks


– zna nazwiska polskich twórców komiksu;– wie, jak stworzyć komiks;– pisze plan wydarzeń, na podstawie którego tworzy

komiks;– aktywnie uczestniczy w lekcji;– rozwija swoją wyobraźnię i koncentrację.


– ryza papieru do ksero– kredki, flamastry, kolorowe długopisy– komputer z dostępem do internetu


– praca z tekstem– ćwiczeniowa– drama (odgrywanie scenek)

– zbiorowa– grupowa



Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź listę obecności oraz pracę domową. 2. Podaj temat oraz cele lekcji. Powiedz, że sporządzone w domu plany wydarzeń posłużą na dzisiejszej

lekcji do stworzenia historyjki obrazkowej.

Faza realizacyjna

3. Porozmawiaj z uczniami o tym, czy czytają komiksy, a jeśli tak, to jakie. Wykonajcie wspólnie zadanie specjalne z podręcznika (ćw. 8, s. 15). Stwórzcie wspólnie listę komiksów, które warto przeczytać.

Lekcja 4

Przebieg lekcji


Dzieci podają propozycje i uzasadniają swoje wybory. Możesz uzupełnić listę tytułami (o ile nie pojawią się podczas rozmowy): Janusz Christa, Kajko i Kokosz, Henryk Jerzy Chmielewski, Tytus, Romek i A’Tomek, Bogdan Butenko, To ja, Gapiszon! – które należą do klasyki polskiego komiksu.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o rozwoju tego gatunku w Polsce, sięgnij do artykułu Łukasza Chmie-lewskiego pt. Krótki przewodnik po polskim komiksie, zamieszczonego na stronie internetowej Culture.pl: http://culture.pl/pl/artykul/krotki-przewodnik-po-polskim-komiksie [dostęp: luty 2017].

4. Wskazuj osoby, które będą odczytywać na głos po jednym punkcie z informacji o tym, jak stworzyć ko-miks, zamieszczonej w instrukcji „Krok po kroku” w podręczniku (s. 16). Omawiaj na bieżąco z uczniami każdy akapit, wytłumacz niezrozumiałe fragmenty tekstu.

5. Podziel klasę na grupy czteroosobowe. Każdemu zespołowi wręcz po kilka kartek z papieru ksero. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczenia 9 z podręcznika (s. 15), które dotyczy tworzenia komiksu. Najpierw poleć dzieciom wybranie historii, która stanie się podstawą komiksu, a następnie poproś o przydzielenie ról w grupie (osoby odpowiedzialne za rysunki, osoba odpowiedzialna za pisanie wypowiedzi bohaterów). Poproś o to, by członkowie zepołu współpracowali, dzieląc się pomysłami.

6. Sprawdzaj postępy w pracy drużyn, pomagaj w razie kłopotów, staraj się zachęcać wszystkich uczniów do twórczej aktywności.

Faza podsumowująca

7. Poproś po jednej osobie z każdej grupy, aby zaprezentowała całej klasie stworzony komiks. Pozwól uczniom wyrażać swoje opinie na temat pracy innych. Zwracaj uwagę, aby wypowiadali się z sza-cunkiem na temat tego, co stworzyły pozostałe osoby.

8. Przeprowadź głosowanie na najlepszy komiks. Uczniowie oddają głos na najbardziej wartościowy, ich zdaniem, komiks, podnosząc rękę. Zapisuj na tablicy wyniki. Zwycięzców nagrodźcie brawami.

9. Poproś chętnych uczniów, aby wcielili się w role bohaterów komiksów i odegrali przedstawione hi-storie.

10. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz w zeszycie, dlaczego ludzie opowiadają historie.


Opowiem wam pewną historię – tworzymy opowiadanie


– wie, co to jest opowiadanie, fabuła, akapit;– zna cechy opowiadania;– rozumie zasadność występowania w opowiadaniu

wstępu, rozwinięcia i zakończenia;– dopisuje brakujące fragmenty opowiadania;– samodzielnie redaguje krótkie opowiadanie;– rozwija swoją wyobraźnię i koncentrację.

– Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 1, s. 17–18.

– karta pracy z opowiadaniem.


– praca z tekstem– metoda zajęć praktycznych




Lekcja 5


Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź listę obecności i pracę domową.

2. Porozmawiaj z uczniami o tym, dlaczego ludzie opowiadają historie.

3. Przypomnij, że na poprzedniej lekcji oni również opowiadali historie w formie komiksów. Zapytaj, w jaki inny sposób można zaprezentować jakieś wydarzenia.

4. Poproś o obejrzenie okładek zamieszczonych na s. 17 i odpowiedź na pytania do ilustracji. Pokieruj rozmową w taki sposób, żeby w wypowiedziach dzieci pojawiło się pojęcie opowiadanie. Powiedz, że na dzisiejszej lekcji dowiedzą się, czym ono jest i nauczą się, jak je tworzyć.


Faza realizacyjna

6. Przypomnij o istnieniu formy opowiadania za pomocą obrazków. Powiedz, że w życiu codziennym częściej opowiada się jednak wyłącznie za pomocą słów (ćw. 1, s. 17). Wskaż ucznia, który przeczyta definicję opowiadania z podręcznika (s. 17). Uzupełnij informacje dotyczące opowiadania, posługu-jąc się notatką:

Opowiadanie – to forma wypowiedzi, która polega na przedstawieniu przyczynowo-skutkowego ciągu zdarzeń, czasu i miejsca akcji oraz bohaterów. Cały świat przedstawiony w opowiadaniu powinien być ukazany w sposób barwny, interesującym językiem.

Opowiadanie ma trójdzielną kompozycję:I. Wstęp, który jest wprowadzeniem w świat przedstawiony. Jego długość powinna być porównywalna z długością zakończenia.II. Rozwinięcie, które powinno zajmować największą część pracy. W tej części przedstawiamy prze-bieg akcji, zachowując chronologię wydarzeń (zgodnie z następstwem czasu).III. Zakończenie, w którym umieszczamy swoją ocenę wydarzeń, a także podsumowujemy zdarzenia zaprezentowane w rozwinięciu.

Upewnij się, że wszyscy uczniowie zrozumieli, czym jest opowiadanie. Możesz przeczytać przykładowe opowiadanie, zwróć uwagę na akapity:

Moja wakacyjna przygoda – opowiadanieMoje wakacje zaczęły się nieciekawie. Deszczowa pogoda zachęcała jedynie do oglądania telewizji. W dodatku

rodzice nie planowali żadnego urlopu, więc zapowiadało się na to, że spędzę ten wolny czas w mieście. Byłam zła i rozcza-rowana. Pierwszy tydzień wakacji upłynął mi na narzekaniu i nudzie. Rodzice zaczynali się już niepokoić, gdy zadzwoniła moja najlepsza przyjaciółka Blanka. Zaprosiła mnie do swojej cioci, która mieszka na wsi nad morzem. Nawet rodzice nie sprzeciwiali się temu wyjazdowi, bo widzieli jak bardzo się cieszę.

Spakowałam się i tata odwiózł mnie do Blanki. Razem pojechałyśmy pociągiem do Chłapowa. Tam mieszka jej cio-cia. Spędziłam u niej dwa tygodnie. Było cudownie. Ciocia jest młodszą siostrą mamy Blanki i dawała nam dużo swobody, ale oczywiście starałyśmy się tej wolności nie nadużywać. Raz tylko wybrałyśmy się na noc, pod namiot do okolicznej wsi.

Rozpakowałyśmy się, zapaliłam ognisko, a Blanka rozbiła namiot. Robiło się już ciemno, a my postanowiłyśmy pójść na spacer, nad morze. Okazało się, że to dalej niż myślałyśmy i zapadła prawdziwa ciemność. Nagle potknęłam się o coś wy-stającego na drodze i wpadłam w cierniste krzaki. Czułam, że jestem cała podrapana. Blanka też za chwilę leżała jak długa w jakiejś kałuży. Szybko zorientowałam się, że zgubiłyśmy drogę. Byłam trochę przerażona, za to Blanka udawała dzielną. Była cała w błocie, ale nie traciła dobrego humoru. Tak przynajmniej się zachowywała. Mówiła, że jest pewna, że morze już niedaleko i musimy tam dotrzeć. Odetchnęłam z ulgą, kiedy usłyszałam szum fal. Morze było bardzo spokojne, a widok zapierał dech w piersi. Poprosiłyśmy latarnika, żeby nas skierował w stronę naszego obozu. Okazało się, że jest łatwiejsza i krótsza droga do miejsca, gdzie czekał na nas namiot. Podziękowałyśmy i pobiegłyśmy prosto przed siebie.

Dotarłyśmy na miejsce zmęczone, głodne i pełne wrażeń. Od razu poszłyśmy spać.Następny dzień spędziłyśmy nad morzem, a wieczorem wróciłyśmy już do cioci.To były moje najpiękniejsze dwa tygodnie wakacji.

Za: Małgorzata Jas, Katarzyna Komorowska, Przygoda z nauczaniem. Scenariusze lekcji, cz. 1, s. 92.

Przebieg lekcji


7. Poleć dzieciom wykonanie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 2, s. 17). Polega ono na uzupełnieniu braku-jących fragmentów opowiadania. Poproś, by uczniowie najpierw przeczytali cały tekst, zastanowili się, jak można uzupełnić puste miejsca, i dopiero potem napisali całe opowiadanie.

8. Poproś kilka osób o odczytanie swoich prac. Wspólnie wybierzcie najlepsze opowiadanie, a jego twórcę nagrodźcie brawami.

9. Powiedz uczniom, aby wskazali w swoich opowiadaniach wstęp, rozwinięcie i zakończenie (ćw. 3, s. 18). Wskaż ucznia, który przeczyta definicję akapitu (s. 18).

Faza podsumowująca

10. Zapytaj uczniów, jakie opowiadania lubią najbardziej oraz czym powinien się charakteryzować ten typ wypowiedzi (ćw. 4, s. 18).

11. Zadaj uczniom pracę domową:– Napisz opowiadanie, uzupełniając puste miejsca (karta pracy).– Przypomnij sobie wiadomości o czasowniku z poprzednich klas.– Napisz opowiadanie według planu (zeszyt ćwiczeń, s. 92, OPOWIADANIE) – praca domowa dla

chętnych.


Załączniki

Karta pracy z opowiadaniem

(tytuł – powinien zaciekawić czytelnika)

Od dwóch godzin nieprzerwanie padał deszcz. Na dworze

(jak jest na dworze podczas deszczu?). Niebo (opisz wygląd chmur). Na ulicach

tworzyły się ogromne kałuże, które przechodnie omijali (jak można pokonywać kałuże?).

Janek i Antek siedzieli w domu. Bezczynnie wpatrywali się w okno.

(co robią dzieci podczas deszczu?).

Nagle Antek wpadł na pomysł, że pobawią się w rycerzy. Janek zgodził się bez namysłu, ponieważ od zawsze marzył, żeby zostać rycerzem.

– To ja będę (jaki przydomek może mieć rycerz?) – krzyknął Antek. – I stoczę

walkę ze smokiem, który jest (opisz strasznego smoka).

– A ja będę (podaj inny przydomek rycerza) – powiedział Janek. – I uratuję

księżniczkę z zamku, która (opisz księżniczkę).

Chłopcy tak bardzo zajęli się zabawą, że zupełnie nie zauważyli, kiedy pogoda się poprawiła i wyszło słońce.


Zdobywamy wiedzę o czasowniku


– zna i rozumie pojęcia: czasownik, czas teraźniejszy, czas przyszły, czas przeszły, osobowa forma czasow-nika, bezosobowa forma czasownika (bezokolicznik);

– tworzy i stosuje poprawne formy czasownika;– świadomie posługuje się językiem polskim;– korzysta ze słownika języka polskiego;– dba o poprawność językową.


– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4, s. 4–10






Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów o krótkie opisanie sytuacji, w jakiej się znajdują, np. Jesteśmy w sali lekcyjnej. Pani Ania jest nauczycielką. Zapomniałam długopisu. Zapisz zdania na tablicy i podkreśl czasowniki. Po-wiedz, że dzisiejsza lekcja będzie dotyczyła jednej z najważniejszych części mowy – czasownika.


Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczenia z podręcznika z części Podejmij temat (s. 19). Porozmawiajcie o sposobach wypoczynku, ich zaletach, zagrożeniach płynących z aktywności podejmowanych bez wcześniejszego przygotowania.

5. Poleć dzieciom wykonanie ćwiczenia 1 z podręcznika (s. 19), które polega na wypisaniu z tekstu ko-miksu czasowników.

6. Poproś wybranego ucznia o głośne przeczytanie definicji czasownika znajdującej się na marginesie (s. 19).

Czasownik to część mowy, która nazywa czynności lub stany.

Czasownik odmienia się przez czasy.

7. Poproś wybraną osobę o głośne przeczytanie informacji znajdujących się w tabeli (s. 19).

8. Odczytuj głośno podane niżej zdania i wskazuj uczniów, którzy będą musieli określić czas użytych w zdaniu czasowników.Aniela czeka w kolejce. (czas teraźniejszy)Patrycja opowiedziała mamie, co ciekawego zdarzyło się na wycieczce. (czas przeszły)Igor będzie się uczył francuskiego w przyszłym roku. (czas przyszły)

9. Poleć uczniom zapisanie w zeszytach notatki o tym, że czasownik odmienia się przez czasy.

10. Poproś dzieci o wykonanie kolejnego ćwiczenia z podręcznika (ćw. 2, s. 19). Uczniowie odmieniają czasowniki w czasie przeszłym i przyszłym.

Lekcja 6–7

Przebieg lekcji


11. Wyznacz osobę, która przeczyta głośno informację o tym, że czasowniki odmieniają się przez oso-by (s. 20).

Czasowniki odmieniają się przez osoby (trzy w liczbie pojedynczej i trzy w liczbie mnogiej). Nieosobowa forma czasownika to bezokolicznik.

12. Poproś uczniów, by zapisali w zeszytach bezokoliczniki: umieć, iść, włączać, i odmienili je przez osoby zgodnie z tabelą (ćw. 3, s. 20).

13. Poleć dzieciom zapisanie w zeszytach notatki o tym, że czasownik odmienia się przez osoby.

14. Zaproponuj uczniom, aby ułożyli krzyżówkę z hasłem głównym BEZOKOLICZNIK. Pozostałymi ha-słami powinny być dowolne czasowniki w formie nieosobowej. W razie kłopotów z wymyślaniem bezokoliczników, uczniowie mogą korzystać ze słownika języka polskiego. Podziel klasę na cztero-osobowe grupy i wręcz każdej z nich słownik.

Przykładowa krzyżówka

B Y Ć

E M A N O W A Ć

Z D A Ć

O P O W I E D Z I E Ć

K L A S N Ą Ć

O Z N A C Z Y Ć

L I C Z Y Ć

I G R A Ć

C Z Y T A Ć

Z N I K A Ć

N O S I Ć

I N I C J O W A Ć

K A P R Y S I Ć

14. Wyznacz ucznia, który przeczyta głośno informację o tym, że niektóre czasowniki odmieniają się przez rodzaje (s. 20).

Czasowniki w czasie przeszłym i niektóre czasowniki w czasie przyszłym odmieniają się przez rodzaje.

15. Następnie podyktuj poniższy tekst i poproś o podkreślenie w nim wszystkich czasowników. Poleć uczniom, aby określili czas, osobę i rodzaj zaznaczonych czasowników.

Dzisiaj pada śnieg, a wczoraj było mroźnie i świeciło słońce. Jutro pójdę z kolegami na sanki, a w najbliższy weekend pojadę z rodzicami w góry. W wakacje byłam w Bieszczadach. W tym roku odwiedzimy z klasą Tatry.

16. Poleć uczniom zapisanie w zeszycie informacji o tym, które czasowniki odmieniają się przez rodzaje.

17. Dalszy przebieg lekcji zależy od kolejności wybranych ćwiczeń z podręcznika (ćw. 4–8, s. 20–22) oraz zeszytu ćwiczeń (s. 4–10).

18. Poproś dzieci o wykonanie ćwiczenia 9 z podręcznika (s. 22), które polega na uzupełnieniu tekstu zaproszenia. Przedtem wyjaśnij zasadę tworzenia zaproszenia (metoda pięciu palców). Poproś uczniów o odrysowanie w zeszycie swojej dłoni i zapisanie na jej środkowej części wyrazu: ZAPRO-SZENIE, a na poszczególnych palcach – pytań: Kto zaprasza? Kogo zaprasza? Gdzie zaprasza? Kie-dy zaprasza? Po co zaprasza?

Następnie pokaż przykładowe zaproszenia lub przeczytaj tekst zaproszenia i poproś o udzielenie odpo-wiedzi na pytania z dłoni.

Przykład zaproszenia:

ZaproszenieSerdecznie zapraszam na pierwsze spotkanie kółka teatralnego, które odbędzie się 27 października 2017 roku

o godzinie 16.00 w sali numer 7. Jadwiga Wieczorek, nauczycielka języka polskiego


Faza podsumowująca

19. Sprawdź wiedzę uczniów o czasowniku, zadając im pytania (np. Co to jest czasownik?, Przez co od-mienia się ta część mowy?, Co to jest bezokolicznik?). Poproś dzieci o podanie formy liczby mnogiej czasowników: idę, stoisz, biega.

20. Zadaj uczniom pracę domową:– Wykonaj ćwiczenie z zeszytu ćwiczeń (formy wypowiedzi – zaproszenie, s. 75).– Odmień przez osoby, liczby, rodzaje i czasy czasowniki: stać, przejmować.– Wykonaj zadanie 11 z podręcznika (s. 23) – praca domowa dla chętnych.


Uczymy się mówić o sobie


– rozumie pojęcia: podmiot liryczny, hymn, autoportret;– wie, co to jest związek frazeologiczny, przysłowie;– korzysta ze słownika języka polskiego;– wskazuje osobę mówiącą w wierszu;– odczytuje przenośny sens wypowiedzi podmiotu

lirycznego;– formułuje kilkuzdaniową wypowiedź w formie auto-

prezentacji.


– słownik frazeologiczny– słownik języka polskiego– kartki papieru do ksero– test osobowości


– praca z tekstem– praca z materiałem ilustracyjnym– metoda zajęć praktycznych– aktywizująca (zabawa „Moje imię mówi o mnie”)




Faza wprowadzająca


2. Zaproponuj klasie zabawę „Moje imię mówi o mnie”. Rozdaj uczniom kartki i poproś, aby zapisali na nich swoje imiona pionowo (litera pod literą), a następnie do każdej litery dopisali jakąś informację o sobie. Przykład:T – Tęsknię za wakacjami.O – Oglądam filmy przygodowe.M – Mam w domu żółwia.A – Akceptuję poglądy innych.S – Siedzę w drugiej ławce.Z – Zjadłem na śniadanie płatki z mlekiem.

Poproś dzieci o odczytanie informacji o sobie. Postarajcie się odnaleźć jak najwięcej wspólnych cech, które uczniowie wypisali na kartkach. Informację, która pojawiała się najczęściej, zapisz na tablicy.


Lekcja 8

Przebieg lekcji


Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczenia z podręcznika z części Podejmij temat (s. 24). W razie kłopo-tów pozwól dzieciom korzystać ze słownika frazeologicznego.

5. Wskaż osoby do przeczytania na głos wiersza Józefa Barana pt. Hymn o sobie samym – najwier-niejszym przyjacielu (s. 24–25). Powiedz uczniom, by podczas czytania zwrócili uwagę, jak w utworze zostały użyte związki frazeologiczne, które pojawiły się na początku zajęć.

6. Wspólnie wyjaśnijcie słowa osoby mówiącej w wierszu J. Barana (ćw. 1, s. 25).

7. Zapytaj uczniów: Kto w poznanym wierszu jest najwierniejszym przyjacielem podmiotu lirycznego? Poleć dzieciom, aby przeczytały informację o podmiocie lirycznym znajdującą się na marginesie (ćw. 2, s. 25).

8. Poproś uczniów, by wskazali, który – ich zdaniem – fragment wiersza jest najważniejszy.

9. Poleć wykonanie ćwiczenia 3 z podręcznika (s. 26). Wskaż ucznia, który przeczyta głośno definicję hymnu znajdującą się na marginesie (s. 26).

10. Przyjrzyjcie się wspólnie zdjęciu oraz obrazowi, które są umieszczone w podręczniku (s. 26). Skorzystajcie ze słownika języka polskiego i wytłumaczcie znaczenie słowa autoportret.

Autoportret – 1. portret artysty wykonany przez niego samego; 2. wizerunek pisarza, reżysera itp. w jego własnym dziele.

11. Poleć dzieciom wykonanie kolejnego ćwiczenia z podręcznika (ćw. 4, s. 26). Porozmawiajcie o tym, czy i dlaczego wiersz J. Barana można uznać za wyjątkowy autoportret. Uczniowie redagują krótką notatkę z rozmowy.

Faza podsumowująca

12. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczenia 5 (s. 26), które polega na dokończeniu zdań będących samo-oceną.

13. W ramach podsumowania lekcji zapytaj uczniów, czym jest autoportret, jakie są cechy hymnu i kim jest podmiot liryczny.

14. Oceń pracę uczniów na lekcji.

15. Zadaj pracę domową:– Skorzystaj z internetu i znajdź informacje o Stanisławie Wyspiańskim, którego autoportret znajduje

się w podręczniku (s. 26).– Wykonaj ćw. 6 ze s. 26 podręcznika.– Wykonaj selfie. Wyślij zdjęcie na adres e-mail nauczyciela lub wydrukuj w celu stworzenia galerii.– Rozwiąż test osobowości (praca dla chętnych).



Mocne strony

stały wesoły słuchacz pewny siebie

drobiazgowy spontaniczny skromny zdecydowany

wrażliwy otwarty na kontakty życzliwy wytrwały

kulturalny energiczny cierpliwy samodzielny

idealista towarzyski uczynny człowiek sukcesu

muzykalny miły zrównoważony przekonywujący

analityczny pełen zapału pobłażliwy działacz

głęboki animator zadowolony produktywny

lojalny żywiołowy spokojny lider

programuje rozmowny myśliciel przedsiębiorczy

uporządkowany popularny niewymagający śmiały

przyzwoity czarujący ugadany odważny

perfekcjonista pogodny dyplomatyczny szef

rozważny dynamiczny opanowany o silnej woli

skrupulatny godny zaufania konsekwentny niezależny

oddany lubi zabawę elastyczny pomocny

wierny inspirator taktowny współzawodniczący

okazujący szacunek pokrzepiający powściągliwy szczery

robiący plany wylewny cięty zaradny

zorganizowany optymista tolerancyjny autorytatywny

Test osobowości

Hipokrates, grecki antyczny lekarz, noszący miano „ojca medycyny”, wyróżnił 4 typy osobowości człow-ieka. Wypełnij test i dowiedz się, jakim typem osobowości jesteś.

Na początek określ swoje słabe i mocne strony. Podkreślaj w każdym rzędzie cechę, która pasuje do ciebie. Na koniec zlicz wszystkie podkreślone wyrazy. Od kolumny, w której jest najwięcej podkreśleń rysuj po śladzie i dowiedz się, kim jesteś.


Słabe strony

wybredny powtarza się apatyczny pyszałek

pesymista niezorganizowany izolujący się nieustępliwy

pamiętliwy niekonsekwentny niezdecydowany oporny

przewrażliwiony zapominalski pełen wątpliwości niewspółczujący

wycofujący się wtrąca się nieśmiały dyskutant

malkontent nieprzewidywalny nie angażuje się bezceremonialny

wyobcowany krzykliwy bezmyślny pochopny

wstydliwy popisuje się lękliwy denerwujący

markotny roztargniony zatroskany zapalczywy

obraźliwy chaotyczny nonszalancki pracoholik

introwertyk naiwny nie ma celu apodyktyczny

sceptyk dosadny obojętny nietaktowny

kapryśny gaduła bezbarwny niecierpliwy

przygnębiony niezdyscyplinowany mamrot nieczuły

niepewny żądny uznania ociągający się uparty

niepopularny złośnik powolny nietolerancyjny

samotnik bałaganiarz dystansujący się manipulant

krytykant niespokojny niemrawy dominujący

podejrzliwy zmienny leniwy wyniosły

Liczba: Liczba: Liczba: Liczba:

SANGWINIK CHOLERYK MELANCHOLIK FLEGMATYK

FLEGMATYK

Odznacza się rozwagą i opanowaniem. Czasem trudno go rozgryźć, ponieważ nie lubi okazywać emocji. Ceni sobie ciszę i spokój, nie lubi szumu wokół własnej osoby. Pozytywnie nastwiony do życia, wie, że czasem by-wają gorsze i lepsze dni. Potrafi słuchać z uwagą innych, jest dobrym obserwatorem. Nie lubi podejmować jednak decyzji i opóźnia wykonywanie swoich obowiązków, dlatego dla niektórych może wydać się leniwy. Potrzebuje motywacji do działania. Dobrze radzi sobie w pracy w grupie.


Zaprzyjaźnijmy się – uczymy się nawiązywać relacje


– rozumie pojęcia: opowiadanie, narrator, postać realistyczna, postać fikcyjna, narracja pierwszoosobowa, trzecioosobowa;

– odróżnia opowiadanie jako tekst literacki od odpowiadania będącego formą wypowiedzi;

– ustala czas i miejsce wydarzeń;– określa nastrój opowiadania;– nazywa uczucia bohaterów;– redaguje rady;– tworzy dalszy ciąg opowiadania;– uczestniczy w dramie.


– artykuł– arkusz papieru– markery– małe karteczki


– pogadanka– rozmowa kierowana– praca z tekstem– drama (scenka pt. „Poznaję nową osobę”)




Lekcja 9–10

MELANCHOLIK

SANGWIK

CHOLERYK

wymaga dużo od siebie i innych, jest zdeterminowany, sumienny. Cechuje go wrażliwość i częste wahania nastrojów. Wszelkie uwagi bierze do siebie i traktuje je bardzo poważnie. Nie lubi zwracać na siebie uwagi. Posiada zdolności artystyczne. Umie słuchać i chętnie pomaga innym, jest empatyczny. Odznacza się per-fekcjonizmem i dążeniem do celu. W pracy radzi sobie bardzo dobrze, podporządkowuje się regulaminom. Ostrożnie wybiera przyjaciół, którym pozostaje wierny.

Jest wesoły i spontaniczny. Ma duże poczucie humoru. Potrafi cieszyć się chwilą. Uwielbia być w centrum uwagi. Jest bezpośredni i gadatliwy. Często koloryzuje i przechwala się w opowieściach. Nie jest dobrym słuchaczem, często dominuje w rozmowie. Cechuje go zapominalstwo i chaotyczność. Nie lubi rutyny i nudy. Tryska energią, jest kreatywny i entuzjastyczny. Dzięki dobremu humorowi zjednuje sobie ludzi, najbardziej przepadają za nim dzieci, które uwielbiają się beztrosko bawić.

To urodzony przywódca. Potrafi przewodzić ludźmi, ma silną wolę. Cechuje go ambitne i konsekwentne dą-żenie do celu. Umie organizować pracę innych, często bywa liderem w grupie. Nie potrafi przyznawać się do błędów, jest pewny siebie. Często się denerwuje i nie potrafi ustąpić. Lubi zmiany. Szybko podejmuje decyzje. Bardziej skupia się na pracy niż na relacjach z ludźmi. Jest energiczny i entuzjastyczny. Działa szybko i sku-tecznie. Wiele oczekuje od siebie i innych.


Faza wprowadzająca



3. Zapytaj uczniów, jak rozumieją temat lekcji. Pokieruj rozmową w taki sposób, aby w odpowiedzi pa-dło pojęcie zaufanie. Poproś dzieci, by podały definicję tego terminu. Możesz przytoczyć definicję ze słownika języka polskiego.

Zaufanie – 1. przekonanie, że jakiejś osobie lub instytucji można ufać; 2. przekonanie, że czyjeś słowa, informacje itp. są prawdziwe; 3. przekonanie, że ktoś posiada jakieś umiejętności i potrafi je odpowiednio wykorzystać;Zaufać – 1. powierzyć swoje sprawy osobie lub instytucji, której się ufa; 2. uznać, że czyjeś słowa, informacje itp. są praw-dziwe; 3. uznać, że ktoś posiada jakieś umiejętności i potrafi je odpowiednio wykorzystać.

http://sjp.pwn.pl/szukaj/zaufanie.html

Powiedz, że bez zaufania nie można zbudować prawdziwej przyjaźni i trwałej relacji, oraz że zawieraniu przyjaźni towarzyszy wiele uczuć, których nie należy się obawiać, lecz trzeba się nauczyć sobie z nimi radzić.

Faza realizacyjna

4. Zaproponuj wykonanie poleceń z podręcznika z części Podejmij temat (s. 27). Poproś, aby uczniowie słuchali uważnie czytanego przez ciebie tekstu i po usłyszeniu słowa „Stop”, postarali się pokazać za pomocą gestów, mimiki i ruchu, co czują. Następnie poleć im, aby nazwali uczucia, które pokazali. Wśród odpowiedzi powinny się znaleźć nazwy proponowane w pomocy – strach, przerażenie, cieka-wość, niepewność. Na koniec poproś dzieci, aby zapisały w zeszytach zakończenie usłyszanej historii.

5. Poproś wybrane osoby o głośne przeczytanie fragmentu powieści pt. Tajemniczy ogród (s. 27–30). Wszystkim uczniom poleć, by podczas słuchania zwracali uwagę na uczucia bohaterów i zakończenie tekstu.

6. Zapytaj uczniów, czyje zakończenie okazało się najbardziej podobne do powieściowego. Pozwól przeczytać wybranemu i chętnemu uczniowi swoje zakończenie historii (ćw. 1, s. 30).

7. Następnie zadaj dzieciom pytania: Co kryły drzwi zasłonięte dywanem? Jak Mary odkryła pokój Co-lina? Z jakiego powodu chłopiec był izolowany od wszystkich? Co przeżywali bohaterowie powieści? Jakie były ich uczucia? Dlaczego Mary uważała, że znajduje się w „dziwnym domu”?

8. Poproś uczniów, aby w zeszycie w formie tabeli zapisali, jakie uczucia towarzyszyły Mary i Colinowi (ćw. 2, s. 30).

MARY: Czułam... COLIN: Czułem...

ciekawość, niedowierzanie, współczucie, zaskoczenie samotność, złość, niechęć, nieufność, niepokój

MARY I COLIN: Czuliśmy...

zdziwienie, strach

9. Poproś uczniów, aby wskazali wypowiedzi bohaterów i narratora w przeczytanym fragmencie (ćw. 3, s. 30). Poleć przeczytanie definicji pojęcia narrator, które znajduje się na marginesie w podręczniku (s. 30). Wytłumacz, że narrator to nadawca wypowiedzi, a czytelnicy to jego odbiorcy (NADAWCA – KOMUNIKAT – ODBIORCA).

Poleć dzieciom, aby podały inne przykłady, w których występuje nadawca wypowiedzi, wypowiedź (komunikat) i odbiorca, np. nadawca i odbiorca listu, nauczyciel i dzieci na lekcji, prezenter telewizyjny/radiowy i telewidzowie/słuchacze, prezydent i obywatele.

10. Powiedz uczniom, aby określili, kim jest narrator we fragmencie Tajemniczego ogrodu (ćw. 4, s. 31). Prawidłowa odpowiedź to: Narratorem jest osoba, która nie bierze udziału w wydarzeniach, tylko opo-wiada o nich. Poproś uczniów, aby przytoczyli odpowiednie fragmenty potwierdzające tę odpowiedź.

Przebieg lekcji


11. Poproś uczniów, aby na podstawie ćwiczenia 4 określili typ narracji w przeczytanym fragmencie Tajemniczego ogrodu (ćw. 5, s. 31).

12. Następnie poproś uczniów, aby określili nastrój tekstu w pierwszej i drugiej części utworu. Każda odpowiedź powinna być właściwie uargumentowana (ćw. 6, s. 31).

13. Powiedz uczniom, aby przeczytali definicję opisu, znajdującą się w podręczniku (s. 31), a następnie, korzystając ze schematu umieszczonego w podręczniku i odszukując w tekście odpowiednie frag-menty dotyczące wyglądu postaci, postarali się opisać Mary i Colina (ćw. 7, s. 31).

14. Porozmawiajcie o tym, co powiedział Colin do Mary: Nie lubię ludzi widywać i rozmawiać z nimi. Poproś, aby uczniowie podali przyczyny, dlaczego Colin unikał kontaktu z ludźmi (ćw. 8, s. 32). Zadaj pytania z podręcznika: Czy zdarzyło wam się spotkać taka osobę? Opowiedzcie o niej. Jak należy postępować z osobami o takim nastawieniu jak Colin? Czy wszystkie one naprawdę chcą, aby je zostawić w spokoju?

15. Uświadom uczniom, że unikanie kontaktów przez ludzi może być skutkiem ich chorób, niepełno-sprawności lub złych doświadczeń. Powiedz, że każdą osobę należy traktować z szacunkiem i empa-tią. Nie należy odsuwać się od takich osób ani się z nich wyśmiewać. Zwróć uwagę na to, że niechęć do rozmów może być też spowodowana nieśmiałością. Rozdaj kartki z artykułem pt. Jak radzić sobie z nieśmiałością. Poproś uczniów, aby przeczytali po cichu tekst i wypisali z niego kilka rad, które po-mogą nieśmiałym ludziom nawiązać kontakty. Porozmawiajcie o tych radach. Zapytaj uczniów o ich propozycje, jak radzić sobie z nieśmiałością.

16. Poleć dzieciom wykonanie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 9, s. 32), które polega na wymyśleniu rad dla Mary, dzięki którym mogłaby zdobyć zaufanie Colina. Wytłumacz uczniom zasady pracy metodą kuli śniegowej.

Metoda kuli śniegowej pozwala każdemu uczniowi na zaprezentowanie własnego zdania oraz po-znanie opinii innych na dany temat. Daje również możliwość przedyskutowania i ustalenia wspólnego stanowiska. Wręcz uczniom karteczki, na których napiszą rady dla Mary. Najpierw każdy samodzielnie sporządza rady, następnie pracuje z koleżanką lub kolegą z ławki. Pary łączą się w czwórki, a czwórki w ósemki. W konsekwencji działań na dużym plakacie zostają przedstawione wspólnie przedyskutowane rady.

Faza podsumowująca

17. Podziel klasę na grupy. Poproś uczniów o przygotowanie scenek pt. „Porozmawiajmy” (zadanie 10, s. 32).

18. Na koniec lekcji zaproponuj dzieciom zabawę pt. „Ślepiec”. Dobierz uczniów w pary. Jedno dziecko zamyka oczy, a drugie prowadzi je za rękę, pomagając dotrzeć na drugi koniec sali. Po dotarciu do wyznaczonego miejsca następuje zmiana. Podsumujcie zabawę krótką rozmową o uczuciach i wra-żeniach. Zapytaj, czy „niewidoma” osoba czuła się bezpiecznie. Jak czuł się przewodnik? Zapytaj, czy zaufanie w takich sytuacjach jest istotne.

19. Zadaj pracę domową:– Opisz krótko swój pierwszy dzień w szkole i pierwsze spotkania z nowymi osobami. Jakie uczucia

Ci wtedy towarzyszyły?



Załączniki

Jak poradzić sobie z nieśmiałością

Jeśli często się czerwienisz, boisz odezwać się w towarzystwie albo głośno wypowiedzieć swoje zdanie, jeśli nie chodzisz na prywatki, unikasz ludzi i uważasz, że jesteś osobą szarą, nieciekawą i nijaką, to znaczy, że Twoim problemem jest nieśmia-łość. Jak sobie z nią poradzić?

Nieśmiałość nie jest wadą, ale bardzo utrudnia życie. Osoba nieśmiała jest zwykle przewrażliwiona na swoim punkcie, bojaźliwa, nie dostrzega swoich zalet, a koncentruje się na wadach. W sytuacjach towarzyskich skrępowana, niepewna, trzymająca się na uboczu. Ktoś trafnie powiedział, że nieśmiałość to nic innego, jak brak wiary w siebie. Przemyśl to zdanie. Cierpi na nią około 40% ludzi, jest więc zjawiskiem dosyć powszechnym. Nieśmiałość rodzi się zwykle w dzieciństwie i jest najczęściej skutkiem nadmiernego krytykowania i stosowania wielu zakazów wobec dziecka. Utrudnia życie, jak mało co, dlatego warto włożyć trochę wysiłku, żeby się jej pozbyć. Jak to zrobić? Przeczytaj nasze rady.• Przede wszystkim – przestań traktować siebie tak serio. Pozwól sobie na popełnianie błędów. Na świecie nie ma

ideałów, innym też zdarza się popełniać gafy, zrobić głupstwo itp. Pamiętaj – poczucie humoru na swój temat to znakomity sposób na nieśmiałość.

• Jeśli masz kompleksy i jesteś przekonana/przekonany o własnej nieatrakcyjności, spróbuj coś z tym zrobić. Przestań robić z siebie szarą myszkę, zmień fryzurę, kup sobie ciuch odpowiedni do swojej figury. Poproś kogoś życzliwego o radę. Dobry wygląd dodaje pewności siebie.

• Jeśli masz kłopoty w nawiązaniu kontaktów, pamiętaj, że dobrym sposobem jest mówienie innym ludziom komple-mentów i miłych rzeczy. Nie bój się też poprosić kogoś o pomoc czy o radę. Niezobowiązująca pogawędka na jakiś temat jest dobrą wprawką do nawiązywania znajomości.

• Boisz się odzywać w towarzystwie? Potrenuj w samotności. Opowiedz jakąś historyjkę i nagraj się na magnetofon. Potem posłuchaj, jak wypadło, i jeśli zauważysz jakieś błędy czy potknięcia, popraw je. Nawet jeśli ten sposób wyda Ci się śmieszny, wypróbuj go i... pośmiej się z siebie.

• W czasie rozmowy z innymi nie uciekaj wzrokiem, spróbuj od czasu do czasu spojrzeć w oczy swojemu rozmówcy, daj mu do zrozumienia, że słuchasz tego, co mówi, z uwagą. Mów „aha”, „to ciekawe” itp. Staraj się być dobrym słuchaczem.

• Jeśli boisz się wyrażać głośno własne zdanie, też przećwicz to w samotności. Zadbaj o to, żeby twój głos brzmiał sta-nowczo. Swoje racje wyłóż spokojnie, z przekonaniem. Takie ćwiczenia to naprawdę świetna metoda, zalecana przez psychoterapeutów.

• Jeśli ktoś uśmiecha się do Ciebie, ot tak, bez powodu – odwzajemnij mu uśmiech. Może on też jest nieśmiały?• Zwróć uwagę na to, jak wygląda twoja sylwetka. Czy masz skłonność do garbienia się, chowania głowy w ramiona,

zaciskania dłoni, zaplatania rąk? To wszystko wskazuje na Twoje skrępowanie. Wyprostuj się, opuść ręce, podnieś głowę do góry. Od razu wydasz się osobą pewniejszą siebie i swobodniejszą. To też należy przećwiczyć w samotności.

• Jeśli większość czasu spędzasz w samotności lub przed telewizorem, to uświadom sobie, że nie pomaga to w walce z nieśmiałością. Izolowanie się od innych pozbawia Cię szans i okazji, żeby pokonać strach. Trzeba wyjść do ludzi: umów się na plotki albo do kina z koleżanką czy kolegą.

• Dobrym sposobem na nieśmiałość jest posiadanie psa. Po pierwsze można z nim pogadać o wszystkim, a poza tym pies będzie wyprowadzał Cię na spacery. Dzięki temu możesz nawiązać znajomość z innym właścicielem psa. Łatwiej pokonać nieśmiałość, gdy rozmawia się o czymś, co się bardzo lubi.

Dla nieśmiałych mam jeszcze dużo rad w zapasie, ale najpierw wypróbujcie te, o których napisałam.

Psycholog

PS Ja też byłam bardzo nieśmiałym dzieckiem, a potem nastolatką. Wstydziłam się nawet spytać: Która godzina? Z nieśmia-łości można wyrosnąć. Uszy do góry!

Tekst z „Magazynu 5 · 10 · 15”

Tekst za: M. Jas, M. Miazga, E. Boksa, Przygoda z nauczaniem-uczeniem się. Przewodnik metodyczny dla nauczycieli języka polskiego, klasa IV, cz. 1, Kielce 2004, wkładka IV/6.


Śledzimy przygody Mary i Colina


– pisze plan wydarzeń;– określa miejsce i czas wydarzeń;– wskazuje bohaterów powieści;– wyszukuje w tekście odpowiednie fragmenty;– opisuje bohaterów;– określa temat i główną myśl tekstu;– redaguje notatkę;– tworzy etiudę.

– F.H. Burnett, Tajemniczy ogród– kartki papieru ksero– kredki, flamastry


– praca z tekstem– ćwiczeniowa– drama (etiuda pt. „Zmieniam się”)– praca plastyczna




Faza wprowadzająca


2. Sprawdź znajomość przeczytanej lektury, zadając uczniom pytania:Kim jest Mary Lennox?Dlaczego Mary znalazła się w domu wuja Cravena?Z kim zaprzyjaźniła się Mary, przechadzając się po posiadłości wuja?Co robiła Mary całymi dniami?Jak odnalazła tajemnicze drzwi do ogrodu?Jak zmieniło się życie Colina po tym, jak poznał Mary?Dlaczego wuj nie chciał widzieć swojego syna?Co działo się w tajemniczym ogrodzie?


Faza realizacyjna

4. Przedstaw krótką biografię F.H. Burnett. Jeśli dysponujesz sprzętem multimedialnym, możesz wy-świetlić uczniom zdjęcia pisarki oraz miejsc, w których dorastała i tworzyła, szczególnie dworu Great Maytham Hall.

F.H. Burnett – urodziła się w Anglii i tam dorastała. Jednak po śmierci ojca, w wieku 16 lat przeprowa-dziła się za ocean, do Stanów Zjednoczonych. Tam rozpoczęła się jej pisarska kariera. Tworzyła począt-kowo opowiadania, publikowane na łamach czasopism. Największą sławę przyniosły jej powieści dla dzieci, w tym Tajemniczy ogród i Mała księżniczka.Tę pierwszą książkę napisała w 1911 roku. Inspiracją do jej stworzenia był prawdopodobnie pobyt autor-ki w latach 1898–1907 na angielskim dworze Great Maytham Hall, niedaleko miejscowości Rolvenden, w hrabstwie Kent. Pisarka odnalazła tam zaniedbany ogród.

5. Poproś uczniów, aby określili czas i miejsce wydarzeń.

Czas wydarzeń – od wczesnej wiosny do jesieni (koniec XIX w.).

Miejsce wydarzeń – posiadłość Misselthwaite Manor w hrabstwie Yorkshire należąca do Archibalda Cravena, a także na początku dom rodziców Mary w Indiach.

Lekcja 11–12

Przebieg lekcji


6. Zapytaj uczniów, jak wyglądał dom, do którego trafiła Mary, oraz jakie uczucia w niej wzbudzał. Po-proś, aby przytoczyli odpowiednie fragmenty opisujące dom wuja Cravena. Rozdaj kartki i poleć narysowanie kredkami lub flamastrami domu wuja Cravena. Po upływie wyznaczonego na pracę czasu, zbierz rysunki i powieś je w widocznym miejscu.

7. Podziel klasę na czteroosobowe grupy i poproś, aby każdy zespół napisał plan wydarzeń w formie równoważników zdań. Wyznacz czas na pracę.

Przykładowy plan wydarzeń.1. Śmierć rodziców Mary Lennox.2. Podróż z Indii do Anglii.3. Pobyt Mary w nowym domu.4. Kłótnia z Martą.5. Wizyta w ogrodzie.6. Zabawy na dworze.7. Odnalezienie klucza przez Mary.8. Niepokojący płacz.9. Odnalezienie tajemniczej furtki.10. Pomoc i powierzenie tajemnicy Dickowi.11. Prace w ogrodzie.12. Spotkanie z Colinem.13. Kłótnia z Colinem.14. Poznanie wuja Cravena.15. Atak paniki Colina.16. Powiedzenie Colinowi o ogrodzie.17. Wspólne wyprawy do ogrodu.18. Postanowienie Colina.19. Praca w ogrodzie i ćwiczenia.20. Odkrycie tajemnicy przez ogrodnika.21. List od pani Sowerby.22. Powrót pana Cravena.

8. Poproś liderów grup o odczytanie planów wydarzeń. Uzgodnijcie, które punkty są najważniejsze. Po-leć uczniom, by wspólnie wybrali punkty planu wydarzeń do zapisania w zeszytach.

9. Następnie zapytaj dzieci, które wydarzenia można uznać za przełomowe. Wytłumacz znaczenie wy-razu przełomowy, czyli zmieniający nagle coś, graniczny, oddzielający od siebie dwa okresy.

Poproś uczniów, aby zapisali w zeszytach, w formie tabeli, skutki tych wydarzeń – co się zmieniło, jak zaczęli się zachowywać Mary i Colin, jak zmienił się ogród.

Co było przedtem? Przełomowe wydarzenie Co było potem?

Mary snuła się bezczynnie po domu i podwórku.

Odnalezienie tajemniczego ogrodu. Mary znalazła sobie zajęcie i cel.

Colin spędzał całe dnie w łóżku, samotny i pogrążony w smutku.

Poznanie Mary przez Colina. Colin przestał być samotny i zaczął cieszyć się życiem.

Ogród był zaniedbany i dziki. Prace w ogrodzie. Ogród odżył, zakwitły w nim kwiaty.

10. Pomówcie o problematyce utworu. Zadaj uczniom pytanie: Co jest głównym tematem powieści? (Samotność, strach, nieumiejętność pogodzenia się z przeszłością, relacje ludzkie). Poproś, aby uczniowie podali przykłady konkretnych sytuacji, w których pojawia się dany problem.

11. Porozmawiajcie o bohaterach utworu. Poproś dzieci, aby wymieniły imiona i nazwiska bohaterów, którzy pojawiają się w powieści.

Bohaterowie: Mary Lennox, Colin Craven, Archibald Craven, Ben, Marta, Dick, pani Medlock, pani Sowerby.

12. Poproś uczniów, aby pracowali w tych samych grupach, w których układali plan wydarzeń. Tym ra-zem ich zadaniem jest opisanie bohaterów i odnalezienie odpowiednich fragmentów w tekście. Każ-da grupa przygotowuje opis dwóch wyznaczonych przez nauczyciela osób.

Mary Lennox – 10 lat, sierota, urodzona i wychowana w Indiach. Na początku rozkapryszona, później zmienia się pod wpływem życzliwych osób oraz obcowania z przyrodą.


Colin Craven – 10 lat, jedyny syn i spadkobierca pana Archibalda Cravena. Chorowity, ma obsesję na punkcie garbu. Pod wpływem Mary i ogrodu zmienia się, odżywa. Dick Sowerby – 12 lat, brat Marty i syn Zuzanny Sowerby, pomagał Mary w ogrodzie, znał mowę ptaków, uwielbiał przyrodę. Marta Sowerby – siostra Dicka, miła pokojówka i wierna przyjaciółka Mary. Zuzanna Sowerby – matka Marty i Dicka (oprócz nich miała jeszcze dziesięcioro dzieci), rozumiała dzieci, była pogodna i pomocna. Pani Medlock – wdowa i gospodyni w domu pana Cravena, opiekowała się Mary. Była bardzo surowa i wymagająca.Archibald Craven – ojciec Colina i wuj Mary (brat jej matki). Był przygarbiony, ciągle zamyślony i smutny. Dużo podróżował i nieczęsto bywał w domu. Ben Weatherstaff – stary ogrodnik, wycofany i samotny, opiekował się potajemnie ogrodem matki Colina. Jego przyjacielem był mały ptaszek – rudzik (w innym tłumaczeniu – gil).

Po skończonej pracy poproś grupy, które miały do scharakteryzowania tych samych bohaterów, o po-dzielenie się wynikami pracy. W ten sposób uczniowie tworzą pełne opisy i charakterystyki bohaterów.

Poproś wybrane osoby o przeczytanie odpowiednich fragmentów tekstu prezentujących poszczegól-nych bohaterów.

13. Porozmawiajcie o tych osobach. Zwróć szczególną uwagę na przemianę bohaterów, która dokonała się pod wpływem innych osób i przyrody. Poleć uczniom sporządzenie notatki z rozmowy.

14. Pomówcie o tym, w jaki sposób należy się zachowywać, aby oswoić, ośmielić, zmienić kogoś, kto wydaje się wystraszony, nieśmiały, tajemniczy.

15. Zaproponuj uczniom stworzenie etiudy pt. „Zmieniam się”. Najpierw wytłumacz, czym jest etiuda w tym przypadku.

Etiuda – utwór muzyczny przeznaczony do ćwiczeń; ćwiczenie mające na celu doskonalenie gry aktor-skiej.

Podziel uczniów na cztery grupy. Każdej z nich podaj tajemnicze hasło, będące nazwą uczucia: strach, smutek, złość, samotność. Powiedz, by uczniowie stworzyli pantomimę, która będzie pokazywała przemianę bohatera odczuwającego wskazane uczucie.Strach – odwaga; smutek – radość; złość – życzliwość; samotność – wspólnota.Uczniowie przedstawiają swoje etiudy. Po prezentacjach koniecznie porozmawiaj z uczniami o tym, co czuli, wcielając się w role aktorów, co było dla nich ważne, czy łatwo było przedstawić zadany temat.

Faza podsumowująca

16. Na zakończenie porozmawiajcie o motywach pojawiających się w powieści. Jednym z ich jest ta-jemniczość, a drugim – przyroda.

17. Zapytaj uczniów, co najbardziej poruszyło ich w historii Mary i Colina. Który z bohaterów jest ich ulubionym i dlaczego.

18. Zadaj pracę domową:– Zapisz nazwy ulubionych roślin i zwierząt. Napisz w kilku zdaniach o tym, dlaczego właśnie je lubisz

najbardziej.


Odkrywamy tajemnicę ogrodu


– gromadzi słownictwo dotyczące uczuć i przeżyć;– opisuje przeżycia wywołane kontaktem z przyrodą,

odwołując się do wrażeń zmysłowych;– za pomocą mimiki, gestów i postawy oddaje uczucia

wywołane opisem przyrody;– wskazuje wartości w utworze;– redaguje notatkę.


– karta pracy z krzyżówką– materiały do zabawy „Rozpoznajemy przyrodę”– kartki papieru ksero

Lekcja 13–14



– praca z tekstem– ćwiczeniowa– zabawa pt. „Rozpoznajemy przyrodę”– praca plastyczna




Faza wprowadzająca


2. Rozdaj dzieciom karty pracy z krzyżówką. Uczeń, który jako pierwszy rozwiąże krzyżówkę i poda wła-ściwe hasło (PRZYRODA), zostaje nagrodzony plusem.

3. Napisz na tablicy hasło z krzyżówki i powiedz, by uczniowie podali skojarzenia z tym wyrazem. Zapi-suj propozycje w postaci mapy myśli. Porozmawiajcie o tym, jakie uczucia wzbudza przyroda (spo-kój, ciekawość, radość, ukojenie, strach).


Faza realizacyjna

5. Poproś kilkoro uczniów, aby przeczytali opisy swoich ulubionych roślin i zwierząt. Możesz też opowie-dzieć o kwiatach i zwierzętach, które ty najbardziej lubisz.

6. Poproś uczniów, aby zamknęli oczy, rozluźnili się i wyobrazili sobie, że są teraz na wycieczce w lesie, spacerują po łące, w górach lub nad morzem. Następnie powiedz, aby napisali w zeszytach, co wi-dzą, co czują, co słyszą i jakie mają samopoczucie.

Widzę – kolorowe kwiaty, cienie drzew, połyskującą wodę.Czuję – zapach kwiatów, lekki powiew wiatru, ciepłe promienie słońca.Słyszę – śpiew ptaków, szum wody, szelest liści.Jest mi przyjemnie, jestem zrelaksowany, chcę tu zostać jak najdłużej.

Porozmawiajcie o tym, co uczniowie zapamiętali ze spaceru, który odbyli w wyobraźni. Zapytaj, w jaki sposób odbieramy przyrodę i otaczający nas świat. W odpowiedziach dzieci powinny znaleźć się takie terminy jak: zmysł wzroku, słuchu, zapachu, dotyku, smaku.

7. Zaproponuj uczniom zabawę pt. „Rozpoznajemy przyrodę”, która polega na odgadywaniu odgłosów przyrody, rodzajów kwiatów i owoców lasu za pomocą zmysłów.

Przygotuj: kilka szyszek (sosny, jodły, świerka, modrzewia), żołędzie, kasztany, liście (klonu, kasztanow-ca, brzozy, lipy, akacji), kamyki, muszelki, patyczki, kwiaty (róża, lawenda), skórkę pomarańczy, koszyk lub pudełko, nagrania z odgłosami ptaków, szumem fal, wiatru, deszczu.

Podziel klasę na czteroosobowe grupy. Poproś, by uczniowie w grupach wyznaczyli osobę, która bę-dzie rozpoznawać przyrodę za pomocą dotyku, węchu, wzroku lub słuchu. Poproś, aby wszyscy oprócz osób rozpoznających przyrodę za pomocą wzroku, zasłonili sobie oczy. Wręcz każdej drużynie zestaw, np. szyszka (dla osoby dotykającej), liść klonu (dla osoby widzącej), róża (dla osoby wąchającej). Puść nagranie dla osoby słuchającej.

Pozwól zespołom po kolei odgadywać, jakie elementy przyrody mają przed sobą.

Wygrywa grupa, która odgadnie wszystkie przedmioty i odgłos przyrody.

8. Poproś uczniów, aby przypomnieli, jaki wpływ miała przyroda na bohaterów powieści pt. Tajemniczy ogród.

Przebieg lekcji


9. Poproś uczniów, aby przytoczyli odpowiednie fragmenty opisujące tajemniczy ogród przed i po tym, jak Mary znalazła do niego wejście. Wszystkie spostrzeżenia zapisz na tablicy w postaci schematu.Przed odkryciem przez Mary OGRÓDPo odkryciu przez Marydziki, zaniedbany, szary, zniszczony, smutnytętniący życiem, kolorowy, wesoły, pachnący, budzący radość

10. Podyskutujcie o tym, czy tajemniczy ogród może być uznany za nietypowego bohatera powieści. Po-proś uczniów o podanie odpowiednich argumentów. Czego symbolem może być ogród? Jak należy go postrzegać?

11. Zapytaj uczniów: A gdyby tajemniczy ogród mógł na chwilę stać się zwierzęciem lub człowiekiem, to kim stałby się przed i po przemianie? Rozdaj dzieciom kartki papieru i poproś o wykonanie rysunków zwierząt lub ludzi, którymi mógłby stać się tajemniczy ogród.

Faza podsumowująca

12. Na zakończenie lekcji porozmawiajcie o pracach wykonanych przez uczniów. Wybierzcie te, które, zdaniem większości, najlepiej oddają charakter ogrodu.

13. Podyskutujcie o wartościach w utworze (przyjaźń, pomoc, życzliwość).

14. Zadaj uczniom pracę domową:– Napisz w kilku zdaniach, dlaczego warto chronić przyrodę i w jaki sposób można to robić.


Załączniki

Krzyżówka

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

M O P

M U R

L U Z

B Z Y

P O R

O K O

L Ą D

K R A

1. Służy do wycierania podłogi.2. Rodzaj ogrodzenia zbudowanego z cegieł lub kamieni.3. Potocznie swoboda, brak ograniczeń w działaniu lub zachowaniu.4. Liczba mnoga rzeczownika „bez”.5. Warzywo o białej podłużnej cebulce i długich zielonych liściach.6. Narząd wzroku.7. Część ziemi niepokryta wodami mórz i oceanów.8. Pływa wczesną wiosną po rzece.


Pisownia wyrazów z rz


– zna zasady pisowni wyrazów z rz;– poprawnie zapisuje wyrazy z rz i stosuje zasadę

wymiany rz na r;– korzysta ze słownika ortograficznego.



– słownik ortograficzny


– pogadanka– ćwiczeniowa




Faza wprowadzająca



3. Zapytaj uczniów, czy znają wyrazy, które piszemy inaczej, chociaż wymawiamy tak samo. Poproś, by podali przykłady i zapisali je na tablicy. Powiedz o konieczności stosowania poprawnej pisowni wyrazów.

Faza realizacyjna

4. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń znajdujących się w podręczniku (s. 33–34). Podczas wykonywania ćwiczeń, wskazuj uczniów, którzy będą głośno odczytywali informacje umieszczone na marginesach (s. 33–34), dotyczące zasad pisowni wyrazów z rz. Wszystkim dzieciom poleć wykonanie w zeszycie notatki o tym, kiedy należy pisać w wyrazach rz.

Przykład notatkiPiszemy rz, gdy:

• w wyrazach pokrewnych zachodzi wymiana rz na r, np. mierzyć – miara;• głoska rz występuje po spółgłoskach: p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np. brzuch, krzywy;• wyrazy kończą się na -arz, -erz, np. malarz, pasterz.

5. Poleć uczniom wykonanie wybranych ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 54–56).

Faza podsumowująca6. Jeszcze raz poproś uczniów o przypomnienie zasad pisowni wyrazów z rz.

7. Zadaj uczniom pracę domową:– Wykonaj podane ćwiczenia.

A. Wyjaśnij pisownię następujących wyrazów, dopisując do nich wyrazy pokrewne: harcerz, szerzej, którzy.

B. Wstaw brakujące litery: k…ywe d…ewo, w…eśniowy zmie…ch, gó…ysty b…eg, wyt…ymały rowe…ysta.– Przeczytaj zamieszczony w podręczniku fragment powieści Lucy Maud Montgomery pt. Ania z Zie-

lonego Wzgórza (s. 35–38). Podczas czytania zwróć uwagę na to, jak i dlaczego doszło do niemiłej niespodzianki.


Lekcja 15

Przebieg lekcji


Przykro mi z powodu tego, co się stało – uczymy się przepraszać


– zna pojęcie próżność;– wie, w jakich sytuacjach należy przeprosić;– analizuje przyczyny i konsekwencje zdarzeń oraz

reakcje bohaterów;– porównuje własne opinie z opiniami bohatera;– ocenia postawę bohatera;– formułuje wnioski;– uczestniczy w dyskusji.


– kartki z opisem incydentu


– praca z tekstem– pogadanka– dyskusja– drama




Faza wprowadzająca


2. Zaproponuj uczniom wykonanie poleceń z części Podejmij temat (s. 37), które są wstępem do lekcji o skutkach działań wynikających z próżności.


Faza realizacyjna

4. Wskaż uczniów, którzy krótko streszczą, czego dotyczył fragment powieści Ania z Zielonego Wzgórza, zadany na poprzedniej lekcji do przeczytania w domu. Zadaj pytania sprawdzające umiejętność czy-tania ze zrozumieniem: Co Maryla poleciła przygotować Ani, kiedy udawała się na posiedzenie związku?Co robiła Ania, gdy Maryla przyszła do domu? Jak wyglądała Ania? (Maryla poleciła Ani, by na piątą przygotowała herbatę. Ania leżała na łóżku i płakała. Pod nieobec-ność Maryli kupiła od wędrownego handlarza farbę do włosów. Jednak jej włosy po ufarbowaniu stały się nie kruczoczarne, ale zielone. Ania była załamana).

5. Poleć uczniom, by wykonali ćwiczenie 1 z podręcznika (s. 38). Pracując w parach lub większych gru-pach, dzieci starają się prześledzić całą sytuację i ustalić, jakie były powody, dla których Ania zdecy-dowała się na tak ryzykowne zachowanie.

6. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 2–8, s. 38–39).

7. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczenia 9 ze s. 39 podręcznika. Uczniowie muszą przeprowadzić kla-sową dyskusję na temat: „Czy warto zmieniać swój wygląd?”. Przed tym poleć przeczytanie informacji zamieszczonych w polu „Więcej na temat” (s. 40). Upewnij się, że wszyscy uczniowie zrozumieli zasady, według których powinno się prowadzić dyskusję.

Lekcja 16–17

Przebieg lekcji


Najpierw poleć uczniom dokładne przemyślenie tematu i spisanie na brudno swoich argumentów. Następnie rozpocznijcie dyskusję. Uczeń, który chce zabrać głos, powinien podnieść rękę i cierpliwie poczekać, aż osoba przemawiająca skończy. Pilnuj, aby podczas dyskusji nie padały obraźliwe słowa, a rozmówcy się szanowali. Zakończ dyskusję podsumowaniem, w którym omówisz krótko rezultaty i sposoby jej prowadzenia. Możesz zadać pytania: Które argumenty były najbardziej przekonujące? Czy ktoś został przekonany i zmienił swoje zdanie? Jakie nowe, ciekawe poglądy usłyszeliście od swoich koleżanek i kolegów z klasy?

Faza podsumowująca

8. Na zakończenie lekcji zaproponuj dzieciom ćwiczenie polegające na przygotowaniu krótkich sce-nek. Podczas ich odgrywania osoba, która wyrządziła komuś mniejszą lub większą przykrość, wytłu-maczy się i poprosi o przebaczenie. Połącz uczniów w pary i pozwól im wylosować karteczkę z opi-sem incydentu (załącznik). Wyznacz czas na wymyślenie dialogów.

Poproś uczniów o prezentację scenek. Najlepiej odegraną scenkę nagrodźcie brawami.

9. Zadaj uczniom pracę domową:– Przeproś wybraną osobę za swoje zachowanie. Zrób to, używając form grzecznościowych: to była

moja wina, niech pani będzie tak dobra i wybaczy, proszę, żałuję bardzo… itp.


Załączniki

OPIS INCYDENTU

Przez nieuwagę wylałaś/eś sok na ubranie koleżanki/kolegi.

Zapomniałaś/zapomniałeś o urodzinach babci i nie złożyłaś/złożyłeś jej życzeń.

Zgubiłaś/zgubiłeś pożyczoną od koleżanki/kolegi książkę.

Na przyjęciu urodzinowym u kuzynki stłukłaś/stłukłeś dzbanek z sokiem.

Nie pomogłaś/pomogłeś młodszej siostrze w odrabianiu pracy domowej.

Nie pozwoliłaś/pozwoliłeś młodszemu bratu pograć na waszym wspólnym komputerze.

Nie ustąpiłaś/ustąpiłeś miejsca w autobusie staruszkowi z laską.

Na przerwie w szkole potrąciłaś/potrąciłeś pierwszoklasistę.

Nie przepuściłaś/przepuściłeś wychodzącej ze sklepu starszej osoby.

Nie oddałaś/oddałeś mamie reszty ze sklepu, w którym kupiłaś/kupiłeś chleb.

Nie odwiedziłaś/odwiedziłeś chorej koleżanki.

Wybiegając ze szkoły, potrąciłaś/potrąciłeś niechcący swoją wychowawczynię.

Świat Ani z Zielonego Wzgórza


– określa uczucia wywołane lekturą;– wskazuje elementy świata przedstawionego;– interpretuje tytuł powieści;– rozwija twórcze myślenie.

– L.M. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza– kartki papieru do ksero


– praca z tekstem– rozmowa kierowana


Lekcja 18–19




Faza wprowadzająca


2. Zapytaj o wrażenia z lektury powieści pt. Ania z Zielonego Wzgórza. Poproś, aby uczniowie powie-dzieli, czy podobała im się książka. Wysłuchaj wszystkich wypowiedzi, doceń szczerość.


Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów o podanie informacji na temat świata przedstawionego.

Czas akcji: koniec XIX w. (ponad 100 lat temu)

Miejsce akcji: Zielone Wzgórze, dom Maryli i Mateusza w Avonlea na Wyspie Księcia Edwarda u wy-brzeży Kanady

Bohaterowie: Ania, Maryla, Mateusz, Diana, Gilbert

Wydarzenia: 1. Przybycie Ani na Zielone Wzgórze.2. Wyjaśnienie pomyłki i decyzja Maryli o nieodsyłaniu Ani.3. Przeproszenie pani Linde.4. Przyjaźń z Dianą.5. Kłótnia Ani z Gilbertem.6. Podwieczorek Ani i Diany.7. Choroba siostry Diany.8. Koncert i znajomość z panną Józefiną Barry.9. Wydarzenie z kroplami walerianowymi.10. Wypadek Ani.11. Zielone włosy Ani.12. Wizyta u panny Barry.13. Koncert.14. Zdobycie stypendium.15. Śmierć Mateusza.16. Przyjaźń z Gilbertem.17. Ania nauczycielką.

5. Porozmawiajcie o tym, jak wyglądałby świat Ani, gdyby wydarzenia przedstawione w powieści dzia-ły się współcześnie. Rozdaj uczniom kartki i poproś, by narysowali Anię i dom na Zielonym Wzgórzu w wersji współczesnej.

Po skończonej pracy porozmawiajcie o wykonanych przez uczniów rysunkach. Porozmawiajcie o tym, co zmieniło się w postrzeganiu świata, sposobie zachowania, modelu rodziny. Pomówcie o tym, jak dawniej wyglądało dzieciństwo, a jak wygląda teraz.

Faza podsumowująca

6. Na koniec lekcji porozmawiajcie o tytule powieści. Co symbolizuje Zielone Wzgórze? Jakie budzi skojarzenia?

Poproś uczniów, aby w formie mapy myśli zapisali wszystko, co kojarzy im się z zielonym wzgórzem.

Przebieg lekcji


Przykładowa mapa myśli

7. Zadaj uczniom pracę domową:– Zaznacz w tekście powieści fragmenty dotyczące Ani (kiedy przyjechała na Zielone Wzgórze oraz

kiedy została nauczycielką).– Napisz w kilku zdaniach, jak wygląda twój świat.


Historia Ani


– wyszukuje w tekście odpowiednie fragmenty opisują-ce wygląd postaci;

– ocenia postawę i zachowanie postaci;– redaguje notatkę.

– L.M. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza


– praca z tekstem– metoda zajęć praktycznych– gry utrwalające– drama




Faza wprowadzająca1. Powitaj uczniów, sprawdź listę obecności oraz pracę domową.


Faza realizacyjna3. Poproś uczniów, aby podali jak najwięcej szczegółowych informacji o Ani.

Imię i nazwisko: Ania ShirleyCzas i miejsce urodzenia: marzec, BolingbrokeWiek: 16 latImiona rodziców i zawody: Walter Shirley – nauczycielImiona opiekunów i zawody: Maryla i Mateusz Cuthbert – farmerzyMiejsce zamieszkania: Bolingbroke, Marysville, Hopetown, AvonleaWykształcenie: szkoła w Avonlea, seminarium nauczycielskieZainteresowania: przyroda, język angielski, literaturaPrzyjaciele: Diana, Gilbert

4. Zachęć uczniów do kolejnego działania – tworzenia charakterystyki Ani. Poproś, aby odliczyli ko-

Lekcja 20–21

Przebieg lekcji

Zielone Wzgórzemiejsce akcji

trudności

niedojrzała postawa

nadzieja

natura

przyroda

rozwój

wspinaczka


lejno: jeden, dwa, trzy – w ten sposób podzielisz klasę na trzy grupy. Każdemu zespołowi wyznacz zadanie:Grupa 1 – wynajduje określenia dotyczące wyglądu Ani w wieku 11 lat.Grupa 2 – wynajduje określenia dotyczące wyglądu Ani w wieku 16 lat.Grupa 3 – wynajduje określenia dotyczące cech charakteru Ani.

Poproś, by dzieci na początku pracowały pojedynczo. Wyznacz im czas na pracę. Po jego upływie po-proś, aby członkowie grup połączyli się i porównali wyniki oraz ustalili wspólne stanowiska.

Następnie w postaci tabeli zapisujcie na tablicy określenia dotyczące wyglądu Ani. Uczniowie podają wyraz lub wyrażenie i odczytują z tekstu odpowiedni fragment.

5. Następnie poproś uczniów, by narysowali w zeszytach postać Ani według wybranego opisu (w wieku 11 lub 16 lat).

6. Poproś osoby z trzeciej grupy o zaprezentowanie wyników prac i podanie nazw cech charakteru Ani. Podawane cechy powinny być poparte odpowiednimi fragmentami z tekstu.

Poleć uczniom, by zapisali w zeszytach obok rysunku Ani nazwy jej cech charakteru.

ANIA– zdolna, mądra, ambitna– ma bujną wyobraźnię– jest optymistką– wrażliwa na piękno przyrody– twórcza– chętna do pracy, posłuszna– lojalna i odważna

Faza podsumowująca

7. Na koniec poproś uczniów, aby napisali w formie autoprezentacji krótki opis Ani, zaczynający się od słów: Nazywam się Ania Shirley...

8. Wskaż osoby, które przeczytają swoje opisy. Najlepsze prace nagrodź plusem lub oceną.

9. Zadaj uczniom pracę domową: – Opisz przygodę Ani, która ci się najbardziej podobała, wzruszyła cię lub przeraziła.


Uśmiech – mój podarunek dla Ciebie


– określa temat tekstu;– identyfikuje tekst jako tekst informacyjny;– redaguje tekst o osobie, która zasługuje na Order

Uśmiechu;– gromadzi słownictwo potrzebne do napisania tekstu

własnego.


– kartki papieru ksero– nożyczki– kredki lub flamastry– komputer z dostępem do internetu


– praca z tekstem– pogadanka




Lekcja 22–23


Faza wprowadzająca


2. Przeczytaj kilka cytatów o uśmiechu. Uśmiech jest jak słońce, które spędza chłód z ludzkiej twarzy. (Wiktor Hugo) Zawsze, ilekroć człowiek się śmieje, przedłuża swoje życie. Bogactwem człowieka są: uśmiech, przyjazny gest, pogodne słowo. (Phil Bosmans) Uśmiech – najkrótsza droga do drugiego człowieka. Uśmiech bogaci obdarzonego, nie zubażając dającego. (Stapulensis Jacobus Faber)

Metodą głosowania wybierzcie najlepszą sentencję. Poleć uczniom zapisanie jej w zeszytach. Poproś, aby wytłumaczyli znaczenie tego cytatu.

3. Poleć uczniom, by spróbowali sami ułożyć krótki aforyzm o uśmiechu. Ochotnicy czytają swoje sen-tencje.

4. Podaj temat oraz cele lekcji.Faza realizacyjna

5. Poproś dzieci o wykonanie ćwiczeń zamieszczonych w części Podejmij temat (s. 42).

6. Poleć uczniom głośne przeczytanie fragmentu Elementarza księdza Twardowskiego dla najmłod-szego, średniaka i starszego (s. 42–43) i zwrócenie uwagi na to, jak autor opisuje śmiech i uśmiech.

7. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 1–4 s. 43–44). Zwróć uwagę na ciekawostkę. Zapytaj uczniów, czy stosują takie emotikony, gdy wysyłają do kogoś wiadomość. Poproś, aby powiedzieli, dlaczego to robią, co chcą przekazać drugiej osobie.

8. Wskaż osobę, która przeczyta informacje o Orderze Uśmiechu znajdujące się w podręczniku. Jeśli w klasie jest komputer z dostępem do internetu, zapoznajcie się wspólnie z informacjami o Orderze Uśmiechu zamieszczonymi na stronie internetowej: http://orderusmiechu.pl/.

9. Poleć uczniom wykonanie 6 z podręcznika (s. 44), które polega na wybraniu z tekstu o Orderze Uśmie-chu dwóch najistotniejszych informacji. Wytłumacz dzieciom, czym jest tekst informacyjny. Poproś, aby podały przykłady tekstów informacyjnych. Porozmawiajcie wspólnie o cechach takich tekstów.

Tekst informacyjny – tekst zawierający fakty, dane, daty; celem takiego tekstu jest powiadomienie czy-telnika o czymś, objaśnienie mu czegoś (np. instrukcja obsługi, artykuł prasowy, sprawozdanie). Tekst informacyjny powinien cechować się przystępnością, doborem odpowiedniego słownictwa i rzetelno-ścią w podawaniu informacji.

10. Poleć uczniom, aby napisali tekst informacyjny o szkole, w której się uczą. Powinny się w nim znaleźć ważne fakty: nazwa i numer szkoły, imię i nazwisko patrona, adres, liczba klas, liczba sal lekcyjnych itd.

11. Poproś dzieci o wykonanie zadania specjalnego z gwiazdką (ćw. 11, s. 44), polegającego na zapropo-nowaniu osoby, która – ich zdaniem – powinna otrzymać Order Uśmiechu. Uczniowie mogą wskazy-wać zarówno znane osoby, jak i osoby ze swojego najbliższego otoczenia. Przeprowadźcie klasowe głosowanie i wybierzcie jednego kandydata do Orderu Uśmiechu. Kandydaturę wskazanej osoby możecie również zgłosić na stronie internetowej.

12. Następnie zaproponuj uczniom wykonanie wzoru klasowego Orderu Uśmiechu. Podziel klasę na trzy grupy, wręcz każdej z nich kartkę, nożyczki i kredki lub flamastry. Poleć zespołom, by stworzyły orygi-nalny order, który można wręczyć komuś, kto jest życzliwy i codziennie się uśmiecha. Wyznacz czas na pracę uczniów. Po jego upływie urządźcie pokaz orderów.

Metodą głosowania na kartkach wybierzcie trzy osoby z klasy, które otrzymają ordery. Powiedz uczniom, by zapisali na małych kartkach imię i nazwisko osoby z klasy, która – ich zdaniem – powinna otrzymać to odznaczenie. Wszystkie kartki zbierz i wymieszaj, a następnie odczytuj umieszczone na nich dane. Trzy osoby, które otrzymały najwięcej głosów, wygrywają. Urządźcie ceremonię wręczania orderów, poproś ochotników o wygłoszenie krótkich przemówień.

13. Powiedz uczniom, że każdy, kto otrzymuje Order Uśmiechu, musi przejść test – wypić z pucharu sok z cytryny. Rozdaj każdemu z uczniów plasterek cytryny. Sprawdźcie, kto potrafi go zjeść bez grymasu na twarzy.

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

14. Na zakończenie lekcji postarajcie się ułożyć listę rzeczy lub sposobów zachowania, które sprawiają, że na buzi pojawia się uśmiech, nawet wtedy, gdy jesteśmy smutni.

15. Zadaj pracę domową:– Ułóż listę tytułów książek lub filmów, które poprawiają ci humor. Wyjaśnij, co sprawia, że działają

na ciebie tak pozytywnie.


Co mówi o tobie twoje ciało


– rozumie pojęcia: język niewerbalny (mowa ciała), postawa otwarta, postawa zamknięta;

– rozpoznaje elementy mimiki ujawniające emocje i nastrój;

– rozpoznaje rodzaje uśmiechu;– przedstawia komunikat za pomocą gestów;– określa korzyści wynikające z porozumiewania się

niewerbalnego;– korzysta ze słownika frazeologicznego.


– lustro– załącznik– słownik frazeologiczny


– praca z tekstem– ćwiczeniowa– drama




Faza wprowadzająca


2. Zapytaj: W jaki sposób nasze ciało mówi o nas? Co to jest język niewerbalny? W jaki sposób bez słów możemy wyrazić to, co czujemy?


Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczenia zamieszczonego w części Podejmij temat (s. 45), które pole-ga na zidentyfikowaniu uczuć osób przedstawionych na obrazkach.

5. Następnie zachęć dzieci do wykonania kolejnych ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–2, s. 45). Podczas wykonywania ćwiczenia drugiego uczniowie używają lusterek, aby przekonać się, jak wygląda ich twarz podczas pokazywania mimiką różnych emocji.

6. Wskaż osobę, która przeczyta informacje o języku niewerbalnym i uśmiechu zawarte w polu „Więcej na temat” (s. 46). Poproś uczniów, aby poćwiczyli przed lusterkami uśmiechanie się w różny sposób.

7. Powiedz uczniom, aby wyjaśnili znaczenie związków frazeologicznych z podręcznika (ćw. 3, s. 45). Poleć, by poszukali w słowniku frazeologicznym związków z wyrazami: usta, nos, uśmiech, zęby, dłoń.

8. Rozdaj karteczki z opisem sytuacji (załącznik). Poproś, aby każdy uczeń przez chwilę się przygotował

Lekcja 24

Przebieg lekcji


i zastanowił, jak otrzymaną treść może przedstawić mimiką i gestem. Następnie każdy uczeń prezen-tuje się na środku sali. Pozostałe dzieci starają się odgadnąć treść przekazu.

9. Wskaż ucznia, który przeczyta informację o postawie otwartej i zamkniętej z pola „Więcej na te-mat” (s. 46). Porozmawiajcie wspólnie o tym, kiedy człowiek przyjmuje postawę otwartą, a kiedy – zamkniętą (ćw. 4, s. 46).

10. Poleć uczniom wykonanie kolejnych ćwiczeń z podręcznika (ćw. 5–6, s. 46).

Faza podsumowująca

11. Poproś kilku uczniów o przypomnienie, czego dotyczyła lekcja, czego się nauczyli, co warto zapa-miętać.

12. Zadaj pracę domową:– Napisz, jak zachowuje się człowiek wesoły, a jak – smutny.– Zastanów się, jaka jest twoja mowa ciała, co pokazujesz innym. Możesz nagrać krótki filmik,

w którym powiesz kilka słów o sobie, opowiesz o jakimś emocjonującym wydarzeniu. Obejrzyj dokładnie filmik i napisz krótką notatkę o tym, jak się zachowujesz (praca domowa dla chętnych).


Załączniki

SYTUACJE DO PRZEDSTAWIENIA PRZEZ UCZNIÓW

Zgubiłaś/zgubiłeś telefon, jesteś zdenerwowana/zdenerwowany.

Dostałaś/dostałeś szóstkę ze sprawdzianu, jesteś zadowolona/zadowolony.

Oglądasz film, jesteś senna/senny.

Grasz na komputerze, jesteś podekscytowana/podekscytowany.

Zgubiłaś/zgubiłeś się w centrum handlowym, czujesz strach.

Idziesz ulicą i szczeka na ciebie obcy pies, jesteś wystraszona/wystraszony.

Wchodzisz do domu i widzisz kuzyna, którego dawno nie widziałaś/widziałeś, jesteś zdziwiona/zdziwiony.

Podziwiasz obrazy w galerii sztuki.

Głęboko się nad czymś zastanawiasz.

Czekasz w kolejce do kasy, niecierpliwisz się.

Twój brat jest chory, czuwasz przy nim.

Widzisz, że twoja koleżanka jest smutna, pocieszasz ją.

Podlewasz kwiaty i widzisz, że pojawił się nowy pączek, cieszysz się.

Przytulasz się do babci, by okazać jej miłość.

Idziesz za rękę z tatą, z którego jesteś bardzo dumna/dumny.

Koleżanka ma ładniejszą bluzkę, zazdrościsz jej.

Skończyłaś/skończyłeś odkurzać mieszkanie, jesteś zmęczona/zmęczony.

Nauczyciel przyłapał cię na ściąganiu, jest ci wstyd.

Czytasz książkę, która cię wzruszyła.

Koleżanka nie przyszła cię odwiedzić, jesteś smutna/smutny.


Powtórzenie wiadomości z działu 1 Poznajmy się


– utrwala treści z działu 1 Poznajmy się. – Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 1, s. 47–48


– ćwiczeniowa – indywidualna– zbiorowa


lekcja powtórzeniowa 45 minut

Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (s. 47–58). Najpierw wspólnie z uczniami wytłumaczcie wyszczególnione pojęcia, a następnie zapoznajcie się z fragmen-tem tekstu i wykonajcie ćwiczenia znajdujące się pod nim.

4. Poproś, aby każdy uczeń indywidualnie wykonał polecenie – pytanie do ilustracji (s. 48). Daj dzieciom chwilę na zastanowienie się i zanotowanie odpowiedzi w zeszycie. Następnie poproś kilku ochotni-ków o odczytanie swoich odpowiedzi.

5. Zaproponuj dzieciom inne ćwiczenia utrwalające zdobyte wiadomości i umiejętności.

Propozycje ćwiczeń powtórzeniowych

A. Podaj dwa związki frazeologiczne i wyjaśnij ich znaczenie.B. Odpowiedz na pytania: Co to jest czasownik? Na jakie pytania odpowiada czasownik? C. Odmień przez osoby i rodzaje w liczbie pojedynczej i mnogiej, w czasie przeszłym, teraźniejszym

i przyszłym czasowniki: kroić, rozumieć, płakać.D. Napisz 15 wyrazów z rz.

6. Poleć uczniom wykonanie wybranych ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (czasownik, pisownia z rz, zaprosze-nie, opis).

Faza podsumowująca

7. Wspólnie sprawdźcie poprawność wykonanych ćwiczeń.

8. Zadaj uczniom pracę domową.– Przygotuj się do sprawdzianu wiadomości i umiejętności z działu 1.


Lekcja 25

Przebieg lekcji


Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 1 Poznajmy się


– opanował treści z działu 1 Poznajmy się. – karta pracy ze sprawdzianem


– sprawdzająca – indywidualna


sprawdzian wiadomości i umiejętności 45 minut

Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź obecność.


Faza realizacyjna

3. Rozdaj uczniom kartki ze sprawdzianem. Wytłumacz zasady pisania sprawdzianu, upewnij się, że wszyscy zrozumieli sposób odpowiedzi. Wyznacz czas na pracę.

Faza podsumowująca

4. Po upływie wyznaczonego czasu na pisanie sprawdzianu, zbierz wszystkie karty pracy i je oceń. Za-pytaj uczniów o wrażenia ze sprawdzianu, np. o to, która część sprawdzianu okazała się najłatwiej-sza, a która – najtrudniejsza.

5. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz, który temat lekcji z działu 1 podobał ci się najbardziej, był najciekawszy, a który zaintereso-

wał cię najmniej.– Przypomnij sobie wiadomości o rzeczowniku z poprzednich klas.– Napisz nazwy członków rodziny.


Lekcja 26

Przebieg lekcji


Załączniki

Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 1

imię, nazwisko, klasa GRUPA I

I. Przeczytaj tekst.

Następnej nocy Colin spał bez przebuǳenia, a gdy rano oczy otworzył, leżał cicho i uśmiechał się, nie wieǳąc na-wet o tym – uśmiechał, bo było mu tak jakoś ǳiwnie dobrze. Przyjemnie mu było, że się obuǳił, przewracał się i przeciągał z poczuciem, że mu jest dobrze. [...] Nie leżał tak więcej nad ǳiesięć minut, gdy posłyszał tupot nóżek na korytarzu i Mary stanęła pod drzwiami. W sekundę potem była w pokoju, podbiegła do łóżka, przynosząc z sobą prąd świeżego powietrza przesyconego wonią wiosennego poranka.

– Byłaś na dworze! Byłaś, prawda? Znów tak pachniesz listkami i świeżością – wołał Colin.Mary biegła szybko, włosy miała rozplecione, rozwiane i cała jaśniała i promieniała radością, a twarzyczka jej była

zaróżowiona.– Tak cudnie na dworze! – mówiła, zdyszana szybkim biegiem. – Nigdy w życiu nie wiǳiałeś chyba nic równie

cudnego! [...] Przyszła, przyszła Wiosenka! Dick tak mówi!– Przyszła naprawdę? – zawołał Colin, a choć rzeczywiście o wiośnie nie miał wyobrażenia, przecież serce mu żywiej

bić poczęło. Usiadł na łóżku.– Otwórz okno! – dodał, śmiejąc się trochę z radosnego podniecenia, trochę z własnej fantazji. – Może usłyszymy

wesołe śpiewy i granie! [...]Mary znów podeszła do łóżka.– Wszystko zaczyna kiełki z ziemi wypuszczać – mówiła śpiesznie. – Kwiaty się rozwĳają, pąkiem zielonym wszystko

się okrywa i ta zieleń świeża pokrywa już całą szarość; a ptaszki tak śpieszą z budowaniem gniazdek, lękając się opóźnić, że niektóre walczą o miejsca w tajemniczym ogroǳie. A nasze krzewy róż tak są żywe, tak żywe, aż radość spojrzeć; w lesie pełno pierwiosnków i anemonów, a te nasionka, któreśmy zasiali, wszystkie powschoǳiły, a Dick przyprowaǳił liska, kawkę i wiewiórki, i młode, malutkie jagniątko.

Odpoczęła – zaczerpnęła powietrza. Nowo naroǳone jagnię znalazł Dick trzy dni temu – wśród krzaków janowca na wrzosowisku – leżało przy matce nieżywej. Nie było to pierwsze jagniątko bez matki, jakie znalazł, toteż wieǳiał, jak się z nim obchoǳić. Zabrał je z sobą do chatki, zawinięte w bluzkę – położył je tam blisko pieca i nakarmił ogrzanym mlekiem. Było to słodkie stworzonko z ślicznym, ǳiecinnym pyszczkiem i nóżkami trochę za długimi do takiego drobnego ciałka. Dick na ręku je tu przyniósł, buteleczkę ze smoczkiem miał w tej samej kieszeni, co wiewiórkę, a gdy Mary sieǳiała pod drzewem z jagniątkiem skulonym na jej łonie, odczuwała taką niezwykłą radość, że ze wzruszenia mówić nie mogła. Jagniątko – jagniątko! Żywe jagniątko, które trzymała na ręku jak ǳiecko maleńkie!

Opisywała to wszystko Colinowi, a chłopczyk leżał zasłuchany, oddychając pełną piersią [...].

Frances Hodgson Burnett, Tajemniczy ogród (fragment), tłum. Jadwiga Włodarkiewicz

II. Rozwiąż zadania.

1. Głównymi bohaterami opowieści sąa) Mary i Dick.b) Mary i Colin.c) Colin i Dick.d) Mary i doktor Craven.

(1 p.)2. O jakim miejscu opowiadała Mary?

a) O Indiach.b) O tajemniczym pokoju.c) O domu ogrodnika.d) O ogrodzie.

(1 p.)


3. Kto odnalazł jagniątko?a) Mary.b) Colin.c) Dick.d) Ogrodnik.

(1 p.)4. Które zwierzę najbardziej wzruszyło Mary?

a) Wiewiórka.b) Liszka.c) Kawka.d) Jagniątko.

(1 p.)

5. Napisz, co mógł czuć Colin, gdy słyszał niezwykłe opowieści Mary.

(2 p.)

6. Wyjaśnij pojęcie narrator.

(3 p.)7. Wypisz z fragmentu trzy czasowniki i określ ich czas, rodzaj, osobę i liczbę.

(3 p.)8. Od podanych bezokoliczników utwórz wskazane formy czasowników.

biec – cz. teraźniejszy, os. 1., lm.

kołysać – cz. przeszły, os. 3., lp.

robić – cz. przyszły, os. 3., lm., r. nmos. (3 p.)

9. Wypisz z fragmentu wyraz, w którym:

a) rz znajduje się po spółgłosce –

b) rz jest niewymienne – (2 p.)

10. Stwórz krótką historyjkę obrazkową na dowolny temat.

(3 p.)


11. Napisz zaproszenie na urodziny dla koleżanek i kolegów z klasy.

(10 p.)

Ocena: Suma: /30 p.



imię, nazwisko, klasa GRUPA II


Następnej nocy Colin spał bez przebuǳenia, a gdy rano oczy otworzył, leżał cicho i uśmiechał się, nie wieǳąc na-wet o tym – uśmiechał, bo było mu tak jakoś ǳiwnie dobrze. Przyjemnie mu było, że się obuǳił, przewracał się i przeciągał z poczuciem, że mu jest dobrze. [...] Nie leżał tak więcej nad ǳiesięć minut, gdy posłyszał tupot nóżek na korytarzu i Mary stanęła pod drzwiami. W sekundę potem była w pokoju, podbiegła do łóżka, przynosząc z sobą prąd świeżego powietrza przesyconego wonią wiosennego poranka.

– Byłaś na dworze! Byłaś, prawda? Znów tak pachniesz listkami i świeżością – wołał Colin.Mary biegła szybko, włosy miała rozplecione, rozwiane i cała jaśniała i promieniała radością, a twarzyczka jej była

zaróżowiona.– Tak cudnie na dworze! – mówiła, zdyszana szybkim biegiem. – Nigdy w życiu nie wiǳiałeś chyba nic równie

cudnego! [...] Przyszła, przyszła Wiosenka! Dick tak mówi!– Przyszła naprawdę? – zawołał Colin, a choć rzeczywiście o wiośnie nie miał wyobrażenia, przecież serce mu żywiej

bić poczęło. Usiadł na łóżku.– Otwórz okno! – dodał, śmiejąc się trochę z radosnego podniecenia, trochę z własnej fantazji. – Może usłyszymy

wesołe śpiewy i granie! [...]Mary znów podeszła do łóżka.– Wszystko zaczyna kiełki z ziemi wypuszczać – mówiła śpiesznie. – Kwiaty się rozwĳają, pąkiem zielonym wszystko

się okrywa i ta zieleń świeża pokrywa już całą szarość; a ptaszki tak śpieszą z budowaniem gniazdek, lękając się opóźnić, że niektóre walczą o miejsca w tajemniczym ogroǳie. A nasze krzewy róż tak są żywe, tak żywe, aż radość spojrzeć; w lesie pełno pierwiosnków i anemonów, a te nasionka, któreśmy zasiali, wszystkie powschoǳiły, a Dick przyprowaǳił liska, kawkę i wiewiórki, i młode, malutkie jagniątko.

Odpoczęła – zaczerpnęła powietrza. Nowo naroǳone jagnię znalazł Dick trzy dni temu – wśród krzaków janowca na wrzosowisku – leżało przy matce nieżywej. Nie było to pierwsze jagniątko bez matki, jakie znalazł, toteż wieǳiał, jak się z nim obchoǳić. Zabrał je z sobą do chatki, zawinięte w bluzkę – położył je tam blisko pieca i nakarmił ogrzanym mlekiem. Było to słodkie stworzonko z ślicznym, ǳiecinnym pyszczkiem i nóżkami trochę za długimi do takiego drobnego ciałka. Dick na ręku je tu przyniósł, buteleczkę ze smoczkiem miał w tej samej kieszeni, co wiewiórkę, a gdy Mary sieǳiała pod drzewem z jagniątkiem skulonym na jej łonie, odczuwała taką niezwykłą radość, że ze wzruszenia mówić nie mogła. Jagniątko – jagniątko! Żywe jagniątko, które trzymała na ręku jak ǳiecko maleńkie!

Opisywała to wszystko Colinowi, a chłopczyk leżał zasłuchany, oddychając pełną piersią [...].

Frances Hodgson Burnett, Tajemniczy ogród (fragment), tłum. Jadwiga Włodarkiewicz


1. Akcja opowiadania rozgrywa sięa) wczesną zimą.b) późną jesienią.c) latem.d) wczesną wiosną.

(1 p.)2. O jakim zwierzęciu opowiadała Mary?

a) O skowronku.b) O jagniątku.c) O kotku.d) O kurczątku.

(1 p.)


3. Colin obudził się ranoa) wesoły i uśmiechnięty.b) wesoły, chociaż bardzo zmęczony.c) niewyspany.d) jak zwykle smutny.

(1 p.)4. Czym pachniała Mary?

a) Wiatrem.b) Deszczem.c) Niczym.d) Listkami i świeżością.

(1 p.)5. Napisz, co odczuwała Mary, tuląc do siebie małe jagniątko.

(2 p.)6. Wyjaśnij pojęcie bohater.

(3 p.)7. Wypisz z fragmentu trzy czasowniki i określ ich czas, rodzaj, osobę i liczbę.

(3 p.)8. Od podanych bezokoliczników utwórz wskazane formy czasowników.

szybować – cz. teraźniejszy, os. 1., lm.

marzyć – cz. przeszły, os. 3., lp.

umieć – cz. przyszły, os. 3., lm., r. nmos. (3 p.)

9. Wypisz z fragmentu wyraz, w którym:

a) rz znajduje się po spółgłosce –

b) rz jest niewymienne – (2 p.)

10. Stwórz krótką historyjkę obrazkową na dowolny temat.

(3 p.)


11. Opisz widok z okna swojego pokoju.

(10 p.)

Ocena: Suma: /30 p.


Zdobywamy wiedzę o rzeczowniku


– zna pojęcia: rzeczownik, przypadek rzeczownika, forma rzeczownika, rodzaj rzeczownika;

– odmienia rzeczowniki przez przypadki i liczby;– określa rodzaj rzeczowników;– korzysta ze słownika języka polskiego.



– słownik języka polskiego– karta pracy






Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź listę obecności oraz pracę domową.2. Poproś dzieci o wykonanie ćwiczeń z podręcznika z części Podejmij temat (polecenie nad rysunkiem

oraz pytanie do ilustracji, s. 50). Porozmawiajcie o tym, kogo zalicza się do rodziny. Zachęć uczniów do powiedzenia, kim są dla członków swojej rodziny (córką/synem, wnuczką/wnukiem, siostrzenicą/siostrzeńcem, bratanicą/bratankiem, siostrą/bratem).

3. Skorzystajcie ze słownika języka polskiego i wytłumaczcie pojęcia: pokrewieństwo, powinowactwo.4. Podaj temat oraz cele lekcji.

Faza realizacyjna

5. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–3, s. 50–51).

6. Wskaż osobę, która głośno przeczyta informację o rzeczowniku zamieszczoną w podręczniku na marginesie (s. 50).

7. Poleć uczniom, aby zapisali w zeszycie krótką informację o rzeczowniku.

8. Narysuj na tablicy tabelę. Wskaż kilku uczniów, którzy podadzą odpowiednie przykłady nazw osób, rzeczy, roślin, zwierząt i zjawisk. Następnie wyznacz innych, którzy te rzeczowniki zapiszą na tablicy w liczbie mnogiej.

osobazwierzę

rzeczroślina

zjawisko przyrodniczemalarz – malarze

małpa – małpy mata – maty

malina – maliny mróz – mrozy

Uwaga: przykłady mogą zaczynać się na tę samą literę (tak jak w popularnej zabawie „Państwa, miasta”)

Lekcja 27–28

Przebieg lekcji


9. Poproś uczniów o wykonanie kolejnych ćwiczeń z podręcznika (ćw. 4–6, s. 51).

10. Wskaż osobę, która przeczyta z podręcznika na głos informację o tym, że rzeczowniki odmieniają się przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej (s. 51). Powiedz uczniom, by przepisali definicję do zeszytu.

11. Wytłumacz zasadę odmiany przez przypadki, zapisz na tablicy nazwy przypadków i pytania pomoc-nicze. Poproś do tablicy kilku uczniów, którzy będą zapisywać odmianę rzeczowników przez przy-padki w liczbie pojedynczej i mnogiej (kot, papuga, prosię).

12. Wyznacz osobę, która odczyta na głos informacje z podręcznika o rodzajach rzeczownika (s. 52). Po-proś uczniów o zapisanie notatki na temat rodzajów rzeczownika.


14. Następnie poleć dzieciom wykonanie wybranych ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 11–14).

Faza podsumowująca

15. Na zakończenie lekcji poproś kilku uczniów, aby przypomnieli najważniejsze wiadomości o rzeczowniku.

16. Rozdaj kartki zawierające zadanie z labiryntem i poproś o jego rozwiązanie.

17. Poleć dzieciom, aby odmieniły przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej rzeczowniki: pietrusz-ka, ogórek, jabłko.

18. Powiedz uczniom, aby określili rodzaj rzeczowników: książka, ołówek, okno, fotel, wiadro, gałązka.

19. Zadaj uczniom pracę domową.– Naucz się na pamięć nazw przypadków (w poprawnej kolejności) i pytań pomocniczych.– Odmień przez przypadki swoje imię (w liczbie pojedynczej i w liczbie mnogiej).– Przynieś zdjęcia z rodzinnego albumu (dla chętnych).


Załączniki

Labirynt

Pomóż Darkowi wyjść z labiryntu, a dowiesz się, kogo chce odwiedzić.

CIOCIA

DZIADEK

KUZYN


Moje rodzinne drzewo – poznaję historię swojej rodziny


– rozumie pojęcia: genealogia, drzewo genealogiczne, ród, rodzina, pokolenie, głowa rodziny, protoplasta, patriarcha;

– rozumie znaczenie nazw więzów pokrewieństwa i powinowactwa;

– odczytuje przesłanie wiersza;– wyjaśnia znaczenie związków wyrazowych i przysłów;– tworzy drzewo genealogiczne swojej rodziny;– korzysta ze słownika frazeologicznego.


– karta pracy– słownik frazeologiczny– komputer z dostępem do internetu


– praca z tekstem– praca z materiałem ilustracyjnym– pogadanka




Faza wprowadzająca



3. Obejrzyjcie przyniesione przez dzieci rodzinne zdjęcia, podyskutujcie na temat rodzinnych zależno-ści: kto jest kim dla kogo itd.

4. Zaproponuj uczniom wykonanie ćwiczenia z podręcznika z części Podejmij temat (s. 54), które jest dobrym wstępem do lekcji o rodzinie.

Faza realizacyjna

5. Poproś ochotnika, aby przeczytał na głos z podręcznika wiersz Jadwigi Jałowiec pt. Twoje rodzinne drzewo (s. 54–55). Poleć wszystkim uczniom, aby zwrócili uwagę podczas słuchania na to, o jakich członkach rodziny mówi podmiot liryczny.

6. Po wysłuchaniu wiersza zadaj pytania: O czym jest wiersz? Jaką problematykę podejmuje? Kim jest podmiot liryczny? Na co zwraca uwagę?

7. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń znajdujących się w podręczniku (ćw. 1–5, s. 55).

8. Porozmawiajcie o drzewie genealogicznym zamieszczonym w podręczniku. Korzystając z wiadomo-ści zamieszczonych w Linku do wiedzy, wytłumacz dzieciom znaczenie drzew genealogicznych.

9. Poleć uczniom przeczytanie zadania z technologią (s. 56). Pracę dzieci wykonają w domu na kompu-terze, ale już teraz na lekcji mogą się do niej przygotować i zrobić szkielet drzewa.

Zachęć uczniów do wypełnienia tabeli o rodzinie (załącznik). Notatki pomogą w stworzeniu drzewa genealogicznego.

10. Porozmawiajcie o herbach. Jeśli dysponujesz sprzętem multimedialnym z dostępem do internetu, możesz wyświetlić galerię zdjęć przedstawiających wybrane herby.

11. Poproś uczniów, aby wymyślili i opisali swój herb (s. 57). Pracę plastyczną dzieci wykonają w domu.

Lekcja 29

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

12. Poproś kilka osób o przypomnienie, czego się dziś nauczyły na lekcji, a następnie poleć dzieciom, by rozwiązały krzyżówkę (załącznik).

13. Zadaj pracę domową.– Wykonaj w domu drzewo genealogiczne i herb – praca długoterminowa (sprawdzenie, np. za

tydzień).– Wymyśl rebus z hasłem: HERB.


Załączniki

Informacje o rodzinie

Członek rodziny Imię Wiek Wygląd Charakter Zaintereso-wania

Mama

Tata

Siostra

Brat

Babcia od strony mamy

Dziadek od strony mamy

Babcia od strony taty

Dziadek od strony taty

Ciocia

Wujek

Krzyżówka

R O D Z E Ń S T W O

G O D Ł O

D Z I A D E K

W I Ę Z Y

C I O C I A

G E N E A L O G I A

M A M A

1. Siostra lub brat.2. Najważniejsza część

w herbie.3. Tata mamy lub taty.4. ... krwi – łączą rodziców

i dzieci.5. Siostra mamy lub taty.6. Historia rodu.7. Córka twojej babci, żona

twojego taty.


Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki (czasownik, rzeczownik)


– rozumie pojęcia: formy czasownika, forma rzeczownika;

– podaje właściwe formy czasowników i rzeczowników.


– załącznik


– ćwiczeniowa – indywidualna– zbiorowa– grupowa



Faza wprowadzająca



3. Poproś wybrane osoby o przypomnienie wiadomości o czasownikach i rzeczownikach.

Faza realizacyjna

4. Na początku rozdaj dzieciom czasownikowe domino i poproś, aby w parach dopasowały do siebie klocki z czasownikami w formie osobowej i nieosobowej (załącznik).

5. Zaproś uczniów do wykonania ćwiczeń utrwalających.

Propozycje ćwiczeń:

Ćwiczenie 1Odmień przez osoby i liczby czasowniki tańczyć i iść w czasie teraźniejszym, przeszłym i przyszłym.

Ćwiczenie 2Uzupełnij zdania dowolnymi czasownikami w odpowiedniej formie.Artur na komputerze.Magda z Przemkiem w podróż dookoła świata.Pojutrze babci kwiaty.

szarlotkę?W poniedziałek kartkówkę z fizyki.Majka i Eliza wczoraj do kina.

Ćwiczenie 3 Uzupełnij przysłowia właściwymi czasownikami.

Czego Jaś się nie , tego Jan nie .Bez pracy nie kołaczy.Prawdziwych przyjaciół w biedzie.Gdyby kózka nie , toby smutne życie .Kto mieczem , ten od miecza .Nie dnia przed zachodem słońca.Ten się , kto się ostatni.Czas najlepszym lekarzem.Zapomniał wół, jak cielęciem .

Lekcja 30

Przebieg lekcji


Ćwiczenie 4Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej rzeczowniki: kwiat, doniczka, piętro.

Ćwiczenie 5 Określ rodzaj podanych rzeczowników: nerka, złość, lalka, gaj, uczucie, wiosna, hasło, dom, kosz, podkoszulek.

6. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością wybranych ćwiczeń zamieszczonych w zeszycie ćwi-czeń (na s. 4–14).

Faza podsumowująca

7. Na zakończenie lekcji zadaj uczniom pytania: Co to jest rzeczownik? Przez co odmienia się rzeczow-nik? Jakie są rodzaje rzeczownika? Przez ile przypadków odmienia się rzeczownik? Co to jest cza-sownik? Przez co odmienia się czasownik?

8. Podaj pracę domową.– Określ osobę, liczbę, rodzaj i czas podanych czasowników: brał, kazaliście, upadło, wzięły, mam,

pokażesz, uwielbiamy.– Skorzystaj ze słownika języka polskiego i napisz w zeszycie po jednym rzeczowniku w rodzaju

żeńskim, męskim i nijakim zaczynającym się na każdą literę polskiego alfabetu (z wyjątkiem y, v, x).


Uwaga: możesz na następnej lekcji zrobić uczniom kartkówkę z wiedzy o czasowniku i rzeczowniku.

Przykładowe ćwiczenia na kartkówkę.1. Określ osobę, liczbę, rodzaj i czas podanych czasowników: byłeś, szliśmy, pytasz, weźmiecie,

stoimy, czytają.2. Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej rzeczowniki: jarzębina, porządek,

zwierzątko. Określ rodzaj każdego z rzeczowników.

Załączniki

Domino

START staliśmy stać wyda wydało czytam

czytać miałeś masz iść idą spał

śpi oglądać oglądam płynęła popłynęła płakał

płakać kłaść kładę owinę owinęłam jechał

wyjedzie zostali zostać jemy jeść wziął

wzięli piekł piec wołałem wołać budzę

obudzę zatrzymać zatrzyma złożycie złożyć kopać

wykopią biec biegniecie piszesz napiszesz słucha

słuchać pleść plotą szeptać szepta kręci

kręciła myć myjecie lubimy lubić META


Najważniejsza jest rodzina


– rozumie pojęcia: zwrotka, wers, porównanie, rym;– określa tematy wierszy;– rozpoznaje środki poetyckie;– porównuje wiersze;– korzysta ze słownika języka polskiego.


– karta pracy (wiersz)


– praca z tekstem– rozmowa kierowana– aktywizująca (zabawy „W rodzinie”, „Uścisk życzliwo-

ści”)




Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź obecność oraz pracę domową.

2. Przeprowadź krótką kartkówkę z wiedzy o czasowniku i rzeczowniku.


Faza realizacyjna

4. Przeczytaj uczniom definicję terminu wartość ze słownika języka polskiego.

Wartość – 1. to, ile coś jest warte pod względem materialnym; 2. cecha tego, co jest dobre pod jakimś względem; 3. posia-danie zalet; 4. zasady i przekonania będące podstawą przyjętych w danej społeczności norm etycznych.

http://sjp.pwn.pl/szukaj/wartość.html

Zapytaj uczniów: Co to jest wartość? Jakie znacie wartości? (miłość, szacunek, tradycja, literatura i kul-tura, język, wiara)

5. Zapoznaj dzieci z definicją terminu rodzina ze słownika języka polskiego:

Rodzina – 1. małżonkowie i ich dzieci; ogólniej też: osoby związane pokrewieństwem i powinowactwem

http://sjp.pwn.pl/sjp/rodzina;2515555.html

Zapytaj uczniów: Czy rodzinę można uznać za wartość?

6. Powiedz o działaniu rządowej strony zawierającej informacje o tym, jaką pomoc może otrzymać rodzina w razie kłopotów, jakie świadczenia przysługują jej członkom itd.: https://rodzina.gov.pl/.

7. Zaproponuj dzieciom zabawę „W rodzinie”. Podziel klasę na dwie grupy. Pierwsza, czyli rodzice, zapi-suje na kartce to, czego opiekunowie oczekiwaliby od dzieci, by wszystkim w rodzinie żyło się dobrze. Druga, dzieci, zapisuje to, czego najmłodsi oczekiwałyby od rodziców, by wszystkim w rodzinie żyło się dobrze. Następnie grupy wymieniają się kartkami i omawiają wspólnie, na co mogą się „zgodzić”, skreślają, dopisują swoje propozycje. Liderzy grup prezentują swoje stwierdzenia, argumentując, dlaczego niektóre zapisy zostały usunięte, a inne dodane. Podsumujcie zabawę krótką rozmową.

Lekcja 31

Przebieg lekcji


8. Poproś uczniów, aby opowiedzieli o swojej rodzinie, ilu liczy członków, jakie imiona noszą rodzice i rodzeństwo, jak się zachowują na co dzień, kiedy obchodzą swoje święta.

9. Powiedz dzieciom, aby zapisały w zeszycie daty:

Dzień Dziecka – 1 czerwcaDzień Matki – 26 majaDzień Ojca – 23 czerwcaDzień Babci – 21 styczniaDzień Dziadka – 22 styczniaDzień Kobiet – 8 marcaDzień Chłopaka – 29 września

10. Poproś ochotników o głośne odczytanie z podręcznika wierszy: Juliusza Słowackiego pt. Do matki, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego pt. Spotkanie z matką, Czesława Miłosza pt. Ojciec w biblio-tece (s. 58–59). Wszyscy uczniowie powinni podczas słuchania zwrócić uwagę na to, kim są bohate-rowie utworów.

11. Zachęć dzieci do rozmowy na temat przeczytanych wierszy. Zadaj pytania: Co jest tematem wier-szy? Jaki jest nastrój każdego z wierszy? Jakie emocje wzbudzają te utwory?

12. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 1–2, s. 58 oraz 1–7, s. 60). W trakcie wykonywania zadań wskazuj uczniów, którzy głośno odczytają defi-nicje zwrotki, wersu, porównania, epitetu i rymu, zamieszczone w podręczniku na marginesie (s. 60).

13. Poproś uczniów, aby ułożyli krótkie (czterowersowe) rymowane wierszyki o rodzinie i zapisali je w ze-szytach.

Faza podsumowująca

14. Poproś dzieci o przeczytanie nietypowego wiersza (załącznik). Porozmawiajcie o tym, że w rodzinie ludzie mogą się różnić, ale powinna ich łączyć więź polegająca na wzajemnej życzliwości, szacunku, miłości, cierpliwości i trosce.

15. Zaproponuj zabawę „Uścisk życzliwości”. Powiedz uczniom, aby złapali się za ręce (nie muszą wy-chodzić na środek sali, mogą podać sobie ręce nad ławkami). Uściśnij rękę dziecka i powiedz: Iskier-kę życzliwości puszczam w krąg, niech wróci do moich rąk. Dzieci przekazują uścisk dalej. Gdy z po-wrotem trafi on do ciebie, powiedz: Teraz mam w sobie mnóstwo życzliwości.

16. Zadaj uczniom pracę domową.– Wykonaj zadanie specjalne z podręcznika (ćw. 8, s. 60). Napisz życzenia dla mamy lub taty.– Naucz się na pamięć dwóch wierszy (o mamie i o tacie) z podręcznika.


Załączniki

Wiersz

Moja mama lubi ... ,

a tata – ... .

Ja uwielbiam swego ... ,

a mój brat – ... .

Siostra bawi się ... – i tak to jest z nami.Każdy lubi co innego,każdy swoje pasje ma,ale mamy coś wspólnego:jedno słowo: rodzina.


Gdy w domu brakuje kogoś bliskiego


– zna pojęcia: akcja, rytm wiersza, ballada;– wie, czym jest retrospekcja;– określa liczbę wersów w strofie i strof w wierszu oraz

rytm wiersza;– wskazuje momenty, w których wzrasta i maleje napię-

cie w utworze;– wskazuje wartości w utworze.



– praca z tekstem– ćwiczeniowa




Faza wprowadzająca


2. Poleć dzieciom wykonanie ćwiczeń z podręcznika z części Podejmij temat (s. 61), które dotyczą ana-lizy uczuć związanych z brakiem kogoś bliskiego w domu z powodu spóźnienia, późnego powrotu.


Faza realizacyjna

4. Przeczytaj głośno fragment ballady Adama Mickiewicza pt. Powrót taty. Powiedz uczniom, by uważ-nie słuchali i postarali się zapamiętać, jak zachowywali się członkowie rodziny w trudnych chwilach.

5. Zapytaj dzieci, jakie emocje wywołał w nich utwór.

6. Powiedz, że utwór jest balladą. Podaj definicję ballady i określ jej najważniejsze cechy.

Ballada to gatunek wywodzący się z twórczości ludowej. Fabułę i bohaterów twórcy czerpali głównie z podań ludowych. Obok postaci realnych często pojawiały się postacie fantastyczne (duchy, widma, rusałki). Tajemniczość, irracjonalizm, dramatyczne wydarzenia to cechy tego gatunku.

7. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 1, s. 65). Dzieci zapisują w zeszytach odpo-wiedzi na pytania znajdujące się na mapie myśli zamieszczonej w podręczniku.

8. Narysuj na tablicy oś czasu. Wskazuj osoby, które będą zaznaczać na niej najważniejsze wydarze-nia: obawy mamy, modlitwa dzieci, spotkanie z ojcem, napad zbójców, opowiadanie zbója, decyzja o uwolnieniu (ćw. 2, s. 65).

9. Zastanówcie się wspólnie nad zachowaniem najstarszego zbójcy, który zdecydował się wypuścić ojca dzieci (ćw. 3, s. 65). Wyjaśnij termin retrospekcja.

Retrospekcja – to przywołanie w utworze wydarzeń wcześniejszych od chwili, w której rozgrywa się akcja.

10. Porozmawiajcie o akcji w opowieści. Wskaż ucznia, który przeczyta głośno informacje z podręcznika dotyczące akcji (s. 65). Zaznaczcie na osi czasu wydarzenie kulminacyjne.

11. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 4–6, s. 65).

Lekcja 32

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

12. Porozmawiacie o tym, że każdy członek rodziny jest ważny, i o zagrożeniach wynikających z utraty któregoś z nich. Pomówcie, jakie wartości zawarte są w utworze Mickiewicza.

13. Zadaj uczniom pracę domową.– Znajdź w internecie lub innych źródłach wiedzy cytaty mówiące o domu.


Dom moich marzeń


– zna cytaty o domu;– redaguje opis domu marzeń.

– opisy domów (zagadki)– galeria zdjęć lub czasopisma o domu


– rozmowa kierowana– pogadanka– aktywizująca (zabawa pt. „Zwiedzam dom moich

marzeń”)




Faza wprowadzająca


2. Podyskutujcie o cytatach dotyczących domu znalezionych przez uczniów. Przeczytaj przygotowane przez siebie sentencje i przysłowia. Porozmawiajcie o ich znaczeniu.

Twój dom może ci zastąpić cały świat. Cały świat nigdy nie zastąpi ci domu.Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej.Mój dom jest moją twierdzą.Wolnoć Tomku w swoim domku. (A. Fredro)

3. Zapisz w postaci mapy myśli na tablicy wszystkie skojarzenia uczniów z wyrazem dom.

DOM – rodzina, ciepło, domownicy, szczęście, miłość, bezpieczeństwo.


Faza realizacyjna

5. Zaprezentuj uczniom galerię zdjęć, na których przedstawione zostały różne domy (np. wiejski dwo-rek, zamek, domek na drzewie, domek na plaży, igloo, tipi, wieżowiec, kamienica, dom jednorodzinny, willa, nowoczesny blok itp.).

Porozmawiajcie o tym, który z nich jest najładniejszy, najoryginalniejszy. Zapytaj, czy ktoś chciałby mieszkać w którymś z zaprezentowanych domów.Jeśli nie możesz wyświetlić zdjęć, zaprezentuj dzieciom czasopisma, w których są zdjęcia domów.

Lekcja 33

Przebieg lekcji


6. Następnie przedstaw uczniom opisy domów – zagadki. Osoby, które jako pierwsze podadzą prawi-dłowe rozwiązania, nagrodź plusami.

Jego dom znajdował się w samym środku Stumilowego Lasu, a dokładniej – w środku ogromnego buka. Na drzwiach wisiała tabliczka z napisem: Wstęp bron. Właściciel, który był bardzo strachliwym stworzonkiem, czuł się w tym domu bezpiecznie.

(dom Prosiaczka z książki A.A. Milne’a pt. Kubuś Puchatek i przyjaciele)

Ich dom mieścił się pod podłogą starego domu. Wszystko, czego potrzebowali, pożyczali z mieszkania olbrzymów, którzy mieszkali nad sufitem. Musieli się przy tym bardzo kryć.

(dom Pożyczalskich z książki Mary Norton pt. Kłopoty Rodu Pożyczalskich)

W tym okrągłym dwupiętrowym niebieskim domu mieszkała cała rodzina. Dom znajdował się w Dolinie, z najwyż-szych okien rozciągał się piękny widok.

(dom Muminka z książki Tove Jansson pt. Opowiadania z Doliny Muminków)

Powiedz uczniom, aby opowiedzieli o innych domach, w których mieszkali ich ulubieni bohaterowie książek i filmów.

7. Następnie zaproś dzieci do zabawy pt. „Zwiedzam dom moich marzeń”. Włącz relaksacyjną muzykę i wytłumacz uczniom zasady. Uczestnicy zabawy zamykają oczy i w myślach odpowiadają na za-dawane przez ciebie pytania: Gdzie jesteś? Co tam robisz? Co znajduje się dookoła ciebie? Jakie widzisz przedmioty? Który najbardziej ci się podoba? Co widzisz za oknem? Czy ten widok ci się po-doba? Dlaczego? Kto oprócz ciebie jest teraz w tym domu? Kto mieszka z tobą w tym domu? W ja-kim kolorze są ściany? Jak czujesz się w tym domu? Dlaczego? Czy chcesz tam zostać? Dlaczego?

Zabawę podsumujcie krótką rozmową o wrażeniach z wędrówki po domach marzeń.

8. Poproś dzieci, by opisały swój dom marzeń.

Przykładowy opis domu

Mój dom jest wyjątkowy. Ma trzy piętra i spadzisty dach z ceglanych dachówek. Przez duże okna wpadają promienie słońca, które rozświetlają obszerne pokoje. Moim ulubionym pomieszczeniem jest biblioteka taty, w której stoją ogromny fotel i lampka. Na ścianach wiszą półki z książkami. Ich grzbiety są różnej wielkości – jedne są cieniutkie, a inne wręcz przeciwnie – opasłe. Przez okno widać ogród, w którym rosną klony i kasztany. Bardzo podoba mi się mój dom marzeń.

Faza podsumowująca

9. Na koniec lekcji poproś chętne osoby o odczytanie swoich opisów.

10. Poleć uczniom, aby podali jak najwięcej słów pochodnych od wyrazu dom (np. domownik, domowy, domator).

11. Zadaj uczniom pracę domową.– Wykonaj w dowolnej technice pracę plastyczną pt. „Dom moich marzeń”.– Napisz krótkie opowiadanie, w którym pojawi się opis domu.


Zdobywamy wiedzę o przymiotniku


– zna pojęcia: przymiotnik, rodzaje przymiotnika;– określa liczbę i rodzaj przymiotnika;– zna różne sposoby przekazywania życzeń;– układa życzenia.


– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4, s. 15–18.

– pudełko tekturowe, różne przedmioty

Lekcja 34



– metoda zajęć praktycznych– drama (zabawy pt. „Kamień i piórko”, „Co dostanę

w prezencie?”, „Kolory”)




Faza wprowadzająca


2. Poproś dzieci, aby odgadły, o jakie rzeczy chodzi w zagadkach.

Jestem bardzo twardy. Mogę być okrągły albo kanciasty, gładki lub chropowaty. Można mnie znaleźć na dworze, często wpadam do buta (kamień).

Jestem lekkie, puszyste i bardzo delikatne. Unoszę się w powietrzu i wolniutko opadam. Gubią mnie ptaki, które całymi dniami szybują w przestworzach (piórko).

3. Poleć dzieciom zabawę „Kamień i piórko”, wykorzystującą elementy dramy. Podziel klasę na dwie grupy i poproś należące do nich osoby, aby stanęły w szeregu, przodem do klasy. Członkowie pierw-szej drużyny za pomocą ruchów, gestów i mimiki muszą przedstawić sytuację, w której podają sobie z rąk do rąk ogromny głaz (pierwsza osoba podnosi go z ziemi, ostatnia – musi położyć go z powro-tem na ziemi). Uczniowie z drugiej grupy odgrywają scenkę, w której podają sobie z rąk do rąk piórko (pierwsza osoba łapie je w powietrzu, a ostatnia puszcza je w powietrze).

Najpierw prezentuje się pierwsza grupa, a potem druga. Zabawę zakończcie rozmową o wrażeniach, jakie towarzyszyły odgrywaniu scenek. Oceń grę aktorską uczniów, pochwal najlepsze wystąpienia.

4. Następnie zaproś dzieci do zabawy pt. „Co dostanę w prezencie?”. Użyj dużego pudełka tekturo-wego, które nie będzie miało jednej ściany, a w przeciwległej – będzie miało otwór, w który zmieści się dłoń dziecka. Ustaw pudełko tak, by wnętrze było widoczne dla wszystkich poza osobą mającą zgadnąć, co jest w środku. Następnie połóż w zasięgu ręki ucznia jakiś przedmiot (jabłko, miękką pi-łeczkę, klocek, telefon komórkowy, ekierkę itd.). Poleć uczniowi, aby dotykając przedmiotu, mówił, jaki on jest, np. To coś jest gładkie, miękkie, twarde. Jeśli dziecku uda się zgadnąć, o jaką rzecz chodzi, zostaje nagrodzone plusem. Po nim odgaduje kolejna osoba. Wstaw do pudełka inny przedmiot.Zabawę zakończ krótką rozmową o odczuciach dzieci, które nie widziały przedmiotu, tylko go czuły.

5. Porozmawiajcie o tym, z jakich okazji wręczamy sobie prezenty.


Faza realizacyjna

7. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z podręcznika z części Podejmij temat (s. 66) oraz kolejnych (ćw. 1–2, s. 66–67).

8. Wskaż osobę, która przeczyta informacje o przymiotniku z podręcznika (s. 67). Poproś uczniów o przeanalizowanie tabeli zamieszczonej na tej samej stronie.

9. Zapisz na tablicy wyrazy: miła, niewinne, bogaty, starzy, czerwone i poproś uczniów, aby określili ro-dzaj przymiotników.

10. Powiedz, że przymiotniki, tak jak rzeczowniki, odmieniają się przez przypadki. Poproś, aby dzieci przy-pomniały nazwy przypadków i pytania pomocnicze. Wybrany uczeń zapisuje je na tablicy. Zapisz na tablicy odmianę przymiotnika dojrzały. Następnie poproś uczniów, by dopisali obok przymiotnika rzeczownik owoc – w odpowiedniej formie.

Przebieg lekcji


Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga

Mianownik dojrzały owoc dojrzałe owoce

Dopełniacz dojrzałego owocu dojrzałych owoców

Celownik dojrzałemu owocowi dojrzałym owocom

Biernik dojrzały owoc dojrzałe owoce

Narzędnik dojrzałym owocem dojrzałymi owocami

Miejscownik dojrzałym owocu dojrzałych owocach

Wołacz dojrzały owoc dojrzałe owoce

11. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń znajdujących się w podręczniku (ćw. 3–6, s. 67–68). Zwróć uwagę na pisownię nie przed przymiotnikami.

12. Dodatkowo możesz skorzystać z ćwiczeń zaproponowanych w zeszycie ćwiczeń (s. 15–18).

Faza podsumowująca

13. Na zakończenie zaproś dzieci do gry w kolory. Rzuć do wybranej osoby piłeczkę, podając jedno-cześnie nazwę jakiegoś koloru. Dziecko musi złapać piłeczkę; jeśli tego nie zrobi lub złapie piłeczkę po wypowiedzeniu przez rzucającego nazwy koloru czarnego, musi odmienić dowolny przymiotnik przez przypadki.

14. Zadaj uczniom pracę domową.– Odmień przez przypadki: dobre słowo, porcelanowa figura, drewniany klocek.– Napisz nie z podanymi przymiotnikami: jasny, wierny, pożyteczny.


Prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie


– rozumie pojęcie bajka;– odróżnia w bajce wypowiedzi narratora od wypowie-

dzi bohatera;– objaśnia morał bajki;– rozpoznaje cechy gatunkowe bajki; – nazywa cechy dobrego przyjaciela;– redaguje opowiadanie.



– praca z tekstem– ćwiczeniowa– pogadanka




Lekcja 35


Faza wprowadzająca


2. Zadaj pytania: Co to jest przyjaźń? Na czym polega jej wartość? Dlaczego jest tak ważna? Z jakiego powodu warto mieć przyjaciela? Czy macie przyjaciół? Jakie łączą was relacje?

3. Poproś uczniów, aby opowiedzieli o swoich przyjaciołach, jacy są, dlaczego się z nimi przyjaźnią, jak się poznali, czy mają wspólne zainteresowania.


Faza realizacyjna

5. Poproś dzieci o wykonanie ćwiczeń z podręcznika z części Podejmij temat (s. 69). Najpierw przedys-kutujcie treść zamieszczonych cytatów o przyjaźni. Możesz dodać inne cytaty, np.: Dobry przyjaciel jest wielkim darem nieba. (Platon) Przyjaciel to człowiek, który wie wszystko o tobie i wciąż cię lubi. Przyjaźń jest najsłodszą słodyczą ziemi. (św. Augustyn)Czym sen dla ciała, tym przyjaźń dla ducha – odświeża siły. (Cyceron)Następnie metodą rankingu i głosowania ustalcie, który z cytatów najtrafniej mówi o przyjaźni.

6. Poproś uczniów o przeczytanie bajki Adama Mickiewicza pt. Przyjaciele (s. 69–70) i zwrócenie uwagi na to, w jaki sposób tytułowi bohaterowie (przyjaciele) zachowali się w obliczu zagrożenia.

7. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń znajdujących się w podręczniku (ćw. 1–5, s. 70–71).

8. Powiedz uczniom, że utwór Mickiewicza to bajka. Wyznacz osobę, która, przeczyta na głos definicję bajki z podręcznika (s. 71). Poproś uczniów, aby zapisali w zeszycie cechy bajki (ćw. 6, s. 71).

Cechy bajki:– krótka opowiastka pisana wierszem lub prozą;– bohaterami są zwierzęta, ludzie lub przedmioty;– zawiera pouczenie;– historia jest ilustracją ludzkich doświadczeń;– bajka poucza i daje wskazówki;– bohaterowie są kontrastowi;– zwierzęta mają cechy ludzi.

9. Poproś uczniów o wskazanie w omawianej bajce morału i wyjaśnienie jego znaczenia.(ćw. 7, s. 71).

10. Powiedz dzieciom, że bajka, tak jak każdy utwór i wypowiedź pisemna, charakteryzuje się wstępem, rozwinięciem i zakończeniem. Poproś uczniów, by wskazali w bajce Mickiewicza wstęp, rozwinię-cie i zakończenie. Ochotnicy niech przeczytają odpowiednie fragmenty. Następnie poproś uczniów o wykonanie kolejnego ćwiczenia z podręcznika (ćw. 8, s. 71), które polega na podzieleniu bajki na fragmenty i nadaniu im tytułów.

11. Zachęć dzieci do wykonania zadania 9 (s. 71), które polega na napisaniu opowiadania o przygodach Leszka i Mieszka. Do opowiadania uczniowie powinni wprowadzić bezpośrednie wypowiedzi boha-terów. Muszą też pamiętać o tym, by opowiadanie zawierało wstęp, rozwinięcie i zakończenie i było podzielone na akapity.

Faza podsumowująca

13. Poproś kilku uczniów o przeczytanie swoich opowiadań.

14. Zadaj pytania kontrolne: Co to jest bajka? Jakie są cechy bajki?

15. Zadaj uczniom pracę domową.– Wypisz z bajki Mickiewicza cztery przykłady rymów.


Przebieg lekcji


Poznajemy pisownię wyrazów z ż


– zna zasady pisowni wyrazów z ż;– korzysta ze słownika ortograficznego.


– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4, s. 56-57

– karta pracy


– pogadanka– metoda zajęć praktycznych




Faza wprowadzająca


2. Przypomnij dzieciom parę wyrazów, którą poznały przy okazji omawiania zasad pisowni wyrazów z rz. Zapisz na tablicy: morze i może. Powiedz uczniom, że dzisiaj dowiedzą się, kiedy w wyrazach należy pisać ż.


Faza realizacyjna


5. Poproś uczniów, by zapisali w zeszytach, kiedy należy pisać w wyrazach ż.

Ż piszemy:– gdy w wyrazach pokrewnych wymienia się na g, dz, h, z, ź, s, ch (ważyć – waga, mosiężny – mosiądz,

drużynowy – druh, mażę – mazać; zagrożenie – groźny, boży – boski);– po spółgłoskach l, ł, n, r (lżyć, łżeć, inżynier, rżeć);– w zakończeniach niektórych wyrazów obcego pochodzenia (bandaż, staż);– w spójnikach typu: aż, ponieważ, chociaż, toteż;– w partykułach: że, jakże, niemalże, takoż.


Faza podsumowująca

7. Poproś wybrane osoby o przypomnienie, czego dotyczyła lekcja, czego się nauczyły, co warto zapa-miętać.

8. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz w zeszycie po trzy wyrazy z ż na początku, w środku i na końcu.– Wykonaj ćwiczenia z karty pracy (załącznik).

Lekcja 36

Przebieg lekcji



Załączniki

Karta pracy

Wpisz rz lub ż.

kradzie al g yb

harce zegarmist m awka

ko uch ma yciel g ech

aglówka mala in ynier

wa yć sta ka dy

k esło kró ganek st ała

uwa ać sta ec ma ec

kału a p ód ku

Rozwiąż krzyżówkę.

1. Nad nim piaszczysta plaża.2. Królowa wszystkich kwiatów.3. Wypuszczona z łuku.4. Gdy wybuchnie, przyjeżdżają strażacy

i go gaszą.5. Wyrasta jesienią w lesie.6. Dźwięk wydawany przez konia.7. Jest nim np. pietruszka.8. Można pić z niej herbatę.9. Np. olimpijskie.10. Płaz, który unika bociana.

M O R Z E

R Ó Ż A

S T R Z A Ł A

P O Ż A R

G R Z Y B

R Ż E N I E

W A R Z Y W O

F I L I Ż A N K A

I G R Z Y S K A

Ż A B A

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.


Przyjaźń nie zawsze okazuje się prawdziwa


– czyta teksty z podziałem na role;– porównuje utwory literackie zawierające tan sam

motyw;– odczytuje morał;– ocenia postępowanie bohaterów.



– praca z tekstem– metoda zajęć praktycznych– pogadanka




Faza wprowadzająca


2. Napisz na tablicy wyraz PRZYJACIEL i powiedz uczniom, aby dopisali do niego w zeszycie wyrazy pokrewne. Poleć też, aby z liter tworzących ten wyraz postarali się ułożyć jak najwięcej innych wyra-zów, np. lep, Ela, Cypr, raj, ryza, ja, leci, pali, pyli itd.


Faza realizacyjna

4. Poproś dzieci, by wykonały ćwiczenie z podręcznika z części Podejmij temat (s. 74), które polega na opracowaniu drzewka decyzyjnego przedstawionej sytuacji: Przyjaciel prosi o pomoc, ponieważ goni go kilku łobuzów. Przeanalizujcie dwa warianty zachowania: pomoc i odmowę pomocy. Zasta-nówcie się wspólnie, jak powinien postąpić przyjaciel.

5. Poproś kilku uczniów, żeby przeczytali na głos z podziałem na role bajkę Ignacego Krasickiego pt. Przyjaciele (s. 74–75). Pozostałe osoby starają się zapamiętać, jak zachowywały się zwierzęta, które główny bohater uznawał za przyjaciół.

6. Porozmawiajcie o wrażeniach z lektury. Spróbujcie ustalić temat utworu, główną myśl.

7. Ponownie w postaci drzewa decyzyjnego prześledźcie sytuację opisaną przez Krasickiego. Zastanówcie się, dlaczego bohaterowie zachowali się tak, a nie inaczej (ćw. 1, s. 76).

8. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń znajdujących się w podręczniku (ćw. 2–3, s. 76). Oceńcie zachowanie zwierząt oraz poszukajcie morału.

9. Powiedz, że utwór I. Krasickiego, podobnie jak utwór A. Mickiewicza, jest bajką. Przypomnijcie, czym charakteryzuje się bajka. W postaci tabeli porównajcie oba utwory (ćw. 4, s. 76).

Utwór A. Mickiewicza Utwór I. Krasickiego

Jaki jest tytuł? Przyjaciele Przyjaciele

Co jest tematem? przyjaźń, fałszywy przyjaciel przyjaźń, fałszywy przyjaciel

Lekcja 37

Przebieg lekcji


Utwór A. Mickiewicza Utwór I. Krasickiego

Kim są bohaterowie? ludzie zwierzęta, które zachowują się jak ludzie (uosobienie)

Jak sformułowany jest morał? bezpośrednio: Prawdziwych przyja-ciół poznajemy w biedzie.

pośrednio: Wśród serdecznych przyjaciół psy zająca zjadły.

Czy jest podział na zwrotki? tak nie

Czy są rymy? tak tak

10. Zastanówcie się, dlaczego autorzy podjęli w swych utworach podobny temat. Czy można uznać to za przestrogę?

11. Poproś uczniów, aby wskazali w bajce Krasickiego wypowiedzi narratora i poszczególnych bohate-rów (ćw. 5, s. 76).

Faza podsumowująca

12. Poproś kilku uczniów o przypomnienie, czego dotyczyła lekcja, czego się nauczyli, co warto zapa-miętać.

13. Zadaj pracę domową.– Napisz czterowersowy, rymowany wiersz o prawdziwej przyjaźni.– Przygotuj się do dyktanda sprawdzającego pisownię wyrazów z rz i ż.


Pisownia wyrazów z rz i ż – dyktando


– sprawdza swój poziom wiedzy i umiejętności z zakre-su pisowni wyrazów z rz i ż.

– tekst dyktanda




dyktando 45 minut

Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Przedstaw dzieciom zasady pisania dyktanda, wyznacz czas na jego napisanie.

Lekcja 38

Przebieg lekcji


4. Podyktuj tekst dyktanda.

Przykładowy tekst dyktanda

Pożyteczne stworzeniaMoja młodsza siostrzyczka, Marzena, zapytała mnie kiedyś, jakie zwierzę jest najbardziej pożyteczne. Zanim odpowiedzia-łem, musiałem się zastanowić dłuższą chwilę, ponieważ prawie każde zwierzę jest takie. Dobrze, że Marzena zapytała o to mnie. Mam bardzo dużą wiedzę o świecie zwierząt. W przyszłości chcę zostać weterynarzem i leczyć te stworzenia, które potrzebują pomocy. Po namyśle wybrałem jedno wyjątkowo ważne zwierzę – pszczołę.Ten malutki owad jest bardzo pożyteczny. Pszczoły zbierają z przeróżnych kwiatów pyłek oraz nektar i przerabiają je na miód. Marzena słuchała mnie uważnie. Chciałem jej opowiedzieć o tym, że pszczoły potrafią być niebezpieczne i użądlić, ale mi przerwała. Rzekła poważnie, że dla niej najpożyteczniejszy jest kot, bo gdy na dworze jest przeraźliwie zimno, można się do niego przytulić. Cóż, przecież każdy może mieć inne zdanie na ten temat.

5. Po ukończeniu pracy przez uczniów zbierz i oceń dyktanda.

Faza podsumowująca

6. Zapytaj dzieci, które słowa okazały się najtrudniejsze do napisania, a które – najłatwiejsze.

7. Zadaj uczniom pracę domową.– Przypomnij sobie nazwy przypadków i pytania pomocnicze. Odmień przez przypadki dwa wyrazy

z dzisiejszego dyktanda: zwierzę, pszczoła.


Przedstawiam wam mojego przyjaciela


– gromadzi informacje do opisu;– przedstawia osobę według wskazówek;– redaguje opis postaci (przyjaciela).



– czasopisma ze zdjęciami różnych osób


– metoda zajęć praktycznych – indywidualna– zbiorowa



Faza wprowadzająca


2. Rozdaj przyniesione zdjęcia z gazet. Poproś dzieci, by opisały przedstawione na nich postacie.

3. Przypomnij lekcje o Ani Shirley i o tym, jak bohaterka zmieniła swój wygląd. Porozmawiajcie o tym, co jest ważniejsze – wygląd czy charakter.

Lekcja 39

Przebieg lekcji


4. Określcie jeszcze raz cechy, jakimi powinien charakteryzować się prawdziwy przyjaciel.


Faza realizacyjna

6. Powiedz uczniom, by opisali swoją przyjaciółkę lub swojego przyjaciela. Najpierw jednak poleć, by zapoznali się z informacjami zawartymi w polu Krok po kroku (s. 77). Omówcie wspólnie, co powinien zawierać opis.

7. Poproś dzieci, aby zebrały najważniejsze informacje o przyjacielu w formie mapy myśli (podobnej do schematu z podręcznika).

8. Wyznacz czas na pisanie i powiedz, że prace powinny zawierać około 10–15 zdań. Przypomnij uczniom o konieczności napisania wstępu, rozwinięcia i zakończenia. Zwróć uwagę na unikanie nadmiaru czasowników być i mieć.

Przykładowy opis postaci

Moją najlepszą przyjaciółką jest Paulina Kowalska. Chodzimy do jednej klasy i mamy podobne za-interesowania.Paulina jest wyższa ode mnie o parę centymetrów. Ma jasne włosy, które splata w dwa warkocze. Jej oczy są niebieskie jak niebo w słoneczny poranek. Często się uśmiecha, a jej usta odkrywają równe, białe zęby. Lubi nosić kolorowe i wygodne ubrania, które zapewniają jej swobodę ruchów.Paulina jest cierpliwa i wesoła. Obie interesujemy się przyrodą i często opowiadamy sobie o cie-kawych zwierzętach. Lubimy też spacery po parku, dlatego obie mamy psy. Mój nazywa się Dodo, a jej – Momo. Specjalnie nazwałyśmy nasze zwierzęta podobnie. Wiem, że zawsze mogę liczyć na moją przyjaciółkę, ponieważ wiele razy udowodniła, że prawdziwa przyjaźń jest dla niej największym skarbem.

Faza podsumowująca

9. Poproś kilku uczniów o przeczytanie opisów.

10. Zadaj pracę domową.– Ułóż listę pięciu złotych rad dla tych, którzy chcą się przyjaźnić, np.: Bądź cierpliwy i uważnie słuchaj, co druga osoba ma ci do powiedzenia.


Pisownia wyrazów z ó


– zna wyjątki ortograficzne pisowni wyrazów z ó;– korzysta ze słownika ortograficznego;– uzasadnia pisownię wyrazów z ó wymiennym;– układa zdania z wyjątkami ortograficznymi.









Lekcja 40


Faza wprowadzająca


2. Zapisz na tablicy parę wyrazów: lud, lód, i zapytaj, jaka jest między nimi różnica. Zwróć uwagę na konieczność stosowania poprawnej pisowni wyrazów, które choć brzmią tak samo lub podobnie, oznaczają jednak coś innego.


Faza realizacyjna

4. Przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 1–9, s. 78–80). Zwracaj uwagę na pojawiające się w podręczniku definicje. Poleć uczniom, by zapisali w zeszytach notatkę o zasadach pisowni wyrazów z ó.

Ó piszemy, gdy:– wymienia się na o, e, a (np. pół – połowa);– w zakończeniach rzeczowników: -ów, -ówna, -ówka (np. mrówka).

5. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 58–60).

Faza podsumowująca6. Poproś dzieci o wykonanie zadania specjalnego z gwiazdką (ćw. 11, s. 80).

7. Zadaj uczniom pracę domową.– Ułóż krzyżówkę z hasłem ŻYRAFA.– Wykonaj ćwiczenie z podręcznika (ćw. 10, s. 80), które polega na wykreśleniu z diagramu wyrazów z ó.


Powtórzenie wiadomości z działu 2 Z rodziną i przyjaciółmi


– utrwala treści z działu 2 Z rodziną i przyjaciółmi. – Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 1, s. 81–82





Faza wprowadzająca



Przebieg lekcji

Lekcja 41

Przebieg lekcji


Faza realizacyjna

3. Przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (s. 81–82). Najpierw wspólnie z uczniami wytłumaczcie wyszczególnione pojęcia, a następnie zapoznajcie się z fragmen-tem tekstu i wykonajcie znajdujące się pod nim ćwiczenia.

4. Poproś, aby każdy uczeń indywidualnie wykonał polecenie z ikoną oznaczającą pytanie do zdjęć (s. 82). Daj dzieciom chwilę na zastanowienie się i zanotowanie odpowiedzi w zeszycie. Następnie poproś kilku ochotników o odczytanie swoich odpowiedzi.

5. Zaproponuj uczniom inne ćwiczenia utrwalające zdobyte wiadomości i umiejętności.

Propozycje ćwiczeń powtórzeniowych:A. Wyjaśnij pojęcia: genealogia, protoplasta, patriarcha, pokolenie, morał, bajka.B. Odmień przez przypadki wyrażenia: mądra głowa, pusta szklanka, grzeczne dziecko.C. Podaj po jednym przykładzie przymiotnika we wszystkich rodzajach. D. Opisz swoją mamę lub swojego tatę.

Faza podsumowująca




Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 2 Z rodziną i przyjaciółmi


– opanował treści z działu 2 Z rodziną i przyjaciółmi. – karta pracy ze sprawdzianem





Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Rozdaj uczniom karty pracy ze sprawdzianem. Wytłumacz zasady pisania pracy, upewnij się, że wszyscy uczniowie zrozumieli, jak należy odpowiadać w poszczególnych ćwiczeniach. Wyznacz czas na pisanie sprawdzianu.

Lekcja 42

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

4. Po upływie wyznaczonego czasu zbierz wszystkie karty pracy i je oceń. Zapytaj uczniów, która jego część okazała się najłatwiejsza, a która – najtrudniejsza.

5. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz, który temat lekcji z działu 2 podobał ci się najbardziej, był najciekawszy, a który – zaintere-

sował cię najmniej.


Załączniki


imię, nazwisko, klasa GRUPA 1


Nazywają Paryż stolicą świata.Ze wszystkich lądów i krajów jadą tam ludzie, żeby się uczyć, pracować i bawić.Zawitał i Kajtuś do stolicy świata.Stoi bezradny przed dworcem i nie wie, co począć, w którą zwrócić się stronę.Niby rozumie czarnoksięskim sposobem, co mówią wokoło, ale czuje się w obcej mowie jak w ciasnym, pożyczonym ubraniu.Spieszą tłumy, mkną pojazdy. Nikt na niego nie zwraca uwagi.Jakże się zdumiał i ucieszył, gdy posłyszał nagle swoje imię.– Patrz. Przecie to Kajtuś. Z pewnością go poznaję.– Głupiś. Sam przyjechał? I tak elegancko ubrany, i z walizą bogatą?– Więc dobrze. Spytamy się, zobaczymy.– Chcesz, to się pytaj. Ja się nie będę na pośmiewisko narażał.Tak rozmawiają dwaj chłopcy: jeden taki duży jak Kajtuś, a drugi starszy.Patrzą oni, patrzy Kajtuś.– Chyba ich znam? Gdzieś ich widziałem. – Ale nie może sobie przypomnieć.– Przepraszam bardzo, czy pan z Warszawy przyjechał?– Tak, panie – odpowiada Kajtuś, także po francusku.– Przepraszam, czy pan zawsze mieszkał w Warszawie?– Od urodzenia.Zbliża się starszy chłopiec i mówi do brata po polsku:– No widzisz, głupi? Przecież Kajtuś nie mówi po francusku.– Może się nauczył. Trzy lata nie widzieliśmy go.– A już nauczył się. On jedyny był do nauki. Leniuch gorszy od nas.Kajtusiowi przykro się zrobiło.– Poczekaj, spytamy się. Bo chyba rozumie? Przepraszam, czy pan rozmawia po polsku?– No pewnie – przyznał się Kajtuś, znużony długim wstępem i ciekaw, kto oni.– Więc Kajtuś? – krzyknęli obaj.– Ten sam. A wy kto?– Nie pamiętasz? Jakeśmy razem wybrali się do Wisły i chłopcy ci ukradli ubranie? [...]Śmieją się. Gadają. Przechodnie uprzejmie wymijają rozbawioną trójkę.– Wiesz, chodź do nas. Walizę zostaw na dworcu. Po co masz się z tym taszczyć? Daj franka. Zaraz ci kwit przyniosę. Jutro

odbierzesz. Zaczekajcie tu na mnie.Góra z górą się nie zejdą, ale przyjaciel z przyjacielem… Znów Paweł, Pietrek i Kajtuś razem. Pójdziemy dziś do cyrku.

Janusz Korczak, Kajtuś czarodziej (fragment)

(CC BY-SA 3.0)



1. Kajtuś pojechał doa) Warszawy.b) Paryża.c) Lizbony.d) Krakowa.

(1 p.)2. Chłopcy, których spotkał Kajtuś, mówili

a) tylko po polsku.b) tylko po francusku.c) po polsku i po francusku.d) po polsku i po niemiecku.

(1 p.)3. Gdzie Kajtuś zostawił swoją walizkę?

a) W pociągu.b) Na dworcu.c) W kawiarni.d) W cyrku.

(1 p.)4. Kajtuś na widok znajomych chłopców

a) bardzo się zasmucił.b) ogromnie się zdziwił.c) zdumiał się i ucieszył.d) przestraszył się.

(1 pkt)

5. W tekście padają słowa: „Góra z górą się nie zejdzie, ale przyjaciel z przyjacielem...”, które nawiązują do przysłowia: Góra z górą się nie zejdzie, ale człowiek z człowiekiem zawsze. Napisz, jak rozumiesz to przysłowie.

(3 p.)6. Wyjaśnij termin pokolenie.

(2 p.)7. Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej wyrażenie życzliwa koleżanka.

(3 p.)8. Co to jest morał?

(3 p.)


9. Napisz po trzy wyrazy z ż i ó.

(3 p.)10. Napisz, jakimi cechami powinien się charakteryzować przyjaciel.

(2 p.)11. Opisz wygląd i charakter kogoś ze swojej rodziny.

(10 p.)

Ocena: Suma: /30 p.





Nazywają Paryż stolicą świata.Ze wszystkich lądów i krajów jadą tam ludzie, żeby się uczyć, pracować i bawić.Zawitał i Kajtuś do stolicy świata.Stoi bezradny przed dworcem i nie wie, co począć, w którą zwrócić się stronę.Niby rozumie czarnoksięskim sposobem, co mówią wokoło, ale czuje się w obcej mowie jak w ciasnym, pożyczonym ubraniu.Spieszą tłumy, mkną pojazdy. Nikt na niego nie zwraca uwagi.Jakże się zdumiał i ucieszył, gdy posłyszał nagle swoje imię.– Patrz. Przecie to Kajtuś. Z pewnością go poznaję.– Głupiś. Sam przyjechał? I tak elegancko ubrany, i z walizą bogatą?– Więc dobrze. Spytamy się, zobaczymy.– Chcesz, to się pytaj. Ja się nie będę na pośmiewisko narażał.Tak rozmawiają dwaj chłopcy: jeden taki duży jak Kajtuś, a drugi starszy.Patrzą oni, patrzy Kajtuś.– Chyba ich znam? Gdzieś ich widziałem. – Ale nie może sobie przypomnieć.– Przepraszam bardzo, czy pan z Warszawy przyjechał?– Tak, panie – odpowiada Kajtuś, także po francusku.– Przepraszam, czy pan zawsze mieszkał w Warszawie?– Od urodzenia.Zbliża się starszy chłopiec i mówi do brata po polsku:– No widzisz, głupi? Przecież Kajtuś nie mówi po francusku.– Może się nauczył. Trzy lata nie widzieliśmy go.– A już nauczył się. On jedyny był do nauki. Leniuch gorszy od nas.Kajtusiowi przykro się zrobiło.– Poczekaj, spytamy się. Bo chyba rozumie? Przepraszam, czy pan rozmawia po polsku?– No pewnie – przyznał się Kajtuś, znużony długim wstępem i ciekaw, kto oni.– Więc Kajtuś? – krzyknęli obaj.– Ten sam. A wy kto?– Nie pamiętasz? Jakeśmy razem wybrali się do Wisły i chłopcy ci ukradli ubranie? [...]Śmieją się. Gadają. Przechodnie uprzejmie wymijają rozbawioną trójkę.– Wiesz, chodź do nas. Walizę zostaw na dworcu. Po co masz się z tym taszczyć? Daj franka. Zaraz ci kwit przyniosę. Jutro

odbierzesz. Zaczekajcie tu na mnie.Góra z górą się nie zejdą, ale przyjaciel z przyjacielem… Znów Paweł, Pietrek i Kajtuś razem. Pójdziemy dziś do cyrku.

Janusz Korczak, Kajtuś czarodziej (fragment) (CC BY-SA 3.0)


1. Kajtuś spotkał dawnych znajomycha) w parku.b) w cyrku.c) na dworcu.d) w pociągu.

(1 p.)2. Chłopcy, którzy spotkali Kajtusia,

a) od razu go rozpoznali.b) nie pamiętali jego imienia.c) nie rozpoznali go wcale.d) chcieli się przed nim ukryć.

(1 p.)


3. Gdzie Kajtuś zamierzał pójść z chłopcami?a) Do kawiarni.b) Do ich domu.c) Na posterunek policji.d) Do cyrku.

(1 p.)4. Paweł i Pietrek byli

a) Francuzami.b) Polakami.c) Niemcami.d) Rosjanami.

(1 p.)

5. W tekście padają słowa: „Góra z górą się nie zejdzie, ale przyjaciel z przyjacielem...”, które na-wiązują do przysłowia: Góra z górą się nie zejdzie, ale człowiek z człowiekiem zawsze. Napisz, jak rozumiesz to przysłowie.

(3 p.)6. Wyjaśnij termin genealogia.

(2 p.)7. Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej wyrażenie uśmiechnięte dziecko.

(3 p.)8. Co to jest morał?

(3 p.)9. Napisz po trzy wyrazy ż i ó.

(3 p.)10. Napisz, kim jest przyjaciel i czy może nim być ktoś z rodziny.

(2 p.)11. Opisz siebie – pamiętaj zarówno o wyglądzie, jak i charakterze.

(10 p.)

Ocena: Suma: /30 p.


Co to jest retoryka


– zna termin retoryka;– uczestniczy w rozmowie na zadany temat;– zna zasady tworzenia akapitów;– pisze wypowiedź na wybrany temat.


– rozmowa kierowana– pogadanka




Faza wprowadzająca


2. Porozmawiaj z dziećmi o wystąpieniach i przemowach. Zadaj uczniom pytanie, czy oglądali kiedyś w telewizji przemówienie, np. prezydenta, albo czy zwrócili uwagę na to, jak przemawia dyrektor szkoły na apelu. Pokieruj rozmową i zadawaj pytania pomocnicze, aby uczniowie doszli do wniosku, iż wygłaszanie przemówień i w ogóle przemawianie do ludzi jest sztuką, której można się nauczyć.


Faza realizacyjna

4. Powiedz uczniom parę słów na temat tego, czym jest retoryka.

Retoryka to sztuka pięknego mówienia, tworzenia wypowiedzi pisemnej lub ustnej o artystycznym lub perswazyjnym, czyli mającym przekonać kogoś do czegoś, charakterze. Pokazuje, w jaki sposób budować komunikaty, by swoją wypowiedzią osiągnąć jakiś cel, nawiązać nić porozumienia między nadawcą a odbiorcami. Znana już była od najdawniejszych czasów, bo od starożytności, kiedy greccy i rzymscy filozofowie i mówcy, tacy jak Platon, Arystoteles czy Cyceron, opracowali system i zasady tworzenia wystąpień, wygłaszania przemówień. Kiedyś retoryka była jednym z najważniejszych przed-miotów szkolnych.Zapytaj uczniów, jak oni rozumieją ten termin.

5. Powiedz o funkcjach, jakie pełni retoryka.

Funkcje retoryki:– informacyjna (skierowana do intelektu odbiorców, posługuje się argumentami racjonalnymi, czyli

odnoszącymi się do faktów i logiki);– estetyczna (czyli artystyczna, mająca wywołać uczucie zachwytu, oczarować odbiorców piękną

formą);– emocjonalna (jej celem jest wzruszenie odbiorców, posługuje się argumentami odwołującymi się

do emocji).

„Bo czymże są dzieci, jeśli nie naszą jedyną nadzieją na przyszłość. Ich niewinne spojrzenia rozmiękcza-ją serca, dodają siły i napawają wiarą, że świat może być lepszy” (funkcja emocjonalna).

„Spójrzmy, drodzy państwo, na tę kwestię obiektywnie. O ileż bardziej skuteczne będzie likwidowanie przyczyn problemu niż łagodzenie skutków, jakie z pewnością się pojawią w niedługim czasie” (funkcja informacyjna).

„Wydawać by się mogło, że już wszystko zostało powiedziane. Ale czy aby na pewno? Niezwykła siła

Lekcja 43

Przebieg lekcji


przekazu, która płynie z tekstów tego artysty, nie pozwala nam przejść obojętnie wobec kreślonego przez niego problemu” (funkcja estetyczna).

6. Pomówcie o tym, kto może zostać wielkim mówcą, którego słuchają rzesze odbiorców. Zapytaj uczniów, jakimi cechami powinien odznaczać się mówca (np. wyraźną wymową, donośnym głosem, spokojem, charyzmą, dużą wiedzą, nienaganną polszczyzną itd).

7. Powiedz, że wypowiedzi mówców są starannie zaprojektowane, mają odpowiednią kompozycję, dzięki której osoba przemawiająca może klarownie przedstawiać myśli. Powiedz, że jedną z cech dobrej wypowiedzi pisemnej jest umiejętne tworzenie akapitów. Zapytaj dzieci, co to jest akapit (ustęp tekstu zaczynający się od nowego wiersza). Poproś uczniów, by wskazali w podręczniku lub innej książce, którą mają przy sobie, akapity.

8. Przedstaw uczniom zasadę tworzenia akapitów, które powinny być prezentacją nowej myśli. Każdy akapit musi być logicznie zbudowany i stanowić miniaturę tekstu, a więc zawierać całą myśl, ze wstępem, rozwinięciem i zakończeniem.

9. Powiedz, że obecnie organizowanych jest wiele konkursów krasomówczych, na których umieję-tnością wygłaszania przemówień mogą wykazać się nie tylko dorośli, lecz także dzieci. Zaproś dzieci do udziału w takim minikonkursie. Poproś, by wybrali jeden temat i ułożyli krótkie przemówienia.

Przykładowe tematy:– Pochwała piękna polskiej przyrody;– Próba nakłonienia ludzi do zwracania większej uwagi na osoby niepełnosprawne;– Uświadomienie konieczności dbania o czyste środowisko i segregację śmieci.

Wyznacz czas na zapisanie przemówień na kartkach. Powiedz uczniom, aby pamiętali o właściwej kon-strukcji tekstu i akapitach.

Faza podsumowująca

10. Na koniec lekcji wybierz trzy chętne osoby, które wygłoszą przemowę na wybrany temat. Wszystkie wystąpienia nagrodźcie brawami.

11. Zadaj uczniom pracę domową.– Przypomnij sobie pierwszy dzień w szkole. Opisz go w kilku zdaniach.


Czasem dochodzi do nieporozumień


– analizuje przeżycia bohatera;– ocenia zachowanie wybranej postaci;– redaguje wypowiedź z zastosowaniem zwrotów

grzecznościowych.



– praca z tekstem– rozmowa kierowana– aktywująca (zabawa pt. „Głuchy telefon”)




Lekcja 44


Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź obecność i pracę domową.2. Poproś wybrane osoby, aby opowiedziały o nieporozumieniach, których były uczestnikami lub

świadkami.3. Poleć uczniom o przeczytanie krótkiego dowcipu zamieszczonego w podręczniku (s. 84). Porozma-

wiajcie o tym, co było powodem nieporozumienia i jednocześnie stało się podstawą żartu.4. Podaj temat oraz cele lekcji.

Faza realizacyjna

5. Wskaż osoby, które przeczytają na głos tekst Frances Hodgson Burnett pt. Mała księżniczka (s. 84–86). Pilnuj, aby każdy uczeń przeczytał podobnej długości fragment. Zwracaj uwagę na intonację i płynność czytania. Koryguj wymowę francuskich wyrazów. Poleć, aby wszyscy uczniowie podczas słuchania starali się zapamiętać, w którym momencie doszło do nieporozumienia.

6. Porozmawiaj z dziećmi o wrażeniach z lektury. Powiedz, by zapisały na kartkach, kiedy dokładnie doszło do nieporozumienia (ćw. 1, s. 87).

7. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 2, s. 87), które polega na odpowiedzi na pyta-nia znajdujące się na drzewku decyzyjnym. Dzieci dokonują analizy przypadku. Wypisują do zeszytu wszystkie wyrazy określające cechy, zachowanie, przeżycia i intencje obu bohaterek tekstu.

8. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 3–6, s. 87–88).9. Zastanówcie się, co robić, by nie dochodziło między ludźmi do nieporozumień. Poleć uczniom, aby

wspólnie z koleżanką lub kolegą z ławki opracowali listę rad, które pomogą unikać nieporozumień.10. Zaproś dzieci do zabawy w głuchy telefon. Podaj jakieś hasło do powtórzenia. Jeśli ostatnia osoba

powie na głos właściwe hasło, to znaczy, że wszyscy dobrze się zrozumieli, jeśli nie – to znaczy, że doszło do małego nieporozumienia.

Faza podsumowująca

11. Poleć uczniom wykonanie zadania 7 ze s. 88 podręcznika. Zaimprowizujcie krótką lekcję języka ob-cego. Nauczcie się kilku ważnych słów w dowolnym języku.

polskiangielskiniemieckifrancuskiwłoski

Dzień dobry!Good morning!Guten Morgen!Bonjour!Buongiorno!

Cześć!Hi! Hello!Hallo! Servus!Salut!Ciao!

Jestem uczniem.I am student.Ich bin ein Student.Je suis un étudiant.Sono uno studente.

dziewczynaa girldas Mädchen

Przebieg lekcji


la filleuna ragazza

chłopaka boyder Jungele garçonun ragazzo

szkoła a schooldie Schulele écolela scuola

Proszę.Please.Bitte.S’il vous plait.Prego.

Dziękuję.Thank you.Danke.Merci.Grazie.

Przepraszam.I am sorry; excuse me.Entschuldigung.Je suis désolé.Mi scusi.

12. Na zakończenie lekcji przeczytajcie z podręcznika treść ciekawostki i odpowiedzcie na pytanie do zdjęcia (s. 88).

13. Zadaj uczniom pracę domową.– Porozmawiaj z mamą, tatą, babcią lub dziadkiem, jak było w szkole w czasie ich dzieciństwa. Zrób

notatki.14. Pożegnaj uczniów.

Z Antkiem w dawnej szkole


– rozumie pojęcia: fikcja literacka, tekst literacki, tekst nieliteracki;

– określa przyczyny trudności w nauce;– odczytuje treść obrazów;– redaguje wypowiedź na zadany temat.


– mapa historyczna Europy– album z reprodukcjami obrazów– komputer z dostępem do internetu






Lekcja 45-46


Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź obecność i pracę domową.

2. Porozmawiajcie o wywiadach, które przeprowadzili uczniowie. Spróbujcie zebrać wypowiedzi wszystkich i przedstawić jeden obraz dawnej szkoły. Jaka była? Jakie warunki w niej panowały? Jak chodzili ubrani uczniowie? Z jakich książek się uczyli?


Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów, aby przeczytali z podręcznika informacje o Bolesławie Prusie (s. 89), a następnie zaznaczyli na osi czasu lata życia pisarza.

1800 1900 2000

Jeśli w klasie jest możliwość skorzystania z tablicy interaktywnej oraz komputera z dostępem do in-ternetu, obejrzyjcie galerię zdjęć związanych z życiem i twórczością Bolesława Prusa, zamieszczoną na stronie internetowej Muzeum Bolesława Prusa w Nałęczowie (http://www.muzeumlubelskie.pl/Mu-zeum_Boleslawa_Prusa_w_Naleczowie-1-261-40.html).

5. Porozmawiaj z uczniami o epoce, w której żył Bolesław Prus. Zwróć uwagę, że bohaterami wielu utworów Prusa są mieszkańcy wsi.

6. Poproś uczniów o obejrzenie obrazów zamieszczonych w podręczniku (s. 89) i odpowiedzenie na py-tania do obrazów.

7. Poproś jednego z uczniów, aby przeczytał fragment Kronik tygodniowych (s. 90). Porozmawiajcie o tym, jak żyło się na wsi ponad sto lat temu (dzieci pomagały rodzicom na roli, przy żniwach, strzegły bydła i gęsi, rzadko uczęszczały do szkoły, były wysyłane do pracy zarobkowej).

8. Wskazuj dzieci, które przeczytają na głos tekst Bolesława Prusa pt. Antek (s. 90–93). Uczniowie powinni zwrócić uwagę na to, jak wyglądała szkoła i jak zachowywał się nauczyciel. Wyjaśniajcie niezrozumiałe wyrażenia i zwroty pojawiające się w tekście.

9. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–7, s. 94). Zwróć szczegól-ną uwagę na wykonanie ćwiczenia 6, które polega na porównaniu fragmentów Kronik oraz Antka. Ważne jest uwzględnienie tego, jakie wydarzenia: prawdziwe czy wymyślone, ukazuje w tych dwóch tekstach autor oraz kim jest osoba opowiadająca o wydarzeniach. Wytłumacz uczniom pojęcie fik-cja literacka na podstawie definicji umieszczonej w podręczniku (s. 94). Powiedz o konieczności od-różniania fikcji literackiej od prawdziwych wydarzeń.

Faza podsumowująca

10. Na zakończenie lekcji porozmawiajcie o Antku – czy mógłby być postacią rzeczywistą? Jakie miał szanse na edukację? O czym marzył, a co się nie spełniło? Jaka była postawa mamy Antka, a jaka – nauczyciela?

12. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz list do Antka, w którym przekonasz go, że warto się uczyć alfabetu.– Przygotuj się do dyskusji na temat Dawna czy współczesna – która szkoła lepsza?


Przebieg lekcji

11. Porozmawiajcie o obowiązku szkolnym w Polsce. Powiedz, że współcześnie każde dziecko, bez względu na status majątkowy, ma zapewniony dostęp do edukacji. Zestawcie to z sytuacją w prze-szłości, kiedy nauka była przywilejem i nie każdy mógł sobie na nią pozwolić. Pomówcie o tym, że ist-nieją jeszcze na świecie miejsca, gdzie dzieci nie mogą się uczyć, bo nie ma w okolicy szkół lub w ich mieście toczą się wojny. W różnych krajach Afryki szczególnie trudną sytuację mają dziewczynki ze względu na brak wody, a co za tym idzie – sanitariatów.


Dawna i współczesna szkoła – dyskusja


– porównuje szkołę XIX-wieczną ze współczesną;– uczestniczy w dyskusji.

– Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 1, s. 95

– komputer z dostępem do internetu


– praca z tekstem– praca z materiałem ilustracyjnym– dyskusja




Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów, aby przypomnieli, jaki obraz dawnej szkoły poznali, na podstawie wywiadu z krewnymi oraz tekstu o Antku.


Faza realizacyjna

4. Obejrzyjcie wspólnie galerię zdjęć z podręcznika (s. 95). Odpowiedzcie na pytanie. Poproś uczniów, aby robili notatki.

5. Jeśli w klasie jest możliwość skorzystania z tablicy interaktywnej oraz komputera z dostępem do in-ternetu, obejrzyjcie galerię zdjęć zamieszczoną na stronie internetowej Muzeum Stefana Żeromskie-go w Kielcach (http://zeromski.mnki.pl/). Zapytaj, czy któreś z dzieci było w tym muzeum. Powiedz, że eksponaty z muzeum pochodzą ze szkoły miejskiej, w której uczył się Stefan Żeromski, słynny polski pisarz.

6. Następnie przystąpcie do wspólnej dyskusji na temat Dawna czy współczesna – która szkoła lepsza? Uczniowie podczas wyrażania własnego zdania mogą korzystać ze sporządzonych przez siebie notatek.

Faza podsumowująca

7. Poproś uczniów, aby zapisali w zeszytach wnioski z dyskusji.

8. Na zakończenie lekcji porozmawiajcie o tym, jak w przyszłości może wyglądać szkoła. Za kilkanaście lub kilkadziesiąt lat bowiem teraźniejsze przybory szkolne i wygląd sali lekcyjnej mogą okazać się przestarzała lub niepraktyczne.

9. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz krótki tekst na temat Szkoła moich marzeń.


Lekcja 47

Przebieg lekcji


Szkolne popisy Tomka Sawyera


– analizuje rozwój akcji;– porównuje fikcję literacką z rzeczywistością;– zna pojęcie komizm;– redaguje plan wydarzeń;– opowiada o planach na przyszłość;– wymyśla dalszy ciąg wydarzeń.








Faza wprowadzająca


2. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z części Podejmij temat (s. 98), które dotyczy postawy nauczy-ciela i tego, jaki powinien być.


Faza realizacyjna

4. Wskaż uczniów, którzy będą czytali po fragmencie utworu Marka Twaina pt. Przygody Tomka Sawyera (s. 95–97). Wszyscy uczniowie powinni zwrócić uwagę na to, jaki był stosunek nauczyciela do uczniów w szkole Tomka.

5. Zapytaj o wrażenia z lektury. Czy przygoda, której bohaterem był Tomek, wzbudziła w uczniach śmiech? Co myślą o stylu nauczania w szkole Tomka?

6. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 1–6, s. 97–98). Zwróć uwagę na definicję pojęcia komizm. Poleć, aby uczniowie zapisali w zeszycie krótką notatkę na ten temat.

7. Zwróć uwagę na pojawiający się w tekście temat stosowania kar cielesnych w szkole. Przeprowadźcie dyskusję na temat stosowania w przeszłości kar cielesnych.

8. Przypomnij uczniom o Konwencji Praw Dziecka, która określa, jakie prawa ma dziecko.https://brpd.gov.pl/konwencja-o-prawach-dziecka

Prawa dziecka:– osobiste (prawo do życia, tożsamości, rozwoju, wychowania w rodzinie, wyrażania własnych

poglądów, informacji)– publiczne (prawo do uczestniczenia w stowarzyszeniach, wyrażania własnych poglądów)– socjalne (prawo do godnych warunków życia i odpowiedniego poziomu życia, opieki zdrowotnej,

odpoczynku)– ekonomiczne (prawo do nauki, ochrona prawa pracy)

Powiedz, że każde dziecko może zwrócić się do Rzecznika Praw Dziecka.https://brpd.gov.pl/rzecznik-praw-dziecka

Lekcja 48

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

9. Na zakończenie lekcji porozmawiajcie o tym, jak kiedyś wyglądało życie uczniów w szkole, na pod-stawie losów Antka i Tomka.

10. Zadaj uczniom pracę domową.– Wykonaj ćw. 8, s. 98.


Nasz bohater – Tomek Sawyer


– określa świat przedstawiony w powieści;– porządkuje punkty planu wydarzeń pod względem

chronologicznym;– opisuje głównego bohatera;– ocenia zachowanie głównego bohatera;– tworzy pracę plastyczną.

– M. Twain Przygody Tomka Sawyera– karta pracy





omówienie lektury uzupełniającej 90 minut

Faza wprowadzająca


2. Zapytaj o wrażenia z lektury powieści pt. Przygody Tomka Sawyera. Porozmawiaj z uczniami o środowisku, w którym wychowywał się Tomek, o jego przyjaciołach i zajęciach.

3. Podaj uczniom temat oraz cele lekcji.

Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów, aby określili elementy świata przedstawionego – wskazali czas i miejsce akcji, bohaterów.

Czas i miejsce akcji: koniec XIX w., od wiosny do jesieni; miasteczko St. Petersburg, położone nad rzeką Missisipi w Ameryce Północnej.

Bohaterowie: Tomek Sawyer, ciotka Polly, Mary, Sidney, Rebeka Thatcher (Becky), Joe Harper, Huckle-berry Finn, Metys Joe, Muff Potter, mieszkańcy miasta.

5. Poproś uczniów, by wskazali narratora w powieści i określili jego cechy (narrator trzecioosobowy, wszechwiedzący, czyli zna przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, zna wszystkie uczucia i myśli bohaterów). Poleć uczniom odszukanie fragmentów, w których narrator ujawnia swoją wiedzę na temat bohaterów.

Lekcja 49–50

Przebieg lekcji


6. Porozmawiajcie o wydarzeniach, o których opowiada narrator. Podziel klasę na kilka grup. Każdej z nich rozdaj wybrane punkty planu wydarzeń (załącznik) i poproś o ułożenie ich w odpowiedniej kolejności. Wyznacz czas na pracę uczniów. Po jego upływie sprawdźcie poprawność ułożonych planów. Te grupy, które wykonają zadanie bezbłędnie, otrzymują plusy.

7. Porozmawiajcie o Tomku Sawyerze, jak wyglądał, co go cechowało. Poproś uczniów, aby sporządzili krótką notatkę.

Tomek Sawyer – trzynastoletni chłopiec, którym opiekowała się ciotka Polly. Zazwyczaj chodził boso, był brudny, rozczochrany i obszarpany. Czasem w odświętne dni chodził w marynarskiej bluzie i miał czyste, gładko zaczesane włosy. Uwielbiał płatać figle. Chociaż zdarzało mu się kłamać, wdawać w bójki i namawiać innych do robienia złych rzeczy, w głębi duszy był dobrym i szlachetnym chłopcem.

8. Porozmawiajcie o figlach, które płatał Tomek. Poproś uczniów, aby podali skutki zachowania i nie-cnych planów Tomka.Np. Wypuszczenie chrząszcza w kościele zakłóciło porządek i powagę mszy.Zdarcie peruki z głowy nauczyciela ośmieszyło go przed uczniami i rodzicami w szkole.

Poproś uczniów, by podali przykłady szkolnych figli, których byli świadkami lub pomysłodawcami.

9. Pomówcie o komizmie, który występuje w powieści. Zwróćcie uwagę, na to, że chociaż żarty Tom-ka wywoływały uśmiech, to jednak nie były przyjemne dla osób, które były ich obiektem. Wspólnie z uczniami określcie zasady robienia komuś psikusów, np. nie powinny nikogo obrażać, powinny wy-wołać uśmiech, należy liczyć się ze skutkami żartów.

10. Poproś uczniów, by wybrali ulubione wydarzenie z powieści o Tomku i je narysowali. Po skończonej pracy uczniów urządźcie klasową wystawę.

Faza podsumowująca

11. Na zakończenie porozmawiajcie o tym, czy Tomek mógłby być postacią rzeczywistą i czy odnalazł-by się we współczesnym świecie.

12. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz list do Tomka zachęcający do dobrego zachowania i zastanowienia się nad swoimi żartami.


Załączniki

Plan wydarzeń

1. Wagary Tomka.

2. Odkrycie kłamstwa przez ciotkę Polly.

3. Bójka z nieznajomym.

4. Malowanie parkanu za karę przez Tomka.

5. Pierwsze spotkanie z Becky.

6. Szkółka niedzielna.

7. Udawanie umierającego przez Tomka.

8. Wyznanie miłości Becky.

9. Chęć zostania piratem.

10. Tomek i Huck świadkami morderstwa.

11. Aresztowanie Muffa Pottera.


Plan wydarzeń

12. Udręka Tomka.

13. Powrót Becky do szkoły.

14. Ucieczka Tomka, Hucka i Joego z domu.

15. Beztroska na wyspie.

16. Wyprawa Tomka do domu.

17. Burza.

18. Powrót uciekinierów do domu.

19. Kłótnie z Becky.

20. Egzaminy w szkole.

21. Proces Pottera.

22. Ucieczka Indianina.

23. Piknik.

24. Zagubieni w jaskiniach.

25. Śmierć Indianiana.

26. Odnalezienie skarbu.

27. Nowe życie Hucka.

Poznajemy pisownię wyrazów z u


– korzysta ze słownika ortograficznego;– zna reguły ortograficzne dotyczące pisowni wyrazów

z u.









Lekcja 51


Faza wprowadzająca


2. Zapytaj uczniów, czy pamiętają wyrazy, które w zapisie różniły się wyłącznie u i ó. Były podawane na lekcji dotyczącej zasad pisowni wyrazów z ó. Poproś dzieci, by przypomniały wiadomości na ten temat.


Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów, aby wykonali ćwiczenie z podręcznika z części Podejmij temat (s. 99).

5. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (s. 99–100). Poproś uczniów, aby napisali notatkę w zeszytach o pisowni wyrazów z u.

Literę u piszemy:– na początku wyrazów, np. ubiór, ulgowy;– na końcu wyrazów, np. domu, pomału;– w zakończeniach czasowników: -uje, -uj itp., np. zgaduje, pilnuj;– w zakończeniach rzeczowników: -un, -una, -unka, -unek, -uś, -usie, -uszek, -um, -us, -usz, np. synuś,

opiekunka, babusia, podarunek.Wyjątki: ósemka, ósmy, ów, ówdzie, ówczesny.

Faza podsumowująca

6. Poproś uczniów, aby zapisali w zeszytach po trzy czasowniki, rzeczowniki i przymiotniki, które zaczynają się na literę u.

7. Poleć uczniom, aby ułożyli zdanie z wyrazem będącym wyjątkiem od zasady pisowni u na początku wyrazów.

8. Zadaj uczniom pracę domową.– Ułóż trzy zdania z dowolnymi wyrazami z u.


Dlaczego bohater komiksu znalazł się w opałach?


– rozumie pojęcie komiks;– analizuje przyczyny kłopotów bohatera;– określa cechy komiksu;– opowiada zabawną przygodę.


– mapa Polski






Przebieg lekcji

Lekcja 52


Faza wprowadzająca1. Powitaj uczniów, sprawdź obecność oraz pracę domową.2. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń zamieszczonych w części Podejmij temat (s. 103), które dotyczą

ocen szkolnych i doświadczeń uczniów.3. Podaj temat oraz cele lekcji.

Faza realizacyjna4. Poproś uczniów o przeczytanie po cichu fragmentu komiksu Henryka Jerzego Chmielewskiego pt.

Tytus poprawia dwójkę z geografii Polski (s. 101–102) i zwrócenie uwagi na to, dlaczego Tytusowi gro-ziło niezdanie do następnej klasy.

5. Zapytaj dzieci: Dlaczego bohater komiksu znalazł się w opałach? Czy znalazł wyjście z sytuacji? Kto mu pomógł?

6. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–3, s. 102). Uczniowie najpierw odpo-wiadają na pytania z drzewka decyzyjnego, później analizują sytuację, w której znalazł się Tytus.

7. Poleć dzieciom, aby oceniły zachowanie bohaterów: Tytusa oraz jego dwóch przyjaciół Romka i A’Tomka.8. Poproś uczniów, by przypomnieli sobie, gdzie na mapie znajdują się Warszawa, Kraków, Tatry, Hel, Mazury. 9. Zapiszcie rady dla Tytusa, dzięki którym stanie się dobrym uczniem.10. Porozmawiajcie o cechach komiksu. Uczniowie wykorzystują wiedzę, którą zdobyli na początku roku

szkolnego (s. 15–16).

Faza podsumowująca11. Jako podsumowanie uczniowie rozmawiają o tym, dlaczego warto się uczyć systematycznie i reda-

gują w zeszycie notatkę.Przykładowa notatka

W komiksie H.J. Chmielewskiego główny bohater mógł nie zdać do następnej klasy, ponieważ za-miast uczyć się systematycznie, grał w kapsle i fikał na trapezie. Próbował ukryć swoją sytuację, kłamiąc, że otrzymał nagrody książkowe za osiągnięcia w nauce. Jego przyjaciele jednak się zorien-towali, uświadomili Tytusowi powagę sytuacji i pospieszyli mu z pomocą.

12. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz krótki tekst na temat: Moja lekcja marzeń. – Przygotuj się do dyktanda sprawdzającego znajomość zasad pisowni wyrazów z u i ó.


Pisownia wyrazów z ó i u – dyktando


– sprawdza poziom swojej wiedzy i umiejętności z zakresu pisowni wyrazów z ó i u.

– tekst dyktanda




dyktando 45 minut

Przebieg lekcji

Lekcja 53


Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Przedstaw uczniom zasady pisania dyktanda, wyznacz czas na jego napisanie.


Przykładowy tekst dyktanda.

Uroczy podarunekUrszula dwa tygodnie temu obchodziła ósme urodziny. Otrzymała mnóstwo upominków, z których bardzo się ucieszyła. Według tradycji bowiem, gdy ktoś wybiera się na czyjeś urodziny, powinien wziąć ze sobą jakiś podarunek. Mama ofia-rowała córce różową bluzkę i króciutką spódniczkę w różyczki. Tata dał Urszuli rower górski i atlas podróżnika. Ciocia Danuta kupiła puchową poduszkę z żółtą pszczółką, a wujek Józek kubek z dużym uchem. Przyjaciółki i przyjaciele złożyli się na wspólny prezent. Każdy z nich dał po złotówce. W sklepie z artykułami biurowymi wybrali dla Urszuli piękny brulion w serduszka. Ale najlepszy prezent Urszula otrzymała od swojej babuni. Był to uroczy i puszysty piesek o imieniu Filutek.

5. Po ukończeniu pracy uczniów zbierz i oceń dyktanda.

Faza podsumowująca

6. Zapytaj uczniów, które słowa okazały się najtrudniejsze do napisania, a które – najłatwiejsze.

7. Zadaj uczniom pracę domową.– Ułóż dwa zdania z dowolnymi wyrazami z ó i u.– Przypomnij sobie informacje o przysłówku i przyimku.


Zdobywamy wiedzę o przysłówku i przyimku


– wyróżnia przyimki w tekście;– odróżnia przyimki od przysłówków;– określa czasowniki za pomocą przysłówków;– opisuje teren, stosując przyimki.


– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4, s. 19–23, 28–30






Przebieg lekcji

Lekcja 54


Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów, aby opowiedzieli o tym, co lubią w szkole, które lekcje są dla nich najciekawsze, czy biorą udział w zajęciach pozalekcyjnych (ćw. z części Podejmij temat , s. 104).


Faza realizacyjna

4. Poleć uczniom, by odpowiedzieli na pytanie do obrazka w podręczniku (s. 104).

5. Następnie poproś uczniów, aby opisali teren wokół szkoły, w której się uczą. Narysuj na tablicy mapę mentalną, która pomoże im w pracy.

przed za SZKOŁAw pobliżu obok

Poproś, by uczniowie napisali krótką notatkę w zeszycie, a następnie podkreślili w niej przyimki.

6. Wskaż ucznia, który przeczyta na głos definicję przyimka z podręcznika (s. 104). Pozostali uczniowie zapisują w zeszytach krótkie notatki o tym, że przyimek to nieodmienna część mowy. Zwróć uwagę na pisownię przyimków i przykłady kłopotliwych połączeń przyimków z innymi wyrazami, które należy zapisywać łącznie.

7. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczenia 2, s. 104, które polega na złamaniu szyfru. Możesz przybliżyć uczniom wiedzę na temat kodowania, czym jest i dlaczego się je stosuje.

Kodowanie to sposób utajniania wiadomości. Kod to umowny system znaków, który służy do odczyty-wania lub zapisywania wiadomości przez osoby znające ten system.

8. Powiedz uczniom, aby zakodowali jakąś wiadomość dla koleżanki lub kolegi z ławki, wzorując się na kodzie numerycznym zamieszczonym w podręczniku (ćw. 2, s. 104).

9. Następnie poproś uczniów, by wykonali ćwiczenia 3–4, s. 105.

10. Wskaż ucznia, który przeczyta z podręcznika definicję przysłówka (s. 105). Pozostali uczniowie zapisu-ją w zeszycie najważniejsze informacje o tej części mowy.

11. Poleć uczniom, by wykonali pozostałe ćwiczenia z podręcznika (ćw. 5–10, s. 105–106).

Faza podsumowująca

12. Na zakończenie lekcji poproś kilkoro uczniów, aby przypomnieli najważniejsze informacje o przyimku i przysłówku.

13. Poleć dzieciom wykonanie ćwiczeń 11–12, s. 106.

14. Zadaj uczniom pracę domową.– Ułóż pięć zdań z przyimkami: z, pod, nad, w, przed.


Przebieg lekcji


Fantastyczna szkoła pana Kleksa


– rozumie pojęcie akademia;– zna terminy: fikcja literacka, wydarzenia fantastyczne,

postacie fantastyczne, wydarzenia realistyczne, postacie realistyczne;

– przytacza wypowiedzi narratora, wyróżnia w narracji wypowiedzi oceniające;

– rozróżnia postacie i wydarzenia prawdopodobne (realistyczne) i nieprawdopodobne (fantastyczne);

– nadaje tytuł plamom barwnym;– w roli bohatera redaguje opowiadanie

o fantastycznej lekcji;– korzysta ze słownika języka polskiego.




– praca z tekstem– pogadanka– praca plastyczna




Faza wprowadzająca


2. Rozdaj uczniom kartki w formacie A4 i poleć im wykonanie ćwiczenia z podręcznika z części Podejmij temat (s. 107). Uczniowie wykonują prace plastyczne, a następnie o nich rozmawiają. Możesz urządzić w klasie wernisaż, umożliwiając każdemu uczniowi obejrzenie wszystkich prac. Poproś, aby każdy uczeń spróbował ułożyć krótki rymowany wierszyk o swojej pracy, np. Bardzo trudno mi powiedzieć, czy to kot, czy może niedźwiedź.

3. Rozdaj uczniom słowniki języka polskiego i poproś o wyjaśnienie znaczenia wyrazu akademia (ćw. z części Podejmij temat, s. 107).

Akademia 1. wyższa uczelnia2. instytucja skupiająca wybitnych uczonych lub artystów3. oficjalna uroczystość zorganizowana z okazji jakiegoś świętahttp://sjp.pwn.pl/slowniki/akademia.html


Faza realizacyjna

5. Poproś uczniów o przeczytanie po cichu fragmentu Akademii pana Kleksa Jana Brzechwy (s. 107–109) i zwrócenie uwagi na to, co niezwykłego działo się w szkole prowadzonej przez pana Kleksa.

6. Zapytaj uczniów o wrażenia z lektury, komu podobał się przeczytany tekst.

7. Opracujcie na tablicy mapę myśli o akademii pana Kleksa (ćw. 1, s. 110). Uczniowie rozróżniają te wy-darzenia i elementy, które można spotkać w zwyczajnej szkole oraz te, które są tylko w szkole, gdzie uczył się Adam Niezgódka.

Lekcja 55

Przebieg lekcji


8. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 2–7, s. 110). Zwróć szczególną uwagę na to, by uczniowie rozróżnili postacie i wydarzenia fantastyczne oraz realistyczne.

9. Jeśli dysponujesz sprzętem multimedialnym, zaprezentuj uczniom fragment filmu przedstawiający lekcję kleksografii w szkole pana Kleksa. Poproś uczniów, aby wypowiedzieli się na temat różnic i podobieństw w poznanym fragmencie powieści oraz obejrzanym fragmencie filmu.

10. Przeczytaj uczniom fragment rozmowy z Piotrem Fronczewskim, odtwórcą roli pana Kleksa.

(...) Od premiery minęło już ponad trzydzieści lat. – Aż się wierzyć nie chce, że to już tyle. Pamiętam uroczysty pokaz premierowy w wypełnionej po brzegi Sali Kongresowej

tuż po stanie wojennym. Po prezentacji ekipy poproszono mnie o kilka słów wprowadzenia, więc wypaliłem ze sceny: „Szanowni państwo, za chwilę będziecie mieli możliwość obejrzenia prawdopodobnie najlepszej akademii, jaka kiedy-kolwiek miała miejsce w tej sali”, za co zebrałem dość burzliwe brawa. Nie sądziłem wtedy, że do końca życia, a pewnie i w zaświatach, będę kojarzony z rolą Ambrożego Kleksa.

Dobra rola, dobry film – mógł pan trafić gorzej. – Prawda. Uważam, że bardzo się Krzysiowi Gradowskiemu ten Pan Kleks udał, szczególnie pierwsza część, czyli Akademia.

Te filmy mają w sobie urok prostej zabaweczki, są bezpretensjonalne w swojej nieco siermiężnej umowności – to jest rodzaj filmowej wyobraźni bliskiej światu mojego dzieciństwa, gdy z żołędzi, kasztanów i zapałek wyczarowywało się prze-różne cacuszka, coś tam się malowało farbkami, sklejało z kolorowego papieru. Tu w gruncie rzeczy trzeba było sięgnąć po podobne metody. Akademię kręciliśmy w 1983 roku. W sklepach nic nie było. Trudno było kupić nawet deski, tkaniny czy farbę do zrobienia scenografii, realizatorzy dosłownie stawali na głowach, żeby chałupniczymi metodami wyczarować baśniowy świat pana Kleksa.

Fragment wywiadu Marcina Mastalerza z Piotrem Fronczewskim, http://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,19102738,od-pana-kleksa-do-franka-kimono-piotr-fronczewski-prosze-nie.html

Poproś uczniów, aby powiedzieli, co aktor mówi o filmie nakręconym na podstawie książki Jana Brzechwy pt. Akademia pana Kleksa.

11. Poproś uczniów, aby puścili wodze fantazji i wymyślili lekcje, które mogłyby się odbyć w akademii pana Kleksa. Wyznacz czas na napisanie krótkiego opowiadania (zadanie 5, s. 110).

12. Po upływie wyznaczonego czasu poproś kilku chętnych uczniów o przeczytanie swoich opowia-dań. Porozmawiajcie o zaproponowanych lekcjach. Być może którąś będzie można przeprowadzić w prawdziwej szkole.

Faza podsumowująca

13. Poleć uczniom wykonanie ćw. 8, s. 111.

14. Porozmawiajcie na koniec o postaci pana Kleksa, jakie wzbudza odczucia (pytanie do zdjęcia, s. 111).

15. Zadaj uczniom pracę domową.– Opisz w kilku zdaniach pana Kleksa, postaraj się, aby tekst był żartobliwy.


Z wizytą w akademii pana Kleksa


– wskazuje elementy świata przedstawionego;– układa plan wydarzeń;– tworzy opis postaci;– wymyśla inne zakończenie powieści.

– J. Brzechwa Akademia pana Kleksa– nagranie piosenki pt. Witajcie w naszej bajce

Lekcja 56–57



– praca z tekstem – indywidualna– zbiorowa– grupowa


omówienie lektury obowiązkowej 90 minut

Faza wprowadzająca


2. Zacznij od przeprowadzenia nietypowej minilekcji zaproponowanej przez uczniów przy okazji realizacji tematu z podręcznika o Akademii pana Kleksa. Poświęć na to kilka minut.

3. Jeśli dysponujesz sprzętem multimedialnym z dostępem do internetu, puść uczniom nagranie piosenki pt. Witajcie w naszej bajce, autorstwa Jana Brzechwy (słowa) i Andrzeja Korzyńskiego (muzyka) w wykonaniu Mariusza Lipińskiego (nagranie z płyty „Przeboje pana Kleksa”, 1989).

Porozmawiajcie z uczniami o piosence, o tym, jakie wzbudza emocje, czy zainteresowała uczniów, może zdziwiła.

4. Podaj uczniom temat lekcji oraz wskaż cele lekcji.

Faza realizacyjna

5. Poproś uczniów o wskazanie elementów świata przedstawionego.

Czas i miejsce akcji: czasy współczesne autorowi, nietypowa akademia, mieszcząca się przy ulicy Cze-koladowej.

Poproś, aby uczniowie opisali dokładniej miejsce, w którym uczył pan Kleks.

6. Wspólnie z uczniami ułóżcie plan wydarzeń.

Przykładowy plan wydarzeń:1. Charakterystyka szkoły i osoby pana Kleksa.2. Historia szpaka Mateusza.3. Tajemnice pana Kleksa.4. Wizyta Adasia w ptasim raju.5. Nauka w Akademii.6. Obowiązki i zabawy uczniów.7. Wizyta w fabryce dziur i dziurek.8. Niezwykły sen Adasia.9. Nowi uczniowie w Akademii.10. Ożywienie Alojzego.11. Opowieść o życiu na Księżycu.12. Wyjawienie sekretów pana Kleksa.13. Koniec Akademii.

7. Poproś uczniów o wskazanie elementów fantastycznych w powieści. Zadaj pytanie: Które wymy-ślone przez autora wydarzenie podobało wam się najbardziej? Poproś uczniów, by uzasadnili swoje stanowisko.

8. Następnie porozmawiajcie o bohaterach powieści. 9. Poproś uczniów, by napisali krótką charakterystykę pana Kleksa.

Ambroży Kleks był profesorem w prowadzonej przez siebie akademii. Na twarzy miał kolorowe piegi, nosił żółtą kamizelkę, która miała niezliczoną liczbę kieszeni bez dna. Potrafił w nich schować przeróżne skarby, np. ogień świec. Miał wiele tajemnic i szczególnych umiejętności – potrafił unosić się w powietrzu, powiększać i zmniejszać przedmioty, a także przyrządzać potrawy z kolorowych

Przebieg lekcji


szkiełek albo czytać w myślach. Na końcu powieści ożywiony przez Kleksa Alojzy niszczy jego sekrety. Okazuje się, że pan Kleks jest zamienionym w człowieka guzikiem od czapki bogdychanów.

Faza podsumowująca

10. Na zakończenie lekcji poproś uczniów, aby ułożyli inne zakończenie powieści, czyli takie, w którym Alojzy nie niszczy sekretów pana Kleksa. Co mogłoby się wtedy jeszcze zdarzyć?

11. Poproś chętnych uczniów o przeczytanie swoich historii.

12. Zadaj uczniom pracę domową. – Ułóż krzyżówkę z hasłem „pan Kleks”.


Tajemnice pana Kleksa


– ogląda ekranizację powieści;– porównuje powieść z ekranizacją.

– film pt. Akademia pana Kleksa (reż. Krzysztof Gra-dowski)


– pokaz filmu – indywidualna– zbiorowa



Faza wprowadzająca


2. Pomówcie o tym, czym jest ekranizacja. Poproś uczniów, by podali przykłady książek, na podstawie których nakręcono filmy.

3. Podaj temat lekcji oraz wskaż cele lekcji.

Faza realizacyjna

4. Wyświetl uczniom wybrane fragmenty filmu pt. Akademia pana Kleksa w reżyserii Krzysztofa Gra-dowskiego z 1984 roku.

5. Porozmawiaj z uczniami o filmie, czy różnił się on od powieści; jeśli tak, to czym.

6. Powiedz kilka słów o filmie i osobach, które go tworzyły.

Film powstał w 1984 roku (premiera odbyła się 30 stycznia), jest produkcją polsko-radziecką.

Miejsce kręcenia filmu – m.in. pałac w Nieborowie, park przy zamku w Gołuchowie, Piotrków Trybunal-ski, Jaskółcze Gniazdo na Krymie.

Obsada, min.: Pan Kleks – Piotr FronczewskiAdaś Niezgódka – Sławomir WronkaGolarz Filip – Leon Niemczyk

Lekcja 58–60

Przebieg lekcji


Mateusz – Adam ProboszPaj-Chi-Wo – Wiesław MichnikowskiSmutna Księżniczka – Zdzisława Sośnicka

7. Powiedz uczniom o ciekawostkach związanych z filmem.– Pierwotnie rolę pana Kleksa miał zagrać Jan Kobuszewski.– Podczas kręcenia filmu nie zabrakło wpadek, jedną z nich jest widoczna trampolina, na której

skakał pan Kleks.

Faza podsumowująca

8. Na zakończenie poproś uczniów, aby powiedzieli, jak współcześnie można by przedstawić przygody pana Kleksa (np. film 3D, efekty specjalne itd.).

9. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz, której książki ekranizację chciałbyś obejrzeć i dlaczego.


Pisownia wyrazów z h


– zna zasady pisowni wyrazów z h;– potrafi korzystać ze słownika ortograficznego.

– Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 1, s. 112–113,







Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź obecność oraz temat lekcji.

2. Zapisz na tablicy parę wyrazów: hart i chart – powiedz, że warto wiedzieć, jak zapisywać dane wyrazy po to, by dobrze rozumieć, co ktoś chce nam przekazać.

3. Podaj temat lekcji, wskaż cele lekcji.

Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów, aby wykonali ćwiczenie z podręcznika z części Podejmij temat (s. 112) i ułożyli jak najwięcej rzeczowników z literą h.

5. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 1–7, s. 112–113).

Lekcja 61

Przebieg lekcji


6. Wskaż ucznia, który przeczyta definicję wyjaśniającą, że h należy pisać w wyrazach, w których ta litera wymienia się na z, g, ż (s. 113).

7. Poleć uczniom zapisanie w zeszycie krótkiej notatki o zasadach pisowni wyrazów z h.

H piszemy:– gdy wymienia się ono na g, z, ż, np. wahać się – waga; błahy – błazen; wataha – watażka;– w wyrazach z h, których pisownię należy zapamiętać, ponieważ nie wyjaśnia jej żadna reguła

ortograficzna, np. herbata, bohater, hak.

Faza podsumowująca

8. Poproś uczniów o wykonanie kolejnego ćwiczenia z podręcznika (ćw. 8, s. 113), które polega na napi-saniu krótkiego dyktanda z wyrazami z h.

9. Poleć uczniom wykonanie wybranych ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń.

10. Zadaj uczniom pracę domową.– Przepisz ze słownika ortograficznego do zeszytu pięć wyrazów z h, których pisownię trzeba zapa-

miętać.


Czy latania na miotle można się nauczyć?


– wie, co to jest komiks;– podaje cechy dobrego ucznia;– zna pojęcie wyraz dźwiękonaśladowczy, podaje

odpowiednie przykłady takich wyrazów.



– praca z tekstem– metoda zajęć praktycznych– aktywizująca (zabawa pt. „Szukamy się”)




Faza wprowadzająca


2. Porozmawiajcie wspólnie o tym, co niezwykłego każdy z was chciałby robić, np. tak jak pan Kleks: zmniejszać i zwiększać przedmioty albo jak superbohaterowie z kreskówek posiadać supermoce.

3. Zapytaj, czy ktoś chciałby umieć latać. Porozmawiajcie o tym, czy człowiek może nauczyć się latać. A jeśli tak, to w jaki sposób. Opowiedz uczniom o historii Ikara, mitologicznego bohatera, który razem z ojcem, Dedalem, próbował polecieć na specjalnie przygotowanych skrzydłach z ptasich piór sklejonych woskiem. Ikarowi jednak się to nie udało i spadł do morza.

Lekcja 62–63

Przebieg lekcji


4. Poproś uczniów, aby podali przykłady podniebnych maszyn (np. samolot, helikopter, szybowiec, sterowiec, balon, lotnia, motolotnia). Jeśli dysponujesz sprzętem multimedialnym z dostępem do internetu, możesz wyświetlić uczniom znalezione w sieci zdjęcia tych maszyn albo zdjęcia ziemi z lotu ptaka.

5. Poleć uczniom, by zamknęli oczy i wyobrazili sobie, że latają. Zapytaj ich, co czują. Jeśli któreś z dzieci leciało już kiedyś np. samolotem, niech opowie o swoich wrażeniach.


7. Poproś uczniów, aby wykonali ćwiczenie z podręcznika z części Podejmij temat (s. 114), które polegają na podaniu cech dobrego ucznia. Następnie wytypujcie, metodą rankingu, najważniejsze cechy, którymi powinien charakteryzować się uczeń. Poleć uczniom, aby dokonali samooceny i zastanowili się, czy mają takie cechy, co powinni w sobie zmienić, udoskonalić, by być dobrymi uczniami.

Faza realizacyjna

8. Poproś uczniów o przeczytanie po cichu fragmentu komiksu Janusza Christy o przygodach Kajka i Kokosza (s. 114–116) i zwrócenie uwagi na to, jakie cechy ucznia ujawnił podczas lekcji latania Mirmił.

9. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 1–4, s. 116-117). Uczniowie analizują zachowanie Mirmiła oraz sposób nauczania ciotki Jagi.

10. Poproś uczniów, aby przeczytali definicję z podręcznika dotyczącą wyrazów dźwiękonaśladowczych (s. 117). Poleć dzieciom, aby podały przykłady takich wyrazów.

11. Zaproponuj uczniom zabawę pt. „Szukamy się”, która polega na odszukiwaniu się uczniów za pomo-cą słuchania i wydawania dźwięków. Wręcz każdemu uczniowi karteczkę, na której znajduje się wy-raz dźwiękonaśladowczy. Zadaniem uczniów, stojących w rozsypce, jest odnalezienie swojej grupy. Uczniowie wydają dźwięki podane na kartkach i nasłuchują, która osoba wydaje podobne dźwięki. Gdy spotkają się ze sobą osoby wydające te same dźwięki, łapią się za ręce i szukają kolejnych członków swojej grupy. Ta grupa, która pierwsza skompletuje wszystkich swoich członków i odgad-nie nazwę zwierzęcia, które wydaje takie dźwięki, wygrywa. Na kartkach powinny się znajdować różne dźwięki, by można je było łatwo rozróżnić, np. bzz (pszczoły), muu (krowy), kokoko (kury), ihaha (konie), kra (wrony), hau (psy), miau (koty).

12. Poleć uczniom, by znaleźli wyrazy dźwiękonaśladowcze w komiksie (ćw. 4, s. 117). A następnie powiedz, by uczniowie wymyślili dwa wyrazy dźwiękonaśladowcze, które można by włączyć do komiksu.

13. Poproś uczniów, aby przeczytali plan lekcji, jaki obowiązywał w szkole latania, a następnie, inspi-rując się nim, napisali opowiadanie pt. „Mój pierwszy dzień w Wyższej Szkole Latania” (ćw. 7, s. 117). Wyznacz czas na napisanie opowiadania.

Faza podsumowująca

14. Po upływie ustalonego czasu poproś kilkoro uczniów o przeczytanie swoich opowiadań. Pozwól uczniom ocenić prace innych. Niech powiedzą, co im się podobało najbardziej.

15. Na koniec lekcji poproś uczniów, aby powiedzieli, czego się dzisiaj nauczyli.

16. Zadaj uczniom pracę domową.– Odpowiedz na pytanie do obrazu (s. 118). Uczniowie pisemnie muszą opowiedzieć o tym, jak

mogłaby wyglądać podróż na latającym dywanie.


W świecie Kajka i Kokosza


– wskazuje cechy świata przedstawionego;– odróżnia elementy fantastyczne od realistycznych;– ocenia bohaterów;– tworzy plan wydarzeń;– redaguje notatkę.

– J. Christa, Kajko i Kokosz, Szkoła latania

Lekcja 64







Faza wprowadzająca


2. Powiedz uczniom, że na ostatnich lekcjach poznali bohaterów komiksowych – Kajka i Kokosza – a na dzisiejszej przyjrzą się bliżej światu, w którym ci bohaterowie żyli.

3. Zapytaj uczniów o wrażenia z lektury, czy podobał im się komiks. Czy jest podobny do jakiegoś innego komiksu, który czytali? (np. komiks o Asteriksie i Obeliksie) Czy komiks ich rozbawił, zasmucił, czy może zdziwił? Czy chcieliby mieszkać w podobnej krainie do tej, w której żyli Kajko i Kokosz?


Faza realizacyjna

5. Powiedz kilka słów o komiksie.

Komiks pt. Szkoła latania autorstwa Janusza Christy jest pierwszym komiksem z serii Kajko i Kokosz. Na początku, w roku 1975, komiks ten ukazywał się w odcinkach w czasopiśmie „Świat Młodych” i nosił tytuł Kajko i Kokosz.

W 1981 roku komiks już pod właściwym tytułem Szkoła latania ukazał się wraz z innym komiksem pt. Wielki Turniej w małej książeczce (czytanej z obu stron, czyli dwa teksty zostały wydrukowane wzglę-dem siebie do góry nogami, dzięki czemu każdy z nich miał własną okładkę).

Komiks ten został też wydany w formie e-booka, w którym czyta się go nie całymi stronami, ale okien-kami. Został także przetłumaczony na gwarę śląską przez Andrzeja Rocznioka i ukazał się pod tytułem Szkoła furganio.

6. Poproś uczniów, aby podali czas i miejsce akcji oraz przedstawili fabułę komiksu.

Czas i miejsce akcji: średniowiecze, MirmiłowoPrzykładowy plan wydarzeń

1. Otrzymanie czarodziejskiej fujarki przez Łamignata.2. Napaść Łamignata na Mirmiła i jego rycerzy.3. Napaść zbójcerzy na Łamignata, Mirmiła i jego rycerzy.4. Powrót Mirmiła do grodu i decyzja o niezamykaniu bramy.5. Bójka w klubo-gospodzie, wszczęta przez przebranych zbójcerzy.6. Przepłoszenie zbójcerzy przez Kajka i Kokosza.7. Mirmił owładnięty wizją latania na miotle przedstawioną mu przez Krwawego Hegemona.8. Nieudana nauka latania u czarownicy Jagi.9. Powrót Hegemona z kolejną wizją latania.10. Wyruszenie Mirmiła na Łysą Górę.11. Zdobycie dyplomu z umiejętności latania i zaopatrzenie się w latający kufer oraz maść latania.12. Uszkodzenie kufra podczas lądowania.13. Atak zbójcerzy na gród Mirmiła odparty przez Łamignata i Jagę.14. Przegonienie zbójcerzy za pomocą latających pni drzew.15. Otrzymanie przez Mirmiła przydomku „Waleczny”.

7. Porozmawiajcie z uczniami o tym, na co naraził Mirmił swój gród, opuszczając go w celu zdobycia umiejętności latania. Czy rzeczywiście ta umiejętność na coś mu się przydała?

8. Poproś uczniów, aby scharakteryzowali bohaterów komiksu, zestawiając ich kontrastowo, np. Mirmił i Hegemon, Kajko i Kokosz oraz zbójcerze.

Przebieg lekcji


9. Poleć uczniom, aby wskazali w komiksie elementy fantastyczne i realistyczne.Faza podsumowująca

10. Na zakończenie poproś uczniów o napisanie krótkiego tekstu – relacji z pobytu w Mirmiłowie. Ucznio-wie mogą rozpocząć od słów: Pewnego dnia trafiłam/trafiłem do niezwykłej krainy i...

11. Poproś chętnych uczniów o odczytanie swoich relacji.

12. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz, którym z bohaterów komiksu pt. Szkoła latania chciałabyś/chciałbyś być.


Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki (przymiotnik, przysłówek, przyimek)


– utrwala wiadomości o częściach mowy: przymiotniku, przysłówku i przyimku.

– karta pracy– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4,

s. 19–22, 28–29





Faza wprowadzająca



3. Poproś wybranych uczniów o przypomnienie wiadomości o przymiotnikach, przysłówkach i przyimkach.

Faza realizacyjna

4. Zachęć uczniów do wykonania ćwiczeń utrwalających (karta pracy).

5. Poproś uczniów o wykonanie wybranych ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 15–22, 28–29).

Faza podsumowująca

6. Na zakończenie lekcji zadaj uczniom pytania: Co to jest przymiotnik? Przez co odmienia się przy-miotnik? Jakie są rodzaje przymiotnika? Przez ile przypadków odmienia się przymiotnik? Co to jest przysłówek? Przez co odmienia się przysłówek? Jakie są rodzaje przysłówków? Co to jest przyimek? Jakie są rodzaje przyimków?

7. Podaj pracę domową:– Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej wyrażenia: czarny kot, biała doniczka,

drewniany stół.

Lekcja 65

Przebieg lekcji


Uwaga: następną lekcję możesz rozpocząć od krótkiej kartkówki

Przykładowe ćwiczenia na kartkówkę.1. Utwórz przysłówki od przymiotników: dobry, poprawny, wesoły.2. Podaj przymiotniki, od których zostały utworzone te przysłówki: zielono, późno, ciemno.3. Podaj trzy przyimki i ułóż z nimi zdania.


Załączniki

Karta pracy1. Uzupełnij tabelę.

przymiotnik przysłówek

biały

różowo

łatwo

przyjaźnie

zimny

daleki

żwawy

ciemno

przytulnie

miły

2. Uzupełnij zdania dowolnymi przysłówkami.

Andrzej wstał dzisiaj wyjątkowo , parę minut po siódmej.

Kot spojrzał na właściciela , jakby chciał mu powiedzieć, że jeszcze ma ochotę na dokładkę.

Wszystkie potrawy na stole wyglądały .

Warto się uczyć , bo wtedy nie ma się zaległości.

Obrazy wisiały na ścianie , więc je poprawiłem.

3. Uzupełnij zdania podanymi przysłówkami.

Siedź !

Mów !

Jedz !


4. Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej wyrażenia złożone z przymiotnika i rze-czownika: piękny obraz, ładna lalka, drewniane krzesło.

Liczba pojedyncza Liczba mnoga

M.

D.

C.

B.

N.

Ms.

W. piękny obrazie!


M. ładne lalki

D.

C.

B.

N.

Ms.

W.


M.

D.

C. drewnianemu krzesłu

B.

N.

Ms.

W.

Przywitaj się !

Chodź tu !

Pisz !

wyraźnie, ładnie, prosto, starannie, grzecznie, szybko


Tworzymy wypowiedź pisemną


– tworzy wypowiedź pisemną na zadany temat – tematy wypowiedzi pisemnych




sprawdzian umiejętności 90 minut

Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Zapisz na tablicy trzy tematy. Powiedz, by każdy uczeń wybrał jeden z nich i napisał wypracowanie (dłuższą pracę pisemną). Wyznacz czas na pisanie, przypomnij o zachowaniu właściwej segmentacji tekstów.

Przykładowe tematy:1. Wyobraź sobie, że musisz spędzić jedną noc w ogromnym, pustym domu. Nagle w nocy budzi

cię głośny hałas. Wychodzisz z pokoju i wędrujesz korytarzami. Napisz opowiadanie zawierające opis uczuć.

2. Opowiedz jakąś rodzinną historię. W treści umieść opisy twoich najbliższych.3. Napisz artykuł do gazetki szkolnej, w którym opiszesz swoją szkołę, jej wygląd, pracowników,

uczniów.

Faza podsumowująca

4. Po upływie czasu wyznaczonego na pisanie, zbierz i oceń prace.

5. Zapytaj uczniów o to, czy pisanie dłuższej wypowiedzi sprawiło im trudność. Wysłuchaj wszystkich opinii. Zapytaj, który temat podobał im się najbardziej.

6. Zadaj uczniom pracę domową.– Ułóż rebus z hasłem „szkoła”.– Wybierz jeden z tematów podanych na początku lekcji i ponownie rozwiń go w formie pisemnej.


Lekcja 66–67

Przebieg lekcji


Powtórzenie wiadomości z działu 3 Szkoła na kilka sposobów


– utrwala treści z działu 3 Szkoła na kilka sposobów. – Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 1, s. 119–120






Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (s. 119–120). Najpierw wspólnie z uczniami wytłumaczcie wyszczególnione pojęcia, a następnie zapoznajcie się z fragmentem tekstu i wykonajcie ćwiczenia znajdujące się pod nim.

4. Poproś, aby każdy uczeń indywidualnie wykonał polecenie opatrzone ikoną pytanie do zdjęć (s. 119). Daj uczniom chwilę na zastanowienie się i zanotowanie odpowiedzi w zeszycie. Następnie poproś kilku chętnych uczniów o odczytanie odpowiedzi.

5. Poleć uczniom, by wykonali inne ćwiczenia utrwalające zdobyte wiadomości i umiejętności.

Propozycje ćwiczeń powtórzeniowych.A. Odpowiedz na pytania i podaj odpowiednie przykłady: Co to jest fikcja literacka? Co to jest

komiks?B. Odpowiedz na pytania: Co to jest przymiotnik? Na jakie pytania odpowiada przymiotnik? Co to

jest przysłówek? Na jakie pytania odpowiada przysłówek? Co to jest przyimek?C. Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej wyrażenia: czerstwy chleb, różowa

sukienka, małe dziecko.D. Napisz 15 wyrazów z u, ch i h.

6. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 28–34).

Faza podsumowująca




Lekcja 68

Przebieg lekcji


Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 3 Szkoła na kilka sposobów


– zna treści zawarte w dziale 3 Szkoła na kilka sposo-bów.

– karta pracy ze sprawdzianem





Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Rozdaj uczniom karty pracy ze sprawdzianem. Wytłumacz zasady pisania sprawdzianu, upewnij się, że wszyscy uczniowie zrozumieli sposób odpowiedzi w poszczególnych pytaniach. Wyznacz czas na pisanie sprawdzianu.

Faza podsumowująca

4. Po upływie czasu wyznaczonego na pisanie sprawdzianu zbierz i oceń wszystkie karty pracy. Zapy-taj, która część sprawdzianu okazała się najłatwiejsza, a która – najtrudniejsza.


sował cię najmniej.– Porozmawiaj z rodzicami o symbolach narodowych.


Lekcja 69

Przebieg lekcji


Załączniki




– Dendele!… dendele!…Miasteczko śpi jeszcze, nakryte mgłą, jak pierzyną. Godzina zaledwie siódma. [...].Głos dzwonka z trudnością przedziera się przez mgłę. Jednak dolatuje gdzie trzeba. Świadczą o tym migające tu

i ówdzie w oknach blade płomyki świec [...].Dzwonek odzywa się to głośniej, bardzo głośno nawet, jakby krzyczał na opieszałych z gniewem i niecierpliwością;

to znów ciszej, nawet zupełnie cicho, jakby mu sił brakło lub sam w drzemkę zapadał…[...]Po pięciominutowym odpoczynku dzwonek, z nową siłą i z wyraźną już złością, krzyczy na spóźniających się. Krzy-

czy długo, zajadle – potem [...] urywa [się] w jednej chwili, jak człowiek, który głośno i namiętnie spierając się, nagle mach-nął ręką, odwrócił się – odchodzi…

Kto mowę dzwonków rozumie, w tym dzwonieniu słyszał wyraźnie:– Nuże, leniuchy, ospalcy, próżniaki! Czyż się was dziś nie dowołam? Piersi zrywam, serce ledwie mi nie pęknie, a wy

nic! Śpiesznie, rzucajcie wszystko, przybywajcie, bo inaczej… Zresztą – jak się wam podoba! Możecie zwlekać, spóźniać się, nawet wcale nie przychodzić… Nic mi do tego. [...]

Na rogu ulicy dwóch się spotkało – przez resztę drogi biegną obok siebie cwałem [...].Już nie biegną, ale pędzą. Dobiegli zdyszani do szkoły. Ledwie wśliznęli się na korytarz, kulawy Szymon zatrzasnął

za nimi z łoskotem ciężkie, okute drzwi, wiodące razem do szkoły i do klasztoru.Mają tylko tyle czasu, ile trzeba na zrzucenie płaszczów, zawieszenie czapek na kołkach, wsunięcie tek we właściwe

przegródki.Już w długim korytarzu, łączącym szkołę z kościołem, formują się pary. Pierwsza klasa w samych mundurkach, z go-

łymi głowami, stoi gotowa do marszu; druga klasa wysypuje się na korytarz; trzecia wychyla się z otwartych drzwi, czekając na swą kolej; czwarta, bez zbytniego pośpiechu, szykuje się do wyjścia [...]

Profesor Salamonowicz, ruchliwy, nerwowy, biega szybko w prawo i lewo, na górę i na dół, do wszystkich klas zaglądając, do pośpiechu nagląc. Profesor Izdebski [...] przyciszonym głosem strofuje malców, rzucając im co chwila swe ulubione hasło:

– Baczność!… uwaga!…W kilka chwil później, długim, półciemnym korytarzem, na kształt długiej, niebieskiej, o srebrnych cętkach liszki,

posuwa się cała szkoła, szeleszcząc rytmicznie stopami. Wpłynęła bocznym wejściem do kościoła i skupiła się w prawidło-wych czworobokach tuż przy prezbiterium, dla wysłuchania „mszy studenckiej”, odprawianej przy wielkim ołtarzu codzien-nie, z wyjątkiem miesięcy zimowych, przed lekcjami. [...]

W poważnym milczeniu szli uczniowie na mszę; powracają z gwarem głośnym, który głucho tętni pod niskim skle-pieniem korytarza. Szybko zajęli swe miejsca, rozkładają hałaśliwie książki i kajety. Każda klasa zmienia się na chwilę w ul brzęczący. Potem wchodzą nauczyciele – wszystko zapada w ciszę. [...]

Dzwonek spełnił, co do niego należało.

Wiktor Teofil Gomulicki, Wspomnienia niebieskiego mundurka (fragment)

II. W pierwszych czterech punktach zaznacz właściwą odpowiedź, w pozostałych wykonaj polecenia.

1. Akcja opowiadania rozgrywa się a) wieczorem. b) nocą. c) po południu. d) wczesnym rankiem.


(1 p.)2. Dokąd spieszyli chłopcy na ulicy? a) Do kościoła. b) Do sklepu. c) Do szpitala. d) Do szkoły.

(1 p.)3. Kto uciszał niespokojnych uczniów? a) Profesor Salamonowicz. b) Woźny Szymon. c) Profesor Izdebski. d) Nikt.

(1 p.)4. Uczniowie nosili mundurki w kolorze a) szarym. b) zielonym. c) niebieskim. d) granatowym.

(1 p.)

5. Napisz, czym rozpoczynał się dzień w szkole, o której pisał W. Gomulicki.

(1 p.)

6. Podaj trzy cechy współczesnej szkoły.

(3 p.)

6. Wyjaśnij pojęcie komizm.

(2 p.)

7. Wypisz z fragmentu trzy przymiotniki i utwórz od nich przysłówki.

(3 p.)

8. Wypisz z tekstu pięć przyimków i ułóż z nimi zdania.

(5 p.)


9. Wypisz z fragmentu wyrazy z h i u.

(2 p.)

10. Napisz opowiadanie pt. „Niezwykły nauczyciel”.

(10 p.)

Ocena: Suma: /30 p.





– Dendele!… dendele!…Miasteczko śpi jeszcze, nakryte mgłą, jak pierzyną. Godzina zaledwie siódma. [...].Głos dzwonka z trudnością przedziera się przez mgłę. Jednak dolatuje gdzie trzeba. Świadczą o tym migające tu

i ówdzie w oknach blade płomyki świec [...].Dzwonek odzywa się to głośniej, bardzo głośno nawet, jakby krzyczał na opieszałych z gniewem i niecierpliwością;

to znów ciszej, nawet zupełnie cicho, jakby mu sił brakło lub sam w drzemkę zapadał…[...]Po pięciominutowym odpoczynku dzwonek, z nową siłą i z wyraźną już złością, krzyczy na spóźniających się. Krzy-

czy długo, zajadle – potem [...] urywa [się] w jednej chwili, jak człowiek, który głośno i namiętnie spierając się, nagle mach-nął ręką, odwrócił się – odchodzi…

Kto mowę dzwonków rozumie, w tym dzwonieniu słyszał wyraźnie:– Nuże, leniuchy, ospalcy, próżniaki! Czyż się was dziś nie dowołam? Piersi zrywam, serce ledwie mi nie pęknie, a wy

nic! Śpiesznie, rzucajcie wszystko, przybywajcie, bo inaczej… Zresztą – jak się wam podoba! Możecie zwlekać, spóźniać się, nawet wcale nie przychodzić… Nic mi do tego. [...]

Na rogu ulicy dwóch się spotkało – przez resztę drogi biegną obok siebie cwałem [...].Już nie biegną, ale pędzą. Dobiegli zdyszani do szkoły. Ledwie wśliznęli się na korytarz, kulawy Szymon zatrzasnął

za nimi z łoskotem ciężkie, okute drzwi, wiodące razem do szkoły i do klasztoru.Mają tylko tyle czasu, ile trzeba na zrzucenie płaszczów, zawieszenie czapek na kołkach, wsunięcie tek we właściwe

przegródki.Już w długim korytarzu, łączącym szkołę z kościołem, formują się pary. Pierwsza klasa w samych mundurkach, z go-

łymi głowami, stoi gotowa do marszu; druga klasa wysypuje się na korytarz; trzecia wychyla się z otwartych drzwi, czekając na swą kolej; czwarta, bez zbytniego pośpiechu, szykuje się do wyjścia [...]

Profesor Salamonowicz, ruchliwy, nerwowy, biega szybko w prawo i lewo, na górę i na dół, do wszystkich klas zaglądając, do pośpiechu nagląc. Profesor Izdebski [...] przyciszonym głosem strofuje malców, rzucając im co chwila swe ulubione hasło:

– Baczność!… uwaga!…W kilka chwil później, długim, półciemnym korytarzem, na kształt długiej, niebieskiej, o srebrnych cętkach liszki,

posuwa się cała szkoła, szeleszcząc rytmicznie stopami. Wpłynęła bocznym wejściem do kościoła i skupiła się w prawidło-wych czworobokach tuż przy prezbiterium, dla wysłuchania „mszy studenckiej”, odprawianej przy wielkim ołtarzu codzien-nie, z wyjątkiem miesięcy zimowych, przed lekcjami. [...]

W poważnym milczeniu szli uczniowie na mszę; powracają z gwarem głośnym, który głucho tętni pod niskim skle-pieniem korytarza. Szybko zajęli swe miejsca, rozkładają hałaśliwie książki i kajety. Każda klasa zmienia się na chwilę w ul brzęczący. Potem wchodzą nauczyciele – wszystko zapada w ciszę. [...]

Dzwonek spełnił, co do niego należało.

Wiktor Teofil Gomulicki, Wspomnienia niebieskiego mundurka (fragment)


1. Głos dzwonka rozbrzmiał o godzinie a) czwartej rano. b) siódmej rano. c) siódmej wieczorem. d) w południe.

(1 p.)


2. Co poprzedzało rozpoczęcie lekcji? a) Zajęcia gimnastyczne w sali. b) Musztra na placu przed szkołą. c) Modlitwa w klasztorze. d) Sprawdzenie, czy wszyscy mają mundurki.

(1 p.)3. Kto zatrzasnął za chłopcami ciężkie drzwi? a) Profesor Salamonowicz. b) Woźny Szymon. c) Profesor Izdebski. d) Dyżurny.

(1 p.)4. „Msza studencka” odbywała się a) codziennie. b) tylko w miesiącach zimowych. c) przed zajęciami. d) po zajęciach.

(1 p.)

5. Napisz, jaką funkcję spełniał dzwonek.

(1 p.)

6. Podaj trzy cechy dawnej szkoły.

(3 p.)

6. Wyjaśnij pojęcie wyraz dźwiękonaśladowczy.

(2 p.)

7. Wypisz z fragmentu trzy przymiotniki i utwórz od nich przysłówki.

(3 p.)

8. Wypisz z tekstu pięć przyimków i ułóż z nimi zdania.

(5 p.)


9. Wypisz z fragmentu wyrazy z h i u.

(2 p.)

10. Napisz opowiadanie pt. „Niezwykły uczeń”.

(10 p.)

Ocena:

Suma: /30 p.


Jak powstała najważniejsza pieśń Polaków


– dzieli się wrażeniami z lektury tekstu literackiego;– tworzy plan wydarzeń;– określa cechy fikcji literackiej;– tworzy tekst na podany temat.


– mapa świata– karta pracy– komputer z dostępem do internetu






Faza wprowadzająca


2. Zapytaj, jaką pieśń można usłyszeć podczas ważnych uroczystości państwowych, a także podczas ceremonii wręczania nagród np. za osiągnięcia sportowe. Zapytaj, jakie symbole towarzyszą repre-zentantom Polski na różnych mistrzostwach międzynarodowych. Porozmawiajcie o tym, co każde państwo ma szczególnego, jakie znaki odróżniają je od innych państw.

3. Poleć uczniom zabawę w dopasowywanie flag do nazw państw (karta pracy). Następnie pokażcie te kraje na mapie świata. Jeśli któreś z dzieci odwiedziło jakiś inny kraj, niech opowie, co mu się tam podobało, co szczególnie zapamiętało.

4. Porozmawiajcie o polskich symbolach narodowych. Wskaż ucznia, który przeczyta na głos fragment artykułu 28. Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej (s. 122). Omówcie każdy akapit.


Faza realizacyjna

6. Poleć uczniom przeczytanie po cichu tekstu Jana Stanisława Kopczewskiego pt. Stary wiarus z Reg-gio (s. 122–126) i notowanie na kartkach planu wydarzeń związanych z powstaniem hymnu narodo-wego.

7. Porozmawiaj z uczniami na temat przeczytanego tekstu. Czy tekst im się podobał? Kto jest narrato-rem? Kim są bohaterowie? Jakie postacie historyczne pojawiły się w tekście?

8. Jeśli dysponujesz sprzętem multimedialnym, zaprezentuj uczniom grafiki przedstawiające Józefa Wybickiego, Jana Henryka Dąbrowskiego, Napoleona Bonaparte. Poproś uczniom, by powiedzieli, jaki udział miały te osoby przy tworzeniu się legionów, a w konsekwencji w powstaniu hymnu.

9. Ułóżcie wspólnie plan wydarzeń, który wcześniej uczniowie notowali na kartkach (ćw 1, s. 126).

Przykładowy plan wydarzeń:1. Bonaparte wysyła do Włoch generała Dąbrowskiego i legionistów.2. W połowie lipca 1797 r. do Reggio przybywa Józef Wybicki.3. Polityk ogląda musztrę.4. Żołnierze gwarzą i śpiewają przy ognisku.

Lekcja 70–71

Przebieg lekcji


5. Wybicki pisze tekst do zasłyszanej melodii mazurka.

6. Wojsko podziwia utwór.

7. Mazurek Dąbrowskiego podąża z legionistami.

10. Następnie powiedz uczniom, aby przeczytali po cichu informacje opatrzone tytułem Jak powstał hymn narodowy? (s. 126). Powiedz, że tekst, który przeczytali, to notatka historyczna. Poproś uczniów o zapoznanie się z definicją tego terminu (s. 129).

11. Poproś uczniów, aby porównali tekst Kopczewskiego i notatkę o hymnie (ćw. 3, s. 127).

Mogą to zrobić w postaci tabeli.

Cechy Opowiadanie J.S. Kopczewskiego Notatka historyczna

wydarzenie historyczne powstanie pieśni w Reggiowe Włoszech

powstanie pieśni w Reggiowe Włoszech

wydarzenie fikcyjne chłopiec nagle pojawia się w lesie, między legionistami

—

postacie historyczne Dąbrowski, Wybicki,legioniści

Dąbrowski, Wybicki, legioniści, nieznany autor melodii Mazurka Dąbrowskiego

postacie fikcyjne stary wiarus, towarzysze starego wiarusa, osoba opowiadająca o wydarzeniu,chłopiec

legioniści

Faza podsumowująca

12. Jeśli w klasie istnieje możliwość skorzystania z tablicy multimedialnej oraz komputera z dostępem do internetu, obejrzyjcie galerię zdjęć umieszczoną na stronie Muzeum Hymnu Narodowego w Bę-dominie (http://mng.gda.pl/muzeum-hymnu-narodowego-w-bedominie/).

13. Zadaj uczniom pracę domową.

– Rozwiąż test sprawdzający wiedzę na temat powstania hymnu narodowego (karta pracy).



Załączniki

Karta pracy

Dopasuj nazwy państw do rysunków flag.

POLSKA WIELKA BRYTANIA SZWAJCARIA NIEMCY FRANCJA ESTONIA WŁOCHY ROSJA

HISZPANIA WĘGRY UKRAINA CZECHY LITWA SZWECJA NORWEGIA

Rozwiąż test z wiedzy o polskim hymnie narodowym.

1. Który tytuł nie jest innym tytułem polskiego hymnu narodowego? a. Mazurek Dąbrowskiego. b. Pieśń Legionów Polskich we Włoszech. c. Jeszcze Polska nie zginęła. d. Mazurek Wybickiego.

2. W którym roku powstał polski hymn narodowy? a. W 1799. b. W 1797. c. W 1977. d. W 1979.

3. Jakim terminem muzycznym określa się do dziś melodię hymnu? a. Polonez. b. Oberek. c. Mazurek. d. Kujawiak.

4. W jakim mieście znajduje się Muzeum Hymnu Narodowego? a. W Reggio. b. W Krakowie. c. W Będominie. d. W Paryżu.


Mazurek Dąbrowskiego – pieśń wszystkich Polaków


– zna symbole narodowe;– dzieli się wrażeniami z lektury tekstu literackiego;– analizuje budowę utworu poetyckiego;– porównuje tekst literacki z notką historyczną;– redaguje tekst na podany temat.


– pieśń pt. Mazurek Dąbrowskiego– karta pracy


– praca z tekstem– praca z materiałem ilustracyjnym– ćwiczeniowa– działania muzyczne




Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Wskaż kilku uczniów, którzy przeczytają na głos po jednej strofie Mazurka Dąbrowskiego (s. 128–129).

4. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 2, s. 129), które polega na wskazaniu w tekście hymnu fragmentów mówiących o podanych wydarzeniach historycznych: – rozbiory Polski – zagarnięcie ziem polskich w 1772, 1793 i 1795 roku przez trzy państwa: Austrię, Prusy

i Rosję – najazd Szwedów na Polskę – 1655 rok – walki Napoleona Bonapartego z wrogami Polski – powstanie Legionów Polskich we Włoszech – 1797 rok– walki o odzyskanie niepodległości

5. Zapytaj uczniów, czy hymn spełnia cel, którym jest umocnienie walczących i wskrzeszenie nadziei na odzyskanie niepodległości (ćw. 3, s. 129).

6. Przeczytaj uczniom fragment Ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej, która określa okoliczności, w jakich powinno się słuchać i wykonywać hymn (s. 132). Następnie poroz-mawiajcie o tym, dlaczego należy się zachowywać w opisany sposób podczas słuchania hymnu (ćw. 5, s. 130).

7. Poproś uczniów, by przyjrzeli się budowie Mazurka Dąbrowskiego i wskazali zwrotki oraz refren. Po-wiedz, że hymn jest pieśnią i odznacza się właściwym dla siebie rytmem.

Odtwórz nagranie Mazurka Dąbrowskiego. Poproś o wyklaskanie rytmu. Poproś, by uczniowie odnaleźli w podręczniku zapis nutowy hymnu i, odwołując się do wiedzy z muzyki, powiedzieli, jakie jest metrum mazurka (3/4). Zwróć uwagę na zalecenia do wykonywania: żwawo, głośno.

8. Powiedz uczniom, aby dokonali analizy budowy hymnu – policzyli zwrotki, wersy w zwrotce oraz sylaby w każdym wersie, a także wskazali rymy. Uczniowie powinni zapisać w zeszycie krótką notatkę.

Lekcja 72–73

Przebieg lekcji


Przykładowa notatka:Mazurek Dąbrowskiego to rytmiczna pieśń, która powinna być wykonywana głośno i żwawo. Utwór zawiera cztery zwrotki i powtarzający się refren. Każda zwrotka i refren mają po cztery wersy. Pierwszy i trzeci wers liczą po osiem sylab, a drugi i czwarty – po sześć sylab. Występują rymy regularne: abab (zwrotki) aabb (refren).

9. Poleć uczniom, by zaśpiewali hymn narodowy. Przypomnij im o powadze i szacunku, a także właściwej postawie, którą powinni przyjąć podczas śpiewania.

10. Rozdaj uczniom diagram i poproś o wykreślenie podanych haseł. Kto pierwszy to zrobi, zostanie nagrodzony plusem.

11. Zadaj uczniom pytanie: Kto to jest patriota? Posłuchaj odpowiedzi, a następnie podaj definicję tego terminu.

Patriota – człowiek kochający swoją ojczyznę, godnie ją reprezentujący, dbający o jej dobre imię.

Powiedz, żeby uczniowie podali przykłady patriotycznej postawy.

12. Poproś uczniów o przeczytanie z podziałem na role wiersza Władysława Bełzy pt. Katechizm pol-skiego dziecka (s. 130).

13. Porozmawiajcie o tym, co łączy wszystkich Polaków (ćw. 12, s. 130). Zwróć uwagę na flagę, godło i hymn.

14. Poproś uczniów, by przeczytali informacje umieszczone na polu Więcej na temat (s. 131). Powiedz, czym jest kotylion i w jakim celu przypina się go do ubrania.

Faza podsumowująca

15. Obejrzyjcie Link do wiedzy (s. 132–134), który przedstawia m.in. dzieje godła polskiego na przestrzeni wieków. Porozmawiajcie o tym, gdzie umieszczane jest godło.

16. Rozdaj uczniom kartę pracy zawierającą ćwiczenie podsumowujące wiedzę o symbolach narodo-wych.

17. Zadaj uczniom pracę domową.– Nauczyć się pięknie recytować z pamięci hymn polski – zadanie długoterminowe (sprawdzenie np.

za dwa tygodnie).– Wykonaj kotylion według instrukcji. – Przygotujcie w grupach przedstawienie pt. Jak powstał hymn narodowy (praca dla chętnych).


Załączniki

Karta pracy

Wykreśl z diagramu odgadnięte wyrazy. Niewykreślone litery utworzą hasło.

1. Pieśń Jeszcze Polska nie zginęła to narodowy. (hymn)

2. Jan Dąbrowski. (Henryk)

3. Twórca słów do pieśni Jeszcze Polska nie zginęła to Józef (Wybicki)

4. Melodia pieśni Jeszcze Polska nie zginęła to (mazurek)

5. Władca francuski – Bonaparte. (Napoleon)

Hasło z niewykreślonych liter – patriota.

P W A T

H Y M N

E B A A

N I Z P

R C U O

Y K R L

K I E E

R I K O

O T A N


Pokoloruj godło Polski i polską flagę.

Uzupełnij brakujące fragmenty hymnu.

Jeszcze Polska nie zginęła,

Co nam obca przemoc wzięła,

Marsz, marsz

Z ziemi włoskiej do

Za twoim

Złączym się z

Będziem Polakami,

Jak zwyciężać mamy.


Wykonaj kotylion według instrukcji.

Przygotuj: białą i czerwoną wstążkę, kartkę z bloku technicznego, nożyczki i klej.

1. Wytnij z kartki z bloku technicznego dwa okręgi oraz koło (użyj poniższego szablonu do odrysowania).

2. Większy okrąg opleć czerwoną wstążką, a mniejszy – białą.3. Naklej biały okrąg na okrąg czerwony, na wierzchu przyklej białe koło z papieru.

4. Pod spód przyklej dwie wstążki – białą i czerwoną.


Jak powstała Polska


– zna pojęcie podanie;– zna podanie o powstaniu Polski;– czyta tekst na głos;– porównuje informacje o powstaniu Polski z podania

i podręcznika do historii;– redaguje notatkę;– uczestniczy w dyskusji na temat źródeł historycznych.



– praca z tekstem– dyskusja




Faza wprowadzająca

1. Przywitaj uczniów, sprawdź obecność oraz pracę domową.

2. Zapytaj uczniów, co pamiętają z lekcji historii o początkach państwa polskiego. Powiedz, że na dzisiejszej lekcji dowiedzą się jeszcze więcej.

3. Podaj temat oraz wskaż cele lekcji.

Faza realizacyjna

4. Podziel uczniów na grupy. Poleć, by każdy uczeń przeczytał definicję podania (s. 136). Następnie po-proś o przeczytanie Podania o Lechu (s. 137) i zanotowanie wydarzeń, które są w nim opisane.

5. Poproś, aby uczniowie porównali zapisane przez siebie wydarzenia z informacjami, które znają z podręcznika do historii. Porozmawiajcie na temat powstania państwa polskiego. Wspólne wnioski uczniowie zapisują w zeszycie.

6. Poproś uczniów, by wskazali podobieństwo między treścią podań a wiadomościami z historii (ćw. 2, s. 137).

7. W klasowej dyskusji ustalcie, czy podania mogą być wartościowym źródłem historycznym (ćw. 3, s. 137).

Faza podsumowująca

8. Poproś uczniów o przeczytanie informacji o Rogalinie (s. 135) i obejrzenie zdjęcia trzech dębów – Le-cha, Czecha i Rusa.


10. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz własną wersję podania, które wyjaśni powstanie Polski.


Lekcja 74

Przebieg lekcji


Zdobywamy wiedzę o liczebniku


– zna pojęcia liczebnik główny i liczebnik porządkowy;– odczytuje informacje z mapy;– tworzy liczebniki porządkowe od głównych;– stosuje w zdaniu odmianę liczebników.



– kartony papieru, nożyczki, klej, zdjęcia, rysunki, wycin-ki z prasy, materiały o Polsce

– karta pracy– słownik ortograficzny






Faza wprowadzająca


2. Wykonajcie wspólnie ćwiczenia z części Podejmij temat (s. 138). Uczniowie wypowiadają się na temat tego, dla kogo ojczyzną jest Polska.

3. Poproś uczniów, aby przyjrzeli się mapie Polski (s. 138) i odpowiedzieli na pytania do obrazka, doty-czące m.in. liczby województw. Możesz zadać inne pytania, na które odpowiedzią będą liczebniki, np. Ile nazw województw rozpoczyna się na literę P? Ile województw leży na granicy Polski? Przez ile województw jest otoczone województwo łódzkie?


Faza realizacyjna

5. Wskaż osobę, która przeczyta informacje o liczebniku z podręcznika (s. 139).

6. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczeń z podręcznika (pol. 1–4, s. 139).

7. W dalszej części lekcji możesz skorzystać z propozycji dodatkowych ćwiczeń ze stosowania liczeb-ników (karta pracy).

Faza podsumowująca

8. Na zakończenie lekcji zadaj pytania: Ile jest dzisiaj w klasie wszystkich uczniów? Ile jest dziewczynek? Ilu jest chłopców? W której ławce siedzi Kasia, a w której Marcin? Ile jest wszystkich ławek, a ile krzesełek? Itd.

9. Zadaj uczniom pracę domową:– Ułóż po trzy zdania z liczebnikami głównymi i porządkowymi.


Lekcja 75

Przebieg lekcji


Załączniki

Karta pracyWpisz liczebniki w odpowiedniej formie.

1. Na parapecie stoi (5) doniczek z kwiatami.

2. Kot ma (4) łapy.

3. Iza ma (17) lat.

4. Moja ulubiona książka ma (100) stron.

5. Adam jest (2.) synem cioci Hani.

6. W zestawie znajduje się (6) filiżanek.

7. Do ciasta należy dodać (1) szklankę mąki.

8. Szkoła kupiła do (20) nowych komputerów.

9. Pożyczyłam siostrze (4) sukienki.

10. Mama ułożyła ubrania w (1) szufladzie komody.

Podkreśl w zdaniach liczebniki.Na moim osiedlu stoi pięć bloków. Mieszkam w trzecim od lewej. Tuż obok mojego bloku jest plac zabaw, na którym wczoraj bawiło się dwanaścioro dzieci.

Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej wyrażenia: pierwszy dzień, trzecia godzina, siódme dziecko.

liczba pojedyncza liczba mnoga

M. pierwszy dzień

D.

C.

B.

N.

Ms.

W.


M.

D.

C.

B.

N.

Ms.

W. trzecie godziny



M. pierwszy dzień

D. siedmiorga dzieci

C.

B.

N.

Ms.

W.

Każdy ma swoją małą ojczyznę


– rozumie pojęcia: mała ojczyzna, region, miejscowość;– wyróżnia w tekście środki poetyckie;– odczytuje funkcje powtórzeń i refrenu w wierszu;– opisuje krajobraz przedstawiony na fotografii;– redaguje opis miejsca;– pisze pozdrowienia i wypełnia kartkę pocztową.


– piosenka Być może w wykonaniu Anny German– pocztówki– karta pracy


– praca z tekstem– metoda zajęć praktycznych– pogadanka




Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów, aby puścili wodze fantazji i powiedzieli, dokąd chcieliby pojechać. Pozwól uczniom na swobodne wypowiedzi. Możesz też opowiedzieć o miejscu, które ty chcesz odwiedzić.

3. Porozmawiajcie o znaczeniu powiedzenia: Cudze chwalicie, swego nie znacie. Sami nie wiecie, co posiadacie (s. 140).


Faza realizacyjna

5. Wskaż uczniów, którzy przeczytają na głos wiersz Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego pt. Być może (s. 140).

Lekcja 76

Przebieg lekcji


6. Dokonajcie analizy i interpretacji wiersza zgodnie z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w pod-ręczniku (ćw. 1–6, s. 141). Uczniowie wskazują podmiot liryczny oraz środki poetyckie użyte w wierszu. Opisują tematykę wiersza.

7. Poproś uczniów, aby obejrzeli zamieszczoną w podręczniku mapę Polski i zdjęcia (s. 143). Porozma-wiajcie o najdłuższej rzece w Polsce, przez jakie miasta przepływa, gdzie ma źródło i ujście.

8. Poproś o wykonanie kolejnego ćwiczenia z podręcznika (ćw. 6, s. 141), które polega na opisaniu jednego ze zdjęć prezentujących nadwiślański krajobraz.

9. Zapytaj uczniów, jak rozumieją określenie mała ojczyzna.

Mała ojczyzna – zwykle niewielki geograficznie obszar, z którym ludzie związani są emocjonalnie, np. rodzinna miejscowość, dzielnica, region.

10. Poproś każde dziecko, aby opisało w kilku zdaniach najciekawsze miejsce w swojej okolicy.

11. Zapytaj uczniów, jakie pamiątki można przywieźć bliskim z wycieczki. Powiedz o tym, że miłym ge-stem jest wysyłanie kartek pocztowych. Zaprezentuj kilka przyniesionych widokówek.

12. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia (s. 144), które polega na napisaniu kartki pocztowej. Przedtem wskaż ucznia, który przeczyta ważne informacje dotyczące pisania i wysyłania kartek pocztowych (s. 144).

Faza podsumowująca

13. Na zakończenie uczniowie rozmawiają o Polsce i najważniejszych wydarzeniach z jej historii oraz o wybitnych Polakach (s. 146–147).

14. Rozdaj uczniom kartę pracy.

15. Zadaj uczniom pracę domową. – Przynieś na lekcję przewodniki turystyczne, mapy, foldery reklamowe dotyczące wybranego regio-

nu Polski.



Załączniki

Karta pracy

Wyszukaj państwa sąsiadujące z Polską i napisz na mapie ich nazwy.

Przejdź labirynt i dowiedz się, dokąd Kasia pojedzie na wakacje.

ZAKOPANE

POZNAŃ

WARSZAWA

START


Opowiem ci o mojej małej ojczyźnie – tworzenie planu wycieczki po regionie


– tworzy plan wycieczki po regionie;– wie, jakie są atrakcje różnych regionów Polski.

– foldery turystyczne– czasopismo o tematyce podróżniczej


– praca z tekstem– praca z materiałem ilustracyjnym– metoda zajęć praktycznych




Faza wprowadzająca


2. Porozmawiajcie o regionie, w którym mieszkacie; co ciekawego można w nim zobaczyć, jaka jest historia regionu, jakie są zabytki.


Faza realizacyjna

4. Poproś, aby uczniowie pokazali przyniesione przez siebie materiały dotyczące różnych regionów Polski. Porozmawiajcie na ich temat.

5. Zapytaj uczniów: Jakie informacje powinny się znaleźć w przewodniku turystycznym? Poleć uczniom, aby wpisali krótką notatkę do zeszytu.

W przewodniku turystycznym należy umieścić:– informację z zakresu geografii (miejsce, położenie);– krótką historię danego miejsca, wiadomości o przyrodzie i gospodarce, przemyśle;– informację o najciekawszych zabytkach, atrakcjach, wydarzeniach kulturalnych;– informację o bazie turystycznej (schroniska, hotele, gospodarstwa agroturystyczne);– ważne wskazówki, ostrzeżenia, porady;– mapy.

6. Podziel klasę na grupy. Poleć uczniom, aby wykonali przewodniki turystyczne po wybranych regionach. Powiedz, żeby zainspirowali się przyniesionymi przez siebie materiałami.

Faza podsumowująca

7. Na koniec lekcji poproś uczniów o zaprezentowanie wyników pracy. Wybierzcie najlepszą pracę.

8. Zadaj uczniom pracę domową.– Wybierz się na wycieczkę w dowolne miejsce. Może to być spacer po lesie, parku, ulicach twojej

miejscowości... lub wirtualny spacer po wybranym miejscu na świecie. Wybierając tę drugą możliwość, skorzystaj z komputera z dostępem do internetu i za pomocą map internetowych odwiedź dowolne miejsce. Napisz swoje wrażenia z wycieczki.


Lekcja 77–78

Przebieg lekcji


Jak opisać krajobraz


– zna pojęcie opis;– rozpoznaje w opisie elementy kompozycji: wstęp,

rozwinięcie, zakończenie;– gromadzi informacje do opisu;– redaguje opis krajobrazu.

– pocztówki z różnymi krajobrazami (góry, morze, miasta)



– pokaz zdjęć– ćwiczeniowa




Faza wprowadzająca


2. Rozdaj uczniom pocztówki i poproś, aby wypowiedzieli się na temat różnych krajobrazów, czy im się podobają, jakie wrażenia budzą. Zapytaj, czy znają któreś z tych miejsc.


Faza realizacyjna

4. Powiedz uczniom, że tworzenie opisu krajobrazu przypomina tworzenie opisu obrazu. Musi zawierać informacje o tym, co jest widoczne na pierwszym planie i na kolejnych planach, jakie emocje wzbudza, czy jest dynamiczny, czy raczej spokojny.

5. Jeśli dysponujesz sprzętem multimedialnym z dostępem do internetu, możesz wyświetlić kilka obrazów (pejzaży) lub zdjęć prezentujących krajobrazy.

Proponowane obrazy: Aleksander Gierymski, Pejzaż z rzekąJózef Pankiewicz, Pejzaż z południa Francji (Pejzaż z Saint-Tropez)Jan Stanisławski, Pejzaż ze stawemLeon Wyczółkowski, Pejzaż z PodgórzaJan Vermeer, Widok DelftBernardo Bellotto zw. Canaletto, Ulica Miodowa w WarszawieSalomon van Ruisdael, Widok na Deventer, widziany od strony północno-zachodniej

6. Przypomnij uczniom, że podczas opisywania krajobrazu należy:– pamiętać o podziale na wstęp, rozwinięcie i zakończenie;– stosować akapity;– każde następne zdanie budować w taki sposób, by nawiązywało do zdania poprzedniego;– używać jak najmniej czasowników typu być i mieć;– stosować bogate słownictwo.

7. Przeczytaj na głos przykład opisu krajobrazu. Poleć uczniom, by zamknęli oczy i postarali się wyobra-zić sobie ten krajobraz. Poproś uczniów o wskazanie w przeczytanym tekście wstępu, rozwinięcia i zakończenia. W razie potrzeby przeczytaj tekst jeszcze raz.

Lekcja 79

Przebieg lekcji


Przykładowy opis krajobrazu:Widok rozciągający się przed moim oknem to typowy krajobraz miejski.Na pierwszym planie widzę chodniki ze ścieżkami rowerowymi, po których się poruszają piesi i ro-werzyści.Nieopodal znajduje się mały skwer, gdzie na ławkach siadają osoby starsze i karmią srebrzyste go-łębie. Tuż obok bawią się dzieci. Dziewczynki i chłopcy co jakiś czas prześcigają się na niewielkim placu, kto pierwszy zajmie najlepszą huśtawkę, potrafiącą rozbujać się pod samo niebo. Wieczorami ulice między blokami są oświetlane przez stalowe latarnie, na których w ciągu dnia co chwilę zatrzymują się ptaki.W oddali widać inne budynki, z wyróżniającą się wieżą kościoła, i wzgórza porośnięte gęstymi lasa-mi liściastymi.Chociaż widok ten jest całkiem zwyczajny, to bardzo go lubię. Czuję się dobrze w moim domu, a pa-trzenie, jak wokoło toczy się życie, sprawia mi dużo przyjemności.

8. Poproś uczniów, by wyjrzeli przez okno i dokładnie przyjrzeli się temu, co znajduje się na zewnątrz. Poleć, aby na kartkach sporządzili krótkie notatki na temat tego, jak wygląda krajobraz przed szkołą, jak prezentują się ludzie, drzewa, budynki, samochody, czy jest jasno i pogodnie, czy raczej pochmur-nie i deszczowo, jakie wrażenie wywołuje ten krajobraz.

9. Następnie poleć uczniom, by w zeszytach zredagowali opis krajobrazu.

Faza podsumowująca

10. Wskaż uczniów, którzy przeczytają opisy krajobrazu.

11. Zadaj uczniom pracę domową.– Wykonaj na komputerze w dowolnym programie graficznym pracę, która będzie przedstawiać kra-

jobraz opisany na lekcji.


Parę słów o wybitnym Polaku


– zna najważniejsze wydarzenia z historii Polski;– zna sylwetki wybitnych Polaków;– wypowiada się o przeczytanym tekście.

– B. Kusztelski, B. Orliński, Nazywam się… Mikołaj Kopernik

– załącznik


– praca z tekstem– aktywizująca (zabawa pt. „Mądra głowa”)



omówienie lektury uzupełniającej 90 minut

Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów, by przypomnieli wiadomości o Polsce, które zdobyli na ostatnich lekcjach języka polskiego, historii, przyrody.


Lekcja 80–81

Przebieg lekcji


Faza realizacyjna

4. Na początku przeprowadź uczniami zabawę pt. „Mądra głowa”, wzorowaną na teleturniejach. Wy-bierz do udziału chętnych uczniów – trzech uczestników i prezentera. Resztę klasy obsadź w roli wi-downi. Wylosowany uczestnik będzie miał do dyspozycji trzy podpowiedzi: pomoc widowni, pomoc wybranego ucznia i odrzucenie dwóch błędnych odpowiedzi. Nagrodą za odpowiedzenie na wszyst-kie pytania jest ocena celująca. (Pytania do eliminacji i właściwej części konkursu oraz punktacja znajdują się w załączniku).

5. Następnie poproś uczniów, by otworzyli podręczniki i zapoznali się z informacjami w części Link do wiedzy (s. 146–147). Porozmawiajcie o najważniejszych wydarzeniach z historii Polski oraz o wybitnych Polakach. Jeśli dysponujesz sprzętem multimedialnym z dostępem do internetu, wspólnie z uczniami poszukaj informacji o wybitnych Polakach.

6. Poproś uczniów, aby podali nazwiska innych wielkich Polaków, np. sportowców, naukowców, od-krywców, artystów.

7. Porozmawiajcie o lekturze książki o Mikołaju Koperniku. Zapytaj uczniów, czy podobała im się książ-ka, czy dowiedzieli się z niej ciekawych rzeczy, jakim językiem jest napisana itd.

8. Poproś uczniów, by wskazali narratora w książce (jest nim sam Mikołaj Kopernik). Zapytaj, co myślą o takim zabiegu zastosowanym przez autora.

9. Powiedz, że Mikołaj Kopernik uznawany jest za człowieka renesansu. Wytłumacz uczniom znaczenie tego wyrażenia. Poproś, by podali jak najwięcej przykładów świadczących, że Mikołaj Kopernik był wszechstronnie wykształcony.

Mikołaj Kopernik zajmował się astronomią, matematyką, prawem, ekonomią, astrologią, strategią wojskową, medycyną, tłumaczeniami, duszpasterstwem.

10. Pomówcie o miejscach związanych z Kopernikiem, m.in. Fromborku, Toruniu, Krakowie, Lidzbarku Warmińskim, Olsztynie, Wrocławiu, Bolonii i Padwie. Obejrzyjcie zdjęcia miast, odwiedźcie strony internetowe muzeów.

Faza podsumowująca

11. Na koniec lekcji porozmawiajcie na temat, co decyduje o tym, że ktoś uznawany jest przez innych za osobę wybitną.

12. Zadaj uczniom pracę domową. – Wyobraź sobie siebie za dwadzieścia lat. Napisz w zeszycie, kim jesteś i co robisz.


Załączniki

Konkurs „Mądra głowa”1. Stolicą Polski jest a. Poznań. b. Wrocław. c. Kraków. d. Warszawa.

2. Polska leży nad a. Oceanem Spokojnym. b. Morzem Północnym. c. Morzem Bałtyckim. d. jeziorem Bajkał.

3. W godle Polski znajduje się a. gołąb. b. bocian. c. jastrząb. d. orzeł.


4. Najdłuższa rzeka w Polsce to a. Warta. b. Silnica. c. Wisła. d. Odra.

5. Pierwszym władcą Polski był a. Bolesław Chrobry. b. Kazimierz Wielki. c. Władysław Łokietek. d. Mieszko I.

6. Chrzest Polski odbył się w roku a. 1996. b. 966. c. 969. d. 690.

7. Wawel, kościół Mariacki i Sukiennice są a. Poznaniu. b. w Krakowie. c. w Gdańsku. d. w Warszawie.

8. Wojska polsko-litwskie pod Grunwaldem walczyły z a. templariuszami. b. Tatarami. c. Krzyżakami. d. Rusinami.

9. Autorem słów do polskiego hymnu narodowego jest a. Józef Wybicki. b. Józef Piłsudski. c. Jan Henryk Dąbrowski. d. Tadeusz Kościuszko.

10. Polska znajdowała się pod zaborami a. 11 lat. b. 79 lat. c. 123 lata. d. 144 lata.

11. Polska nie graniczy z a. Ukrainą. b. Rumunią. c. Czechami. d. Litwą.

12. Najwyższe góry w Polsce to a. Góry Świętokrzyskie. b. Bieszczady. c. Pieniny. d. Tatry.

13. Polska odzyskała niepodległość w a. 1917 roku. b. 1918 roku. c. 1818 roku. d. 1919 roku.

14. Drzewem iglastym nie jest a. sosna. b. brzoza. c. świerk. d. jodła.


15. Zwierzęciem leśnym nie jest a. wilk. b. dzik. c. owca. d. jeleń.

16. Inna nazwa faworków spożywanych w tłusty czwartek to a. chrust. b. patyczki. c. druciki. d. sklejki.

17. Polską tradycją żegnania zimy i witania wiosny jest a. puszczanie wianków. b. topienie marzanny. c. palenie pochodni. d. oblewanie się wodą.

18. Prezydentem Polski nie był a. Lech Wałęsa. b. Lech Kaczyński. c. Leszek Miller. d. Bronisław Komorowski.

19. W Polsce nie ma a. czynnego wulkanu. b. pustyni. c. depresji. d. jezior.

20. Najgłębsze jezioro w Polsce to a. Śniardwy. b. Mamry. c. Hańcza. d. Morskie Oko.

21. Najwyższy szczyt Polski to a. Giewont. b. Barania Góra. c. Rysy. d. Śnieżka.

22. Siedziba polskiego Sejmu znajduje się w a. Krakowie. b. Warszawie. c. Opolu. d. Lublinie.

23. Dzień Flagi Polskiej obchodzony jest a. 1 maja. b. 2 maja. c. 3 maja. d. 7 maja.

24. Syrenka widnieje w herbie a. Szczecina. b. Gdańska. c. Torunia. d. Warszawy.

25. Legiony Polskie wyruszyły z a. Węgier. b. Polski. c. Włoch. d. Czech.

Punktacja – odpowiedź na 1 pytanie +na 2 pytania ++na 3 pytania +++na 4 pytania 5-na 5 pytań 5na 6 pytań 5+na 7 pytań 6


Pisownia wyrazów z ch


– zna zasadę pisowni wyrazów z ch na końcu i wyjątku druh;

– zna regułę ortograficzną dotyczącą wymiany ch na sz.








Faza wprowadzająca


2. Przypomnij uczniom parę wyrazów: chart i hart, powiedz o tym, że warto zwracać uwagę na pisownię wyrazów, szczególnie tych z identyczną lub podobną wymową.


Faza realizacyjna

4. Przypomnij uczniom zasady pisowni wyrazów z ch.

Ch piszemy:– gdy wymienia się na sz, s, ś, np. ucho – uszy; ropucha – ropusze; krecha – kreska; piącha – pięść;– na końcu wyrazów, np. gmach, mech, zapach; Uwaga! wyjątek: druh;– po spółgłosce s, np. wschód, schody, schron.

5. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością wybranych ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–11, s. 146–148).

6. Dodatkowo możesz skorzystać z ćwiczeń zamieszczonych w zeszycie ćwiczeń (s. 65–67).

Faza podsumowująca

7. Na zakończenie poproś uczniów, by wyszukali w słownikach pięć wyrazów z ch i ułożyli z nimi zdania.

8. Zadaj uczniom pracę domową.– Wpisz w puste miejsca ch lub h. Uzasadnij pisownię podanych wyrazów.s owany, arcerz, wa adło, pe , wast


Lekcja 82

Przebieg lekcji


Polskie wschody poetyckie


– porównuje dwa wiersze;– odszukuje w wierszu środki poetyckie;– analizuje układ rymów;– wypowiada się na temat zdjęć.







Faza wprowadzająca

1. Przywitaj uczniów, sprawdź listę obecności oraz pracę domową.

2. Zapytaj uczniów, jaka jest ich ulubiona pora dnia i dlaczego akurat taka. Powiedz, jaką ty lubisz porę dnia.

3. Poproś uczniów, by obejrzeli zdjęcia wschodów słońca zamieszczone w podręczniku (s. 149) i wypo-wiedzieli się na ich temat. W wypowiedziach uczniowie powinni użyć epitetów i porównań.

Słońce – jakie? (czerwone), jak co? (jak maki)


Faza realizacyjna

5. Poproś uczniów, aby przeczytali po cichu dwa wiersze z podręcznika (s. 149) i zwrócili uwagę na to, co zainteresowało poetów w opisanych wschodach słońca.

6. Po lekturze zapytaj uczniów, który opis podobał im się bardziej (ćw. 1, s. 150). Metodą głosowania przez podniesienie ręki wyłońcie wiersz, który podobał się większości.

7. Poproś uczniów, aby uzupełnili w zeszytach tabelę, której wzór znajduje się w podręczniku (ćw. 2, s. 150).

Jak wschodziło słońce?

u K.I. Gałczyńskiego u A. Mickiewicza

miejsce pojawienia się słońca nad pagórkiem, nad laskiem nad Soplicowem

sposób pojawienia się słońca powoli szybko

opisane elementy słońca promienie migające pręgi

barwy słońca rumiana (czerwona) złota

8. Przyjrzyjcie się środkom wyrazu przedstawionym w wierszach. Poproś uczniów, by wskazali porów-nania, epitety wraz z rzeczownikami oraz ożywienia, uosobienia (ćw. 3, s. 150).

Lekcja 83

Przebieg lekcji


9. Poleć uczniom wpisanie do zeszytu rymów z obu wierszy i określenie ich układu (ćw. 4, s. 150). u K.I. Gałczyńskiego – abcdcdu A. Mickiewicza – aabbcc

Faza podsumowująca

10. Na zakończenie uczniowie wykonują zadanie specjalne (s. 150), które polega na tworzeniu wierszy, opisów wschodów słońca inspirowanych poznanymi wierszami.

11. Zadaj uczniom pracę domową.– Wykonaj zadanie z technologią (s. 150). (Polega ono na zrobieniu zdjęcia zachodu słońca. Jeśli

któreś dziecko nie ma telefonu z aparatem lub aparatu fotograficznego, może wykonać rysunek).


Pisownia wyrazów z h i ch – dyktando


– sprawdza poziom wiedzy i umiejętności z zakresu pisowni wyrazów z h i ch.

– tekst dyktanda




dyktando 45 minut

Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna




Herbata u HonoratyChuda Honorata zaprosiła koleżankę Helenkę na herbatę. Usiadły przy stoliku i oglądały przez okno, jak podmuchy wiatru huśtały hamakiem. Chciały wypić herbatę z hiacyntu na dworze, ale nagle się ochłodziło, a pochmurny dzień nie zachęcał do tego, żeby wychylać się z domu. Dziewczynki cichutko chichotały i rozmawiały o ulubionych bohaterach. Szybko od-zyskały humor, który nieco się zachwiał wraz z aurą. Helenka powiedziała, że herbata jest najlepsza na wszystkie choroby, również te duchowe. W tej samej chwili wyjrzało słońce, więc dziewczynki chwyciły puchowe poduchy i usiadły na nich w ogrodzie. Rozłożyły kraciastą chustę, ustawiły kubki z herbatą i dalej marzyły o wielkich przygodach i charyzmatycznych bohaterach, podobnych do greckich herosów.

5. Zbierz i oceń prace.

Lekcja 84

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

6. Zapytaj uczniów, które słowa do napisania okazały się najtrudniejsze, a które – najłatwiejsze.

7. Zadaj uczniom pracę domową.– Ułóż zdania z dwoma wyrazami z dzisiejszego dyktanda: hamak, chichotać.


Polskie zachody słońca


– tworzy własne zakończenia wersów wiersza;– rozpoznaje i wskazuje środki poetyckie;– odczytuje symbolikę barw;– bierze udział w dramie.



– praca z tekstem– metoda zajęć praktycznych– drama (etiuda pt. „Słońce wschodzi i zachodzi”)




Faza wprowadzająca


2. Obejrzyjcie zdjęcia zrobione przez uczniów. Poproś, aby w parach opisali swoje zdjęcia.


Faza realizacyjna

4. Przeczytaj uczniom powoli fragment Pana Tadeusza zamieszczony w podręczniku (s. 151). Poproś uczniów, by zwracali uwagę na to, jakimi barwami poeta opisał zachód słońca.

5. Poproś uczniów, by zapisali nazwy kolorów użytych w wierszu przez poetę (błękitny, różowy, perłowy, złoty, purpurowy, żółty, szary).

Uczniowie wypowiadają się na temat, jakie skojarzenia budzą w nich te barwy (błogość, dostojność, powagę, smutek)

6. Wykonajcie wspólnie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 2–4, s. 151–152). Uczniowie nazywają środki poetyckie użyte w wierszu.

7. Następnie uczniowie uzupełniają luki w wierszu (ćw. 5, s. 152). Możesz rozdać uczniom kartę pracy.

8. Poproś uczniów, aby zapoznali się z informacjami z części Więcej na temat (s. 152). Porozmawiajcie o odkryciu Mikołaja Kopernika i o tym, dlaczego możemy obserwować wschody i zachody słońca.

Lekcja 85

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

9. Zaproponuj uczniom stworzenie krótkiej etiudy pt. „Słońce wschodzi i zachodzi”. Podziel klasę na kilka grup, wyznacz czas na przygotowanie etiudy, która nie może trwać dłużej niż 2 minuty (uczniowie mogą wymyślać muzykę, krótkie dialogi, ruch sceniczny).

Każda z grup prezentuje swoją scenkę. Później porozmawiajcie o wrażeniach i emocjach uczniów.

10. Zadaj uczniom pracę domową – Wykonaj ćwiczenie (s. 152) polegające na stworzeniu pracy plastycznej w dowolnym programie

graficznym na komputerze, która będzie ilustracją wiersza A. Mickiewicza.


Załączniki

Karta pracy

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz (fragment)

Słońce już gasło, wieczór był ,

Okrąg niebios ,

U góry , na zachód ;

Chmurki ,

Tam jako ,

Ówdzie ;

Na zachód obłok na kształt ,

,

Po brzegach , w głębi purpurowy,

Jeszcze blaskiem zachodu tlił się i rozżarzał,

Aż powoli

Słońce ,

I raz ciepłym powiewem westchnąwszy – […]

O najsławniejszym polskim mistrzu czarnoksięstwa


– wyraża opinie o przeczytanym tekście;– wyszukuje elementy fantastyczne i realistyczne.







Lekcja 86–87


Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów o podanie tytułów legend polskich, które znają. Zapytaj uczniów, co im się podoba w tego typu opowieściach.

3. Zapytaj uczniów, kim jest czarnoksiężnik. Podaj uczniom definicję.

Czarnoksiężnik – człowiek zajmujący się czarnoksięstwem (czarną magią), mający kontakty z nieczy-stymi siłami, diabłami, demonami.

4. Powiedz, że w legendach często pojawia się motyw diabła. Poproś o przeczytanie informacji o najsłynniejszych polskich wyobrażeniach diabłów: Borucie i Rokicie (s. 153).


Faza realizacyjna

6. Poleć uczniom, aby przeczytali po cichu fragment Twardowskiego zamieszczony w podręczniku (s. 155) i zwrócili uwagę na to, w jaki sposób wyjaśniono w tekście powstanie kopalni srebra i Skały Sokolej, oraz to, jaką rolę w tych wydarzeniach odegrał diabeł.

7. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 1–6, s. 156–157).

Faza podsumowująca

8. Poproś uczniów, aby powiedzieli, czego się dziś nauczyli.

9. Zadaj pracę domową:– Poszukaj w internecie innych przykładów dzieł poruszających motyw postaci Twardowskiego.


Powrót Twardowskiego


– tworzy plan wydarzeń;– wskazuje elementy fantastyczne;– opowiada fabułę, korzystając ze sporządzonego

planu wydarzeń.







Przebieg lekcji

Lekcja 88–89


Faza wprowadzająca


2. Poproś, aby uczniowie przypomnieli sobie informacje o panu Twardowskim i przeczytali tekst z pod-ręcznika (s. 158), uzupełniając go właściwymi informacjami. Powiedz, że postać Twardowskiego po-jawia się w wielu utworach i na dzisiejszej lekcji poznają kolejny utwór poświęcony temu bohaterowi.

3. Podaj temat lekcji, wskaż cele.

Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów o ciche przeczytanie tekstu Pani Twardowska (s. 158–162) i sporządzenie planu wydarzeń.

5. Podziel klasę na grupy i poleć każdej z nich wykonanie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 1, s. 162), któ-re polega na wskazaniu różnic między utworami Mickiewicza i Wójcickiego. Swoje spostrzeżenia uczniowie zapisują w formie tabeli na kartkach. Następnie każda grupa przedstawia swoje odpo-wiedzi. Wspólne wnioski uczniowie zapisują w zeszytach.

6. Porozmawiajcie o żonie głównego bohatera, dlaczego autor postanowił ją umieścić w tytule (ćw. 2, s. 162).

7. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 3-5, s. 163).

Faza podsumowująca

8. Na zakończenie poproś uczniów, aby zapoznali się z informacjami umieszczonymi w części Link do wiedzy (s. 166) i wypowiedzieli się na temat podejmowania przez różnych twórców motywu postaci pana Twardowskiego.

9. Zadaj uczniom pracę domową.– Wykonaj ćwiczenie 6 (s. 163).


Powtórzenie wiadomości z działu 4 Polskie historie, podania i legendy


– utrwala treści z działu 4 Polskie historie, podania i legendy.






Przebieg lekcji

Lekcja 90


Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (s. 165–166). Najpierw wspólnie z uczniami wytłumaczcie wyszczególnione pojęcia, a następnie zapoznajcie się z fragmen-tem tekstu i wykonajcie ćwiczenia znajdujące się pod nim.

4. Poproś, aby każdy uczeń indywidualnie wykonał polecenie opatrzone ikoną pytanie do zdjęć (s. 166). Daj uczniom chwilę na zastanowienie się i zanotowanie odpowiedzi w zeszycie. Następnie poproś kilku chętnych uczniów o odczytanie swoich odpowiedzi.


Propozycje ćwiczeń powtórzeniowych:.A. Wytłumacz terminy: zwrotka i refren.B. Odpowiedz na pytania: Co to jest liczebnik? Na jakie pytania odpowiada liczebnik? C. Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej wyrażenia: siódmy chłopiec, jedna dziewczyna,

trzecie dziecko. D. Napisz 15 wyrazów z ch.

6. Poleć uczniom wykonanie wybranych ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 23–25, 34).

Faza podsumowująca




Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 4 Polskie historie, podania i legendy


– opanował treści z działu 4 Polskie historie, podania i legendy.

– karta pracy ze sprawdzianem





Przebieg lekcji

Lekcja 91


Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Rozdaj uczniom karty pracy ze sprawdzianem. Wytłumacz zasady pisania sprawdzianu, upewnij się, że wszyscy uczniowie zrozumieli, jak należy zaznaczać odpowiedzi w teście oraz gdzie trzeba zapisać odpowiedź pisemną. Wyznacz czas na pisanie sprawdzianu.

Faza podsumowująca

4. Po upływie czasu wyznaczonego na pisanie sprawdzianu zbierz wszystkie karty pracy i je oceń. Za-pytaj uczniów, która część sprawdzianu okazała się najłatwiejsza, a która – najtrudniejsza.


sował cię najmniej.– Przypomnij sobie wiadomości o rzeczowniku z poprzednich klas.– Napisz nazwy członków rodziny.


Załączniki




Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy.Со nam оbса moc wydarła, mocą odbierzemy. Co wszczęła rozpacz, tо dokona męstwo. Marsz, marsz Dąbrowski, Bóg nam da zwycięstwo! Ojczyzna z grobu wstająca, woła do swych dzieci:Kto mój syn, kto prawy Polak, niech dо boju leci! O matko nasza! О Ojczyzno święta! My twoje dzieci, my skruszym twe pęta. Za wolność i kraj rodzinny, spieszmy dо oręża!Wszak bracia! nigdy liczba, lecz męstwo zwycięża. Honor i chwała są po naszej stronie, Słodko jest zginąć w Ojczyzny obronie!

Stefan Witwicki, Jeszcze Polska nie zginęła... (fragment)

Przebieg lekcji



1. Przykładem epitetu w wierszu jest a) obca moc. b) honor i chwała. c) marsz, Dąbrowski. d) spieszmy do oręża.

(1 p.)2. W pierwszym wersie jest a) 9 sylab. b) 11 sylab. c) 14 sylab. d) 18 sylab.

(1 p.)3. W każdej strofie jest po a) dwa wersy. b) trzy wersy. c) cztery wersy. d) pięć wersów.

(1 p.)4. Adresatem wiersza jest a) walczący żołnierz. b) uczeń. c) syn. d) każdy Polak.

(1 p.)5. Jaki inny utwór, poznany na lekcjach języka polskiego, ma taki sam tytuł jak wiersz StefanaWitwickiego? Napisz imię i nazwisko jego autora.

(2 p.)6. Co jest tematem wiersza Stefana Witwickiego?

(2 p.)7. Przepisz z wiersza trzy pary rymów

(3 p.)8. Napisz trzy liczebniki główne i trzy liczebniki porządkowe.

(6 p.)9. Napisz po dwa wyrazy, w których:

a. ch znajduje się po spółgłosce –

b. ch jest na końcu wyrazu – (3 p.)


10. Napisz list do koleżanki/kolegi z innego miasta, w którym podasz nazwy przynajmniej trzech za-bytków znajdujących się w regionie, w którym mieszkasz.

(10 p.)

Ocena: Suma: /30 p.





Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy.Со nam оbса moc wydarła, mocą odbierzemy. Co wszczęła rozpacz, tо dokona męstwo. Marsz, marsz Dąbrowski, Bóg nam da zwycięstwo! Ojczyzna z grobu wstająca, woła do swych dzieci:Kto mój syn, kto prawy Polak, niech dо boju leci! O matko nasza! О Ojczyzno święta! My twoje dzieci, my skruszym twe pęta. Za wolność i kraj rodzinny, spieszmy dо oręża!Wszak bracia! nigdy liczba, lecz męstwo zwycięża.

Honor i chwała są po naszej stronie, Słodko jest zginąć w Ojczyzny obronie!

Stefan Witwicki, Jeszcze Polska nie zginęła... (fragment)


1. Prawy Polak to przykład a) przenośni. b) porównania. c) powtórzenia. d) epitetu.

(1 p.)2. W ostatnim wersie jest a) 9 sylab. b) 11 sylab. c) 14 sylab. d) 18 sylab.

(1 p.)3. Przedstawiony fragment wiersza składa się z a) jednej strofy. b) dwóch strof. c) trzech strof. d) czterech strof.

(1 p.)4. Podmiot liryczny a) jest obojętny na losy ojczyzny. b) smuci się, mówiąc o ojczyźnie. c) daje nadzieję na odzyskanie niepodległości. d) nawołuje do zaprzestania walk.

(1 p.)5. Jaki inny utwór, poznany na lekcjach języka polskiego, ma taki sam tytuł jak wiersz Stefana

Witwickiego? Napisz imię i nazwisko jego autora.

(2 p.)6. Jaki charakter ma utwór Stefana Witwickiego?


(2 p.)7. Przepisz z wiersza trzy pary rymów

(3 p.)8. Napisz po trzy liczebniki główne i porządkowe.

(6 p.)9. Zapisz po dwa wyrazy, w których:

a. ch znajduje się po spółgłosce –

b. ch jest na końcu wyrazu – (3 p.)

10. Napisz list do koleżanki/kolegi z innego miasta, w którym podasz nazwy przynajmniej trzech zabytków znajdujących się w regionie, w którym mieszkasz.

(10 p.)

Ocena: Suma: /30 p.


Zdobywamy wiedzę o zaimku


– zna pojęcie zaimek;– odróżnia zaimki rzeczowne od przymiotnych;– rozpoznaje zaimki w tekście;– używa zaimków, aby uniknąć powtórzeń;– redaguje instrukcję obsługi.



– instrukcje obsługi różnych sprzętów





Faza wprowadzająca


2. Rozdaj uczniom przykładowe instrukcje obsługi dowolnego sprzętu. Porozmawiajcie o tym, jak wy-gląda instrukcja, jak należy ją napisać, by była zrozumiała. Następnie poproś uczniów o napisanie instrukcji obsługi dowolnego sprzętu, może to być długopis, nożyczki, kreda itp.

3. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z części Podejmij temat (s. 170). Uczniowie na podstawie ilustra-cji opisują, jak należy umieścić w telefonie kartę.


Faza realizacyjna

5. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością poleceń i zadań zamieszczonych w podręczniku (ćw. 1–3, s. 168–169). Wskaż ucznia, który przeczyta na głos definicję zaimka znajdującą się w podręczniku (s. 171). Pozostali uczniowie tworzą notatkę do zeszytu o zaimku.

6. Poleć uczniom wykonanie kolejnych ćwiczeń z podręcznika (ćw. 4–6, s. 169).

7. Następnie poproś uczniów o wykonanie ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 26-27).

Faza podsumowująca

8. Na zakończenie lekcji podsumujcie wiadomości o zaimkach. Poproś uczniów o ułożenie trzech zdań z dowolnymi zaimkami.

9. Zadaj uczniom pracę domową.– Odmień zaimki przez przypadki (karta pracy).


Lekcja 92

Przebieg lekcji


Załączniki

Karta pracy

Odmień zaimki przez przypadki.

Ja Ty On Ona Ono My Wy Oni One

M.

D.

C.

B.

N.

Ms.

W.

W oczekiwaniu na Świętego Mikołaja


– wie, kim był św. Mikołaj;– docieka przyczyn popularności tradycji mikołajkowej;– analizuje przyczyny różnic w kreowanych w kulturze

wizerunkach św. Mikołaja;– opowiada zdarzenie.


– karta pracy






Faza wprowadzająca


2. Zapytaj dzieci, czy znają Świętego Mikołaja. Zachęć do swobodnych wypowiedzi na jego temat. Poproś, by swoje wypowiedzi zapisywali w postaci mapy myśli, której wzór został przedstawiony w podręczniku (s. 171).

3. Zwróć uwagę na poprawna pisownię Święty Mikołaj albo św. Mikołaj.


Lekcja 93

Przebieg lekcji


Faza realizacyjna

5. Wskaż ucznia, który przeczyta z podręcznika informacje o św. Mikołaju jako o postaci historycznej (s. 171). Poproś, aby pozostali uczniowie uważnie słuchali i starali się zapamiętać informacje, którymi można uzupełnić trzecią rubrykę na mapie myśli. Zwróć uwagę na obrazek przedstawiający podobi-znę Świętego Mikołaja.

6. Poproś uczniów o ciche przeczytanie artykułu Moniki Mazurczak-Kaczmaryk pt. Cała prawda o świętym Mikołaju (s. 174). Po lekturze porównajcie wyobrażenia dzieci o św. Mikołaju z jego przed-stawieniem w tekście.

7. Wykonajcie wspólnie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 1–5, s. 173–174).

Faza podsumowująca

8. Na koniec lekcji poproś uczniów, aby opowiedzieli o tradycji związanej z obchodzeniem mikołajek oraz o swoich spotkaniach ze św. Mikołajem (w szkole, w domu). Co zazwyczaj otrzymują od św. Mi-kołaja? Czy zdarzyło im się kiedyś otrzymać rózgę?

9. Zadaj uczniom pracę domową.– Wybierz jeden obrazek i zainspiruj się nim do napisania opowiadania o Mikołaju (karta pracy).– Przynieś na lekcję kopertę i kartkę z papieru listowego.


Załączniki

Karta pracy

(tytuł opowiadania)


Piszemy list do Świętego Mikołaja


– pisze list w formie tradycyjnej i elektronicznej;– adresuje kopertę;– poznaje pisownię wyrazu e-mail.

– Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 1, s. 170, 174


– listy– powieści epistolarne– komputer z dostępem do internetu


– ćwiczeniowa– pokaz multimedialny




Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów, aby przypomnieli informacje o zaimku. Powiedz, że zaimków często używamy w li-stach, wtedy piszemy je wielką literą.

3. Zapytaj uczniów, co sądzą na temat pisania listów – dlaczego ludzie decydują się na tę formę komu-nikowania się, czy jest to dobry sposób przekazywania informacji, czy oni sami kiedyś dostali list.


Faza realizacyjna

5. Obejrzyjcie przyniesione listy, a następnie o nich porozmawiajcie.

6. Pokaż uczniom powieści epistolarne, np. Listy 1905-1912 Stefana Żeromskiego; Listy na wyczerpa-nym papierze Agnieszki Osieckiej i Jeremiego Przybory; Listy do Marysieńki Jana III Sobieskiego. Powiedz, że listy mogą mieć wartość nie tylko informacyjną, lecz także artystyczną.

7. Poleć uczniom, by omówili schemat listu zamieszczony w podręczniku (s. 170). Poproś uczniów, aby określili jego cechy (bezpośredni zwrot do odbiorcy, prywatny charakter, oficjalny lub nieoficjalny styl) oraz wskazali odbiorcę i nadawcę wypowiedzi.

8. Powiedz uczniom, że w dzisiejszych czasach coraz częściej listy tradycyjne zastępuje się listami elektronicznymi.

9. Omów poprawną pisownię wyrazu e-mail. Ze słownika języka polskiego przeczytajcie definicję poczty elektronicznej i e-maila.

E-mail [wym. imejl], potocznie: mail – 1. poczta elektroniczna; 2. wiadomość wysłana pocztą elektronicz-ną; 3. adres internetowy użytkownika poczty elektronicznej.Wyrazy odmienne przez przypadki i liczby.Wyrazy pochodne: e-mailować; e-mailowy.Poczta elektroniczna – 1. system przesyłania informacji w sieci komputerowej; 2. informacje wysłane lub otrzymane dzięki temu systemowi.

Lekcja 94

Przebieg lekcji


10. Poproś uczniów, aby wykonali ćwicznie 6 z podręcznika (s. 174) i napisali list do Świętego Mikołaja. Wytłumacz dzieciom, jak należy adresować koperty.

Adres: Santa Claus, FT-96930 Arctic Circle, Rovaniemi, Finland

Faza podsumowująca

11. Wyświetl uczniom stronę internetową Wioski Świętego Mikołaja w Rovaniemi (http://www.santac-lausvillage.info/santa-claus/santa-claus-main-post-office/). Poproś dzieci, by opowiedziały o swo-ich wrażeniach.

12. Zadaj uczniom pracę domową.– Ułóż krzyżówkę z hasłem Święty Mikołaj.– Wyślij list do Świętego Mikołaja.


Świąteczne klimaty


– rozumie pojęcia wyraz dźwiękonaśladowczy (onoma-topeja), animizacja;

– określa nastrój utworu;– rozpoznaje w utworze elementy tradycji bożonaro-

dzeniowej;– redaguje wypowiedź na podany temat.


– załącznik


– praca z tekstem– aktywizująca (quiz pt. „Jaka to kolęda?”)




Faza wprowadzająca1. Powitaj uczniów, sprawdź obecność oraz pracę domową.

2. Porozmawiajcie na temat świąt Bożego Narodzenia, czego są pamiątką, dlaczego się je obchodzi. Zapytaj, co uczniowie myślą o tych świętach, czy je lubią, z czym im się kojarzą. Zwróć uwagę na poprawną pisownię nazwy świąt (święta Bożego Narodzenia, Boże Narodzenie).

3. Podaj temat oraz cele lekcji.Faza realizacyjna

4. Poleć uczniom, aby przeczytali z podręcznika fragment Ewangelii wg. Świętego Łukasza (s. 175–176) i zwrócili uwagę na to, jakie niezwykłe wydarzenia towarzyszyły narodzinom Jezusa.

5. Poproś dzieci, by odpowiedziały na pytanie do zdjęcia (s. 175) – obrazu pt. Pokłon pasterzy. Porozma-wiajcie o roli światłocienia i barw użytych przez artystę.

6. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–2, s. 176).

Lekcja 95–96

Przebieg lekcji


7. Następnie wskaż uczniów, którzy przeczytają po jednej strofie wiersza Józefa Czechowicza pt. Świę-ta noc (s. 177). Poleć dzieciom, by się zastanowiły, do jakiego wydarzenia nawiązuje poeta (ćw. 4, s. 176).

8. Poproś uczniów o wykonanie kolejnych ćwiczeń z podręcznika (ćw. 5–8, s. 177–178).

Faza podsumowująca

9. Na koniec lekcji urządź mały quiz pt. „Jaka to kolęda?”. Podziel uczniów na trzy grupy i rozdaj im kilka kartek A4, a następnie odtwarzaj fragmenty kolęd. Uczestnicy, ustalają między sobą i zapisują na kartkach tytuł utworu. Ta grupa, która odgadnie tytuł, otrzymuje punkt. Wygrywa drużyna z najwięk-szą liczbą punktów.

10. Zadaj uczniom pracę domową.– Zapytaj rodziców o bożenarodzeniowe tradycje kultywowane w ich rodzinnych domach. Napisz

krótką notatkę z rozmowy.– Wykonaj model szopki bożonarodzeniowej (ćw. 11, s. 178 – dla chętnych).– Naucz się na pamięć wiersza Józefa Czechowicza (dla chętnych).


Załączniki

Jaka to kolęda?

Autor nieznany, Hej w dzień narodzenie

Hej, w dzień narodzenia Syna Jedynego,Ojca Przedwiecznego, Boga prawdziwego:wesoło śpiewajmy, chwałę Bogu dajmy,hej, kolęda! kolęda!

Panna porodziła niebieskie Dzieciątko,w żłobie położyła małe Pacholątko:pasterze śpiewają, na multankach grają. hej, kolęda! kolęda!

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/hej-w-dzien-narodzenia.html

Franciszek Karpiński, Bóg się rodzi

Bóg się rodzi, moc truchleje;Pan niebiosów obnażony, ogień krzepnie, blask ciemnieje, ma granice nieskończony. Wzgardzony, okryty chwałą, śmiertelny, Król nad wiekami; a słowo ciałem się stało i mieszkało między nami.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/piesn-o-narodzeniu-panskim.html

Autor nieznany, Wśród nocnej ciszy

Wśród nocnej ciszy głos się rozchodzi: wstańcie pasterze, Bóg się wam rodzi, czym prędzej się wybierajcie,do Betlejem pospieszajcie przywitać Pana.


Poszli, znaleźli Dzieciątko w żłobie,z wszystkimi znaki danymi sobie; jako Bogu cześć Mu dali, a witając, zawołali z wielkiej radości.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/wsrod-nocnej-ciszy.html

Autor nieznany, Mędrcy świata

Mędrcy świata, monarchowie,gdzie śpiesznie dążycie?Powiedzcież nam, Trzej Królowie,chcecie widzieć Dziecię?

Ono, w żłobie, nie ma tronui berła nie dzierży,a proroctwo Jego zgonujuż się w świecie szerzy.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/medrcy-swiata.html

Autor nieznany, Gdy się Chrystus rodzi

Gdy się Chrystus rodzi i na świat przychodzi, ciemna noc w jasnościach promienistych brodzi; aniołowie się radują,pod niebiosy wykrzykują: gloria, gloria, gloria in excelsis Deo.

Mówią do pasterzy, którzy trzód swych strzegli, aby do Betlejem czym prędzej pobiegli,bo się narodził Zbawiciel wszego świata Odkupiciel; gloria, gloria, gloria in excelsis Deo.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/gdy-sie-chrystus-rodzi.html

Autor nieznany, Dzisiaj w Betlejem

Dzisiaj w Betlejem, dzisiaj w Betlejem wesoła nowina,że Panna czysta, że Panna czysta porodziła Syna. Chrystus się rodzi, nas oswobodzi, anieli grają, króle witają, pasterze śpiewają, bydlęta klękają,cuda, cuda ogłaszają.

Maryja Panna, Maryja Panna Dzieciątko piastujei Józef stary, i Józef stary Ono pielęgnuje.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/dzisiaj-w-betlejem.html

Joseph Mohr, Cicha noc

Cicha noc, święta noc,pokój niesie ludziom wszem.


A u żłóbka Matka Świętaczuwa sama, uśmiechniętanad Dzieciątka snem,nad Dzieciątka snem.

Cicha noc, święta noc,pastuszkowie od swych trzód,biegną wielce zadziwieniza anielskich głosem pieni,gdzie się spełnił cud,gdzie się spełnił cud.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/cicha-noc.html

Teofil Lenartowicz, Mizerna cicha

Mizerna, cicha,stajenka licha, pełna niebieskiej chwały; oto leżący,

przed nami śpiący, w promieniach Jezus mały. nad nim anieliw locie stanęli i pochyleni klęczą;

z włosy złotymi z skrzydły białymi pod malowaną tęczą.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/mizerna-cicha.html

Autor nieznany, Lulajże Jezuniu

Lulajże, Jezuniu, moja perełko,lulaj, ulubione me pieścidełko.Lulajże, Jezuniu, lulajże, lulaj!A Ty Go, Matulu, w płaczu utulaj.

Zamknijże znużone płaczem powieczki,utulże zemdlone łkaniem wardżeczki.Lulajże, Jezuniu, itd.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/lulajze-jezuniu.html

Autor nieznany, Oj, Maluśki, Maluśki

Oj Maluśki, Maluśki, Maluśkijako rękawicka, alboli tez jakoby, jakobykawałecek smycka.

Cy nie lepiej Tobie by, Tobie by siedzieć było w niebie, wsak Twój Tatuś kochany, kochany nie wyganiał Ciebie.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/oj-maluski-maluski.html


Autor nieznany, Pójdźmy wszyscy do stajenki

Pójdźmy wszyscy do stajenki,do Jezusa i Panienki,powitajmy maleńkiegoi Maryję, Matkę Jego.Witaj, Jezu ukochany,od Patriarchów czekany,od Proroków ogłoszony,od narodów upragniony.

W żłobie leży, któż pobieży,kolędować małemuJezusowi Chrystusowidziś do nas zesłanemu?Pastuszkowie, przybywajcie,Jemu wdzięcznie przygrywajciejako Panu naszemu.My zaś sami z piosneczkamiza wami pospieszymy.

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/pojdzmy-wszyscy-do-stajenki.html

Autor nieznany, W żłobie leży

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/w-zlobie-lezy.html


Rodzinna Wigilia


– zna pisownię wyrazów: gwiazdka i wigilia (mała i wielka litera);

– odnajduje w wierszu środki poetyckie;– określa nastrój wiersza;– redaguje opis sytuacji przedstawionej na obrazku.


– karta pracy






Faza wprowadzająca

1. Przywitaj uczniów, sprawdź obecność i pracę domową.

2. Zapytaj dzieci, jakie znają zwyczaje związane z Bożym Narodzeniem. Poproś chętnych uczniów o przeczytanie prac domowych. Następnie poleć dzieciom wykonanie ćwiczeń z części Podejmij te-mat (s. 181).


Faza realizacyjna

4. Wskaż osobę, która przeczyta wiersz Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego pt. Przed zapaleniem choinki (s. 181). Poproś uczniów, by zwrócili uwagę na zwyczaje wigilijne, o których mówi podmiot liryczny.

5. Poleć dzieciom o wykonanie ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–2, s. 180). Uczniowie porównują zwyczaje, które opisali w pracach domowych ze wskazanymi w wierszu. Następnie określają nastrój podmiotu lirycznego wywołany Wigilią.

6. Porozmawiajcie o pisowni wyrazów Wigilia/wigilia oraz Gwiazdka/gwiazdka (ćw. 5, s. 180).

7. Powiedz uczniom, by wykonali ćwiczenie 3 (s. 180). Poleć, by narysowali w zeszycie kształt choinki i wpisali w niego to, co jest dla nich najważniejsze podczas świąt Bożego Narodzenia. Poproś kilkoro dzieci, aby podzieliło się swoimi przemyśleniami.

Faza podsumowująca

8. Na koniec rozdaj uczniom karty pracy i poleć o opisanie sytuacji przedstawionej na obrazku. Po skończonej pracy poproś kilka osób o przeczytanie ich prac.

9. Zadaj uczniom pracę domową.– Przynieś zdjęcie choinki, która pojawia się w twoim domu podczas świąt albo narysuj swoje

wymarzone świąteczne drzewko.


Lekcja 97

Przebieg lekcji


Załączniki

Karta pracy

Opisz sytuację przedstawioną na obrazku.

Carl Larsson, Wigilia (1904) https://pl.wikipedia.org/wiki/Wigilia_Bo%C5%BCego_Narodzenia#/media/File:Julaftonen_av_Carl_Larsson_1904.jpg


Dlaczego ubieramy choinkę


– zna tradycje bożonarodzeniowe;– porównuje dwa dłuższe teksty;– cytuje;– samodzielnie wyszukuje informacje.



– słownik języka polskiego– załącznik


– praca z tekstem– praca z materiałem ilustracyjnym– rozmowa kierowana




Faza wprowadzająca


2. Urządźcie w klasie mały wernisaż. Uczniowie prezentują swoje zdjęcie lub rysunki. Porozmawiajcie o tym, jak wyglądają choinki w domach dzieci.

3. Podyskutujcie o tym, jakie choinki stoją w domach – żywe czy sztuczne (ćw. z części Podejmij temat, s. 180). Poproś dzieci, by podały wady i zalety obu rodzajów drzewek.

4. Poproś uczniów o przeczytanie tekstu z podręcznika na temat strojenia choinek (s. 181). Porozmawiajcie o tym, skąd wziął się ten zwyczaj i jakie ozdoby początkowo pojawiały się na drzewku.


Faza realizacyjna

6. Poleć uczniom przeczytanie po cichu fragmentów Dziadka do orzechów oraz Bożego Narodzenia (s. 181–184). Powiedz, żeby zwrócili uwagę na podobieństwa i różnice między opisanymi choinkami.

7. Poproś uczniów, aby w formie tabeli, której wzór znajduje się w podręczniku, porównały oba drzewka oraz współczesną choinkę (ćw. 1, s. 184).

8. Poleć uczniom wykonanie kolejnych ćwiczeń umieszczonych w podręczniku (ćw. 2–4, s. 184–185).

9. Wskaż ucznia, który przeczyta informacje zawarte w polu Więcej na temat (s. 186). Porozmawiajcie o tym, skąd dawniej brano choinki. Możesz wyświetlić uczniom zdjęcia prezentujące wynoszenie drzewek z lasu. Pomówcie o tym, skąd obecnie ludzie biorą choinki.

Faza podsumowująca

10. Zapytaj uczniów, jak rozumieją słowo choinka. Poproś, by porównali swoje wypowiedzi z definicją w słowniku języka polskiego.

Możesz zaprezentować uczniom żywe gałązki oraz szyszki sosny, jodły i świerku albo ich zdjęcia (karta pracy).

Lekcja 98–99

Przebieg lekcji


11. Na koniec lekcji porozmawiajcie o tym, jakie inne ozdoby świąteczne można przygotować na święta. Obejrzyjcie galerię zdjęć umieszczoną w podręczniku (s. 186–187).

12. Powiedz uczniom, że dawniej wieszano pod sufitem podłaźniczki, które były pierwowzorami współ-czesnych choinek. Dzisiaj nadal kultywowany jest zwyczaj mocowania do sufitu jemioły, mającej zapewniać domownikom szczęście i bogactwo. Podczas Bożego Narodzenia do dekorowania służy także ostrokrzew, który ma chronić przed niebezpieczeństwami.

13. Zadaj uczniom pracę domową.– Wykonaj ćw. 6, s. 185 z podręcznika. Napisz opowiadanie z opisem – Piotr Zbróg, Język polski.

Zeszyt ćwiczeń, klasa 4, s. 94–99.– Przypomnij sobie informacje o zdaniu i równoważniku zdania.


Załączniki

Drzewa iglaste

Jodła Sosna Świerka

Pień: ok. 50 metrów wysokości, kora spękana.Igły: ok. 2 cm, płaskie, ułożone w dwa boczne grzebienie, spody igieł pokryte dwoma jasnymi paskami.Szyszki: ok. 15 cm długości, stoją na gałęzi.

Pień: 30 metrów wysokości, kora szarobrązowa, łuszczy się cienkimi cynamonowymi płatami.Igły: 3–7 cm, skręcone wokół własnej osi, mogą występować w pędach.Szyszki: 3–7 cm, okrągłe, zwisające.

Pień: 40–50 metrów wysokości, kora czerwonobrązowa.Igły: 1–3 cm, równomiernie i poje-dynczo ułożone na gałązce.Szyszki: 10–15 cm, gładkie i zwisają-ce, jasnobrązowe.


Zdobywamy wiedzę o zdaniu i równoważniku zdania


– rozumie pojęcia: podmiot, orzeczenie, zdanie, zdanie oznajmiające, zdanie pytające, zdanie rozkazujące, zdanie wykrzyknikowe, równoważnik zdania;

– rozpoznaje intencje wypowiedzi;– odczytuje znaki informacyjne;– czyta na głos, nadając zdaniom właściwą intonację;– tworzy różne rodzaje zdań ze względu na cel wypowiedzi;– przekształca zdania w równoważniki zdań,

a równoważniki zdań – w zdania.








Faza wprowadzająca


2. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z podręcznika z części Podejmij temat (s. 190).


Faza realizacyjna


5. Wskaż ucznia, który przeczyta definicję zdania, podmiotu i orzeczenia (s. 188).

6. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 2–3, s. 188–189). Szczególną uwagę zwróć na zadania, które polegają na odczytywaniu znaków informacyjnych, czytaniu z intonacja i budowaniu wypowiedzi ze względu na jej cel.

7. Wskaż ucznia, który przeczyta informacje dotyczące typów zdań oraz definicję równoważnika zda-nia ze strony 189.

8. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 4–6, s. 189).

Faza podsumowująca

9. Poproś uczniów, aby powiedzieli, czym różni się równoważnik od zdania, a następnie przekształcili równoważniki zdań w zdania i odwrotnie.Znalezienie kluczy przez Tomka.Jutro mecz piłkarski naszej drużyny.Kłótnia siostry z bratem.Kolega zapisał mi na kartce swój adres mejlowy.Mama kazała mi kupić warzywa i śmietanę.Woda mineralna jest sprzedawana w plastikowych butelkach.

Lekcja 100

Przebieg lekcji


10. Poproś trzy osoby, aby przeczytały podane zdania z różną intonacją (zdanie oznajmujące, zdanie pytające, wykrzyknienie). Pada deszcz. Świeci słońce. Jest dobrze.

11. Zadaj pracę domową.– Napisz dwa zdania i dwa równoważniki zdań.

Tam, gdzie mieszkają anioły


– podaje przykłady utworów, w których pojawia się motyw anioła;

– określa tematykę utworu;– analizuje zachowanie bohaterów;– redaguje notatkę.




– praca z tekstem– pokaz zdjęć




Faza wprowadzająca


2. Porozmawiajcie o tym, co jest przyjemniejsze – dawanie czy otrzymywanie prezentów (ćwiczenie z części Podejmij temat, s. 192).

3. Rozdaj uczniom kartki z rysunkami prezentów. Poproś dzieci, aby w rysunku po lewej stronie zapisały, jaki prezent chciałyby dostać, a w rysunku po prawej stronie – prezent, który chciałyby komuś ofiarować.


Faza realizacyjna

5. Poleć uczniom, by przeczytali fragment tekstu L.M. Alcott pt. Małe kobietki (s. 190–193).

6. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (1–3, s. 193). Zwróć szczególną uwagę na wartości ukazane w utworze.

7. Porozmawiajcie o postaci anioła (ćw. 4, s. 193). Zapytaj uczniów, czy wiedzą, kim jest anioł. Przedstaw uczniom definicję.

Anioł – istota niematerialna pośrednicząca między Bogiem a ludźmi, przedstawiana jako postać ludz-ka ze skrzydłami. Istnieje wierzenie, że nad każdym człowiekiem czuwa anioł stróż. W kościele katolic-kim 2 października obchodzone jest wspomnienie Świętych Aniołów Stróżów.

Jeśli masz możliwość, zaprezentuj galerię zdjęć i obrazów przedstawiających anioły, np. obraz M. Kerna, Anioł stróż (1840).

Lekcja 101

Przebieg lekcji


8. Zapytaj uczniów, czy znają książki, filmy lub obrazy, gdzie pojawia się postać anioła, np. D. Terakowska, Tam, gdzie spadają anioły (dziewczynka przygląda się walce białych i czarnych aniołów, jej Anioł Stróż spada na ziemię). Powiedz o imionach, których źródłosłów opiera się na wyrazie anioł: Angel (anioł, „posłaniec”) i Angela (anielica, „posłanka”) oraz ich wariantach: Anieli, Angelice, Angelinie.

Faza podsumowująca

9. Na zakończenie lekcji poleć uczniom wykonanie ćw. 5, s. 193. Porozmawiajcie o proponowanych przez uczniów akcjach charytatywnych.

10. Zadaj pracę domową.– Ułóż i napisz w zeszycie życzenia dla wybranej osoby z okazji świąt Bożego Narodzenia.


Załączniki

Karta pracy

To chciałabym/chciałbym otrzymać To chciałabym/chciałbym komuś dać.

Pisownia wyrazów z ą i ę


– wie, kiedy pisać w wyrazach ą lub ę;– podaje przykłady wymiany ą na ę;– uzupełnia regułę ortograficzną dotyczącą pisowni

wyrazów z ą, ę.







Lekcja 102


Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczeń z części Podejmij temat (s. 196).


Faza realizacyjna

4. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–5, s. 194–195).

5. Poproś uczniów o przeczytanie informacji na temat pisowni niektórych czasowników (s. 195). Następ-nie wskaż osobę, która odmieni przez osoby i liczby czasownik śmiać się.

6. Poleć dzieciom, by sporządziły w zeszytach notatki o pisowni wyrazów z ą i ę.

Piszemy ą, ę:– w formach osobowych czasowników, np. wziął, wzięła, wzięło, wzięliśmy, wzięliście, wziąwszy,– w wyrazach polskiego pochodzenia lub spolszczonych, np. pociąg, wąsy, pędzel,– w końcówkach przypadków -ę – mianownik, biernik, wołacz liczby pojedynczej, np. ramię, znamię,– w końcówkach przypadków -ą, -ę – biernik, narzędnik liczby pojedynczej, np. znakomitą książkę (B),

znakomitą książką (N).

Faza podsumowująca

7. Poproś wybranego ucznia, aby przypomniał najważniejsze wiadomości z lekcji.

8. Zadaj uczniom pracę domową– Dopisz do podanych wyrazów takie, w których ę wymienia się na ą: męka, część, dziesięć, okręgi.


Życzenia na Nowy Rok


– rozumie pojęcia: kontrast, przenośnia;– rozpoznaje w wierszu epitety, uosobienie, ożywienie,

kontrast, przenośnię;– odczytuje przenośne znaczenie wypowiedzi podmiotu

lirycznego;– wytycza i zapisuje cele na przyszłość;– pisze e-mail z życzeniami.



– pogadanka– praca z tekstem– ćwiczeniowa




Przebieg lekcji

Lekcja 103


Faza wprowadzająca


2. Porozmawiajcie o postanowieniach noworocznych oraz nadziejach, które wiąże się z nadchodzą-cym rokiem (ćw. z części Podejmij temat, s. 196).


Faza realizacyjna

4. Wskaż osobę, która przeczyta na głos wiersz Ludwika Jerzego Kerna Stary i Nowy Rok (s. 196–197). Uczniowie powinni zwrócić uwagę na słowa, którymi osoba mówiąca opisuje Stary i Nowy Rok.

5. Porozmawiajcie o wrażeniach z lektury. Poproś dzieci, by określiły, kim są podmiot liryczny i adresat wiersza.

6. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń znajdujących się w podręczniku (ćw. 1–5, s. 197–198). Wskaż uczniów, którzy na głos przeczytają informacje na temat przenośni, uosobienia i kontra-stu (s. 197). Poproś dzieci, by wyszukały w tekście wiersza wspomniane środki literackie.

Faza podsumowująca

7. Poleć uczniom wykonanie ćw. 6, s. 197, które polega na napisaniu kilku celów do zrealizowania w następnym roku.

8. Na zakończenie poproś uczniów o obejrzenie kartek pocztowych znajdujących się w podręczniku (s. 198). Poleć, by odpowiedzieli w zeszycie na pytanie do zdjęć.

9. Opowiedz dzieciom, kiedy następuje nowy rok w innych krajach. Możesz wskazać te miejsca na ma-pie bądź globusie.

Nowy rok następuje, gdy słońce przekroczy Linię Zmiany Daty (180. południk).

W 1995 roku dekretem prezydenta Republiki Kiribati, która jako jedyne państwo na świecie była podzie-lona Międzynarodową Linią Zmiany Daty, przeniesiono linię zmiany daty o 3000 km, dzięki temu cały kraj obchodzi Nowy Rok w tym samym czasie.

Który kraj jako pierwszy wita nowy rok według czasu obowiązującego w Polsce?11.00 Kiribati14.00 Australia16.00 Japonia17.00 Chiny22.00 Rosja (Moskwa) – kraj podzielony jest na 11 stref czasowych00.00 Polska1.00 (1 stycznia) Anglia3.00 (1 stycznia) Brazylia6.00 (1 stycznia) USA (Nowy Jork)9.00 (1 stycznia) USA (Los Angeles)11.00 (1 stycznia) Hawaje

Porozmawiaj z uczniami o noworocznych zwyczajach w innych krajach.

Kraj Zwyczaje

Japonia Dzwon w Tokio 108 uderzeniami symbolizuje oczyszczenie człowieka z niedoskonałości.

Chiny W Pekinie otwiera się okna i drzwi, by szczęście mogło dostać się do domów; należy wyrzucić wszystko, co złe, zepsute i stare.

Anglia O północy bije dzwon Big Ben, natomiast nad Tamizą pojawiają się sztuczne ognie. Odbywa się także taneczno-muzyczna parada.

Brazylia Na plaży Copacabana organizowana jest impreza, na której obowiązują białe stroje, mające odstraszyć złe duchy. Należy także przeskoczyć 7 fal, by zapewnić sobie szczęście.

Przebieg lekcji


Kraj Zwyczaje

RPA Wyrzuca się stare rzeczy, by wejść w nowy rok bez zbędnego bagażu; rzeczy zazwyczaj są wyrzucane wprost przez okno na ulicę.

Finlandia Wróżenie ze stopionej cyny (podobnie jak polskie andrzejkowe wróżby).

Dania Tłuczenie talerzy przed drzwiami bliskich.

Kolumbia Spacerowanie z pustą walizką wokół domu (ma zapewnić ciekawe podróże).

Hiszpania Zjedzenie 12 winogron (po jednym na każde uderzenie zegara).

Szkocja Pierwsza osoba, która pojawi się w domu w Nowy Rok, powinna przynieść ze sobą prezent.

10. Zadaj uczniom pracę domową.– Wykonaj ćwiczenie 5, s. 198, które polega na napisaniu e-meila z życzeniami noworocznymi.– Czy stary rok może rozmawiać z nowym rokiem? Ułóż krótki dialog.


Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki (czasownik, rzeczownik, przy-miotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek, zdanie i równoważnik zdania)


– utrwala wiadomości z gramatyki o częściach mowy oraz zdaniu i równoważniku zdania.

– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4, s. 32–34, 45–47

– karta pracy


– sprawdzająca – indywidualna– zbiorowa



Faza wprowadzająca1. Powitaj uczniów, sprawdź listę obecności oraz pracę domową.2. Podaj temat lekcji, wskaż cele lekcji.

Faza realizacyjna3. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z kart pracy. Sprawdzaj na bieżąco poprawność rozwiązywania

zadań.

Faza podsumowująca4. Poproś dzieci, aby przypomniały najważniejsze informacje o częściach mowy oraz zdaniu i równo-

ważniku zdania.5. Zadaj uczniom pracę domową.

– Ułóż rebus z nazwą wybranej części mowy.– Przygotuj się do dyktanda sprawdzającego pisownię wyrazów z ą i ę.


Lekcja 104–105

Przebieg lekcji


Załączniki

Karta pracy

1. Utwórz i zapisz poprawne formy osobowe czasowników w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym.

kroić – (one)

wziąć – (ty)

pływać – (ona)

jeść – (my)

kupować – (on)

biegać – (ja)

podlewać – (ono)

płakać – (wy)

krzyczeć – (oni)

2. Zamień podane czasowniki na bezokoliczniki.

szedłem –

wisi –

chcecie –

piekę –

woziło –

piszemy –

odpoczął –

wiążą –

3. Określ osobę, liczbę każdego z podanych czasowników.

poskarżyła –

wypiję –

zrozumiało –

wyjaśnimy –

obudziłam –

parują –

weźmie –

staniecie –

pójdą –


4. Dopisz dowolne czasowniki do podanych rzeczowników, tworząc zdania oznajmujące, nierozwinięte.

Koń

Natalia

Dom

Kubek

Wiosna

Deszcz

Słońce

Świeczka

5. Określ rodzaj podanych rzeczowników.

doniczka –

parapet –

pióro –

łąka –

kolega –

komin –

wiadro –

cielę –

wiolonczela –

6. Zapisz w zeszycie odmianę przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej podane wyrażenia.

duży dom sympatyczna koleżanka pojemne wiadro

7. Dopisz do podanych przymiotników inne przymiotniki o znaczeniu przeciwnym.

stary –

miękki –

wysoki –

spokojny –

punktualny –

duży –

szeroki –

jasny –

miły –

określony –

krótki –


8. Od podanych przymiotników utwórz przysłówki.

ładny –

mądry –

uprzejmy –

daleki –

wczesny –

komputerowy –

przyjazny –

majowy –

9. Do podanych czasowników dopisz po pięć przysłówków.

iść

pisać

wyglądać

jeść

rozmawiać

10. Do podanych liczebników głównych dopisz słownie liczebniki porządkowe.

12 –

4 –

17 –

76 –

11. Uzupełnij zdania liczebnikami zapisanymi słownie.

Andrzej wypożyczył z biblioteki (2) książki,

Już (3) raz próbuję się dodzwonić do Jarka.

Tata kupił (6) paczek herbatników.

Moja babcia kończy za miesiąc (79) lat.

Wiktor jest (10) w kolejce.


12. Zapisz podane wyrazy w odpowiedniej rubryce.

mówiłeś, zimowo, ósmy, krawat, mały, trzynaście, stół, spoglądało, pięćdziesiąt cztery, pięknie, drewniany, świeca, oczekiwaliśmy, osiemdziesiąty pierwszy, gorąco, szybka, opona, przyjemnie, ruszyły, okno, różowe, dostojnie, nazwałam, piąty, uśmiechnięci, oznajmiliście, żartobliwe, daleko, nazwisko, szesnasty

Czasowniki Rzeczowniki Przymiotniki Przysłówki Liczebniki

13. Połącz podane wyrazy z odpowiednią nazwą części mowy.

PRZYIMEK ZAIMEK

do ona z wy ja przed one za w na my pomiędzy

on zza ty spoza ono pod wy nad bez oni od

14. Ułóż zdania według schematów.

rzeczownik + czasownik

przymiotnik + rzeczownik + czasownik

przymiotnik + rzeczownik + czasownik + przysłówek

przymiotnik + rzeczownik + czasownik + przysłówek + przyimek + rzeczownik

15. Zamień równoważniki zdań na zdania.

Koniec lekcji.

Zgubienie listu.

Stłuczenie szklanki.

16. Przekształć zdania w równoważniki zdań.

Gdzie jest twoja książka?

Mama jest w domu?

Odjeżdżamy za pięć minut.

Wychowawczyni zorganizowała wycieczkę.


17. Zamień zdania na równoważniki zdań.

Pogłaskała delikatnie przestraszonego kota.

Zaniemówiliśmy z wrażenia.

Dziecko przewróciło się na chodniku.

18. Określ typ zdania (oznajmujące, pytające, rozkazujące, wykrzyknikowe).

Kiedy wreszcie zaczniesz się uczyć?

Idź do sklepu!

W nogi!

Nazywam się Arleta Gałązka.

19. Wpisz na końcach zdań odpowiednie znaki interpunkcyjne.

Chodź tutaj, szybko

Chcesz kawałek czekolady

Najpierw odrób lekcje

Książka leży na stole

Pisownia wyrazów z ą i ę – dyktando


– sprawdza poziom wiedzy i umiejętności z zakresu pisowni wyrazów z ą i ę.

– tekst dyktanda




dyktando 45 minut

Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Przedstaw uczniom zasady pisania dyktanda.

Lekcja 106

Przebieg lekcji




Jak spędziłem ferieKilka dni temu wróciłem z ferii. Spędziłem je w niewielkiej miejscowości, położonej niedaleko Nowego Sącza. Przeżyłem tam niesamowite chwile, choć nieraz przychodziłem do ośrodka bardzo zmęczony. Poznałem tam niejednego kolegę i z niejedną koleżanką znalazłem temat do rozmowy. W pokoju mieszkałem z Jędrkiem i Jankiem. Początkowo wcale nie miałem ochoty nigdzie wyjeżdżać, ale im bardziej zbliżaliśmy się ku górom i pagórkom, tym więcej pojawiało się we mnie entuzjazmu. Nie wziąłem ze sobą komputera ani żadnych gier, do niedużego plecaka zapakowałem natomiast ciepłe swetry i nieprzemakalną kurtkę. Niestety, nie zdążyłem się nauczyć jeździć na nartach, ale zamierzam to szybko nadrobić. Razem z Jędrkiem posta-nowiliśmy, że w przyszłym roku, choćby nie wiem, co się działo, będziemy zawodnikami tutejszych konkursów narciarskich.


Faza podsumowująca

6. Zapytaj uczniów, które słowa okazały się najtrudniejsze do napisania, a które – najłatwiejsze.

7. Zadaj uczniom pracę domową.– Ułóż zdania z wyrazami: wąsy, zęby.


Powtórzenie wiadomości z działu 5 Świąteczny czas


– utrwala treści z działu 5 Świąteczny czas. – Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 1, s. 199–200

– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, s. 26–27, 35–37


– metoda zajęć praktycznych – indywidualna– zbiorowa



Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna3. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (s. 199–200). Najpierw

wspólnie z uczniami wytłumaczcie wyszczególnione pojęcia, a następnie przeczytajcie fragment tekstu i wykonajcie ćwiczenia znajdujące się pod nim.

4. Poproś, aby każdy uczeń indywidualnie wykonał polecenie opatrzone ikoną pytanie do zdjęć (s. 200). Następnie poproś kilka chętnych osób o odczytanie swoich odpowiedzi.

Lekcja 107

Przebieg lekcji



Propozycje ćwiczeń powtórzeniowych.A. Wytłumacz pojęcia uosobienie, kontrast.B. Odpowiedz na pytania: Co to jest zaimek? Co to jest zdanie? Co to jest równoważnik zdania?C. Napisz po jednym zdaniu oznajmującym, pytającym, rozkazującym i wykrzyknikowym.D. Napisz 15 wyrazów z ą i ę.

6. Poleć uczniom wykonanie wybranych ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 26–27, 35–37).

Faza podsumowująca7. Wspólnie sprawdźcie poprawność wykonanych ćwiczeń.



Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 5 Świąteczny czas


– opanował treści z działu 5 Świąteczny czas. – karta pracy ze sprawdzianem





Faza wprowadzająca1. Powitaj uczniów, sprawdź obecność.


Faza realizacyjna

3. Rozdaj uczniom karty pracy ze sprawdzianem. Wytłumacz zasady pisania sprawdzianu, upewnij się, że wszyscy uczniowie zrozumieli sposób odpowiedzi w poszczególnych pytaniach. Wyznacz czas na pracę.

Faza podsumowująca4. Po upływie czasu wyznaczonego na pisanie sprawdzianu zbierz wszystkie karty pracy i je oceń. Za-

pytaj uczniów, która część sprawdzianu okazała się najłatwiejsza, a która – najtrudniejsza.


sował cię najmniej.– Ułóż wiersz o świętach Bożego Narodzenia.


Lekcja 108

Przebieg lekcji


Załączniki




Z Narodzenia Pana dzień dziś wesoły,Wyśpiewują chwałę Bogu żywioły.Radość ludzi wszędzie słynie,Anioł budzi przy doliniePasterzy, co paśli pod borem woły.Wypada wśród nocy ogień z obłoku,Dumają pasterze w takim widoku.Każdy pyta, co się dzieje,Czy nie świta, czy nie dnieje?Skąd ta łuna bije, tak miła oku?Ale gdy anielskie głosy słyszeli,Zaraz do Betlejem prosto bieżeli;Tam witali w żłobie Pana,Poklękali na kolanaI oddali dary, co z sobą wzięli.Potem wykrzyknęli w głos na przemiany:Żyj, Jezu maleńki, na świat zesłany.Niech Ci, Panie, od nas chwałaNie ustanie wiecznie trwała,

Autor nieznany, Z narodzenia Pana (fragment kolędy)


1. Kogo budził Anioł? a) Trzech króli. b) Zwierzęta. c) Pasterzy. d) Mieszkańców miasta.

(1 p.)2. Dokąd pospieszyli pasterze? a) Do Nazaretu. b) Na pole. c) Na drogę. d) Do Betlejem.

(1 p.)3. Głos Aniołów wywołał u pasterzy a) radość. b) smutek. c) przerażenie. d) zdziwienie.

(1 p.)4. Utwór a) jest rymowany. b) nie ma rymów.

(1 p.)


5. Napisz, kim był Święty Mikołaj.

(2 p.)6. Wyjaśnij pojęcie kontrast.

(3 p.)7. Podaj trzy przykłady wyrazów dźwiękonaśladowczych.

(3 p.)8. Ułóż trzy zdania z dowolnymi zaimkami.


a. ą znajduje się przed ł – .

b. ę znajduje się przed ł – (2 p.)

10. Stwórz krótką historyjkę obrazkową o świętach.

(3 p.)11. Napisz życzenia świąteczne dla kuzynki lub kuzyna.

(10 p.)Ocena: Suma: /30





Z Narodzenia Pana dzień dziś wesoły,Wyśpiewują chwałę Bogu żywioły.Radość ludzi wszędzie słynie,Anioł budzi przy doliniePasterzy, co paśli pod borem woły.Wypada wśród nocy ogień z obłoku,Dumają pasterze w takim widoku.Każdy pyta, co się dzieje,Czy nie świta, czy nie dnieje?Skąd ta łuna bije, tak miła oku?Ale gdy anielskie głosy słyszeli,Zaraz do Betlejem prosto bieżeli;Tam witali w żłobie Pana,Poklękali na kolanaI oddali dary, co z sobą wzięli.Potem wykrzyknęli w głos na przemiany:Żyj, Jezu maleńki, na świat zesłany.Niech Ci, Panie, od nas chwałaNie ustanie wiecznie trwała,

Autor nieznany, Z narodzenia Pana (fragment kolędy)


1. Co obudziło pasterzy? a) Głos zwierząt. b) Potężna burza. c) Głos Aniołów. d) Blask gwiazdy.

(1 p.)2. Gdzie pasterze przywitali nowo narodzonego Jezusa? a) W pałacu. b) W stajni. c) W lesie. d) W domu karczmarza.

(1 p.)3. Pasterze pokłonili się Jezusowi a) ze strachem. b) z radością. c) ze smutkiem. d) ze zdziwieniem.

(1 p.)4. Utwór a) jest podzielony na strofy. b) nie jest podzielony na strofy.

(1 p.)


5. Napisz, gdzie narodził się Jezus.

(2 p.)6. Wyjaśnij pojęcie ożywienie.

(3 p.)7. Podaj trzy przykłady wyrazów dźwiękonaśladowczych.

(3 p.)8. Ułóż trzy zdania z dowolnymi zaimkami.


a. ą znajduje się przed ł – .

b. ę znajduje się przed ł – (2 p.)

10. Stwórz krótką historyjkę obrazkową o świętach.

(3 p.)11. Napisz życzenia świąteczne dla babci i dziadka.

(10 p.)Ocena: Suma: /30


Mówimy o wartościach


– rozmawia o wartościach;– tworzy hierarchię wartości;– bierze udział w dramie.

– karta pracy


– rozmowa kierowana– drama (pantomima)




Faza wprowadzająca


2. Powieś na tablicy zdjęcie lub obrazek lampy Aladyna. Powiedz, że jest to czarodziejski przedmiot, który spełnia życzenia. Poproś, aby każdy uczeń powiedział, o co chciałby poprosić dżina z lampy. Uczniowie wypowiadają się po kolei.

Podsumuj wnioskiem, że każdy prosiłby o coś, co jest dla niego ważne w życiu.

3. Rozdaj uczniom puzzle do ułożenia (karta pracy).


Faza realizacyjna

5. Napisz na tablicy hasło z puzzli: WARTOŚCI. Poproś, aby każdy uczeń podszedł do tablicy i dopisał to, co dla niego stanowi wartość (bez tego nie wyobraża sobie życia). Na koniec porozmawiajcie o tym, jaka wartość pojawiła się najwięcej razy, a jaka najmniej.

6. Spośród propozycji zapisanych na tablicy wybierz pięć, które zebrały najwięcej plusów (np. miłość, szacunek, rodzina, bezpieczeństwo, przyjaźń). Podziel klasę na grupy. Każdej z nich przydziel jedną wartość. Ważne, żeby inne grupy nie wiedziały, jaką wartość otrzymały pozostałe. Zadaniem grupy będzie bowiem przedstawienie tej wartości za pomocą pantomimy, a dopiero po odgadnięciu jej nazwy powiedzenie, dlaczego jest ona ważna. Wyznacz czas na przygotowanie pantomimy (około 15 minut).

Podsumujcie działania rozmową o wartościach – dlaczego je cenimy?

Faza podsumowująca

7. Poleć uczniom, aby narysowali w zeszytach kwiat w doniczce. Zapytaj, dlaczego należy dbać o kwia-ty i czy widzą jakieś podobieństwa pomiędzy kwiatami a wartościami. Poproś uczniów, by zapisali na płatkach kwiatów jeszcze raz te wartości, które są dla nich najważniejsze, napisali, dlaczego na-leży o te wartości dbać.

8. Zadaj dzieciom pracę domową. – Zilustruj dowolną wartość.


Lekcja 109-110

Przebieg lekcji


Załączniki

Karta pracy

Ułóż puzzle.

Dlaczego czasem dzieci nie mogą porozumieć się z rodzicami?


– uczy się rozwiązywać konflikty;– podaje propozycje rozwiązania problemu;– analizuje skutki braku komunikacji między ludźmi;– formułuje radę;– redaguje notatkę.







Faza wprowadzająca


2. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z części Podejmij temat (s. 6), które jest wstępem do lekcji o rozwiązywaniu konfliktów.

3. Przeczytaj uczniom fragment artykułu, jak należy uważnie słuchać (załącznik).


Lekcja 111–112

Przebieg lekcji


Faza realizacyjna

5. Poproś wybranych uczniów o głośne przeczytanie fragmentu tekstu Beaty Andrzejczuk pt. Teodorek i zwariowanych przygód worek (s. 6–7). Uczniowie powinni zwrócić uwagę na to, co było przyczyną konfliktu i jakie rozwiązanie zaproponował jeden z bohaterów.

6. Podziel klasę na cztery grupy. Poproś każdą z grup o wykonanie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 1, s. 8), które polega na omówieniu konfliktu między Teodorkiem a jego rodzicami. Grupa 1 – opracowuje punkt a, grupa 2 – punkt b, grupa 3 – punkt c, a grupa 4 – punkt d. Wyznacz czas na pracę uczniów, a następnie poproś liderów grup o odczytywanie wyników analiz.

7. Wykonajcie wspólnie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 2–3, s. 8). Uczniowie skupiają się na wymyśleniu rozwiązania konfliktu Teodorka, które doprowadzi do rezultatu wygrany–wygrany. Podają również przykłady sytuacji, w której należy zachować się w taki sposób, by nie sprawić przykrości drugiej osobie.

8. Poproś wszystkich uczniów o ocenę postawy Teodorka i jego rodziców. Uczniowie odpowiadają na pytanie: Czego zabrakło między Teodorkiem a rodzicami? (rozmowy). Powiedz uczniom, że bardzo ważną rolę w relacjach pełni rozmowa, która powinna być prowadzona spokojnie i z szacunkiem. Poproś uczniów, aby zastanowili się nad tym, jak należy prowadzić rozmowę, oraz podali kilka wska-zówek dotyczących skutecznej rozmowy (ćw. 4, s. 8).

9. Poproś uczniów o wskazanie bohaterów, w tym bohatera tytułowego, przeczytanego fragmentu oraz podanie przykładów innych bohaterów (ćw. 5–6, s. 8).

Faza podsumowująca

10. Zapytaj uczniów, jak rozumieją przysłowie: Ludzie uczą się mówić bardzo wcześnie, a milczeć bardzo późno.

11. Na zakończenie lekcji poleć uczniom wykonanie ćwiczenia 7, s. 8.

12. Zadaj uczniom pracę domową.– Wypróbujcie rozwiązanie sytuacji: Rodzice złoszczą się na dzieci, które spędzają za dużo czasu

przed komputerem, podczas gdy sami pracują również w domu.


Załączniki

Artykuł

Monika Koziatek Czy naprawdę słyszymy, co mówią do nas nasze dzieci?Słuchanie to jedna z najtrudniejszych umiejętności w budowaniu relacji. Większość osób zapytana o to, czy potrafi słuchać, od razu odpowie twierdząco. Warto jednak zastanowić się, ile w tym słuchaniu jest uważności, a ile zwykłego słyszenia tego, co się do nas mówi.

Dialog z dzieckiemDialog jest czymś więcej niż zwykłym przekazywaniem informacji. To spotkanie, które zakłada zaangażowanie dziecka, rodzica i wzajemne poznanie się bez udawania i dopasowywania do sytuacji czy odgrywania ról. Za cel wyznacza sobie wysłuchanie, a nie wyłącznie usłyszenie tego, co strona (rodzic/dziecko) ma do powiedzenia. Prawdziwy dialog z dzieckiem to otwartość na poznawanie jego doświadczeń, a także stwarzanie takich warunków rozmowy, aby mogło ono śmiało ujaw-niać swoje doświadczenia. Z dialogiem nieodłącznie wiąże się uważne słuchanie, a także akceptacja tego, co dziecko mówi i wyraża pozawerbalnie (np. gestem, mimiką, postawą ciała). Ważnym aspektem bycia z dzieckiem w dialogu jest reagowanie na to, co się dzieje we wspólnej przestrzeni. Warto odnosić się do bieżących uczuć, a nie reagować wyuczonymi wzorcami i z poziomu racjonalnego umysłu. Istotną rolę w dialogu z dzieckiem odgrywa dopuszczenie do głosu empatycznego serca.

SłuchanieDialog z dzieckiem powinien opierać się na dążeniu do założenia „Ja jestem OK i ty jesteś OK”. Takie nastawienie po-zwala na prowadzenie rozmowy bez uprzedzeń czy przewidywania zamiarów dziecka. Model słuchania z poziomu uczuć i potrzeb, który stanowi podstawę dialogu opartego na empatii (NVC), pozwala na usłyszenie tego, co niewypowiedziane,


a jednocześnie ukryte w kontekście znaczeń wypowiadanych słów. Empatyczne ucho rodzica, poszukujące odpowiedzi na pytania: Co czujesz? Czego potrzebujesz w tej sytuacji?, pozwala budować bliskość i dochodzić do sedna dziecięcych trosk i proble-mów („Złościsz się, ponieważ chcesz, żeby ci się od razu wszystko udawało?” – potrzeba odnoszenia sukcesu, docenienia), a także nazywać radości i szczęścia („Cieszysz się, bo lubisz, jak razem malujemy farbami” – potrzeba spędzania razem cza-su). Odkrywanie i nazywanie uczuć pozwala na ich szybsze wygaszanie. Jest to szczególnie istotne, jeśli dziecko doświadcza uczuć nieprzyjemnych.

Aktywne słuchanieAktywne słuchanie dziecka to pełne zaangażowanie rodzica (bez doraźnego zerkania znad komputera czy czytanej książki). To utrzymywanie kontaktu wzrokowego i nieprzerywanie dziecku w pół zdania, a także cierpliwe wysłuchiwanie do końca tego, co ma ono do powiedzenia. Aktywne słuchanie zakłada reagowanie na wszystko, co mówi dziecko (np. skinieniem głowy, potakiwaniem), aby wiedziało, że jest słuchane. To również dopytywanie, jeśli jakieś kwestie są dla dorosłych niejasne, a także bycie w relacji z myślą, że mamy do dyspozycji dwoje uszu, a tylko jedne usta.Aktywne słuchanie potrzebuje odzwierciedlania, które nie tylko buduje zaufanie dziecka, ale przede wszystkim pozwala nabrać dystansu do wypowiadanych kwestii („Sprawiasz wrażenie zmęczonej. Potrzebujesz się położyć, żeby chwilkę odpo-cząć?”), a także oswoić dziecko z pojawiającymi się emocjami.

Analiza tego, jak słuchamW słuchaniu ważne jest czucie i myślenie. Myślenie o tym, jak słucham osoby, z którą rozmawiam. Czy jestem naprawdę skupiony na tym, co ona do mnie mówi? Co czuję w tym konkretnym momencie? A także – gdzie wędrują moje myśli, gdy chcę wysłuchać mojego dziecka/innego dorosłego? Czy podczas słuchania tak naprawdę myślę np. o przygotowaniu kolacji? Czy czuję zniecierpliwienie? Już samo uświadomienie sobie swoich uczuć i myśli pozwoli poczuć się tu i teraz, czyli w tym konkretnym miejscu, podczas tej konkretnej rozmowy. Pozwoli także nakierować myśli w tę stronę, w którą chcemy, żeby podążały. Myślenie o tym, jak myślimy, konstytuuje nas w danym miejscu i czasie.

Jak słuchać:– dążyć do nazywania uczuć i potrzeb dziecka („Złościsz się na brata, że wziął twój samochód bez pytania, a ty chciałbyś

sam decydować o swoich rzeczach?”),– akceptować uczucia dziecka („Rozumiem twoje zdenerwowanie…”),– odzwierciedlać uczucia („Słyszę złość w twoim głosie…”),– brać pod uwagę postawę ciała (komunikację niewerbalną), w szczególności mówienie „na poziomie dziecka” – jeśli mamy

do czynienia np. z dwulatkiem, warto „zejść” do jego poziomu i np. przykucnąć, – wczuwać się w sytuację dziecka, co pozwoli na zrozumienie jego uczuć, potrzeb, a w konsekwencji manifestowanych

zachowań,– stosować parafrazę („Chcesz powiedzieć, że pani źle cię oceniła?”),– przede wszystkim CHCIEĆ słuchać własnego dziecka.

Odwrócone proporcjePrzeważającą część czasu, który rodzice spędzają wspólnie z dziećmi, dorośli wykorzystują na zadawanie pytań, opowiada-nie swoich spostrzeżeń, odpytywanie (np. „Co było na obiad w przedszkolu?”, „Z kim się bawiłaś?”, „Co masz zadane do szkoły?”) itp. Czasu na słuchanie tego, co dziecko ma do powiedzenia, jest naprawdę niewiele. Warto odwrócić te proporcje i przyglądać się uważnie dziecku, a także zostawić mu przestrzeń do inicjowania rozmowy, nawet jeśli będzie to jedno zdanie.

Literatura:D. Miskimin, J. Stewart (przekł. M. Sobczak): Coaching rodzicielski, Wyd. SWPS Academica, Warszawa 2011.A. Tylikowska: Recepta na sensową rozmowę, ,,Poradnik Psychologiczny ,,Polityki” Ja, My Oni. Jak się dogadać”, 2 sierpnia 2016, tom 23.

Monika Koziatek Pedagog, socjoterapeuta i terapeuta I stopnia Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (TSR). Miłośniczka Porozumie-nia bez Przemocy i rodzicielstwa opartego na przywiązaniu. Realizatorka szkoleń w zakresie kompetencji wychowawczych. Mama Antka.

http://dziecisawazne.pl/naprawde-slyszymy-mowia-nas-dzieci/


Kiedy dzieci nie chcą pić mleka


– analizuje sytuację przedstawioną w wierszu;– wskazuje środki poetyckie;– relacjonuje sytuację z punktu widzenia dziecka

i rodzica;– redaguje notatkę;– określa rytm wiersza;– korzysta ze słownika języka polskiego.







Faza wprowadzająca


2. Poleć uczniom wykonanie pierwszych dwóch ćwiczeń z części Podejmij temat w podręczniku (s. 9), polegających na analizie sytuacji, w których dochodzi do sporów między rodzicami a dziećmi.


Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów o skorzystanie ze słownika języka polskiego i wyjaśnienie wskazanych wyrazów: więznąć, odmęt, wierzgać, weranda, Sioux (ćw. Podejmij temat, s. 9).

5. Następnie poleć uczniom, by przeczytali po cichu wiersz Juliana Tuwima pt. Gorące mleko (s. 9) i zwrócili uwagę na to, jaka sytuacja została ukazana w utworze.

6. Zapytaj dzieci o wrażenia z lektury: Podobał się wam wiersz? Czy byliście kiedyś uczestnikami po-dobnej sytuacji? Czy lubicie mleko? Jeśli tak, to pod jaką postacią?

7. Wspólnie zanalizujcie utwór, swoje spostrzeżenia zapiszcie na mapie myśli, której wzór znajduje się w podręczniku (ćw. 1, s. 10). Wskażcie podmiot liryczny.

8. Poproś uczniów, aby pracowali w parach i wykonali kolejne ćwiczenie z podręcznika (ćw. 2, s. 10). Jedna osoba opowiada o zdarzeniu z perspektywy dziecka, a druga – z perspektywy rodzica.

9. Wspólnie wykonajcie kolejne ćwiczenia z podręcznika (ćw. 3–7, s. 10–11). Ustalenia i wnioski z rozmów uczniowie zapisują w zeszytach.

10. Zastanówcie się wspólnie nad rytmem wiersza Tuwima (ćw. 8, s. 11). Wskaż ucznia, który przypomni definicję rytmu wiersza (cz. 1, s. 65).

11. Opiszcie budowę wiersza Juliana Tuwima (ćw. 9, s. 11).– liczba zwrotek (3)– liczba wersów w zwrotce (4)– liczba sylab w wersie (8)– rymy (występują, są nieregularne)

Lekcja 113

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

12. Porozmawiajcie o tym, dlaczego rodzice czasem nakłaniają dzieci do różnych czynności, np. picia mleka. Pomówcie o uczuciach rodzicielskich.

13. Porozmawiajcie o akcjach w szkole, które zachęcają do picia mleka, jedzenia owoców, zdrowego odżywiania się – co mają na celu i czy są potrzebne. Dlaczego?

14. Zadaj dzieciom pracę domową.– Napisz list do mamy i taty, w którym opowiesz o tym, czego nie lubisz robić, a jesteś do tego nakła-

niany, co sprawia ci przykrość i czego oczekujesz od nich.


Na czym polegała czarodziejska moc jaskini?


– omawia elementy świata przedstawionego;– rozumie pojęcia subiektywizm, obiektywizm;– formułuje morał;– ocenia prawdopodobieństwo świata

przedstawionego.




– praca z tekstem– ćwiczeniowa– pokaz zdjęć– aktywizująca (zabawa pt. „Czarodziejskie pudełko”)




Faza wprowadzająca


2. Poleć uczniom, aby przyjrzeli się zdjęciom zamieszczonym w podręczniku i odpowiedzieli na dwa pytania (s. 12). Porozmawiajcie na temat różnic w odbieraniu tych samych rzeczy przez wielu ludzi. Zależy to od doświadczeń, wiedzy, osobowości. Warto poznać zdanie innych osób, by zająć w jakiejś sprawie właściwe stanowisko.

3. Podaj uczniom definicje pojęć: subiektywizm, obiektywizm.

Subiektywizm – przedstawianie i ocenianie czegoś wyłącznie z własnego punktu widzenia.

Obiektywizm – przedstawianie i ocenianie czegoś w sposób zgodny ze stanem faktycznym, niezależnie od własnych opinii, uczuć i interesów.

Porozmawiajcie o tych dwóch sposobach postrzegania siebie, innych i świata.


Lekcja 114–115

Przebieg lekcji


Faza realizacyjna

5. Poproś uczniów, aby przeczytali po cichu fragment powieści Christopha Heina, pt. Dziki koń spod kaflowego pieca (s. 12–16).

6. Zapytaj uczniów, o czym był tekst, jakie imiona noszą bohaterowie i co każdy z nich zobaczył w jaski-ni (ćw. 1, s. 16). Swoje odpowiedzi uczniowie mogą zapisywać w postaci tabeli.

Imię bohatera Co zobaczyła/zobaczył w jaskini?

Jakub Borg chłopca jeżdżącego na łyżwach

Orle Piórko chłopca, który był wynalazcą

Katinka dziewczynkę, która kochała konie

Panadel Kloszard wspaniałego chłopa

Rzekomy Książę artystę

Oślak osiołka, który jeździł na łyżwach

7. Poleć uczniom wykonanie dwóch ćwiczeń z podręcznika (ćw. 2–3, s. 16). Uczniowie próbują odgad-nąć, dlaczego każdy z bohaterów zobaczył coś innego, oraz precyzują, na czym polegała czarodziej-ska moc jaskini.

8. Zapytaj uczniów, czy kiedyś byli w jaskini, jak takie miejsce wygląda? Czy można się w nim czuć bezpiecznie?

9. Jeśli dysponujesz sprzętem multimedialnym z dostępem do internetu, możesz wyświetlić uczniom zdjęcia różnych jaskiń (np. jaskini w Lascaux, jaskini Raj, jaskini Altamira).

10. Zapytaj, dlaczego autor wybrał jaskinię jako miejsce wydarzeń opisanych w Dzikim koniu.

11. Poproś uczniów, aby wyciągnęli wniosek z przygody Orlego Piórka i jego przyjaciół (ćw. 4, s. 17).

12. Poproś uczniów, aby ustalili cechy świata przedstawionego w utworze Christopha Heina (ćw. 5, s. 17).

Bohaterowie: Jakub Borg, Orle Piórko, Oślak, Katinka, Panadel Kloszard, Rzekomy Książę

Czas i miejsce wydarzeń: grudzień; strumyk Blablanka, (ślizgawka), pieczara (czarodziejska jaskinia)

Wydarzenia: nauka jazdy na łyżwach; odkrycie pieczary przez Orle Piórko; bohaterowie i ich lustrzane odbicia w czarodziejskiej jaskini itd.

Faza podsumowująca

13. Przeprowadź z uczniami zabawę „Czarodziejskie pudełko”, której celem jest kształtowanie w uczniach poczucia własnej wartości, dostrzeganie własnych zalet i zalet innych osób. Postaw na środku sali krzesło, a na nim pudełko tekturowe z przyczepionym na dnie lustrem. Powiedz uczniom, że w środku pudełka znajduje się portret czyjejś osoby. Uczniowie po kolei podchodzą do pudełka i zaglądają do środka. Ich zadaniem jest powiedzenie jednej miłej rzeczy osobie przedstawionej na zdjęciu, np. Osobo na portrecie... (masz ładne oczy/lubię cię/podobają mi się twoje włosy). Ważne jest to, aby żaden z uczniów nie zdradził, co zobaczył w pudełku. Na koniec zabawy podsumuj wszystkie wypowiedzi uczniów, zapytaj, czy łatwo było powiedzieć o sobie coś miłego.

14. Na zakończenie zapytaj uczniów, czy byli kiedyś w jakimś tajemniczym miejscu. Jeśli tak, niech o nim opowiedzą. Poproś o wykonanie ćw. 6, s. 17.

15 Zadaj pracę domową. – Przypomnij sobie informacje o zdaniu i równoważniku zdania.– Napisz treść SMS-a do kogoś bliskiego, w którym pochwalisz jakąś dobrą cechę tego kogoś.



Zdobywamy wiedzę o częściach zdania oraz wskazujemy zdania rozwinięte i nierozwinięte


– zna pojęcia: podmiot, orzeczenie, zdanie rozwinięte i nierozwinięte;

– rozpoznaje podmiot i orzeczenie w zdaniu;– rozpoznaje typy zdań;– tworzy związki wyrazowe rzeczownika z przymiotnikiem;– dopisuje określenia do podmiotu i orzeczenia;– uzupełnia zdania podmiotem i orzeczeniem,– rozwija zdania.








Faza wprowadzająca


2. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z część Podejmij temat w podręczniku (s. 18). Porozmawiajcie o dyscyplinach sportowych i innych aktywnościach zimowych.


Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–3, s. 18–19). Sprawdź poprawność wykona-nych ćwiczeń.

5. Zapisz na tablicy zdania. Wybrani uczniowie podchodzą do tablicy i wskazują podmiot i orzeczenie przez podkreślenie odpowiednich wyrazów (podmiotu – pojedynczą linią, orzeczenia – podwójną linią). Marzena gra z Markiem w warcaby.Słońce wyszło zza chmur.Kwiaty potrzebują dużo wody i światła.Na boisku rozgrywa się właśnie mecz piłki nożnej.Komputer się zepsuł.Tata wyszedł po zakupy do sklepu.Ania zjadła na śniadanie płatki z mlekiem.

6. Poproś uczniów o wykonanie kolejnych ćwiczeń z podręcznika (ćw. 4–5, s. 19). Porozmawiajcie o tym, w jakim celu używa się dodatkowych określeń wyrazów.

7. Poproś uczniów, by dopisali do podanych podmiotów dowolne orzeczenia, a do orzeczeń – podmioty.

Łóżko . Deszcz .

Nauczycielka . Kwiaty .

Uczniowie . Kominiarz .

tańczy. idzie.

stoi. jedzą.

miauczy. galopuje.

Lekcja 116–117

Przebieg lekcji


8. Poproś uczniów, aby zapoznali się ze schematem umieszczonym w podręczniku i powiedzieli, kiedy wypowiadamy się krótko, a kiedy ze szczegółami (ćw. 6, s. 19).

9. Zapisz na tablicy kilka zdań rozwiniętych i nierozwiniętych, następnie zadaj uczniom pytanie: Które zdanie jest rozwinięte, a które nierozwinięte?Marysia śpiewa. Marysia śpiewa piosenkę o zimie.Karol sprząta swój pokój. Karol sprząta.

Faza podsumowująca

10. Poproś uczniów, aby powiedzieli, czego się dziś dowiedzieli na lekcji.

11. Poleć wykonanie ostatniego ćwiczenia z podręcznika (ćw. 7, s. 19).

12. Zadaj uczniom pracę domową.– Ułóż po dwa zdania rozwinięte i nierozwinięte. Podkreśl w nich podmiot linią pojedynczą oraz orze-

czenie linią podwójną.

Potrzebny mi przyjaciel


– omawia elementy świata przedstawionego;– wskazuje elementy realistyczne;– analizuje sytuacje bohatera literackiego;– określa temat i główną myśl tekstu.







Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów, aby opowiedzieli o swoim rodzeństwie, jakie radości i smutki wiążą się z tym, że ma się brata lub siostrę. Jeśli w klasie są uczniowie, którzy nie mają rodzeństwa, zapytaj ich, czy chcieli-by mieć rodzeństwo oraz co czują jako jedynacy (ćw. z części Podejmij temat , s. 20).


Faza realizacyjna

4. Poleć uczniom przeczytanie po cichu fragmentu tekstu Renaty Piątkowskiej pt. Nie ma nudnych dni (s. 20–22).

5. Zapytaj dzieci o wrażenia z lektury. Poproś uczniów, aby opisali, co stało się w domu Mateusza.

6. Poproś, aby uczniowie porównali sytuacje rodzinne Maćka i Mateusza (ćw. 1, s. 23).

Lekcja 118

Przebieg lekcji


7. Wykonajcie wspólnie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 2–4, s. 23). Najpierw uczniowie analizują zacho-wanie Mateusza, a następnie zachowanie Maćka.

8. Poproś uczniów, aby określili cechy świata przedstawionego w opowiadaniu (ćw. 5, s. 23). Wskaż ucznia, który przeczyta na głos definicję z podręcznika o narratorze (s. 23).

Czas i miejsce wydarzeń: popołudnie, dom Mateusza, dom Maćka

Bohaterowie: Maciek, Mateusz, babcia Mateusza, rodzina Maćka

Świat przedstawiony: realistyczny

Porozmawiajcie o tym, czym charakteryzuje się realistyczny świat przedstawiony. Poleć uczniom prze-czytanie definicji z podręcznika (s. 23).

9. Poproś uczniów, by porównali świat przedstawiony w utworze Renaty Piątkowej ze światem z utworu Christopha Heina (ćw. 6, s. 23).

Faza podsumowująca

10. Poproś uczniów, aby powiedzieli, czego dowiedzieli się na dzisiejszej lekcji.

11. Zadaj dzieciom pracę domową.– Wykonaj zadanie z technologią (s. 23).– Opisz, jakiego przyjaciela szukasz.


Załączniki

Karta pracy1. Ułóż zdania z podanych wyrazów.

Kot pada Czy mną Uczeń pije Na dworze ze do czyta mleko deszcz pójdziesz kina?

2. Podkreśl jedną linią zdania nierozwinięte, a dwoma liniami – zdania rozwinięte.

Słońce świeci. Maja tańczy. Nauczyciel sprawdza dyktanda. Łyżka upadła na podłogę. Dzieci bawią się na podwórku. Siostra wyszła.

3. Rozwiń podane zdania.

Kacper mówi. Pies szczeka. Dzwon dzwoni. Dziecko płacze.


Kto pyta, nie błądzi. Kto szuka, znajduje – piszemy ogłoszenie


– dostrzega wartość przyjaźni w życiu;– potrafi napisać ogłoszenie.

– przykłady ogłoszeń prasowych– karta pracy


– rozmowa kierowana– aktywizująca (zabawa pt. „Pajęczyna przyjaźni”)




Faza wprowadzająca


2. Zapytaj uczniów, dlaczego – ich zdaniem – przyjaciele są potrzebni.


Faza realizacyjna

4. Zapytaj uczniów: Gdzie szukać przyjaźni? Kto może być moim przyjacielem?

5. Przeprowadź z uczniami zabawę pt. „Pajęczyna przyjaźni”, która ma na celu pokazanie, że łączy nas sympatia i życzliwość dlatego przyjaciela można znaleźć wszędzie.

Nauczyciel trzyma w ręce kłębek wełny, rzuca go do wybranego ucznia. Uczeń podaje cechy, które lubi u siebie i innych, a następnie owija palec wełną i odrzuca kłębek do kogoś innego. Zabawa kończy się, gdy wszyscy uczniowie zostają połączeni pajęczyną.

Zabawę zakończ krótką rozmową na temat wypowiedzi dzieci oraz ich odczuć. Pamiętaj o względach bezpieczeństwa i pilnuj, by dzieci nie nawijały zbyt mocno na palce wełny.

6. Porozmawiajcie o przyjaźni – co ją spaja, a co niszczy. Rozdaj uczniom kartki, na których znajduje się rysunek parasola. Zadaniem uczniów jest narysowanie nad parasolem kropel deszczu i wpisanie w nie tego, co niszczy przyjaźń, a pod parasolem tego, co chroni przyjaźń. Wyznacz czas na pracę. Porozmawiajcie o wynikach pracy.

7. Powiedz uczniom, by napisali w zeszytach listę tych rzeczy, które chronią przyjaźń i zatytułowali ją ,,Parasol przyjaźni”.

8. Rozdaj uczniom wycinki z gazet ukazujące ogłoszenia. Poleć, by powiedzieli, czym charakteryzuje się ogłoszenie.

Ogłoszenie – wiadomość o czymś umieszczona w miejscu publicznym w formie pisemnej lub rozpo-wszechniona przez środki przekazu.

Ogłoszenie piszemy wtedy, gdy chcemy np. coś kupić albo sprzedać; kogoś lub coś odnaleźć, poznać kogoś; zaoferować swoją pomoc albo usługi.Ogłoszenie umieszczane jest w prasie, na specjalnych stronach internetowych lub w miejscach do tego przeznaczonych, np. na tablicach ogłoszeń. Poprawnie napisane ogłoszenie musi zawierać dokładny opis, np. poszukiwanej osoby, oraz informację o tym, jak można skontaktować się z autorem ogłoszenia.

9. Powiedz uczniom, by napisali ogłoszenie, w którym zawrą opis osoby, która mogłaby być ich przyja-cielem.

Lekcja 119

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

10. Wskaż kilku uczniów, którzy przeczytają swoje ogłoszenia. Porozmawiajcie o nich.

11. Zadaj dzieciom pracę domową.– Napisz ogłoszenie, w którym zaoferujesz swoją pomoc wiosennych porządkach.


Załączniki

Karta pracy

Ilustracja: rozłożony parasol

Idziemy do zoo


– rozumie pojęcia: zdanie pojedyncze, zdanie złożone, spójnik;

– odróżnia zdania pojedyncze od zdań złożonych;– tworzy zdania złożone;– przekształca zdania złożone w pojedyncze

i pojedyncze w złożone.








Lekcja 120


Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczeń z podręcznika zamieszczonych w części Podejmij temat (s. 24–25). Uczniowie wypowiadają się na temat zwierząt przedstawionych na obrazkach, a także czytają tekst o ogrodach zoologicznych.


Faza realizacyjna

4. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–2, s. 25). Dzieci dyskutują na temat trzyma-nia zwierząt w klatkach, a następnie układają rady dla pracowników zoo. Porozmawiajcie o radach sformułowanych przez uczniów.

5. Przekaż uczniom informacje o rodzajach wypowiedzeń.

Rodzaje wypowiedzeń

Równoważnik zdania Zdanie

nie zawiera czasownika w formie osobowej pełniącego funkcję orzeczenia.Zbiórka pod blokiem.

zawiera co najmniej jeden czasownik w formie osobowej pełniący funkcję orzeczenia.

pojedyncze zawiera jedno orzeczenie.złożone zawiera co najmniej dwa orzeczenia.

nierozwinięte zawiera orzeczenie lub podmiot i orzeczenie, ale bez określeń, jeżeli nie są wymagane składniowo Mama gotuje. rozwinięte zawiera orzeczenie lub podmiot i orzeczenie rozwinięte za pomocą określeńMoja mama gotuje obiad.złożone współrzędnie takie, w którym wypowiedzenia składowe (np. zdania) są od siebie niezależne albo łączy je luźny związek znaczeniowyPójdę do kina albo poczytam książkę.złożone podrzędnie takie, w którym wypowiedzenie podrzędne uzupełnia lub rozwija treści wypowiedzenia (np. zdania) nadrzędnegoUcieszyła się, kiedy mnie zobaczyła.

7. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 3–5, s. 25).

8. Poproś uczniów o wykonanie podanych ćwiczeń.

I. Zamień podane zdania pojedyncze w zdania złożone.

Maja nie przyszła do szkoły, ponieważ...Zapytaj tatę, czy...Dostanę rower, gdy...Napisz mi SMS-a, kiedy...Adam był zmęczony, więc...Pojedziemy nad morze albo...Zostaniesz w domu, bo...Kiedy pada deszcz, ...

Przebieg lekcji


Podlej kwiaty, bo...Kubek upadł na podłogę i...Jeśli chcesz, ...

II. Podkreśl w podanych zdaniach orzeczenia.

Ania i Kasia siedziały na ławce.Było późno, więc wróciłyśmy do domu.Pani kazała mu przeczytać książkę o przygodach Ani z Zielonego Wzgórza, dlatego poszedł do biblioteki.Ich pies wabi się Atos i lubi biegać.

Faza podsumowująca

9. Poleć uczniom wykonanie ćw. 6, s. 25 oraz wybranych ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 42–44).

10. Poproś uczniów, aby przypomnieli, czego nauczyli się na dzisiejszej lekcji.

11. Zadaj pracę domową.– Ułóż po trzy zdania pojedyncze i złożone. Podkreśl w nich podmioty i orzeczenia.


Czy dziewczyny i chłopcy rzeczywiście się od siebie różnią?


– czyta tekst po cichu;– rozpoznaje komizm;– określa tematykę utworu;– dostrzega stereotypowość w postrzeganiu dziewcząt

i chłopców.







Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczeń z podręcznika zamieszczonych w części Podejmij temat (s. 26). Porozmawiajcie o podobieństwach i różnicach pomiędzy chłopcami i dziewczętami.


Faza realizacyjna

4. Poleć uczniom przeczytanie po cichu fragmentu książki René Goscinnego pt. Wakacje Mikołajka (s. 26–27). Uczniowie powinni zwrócić uwagę na te fragmenty, w których pojawiają się wypowiedzi na temat dziewcząt.

Lekcja 121–122

Przebieg lekcji


5. Zapytaj o wrażenia z lektury, czy podobał im się tekst, czy ich rozśmieszył, a może zasmucił.

6. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–4, s. 27–28).

7. Podziel uczniów na kilka grup. Każda z nich ma za zadanie wykonać ćw. 5, s. 28. Poproś liderów grup, by na forum klasy zaprezentowali przemyślenia i wnioski ze wspólnej pracy.

Faza podsumowująca

8. Na koniec porozmawiajcie o tym, gdzie ujawnia się komizm w tekście o Mikołajku (ćw. 6, s. 28).

9. Poproś uczniów o udzielenie odpowiedzi do zdjęcia zamieszczonego w podręczniku (s. 28).

10. Zadaj dzieciom pracę domową.– Na podstawie notatek z lekcji i własnych przemyśleń napisz w zeszycie, czy rzeczywiście zachowa-

nie dziewcząt tak bardzo różni się od zachowania chłopców. Swoją opinię uzasadnij odpowiedni-mi argumentami.


Mikołajek i jego przyjaciele


– tworzy mapę myśli z pojęciem szkoła;– charakteryzuje narratora;– opowiada o wydarzeniach w utworze;– określa tematykę oraz problematykę utworu;– redaguje notatkę o wybranej przygodzie bohatera.

– R. Goscinny, Mikołajek


– praca z tekstem– rozmowa kierowana– przekład intersemiotyczny




Faza wprowadzająca


2. Zapytaj uczniów, jak spędzają czas z przyjaciółmi. Zachęć do opowiedzenia o przygodach, wspólnych zabawach, kłótniach. Zapytaj, w jaki sposób dzieci się do siebie zwracają.

3. Wspólnie z uczniami uzupełnijcie mapę myśli dotyczącą szkoły. Zwróć uwagę, by pojawiły się takie propozycje jak: miejsce nauki, miejsce zabawy, spotkania z przyjaciółmi.


Faza realizacyjna

5. Zapytaj uczniów, czy podobała im się książka o przygodach Mikołajka. Porozmawiajcie o tym, kto opowiada o zdarzeniach (narratorem jest Mikołajek), kim są bohaterowie (uczniowie, nauczyciele, rodzice), co jest głównym tematem (przygody Mikołajka i jego przyjaciół).

Lekcja 123–124

Przebieg lekcji


6. Poproś uczniów, by omówili elementy świata przedstawionego.

Czas i miejsce akcji: połowa XX w., Francja, szkoła, dom Mikołajka

Wydarzenia: przygody chłopców w szkole i poza szkołą.

7. Porozmawiajcie o fabule i kolejności zdarzeń. Poproś uczniów, by spojrzeli na spis rozdziałów książki i odpowiedzieli na pytanie, czy może on pełnić funkcję planu wydarzeń.

8. Poproś uczniów, aby wybrali jeden rozdział i napisali w zeszycie, czego dotyczył. Poproś chętnych uczniów o przeczytanie swoich streszczeń.

Spis rozdziałów:Najmilsza pamiątka; Zabawa w kowbojów; Rosół; Futbol; Wizytacja; Reks; Dżodżo; Fajny bukiet; Dzienniczki; Ludeczka; Witamy pana ministra; Palę cygaro; Tomcio Paluch; Rower; Zachorowałem; Świetnieśmy się bawili; Idę z wizytą do Ananiasza; Pan Bordenave nie lubi słońca; Uciekam z domu.

Porozmawiajcie o tym, która z przygód Mikołajka była kolejno – najciekawsza, najzabawniejsza, naj-niebezpieczniejsza i najbardziej bezmyślna. Poproś uczniów, aby ocenili zachowanie Mikołajka i jego przyjaciół.

9. Porozmawiaj z uczniami o pojawiających się w utworze motywach szkoły i przyjaźni. Poproś uczniów, aby porównali doświadczania bohaterów utworu z własnymi doświadczeniami.

Szkoła – miejsce nauki i miejsce zawiązywania się pierwszych przyjaźni. Jest areną wielu interesujących wydarzeń – oprócz lekcji, uczniowie są uczestnikami przerw, przedstawień, wspólnych zabaw i kłótni.

Przyjaźń – relacja międzyludzka, oparta na zaufaniu i życzliwości. Dzięki niej człowiek od najmłodszych lat uczy się dialogu, wzajemności, empatii, zasad funkcjonowania w społeczności.

10. Zanalizujcie wybrany rozdział powieści, np. ,,Najmilsza pamiątka”.

Narysuj na tablicy oś czasu i poproś, aby uczniowie zaznaczyli na niej wszystkie wydarzenia, o których opowiada Mikołajek.

1. Fotograf w szkole.2. Ekscytacja uczniów.3. Przedstawienie kolegów Mikołajka.4. Irytacja fotografa.5. Próby zaprowadzenia porządku.6. Przechwałki Gotfryda.7. Wzmożenie złości fotografa.8. Skutki poplamienia koszuli Alcesta.9. Kłótnia uczniów.10. Ucieczka fotografa.

11. Poproś uczniów, aby ocenili zachowanie uczniów, nauczycielki i fotografa. Ustalcie, który moment spowodował zniknięcie fotografa. Czym skutkowało złe zachowanie chłopców? (z powodu swojego złego zachowania nie otrzymali najmilszej pamiątki, na którą tak bardzo liczyli).

12. Poleć uczniom, by scharakteryzowali głównego bohatera i wypowiedzieli się na temat ilustracji J.J. Sempégo. Poproś uczniów, by narysowali w zeszytach Mikołajka, tak jak sobie go wyobrażają.

Mikołajek – energiczny chłopiec, z poczuciem humoru, odważny, nie boi się wyzwań, jest ciekawy świa-ta, uwielbia przygody.

Faza podsumowująca

13. Na koniec lekcji poproś uczniów, aby powiedzieli, czy chcieliby mieć takiego przyjaciela jak Miko-łajek. A może właśnie mają kogoś takiego w swoim otoczeniu. Zachęć uczniów do swobodnych wypowiedzi.

14. Zadaj dzieciom pracę domową.– Opisz jakąś przygodę, którą przeżyłaś/przeżyłeś z przyjaciółmi.



Zdobywamy wiedzę o spójniku


– zna pojęcie spójnik;– potrafi rozpoznawać spójniki w tekście;– tworzy zdania połączone spójnikami.








Faza wprowadzająca


2. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z podręcznika zamieszczonego w części Podejmij temat (s. 29). Uczniowie wskazują wyrazy spajające zdania, czyli spójniki.


Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 1, s. 29). Uczniowie uzupełniają tekst właściwymi spójnikami.

5. Wskaż ucznia, który przeczyta na głos definicję spójnika z podręcznika (s. 29). Zwróć uwagę na inter-punkcję.

6. Poproś uczniów, aby ułożyli po jednym zdaniu ze spójnikami: i, a, ale, lecz, żeby, ponieważ, więc, chociaż, kiedy, że.

7. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 2–4, s. 29–30) oraz zeszycie ćwiczeń (s. 30–31).

Faza podsumowująca

8. Poleć uczniom napisanie historyjki na podstawie obrazków zamieszczonych w podręczniku (ćw. 5, s. 30).

9. Poproś uczniów, aby przypomnieli, czym są spójniki i kiedy się je stosuje.

10. Zadaj uczniom pracę domową– Ułóż zdania wg schematów...., ale ......, chociaż ...... i ...


Lekcja 125

Przebieg lekcji


Powtórzenie wiadomości z działu 1 Co czujesz?


– utrwala treści z działu 6 Co czujesz przewidziane w podstawie programowej.






Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (s. 31–32). Najpierw wspólnie z uczniami wytłumaczcie wyszczególnione pojęcia, a następnie zapoznajcie się z fragmen-tem tekstu i wykonajcie ćwiczenia znajdujące się pod nim.

4. Poproś, aby każdy uczeń indywidualnie wykonał polecenie opatrzone ikoną pytanie do zdjęć (s. 32). Daj uczniom chwilę na zastanowienie się i zanotowanie odpowiedzi w zeszycie. Następnie poproś kilku chętnych uczniów o odczytanie swoich odpowiedzi.

5. Poleć uczniom inne ćwiczenia utrwalające zdobyte wiadomości i umiejętności.

Propozycje ćwiczeń powtórzeniowych.A. Podaj po trzy przykłady zdań rozwiniętych i nierozwiniętych.B. Odpowiedz na pytanie: Co to jest spójnik? C. Napisz po trzy zdania pojedyncze i złożone. Podkreśl w zdaniach podmioty i orzeczenia.D. Napisz 15 wyrazów z nie.


Faza podsumowująca


8. Zadaj uczniom pracę domową.– Przygotuj się do sprawdzianu wiadomości z działu 6.


Lekcja 126

Przebieg lekcji


Sprawdzian wiadomości z działu 1 Co czujesz?


– opanował treści z działu 6 Co czujesz? – karta pracy ze sprawdzianem




sprawdzian wiadomości 45 minut

Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna


Faza podsumowująca

4. Po upływie czasu wyznaczonego na pisanie sprawdzianu zbierz i oceń wszystkie karty pracy. Zapytaj uczniów, która część sprawdzianu okazała się najłatwiejsza, a która – najtrudniejsza.




Lekcja 127

Przebieg lekcji


Załączniki

Sprawdzian wiadomości z działu 1



Dla Stasia minęły dni trosk, niepokojów i wysiłków. Mieli [z Nel] przed sobą jeszcze miesiąc podróży do Mombassa i droga wiodła przez cudny, ale niezdrowy las Taweta, lecz o ileż łatwiej było podróżować teraz z liczną, suto zaopatrzoną we wszystko karawaną i znanymi już szlakami niż dawniej błądzić w nieznanych puszczach tylko z Kalim i z Meą. [...]

Nie przestał jednak opiekować się Nel i budził w niej tak nieograniczone zaufanie, że gdy raz doktor Clary zapytał jej, czy nie będzie się bała burz na Morzu Czerwonym, dziewczynka podniosła na niego swe śliczne, spokojne oczy i od-rzekła tylko: „Staś poradzi”. Kapitan Glen twierdził, że prawdziwszego świadectwa, czym Staś był dla małej, i większej dla niego pochwały nikt nie zdołałby wypowiedzieć. [...]

Jakkolwiek pierwsza depesza, przesłana do pana Tarkowskiego do Port-Saidu, zredagowana była bardzo ostrożnie, uczyniła jednak tak wstrząsające wrażenie, że radość omal nie zabiła ojca Nel. [...] Przecie tyle napracowali się obaj, by choć dowiedzieć się, czy dzieci żyją! Pan Rawlison wyprawiał do Sudanu całe karawany, pan Tarkowski, przebrany za Araba, dotarł z największym niebezpieczeństwem życia aż do Chartumu – i wszystko nie zdało się na nic. [...]

Tymczasem spadła na nich niespodziewanie radość prawie nad siły. Ale łączyły się z nią niepewność i zdumienie. [...]Nadeszła nareszcie chwila, w której dzieci wpadły w objęcia ojców. Pan Rawlison chwycił na ręce swój odzyskany

mały skarb, a pan Tarkowski długo trzymał swego bohaterskiego chłopca przy piersiach. Niedola ich minęła, jak mijają wichry i burze w pustyni. Życie wypełniło się na nowo pogodą i szczęściem, a tęsknota i poprzednia rozłąka powiększyła jeszcze radość. Dzieci dziwiły się tylko, że głowy tatusiów pobielały podczas rozłąki zupełnie.

Wracali do Suezu wybornym statkiem francuskim [...]. Gdy rozeszła się wieść, że na pokładzie znajdują się dzieci, które uciekły z niewoli od derwiszów, Staś stał się przedmiotem powszechnej ciekawości i powszechnego uwielbienia. Ale szczęśliwa rodzina wolała zamykać się w wielkiej kabinie, którą im odstąpił kapitan, i spędzać tam chłodniejsze godziny na opowiadaniach. Brała w nich udział i Nel szczebiocąc jak ptaszek, a zarazem ku wielkiej wszystkich uciesze poczynając każ-de zdanie od „i”. Zasiadłszy więc na kolanach ojca i podnosząc ku niemu swe śliczne oczki mówiła w ten sposób: „I tatusiu! I nas porwali, i wieźli na wielbłądach – i Gebhr mnie uderzył – i Staś mnie bronił...

Henryk Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy (fragment)


1. Stasiowi i Nel udało się uciec z niewoli od a) egipskich kapłanów. b) arabskich derwiszów. c) etiopskiego szamana. d) francuskiego wojska.

(1 p.)2. Staś budził w Nel a) strach. b) przerażenie. c) zaufanie. d) radość.

(1 p.)3. Pan Tarkowski, gdy otrzymał depeszę, a) bardzo się zmartwił. b) przeraził się. c) ucieszył się. d) zasmucił się.

(1 p.)


4. Nel była córką a) Kalego. b) doktora Clary’ego. c) pana Tarkowskiego. d) pana Rawlisona.

(1 p.)5. Napisz, co poczuły dzieci na widok ojców.

(2 p.)6. Wyjaśnij pojęcie podmiot.

(2 p.)7. Podaj po dwa przykłady zdań nierozwiniętych i rozwiniętych.

(4 p.)8. Podkreśl podmioty i orzeczenia w podanach zdaniach: Adam wyprowadził psa na spacer. Kwiaty rosną w ogródku. Pożyczyłam książkę od koleżanki.

(3 p.)9. Zapisz dwa wyrazy z nie.

(2 p.)10. Twoja koleżanka zgubiła piórnik. Napisz ogłoszenie.

(3 p.)11. Napisz opowiadanie pt. „To jest dla mnie najważniejsze”.


(10 p.)

Ocena: Suma: /30





Dla Stasia minęły dni trosk, niepokojów i wysiłków. Mieli [z Nel] przed sobą jeszcze miesiąc podróży do Mombassa i droga wiodła przez cudny, ale niezdrowy las Taweta, lecz o ileż łatwiej było podróżować teraz z liczną, suto zaopatrzoną we wszystko karawaną i znanymi już szlakami niż dawniej błądzić w nieznanych puszczach tylko z Kalim i z Meą. [...]

Nie przestał jednak opiekować się Nel i budził w niej tak nieograniczone zaufanie, że gdy raz doktor Clary zapytał jej, czy nie będzie się bała burz na Morzu Czerwonym, dziewczynka podniosła na niego swe śliczne, spokojne oczy i od-rzekła tylko: „Staś poradzi”. Kapitan Glen twierdził, że prawdziwszego świadectwa, czym Staś był dla małej, i większej dla niego pochwały nikt nie zdołałby wypowiedzieć. [...]

Jakkolwiek pierwsza depesza, przesłana do pana Tarkowskiego do Port-Saidu, zredagowana była bardzo ostrożnie, uczyniła jednak tak wstrząsające wrażenie, że radość omal nie zabiła ojca Nel. [...] Przecie tyle napracowali się obaj, by choć dowiedzieć się, czy dzieci żyją! Pan Rawlison wyprawiał do Sudanu całe karawany, pan Tarkowski, przebrany za Araba, dotarł z największym niebezpieczeństwem życia aż do Chartumu – i wszystko nie zdało się na nic. [...]

Tymczasem spadła na nich niespodziewanie radość prawie nad siły. Ale łączyły się z nią niepewność i zdumienie. [...]Nadeszła nareszcie chwila, w której dzieci wpadły w objęcia ojców. Pan Rawlison chwycił na ręce swój odzyskany

mały skarb, a pan Tarkowski długo trzymał swego bohaterskiego chłopca przy piersiach. Niedola ich minęła, jak mijają wichry i burze w pustyni. Życie wypełniło się na nowo pogodą i szczęściem, a tęsknota i poprzednia rozłąka powiększyła jeszcze radość. Dzieci dziwiły się tylko, że głowy tatusiów pobielały podczas rozłąki zupełnie.

Wracali do Suezu wybornym statkiem francuskim [...]. Gdy rozeszła się wieść, że na pokładzie znajdują się dzieci, które uciekły z niewoli od derwiszów, Staś stał się przedmiotem powszechnej ciekawości i powszechnego uwielbienia. Ale szczęśliwa rodzina wolała zamykać się w wielkiej kabinie, którą im odstąpił kapitan, i spędzać tam chłodniejsze godziny na opowiadaniach. Brała w nich udział i Nel szczebiocąc jak ptaszek, a zarazem ku wielkiej wszystkich uciesze poczynając każ-de zdanie od „i”. Zasiadłszy więc na kolanach ojca i podnosząc ku niemu swe śliczne oczki mówiła w ten sposób: „I tatusiu! I nas porwali, i wieźli na wielbłądach – i Gebhr mnie uderzył – i Staś mnie bronił...

Henryk Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy (fragment)


1. Kto najbardziej niepokoił się o los Stasia i Nel? a) Kali. b) Doktor Clary. c) Kapitan Glen. d) Pan Tarkowski i pan Rawlison.

(1 p.)2. Nel czuła się przy Stasiu a) nieszczęśliwa. b) bezpieczna. c) smutna. d) radosna.

(1 p.)3. Pan Rawlison, gdy zobaczył córkę, a) nakrzyczał na nią. b) nie poznał jej. c) przytulił ją. d) rozpłakał się.

(1 p.)4. Staś był synem a) Kalego. b) doktora Clary’ego. c) pana Tarkowskiego. d) pana Rawlisona.

(1 p.)


5. Napisz, co czuli pan Tarkowski i pan Rawlison, gdy dowiedzieli się, że ich dzieci do nich wrócą.

(2 p.)6. Wyjaśnij pojęcie orzeczenie.

(2 p.)7. Podaj po dwa przykłady zdań nierozwiniętych i rozwiniętych.

(4 p.)8. Podkreśl podmiot i orzeczenie w podanych zdaniach: Brat pozmywał naczynia. Wiola bawi się na placu zabaw. Jutro pójdziemy na spacer.

(3 p.)9. Zapisz dwa wyrazy z nie.

(2 p.)10. Twoja koleżanka zgubiła piórnik. Napisz ogłoszenie.

(3 p.)11. Napisz krótkie opowiadanie pt. „Najcenniejsza rzecz w moim życiu”.


(10 p.)

Ocena: Suma: /30


Mówimy o naszych uczuciach – wypowiedź pisemna


– formułuje wypowiedź pisemną na zadany temat. – tematy wypowiedzi pisemnych


– metoda zajęć praktycznych – indywidualna


praca pisemna 90 minut

Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Zapisz na tablicy trzy tematy. Powiedz, by każdy uczeń wybrał jeden z nich i sformułował wypowiedź pisemną. Wyznacz czas na pisanie.

Przykładowe tematy:1. Dziewczęta i chłopcy to tylko pozornie dwa różne światy. Opisz swój. 2. Rodzice i dzieci – co powinni zrobić, by się dobrze rozumieć?3. Napisz opowiadanie pt. „Znalazłam/znalazłem najlepszego przyjaciela”.

Faza podsumowująca

4. Po upływie czasu wyznaczonego na pisanie zbierz i oceń prace.

5. Zapytaj uczniów, czy pisanie dłuższej wypowiedzi sprawiło im trudność. Wysłuchaj wszystkich opinii. Zapytaj, który temat podobał im się najbardziej.

6. Zadaj dzieciom pracę domową.– Ułóż rebus z hasłem szkoła.– Wybierz jeden z tematów podanych na początku z lekcji i ponownie rozwiń go w formie pisemnej

(praca dla chętnych).


Udajemy się do krainy baśni


– zna tytuły baśni i ich autorów;– uzupełnia tekst wyrazami we właściwej formie;– redaguje kartkę z pamiętnika;– gromadzi słownictwo potrzebne do tworzenia tekstu.


Lekcja 128–129

Przebieg lekcji

Lekcja 130



– praca z tekstem– ćwiczeniowa– aktywizująca (zabawa w kalambury)




Faza wprowadzająca


2. Przeprowadź z uczniami zabawę w kalambury. Podziel klasę na trzy grupy (np. według rzędów ła-wek). Poproś, aby każda z grup wytypowała osobę, która będzie rysowała na tablicy podpowiedzi do hasła (tytuły baśni). Wyznacz czas na zgadywanie, np. 2 minuty. Wygrywa ta grupa, której uda się odgadnąć więcej haseł.

Propozycje haseł:Calineczka, Śpiąca Królewna, Pinokio, Kot w butach, Jaś i Małgosia, Królowa śniegu.

3. Poproś uczniów, by opracowali baśniowy quiz, którego zasady zamieszczone są w podręczniku w części Podejmij temat (s. 34).


Faza realizacyjna

5. Przeczytaj na głos uczniom definicję baśni znajdującą się w podręczniku (s. 34), a następnie zapytaj uczniów, co zapamiętali z wysłuchanego tekstu (ćw. 1, s. 34).

6. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 3, s. 35), które polega na uzupełnieniu luk w tekście odpowiednimi wyrazami.

7. Porozmawiaj z uczniami o balach przebierańców. Poproś dzieci, aby przyjrzały się fotografii na stro-nie 35 i odpowiedziały na pytanie do zdjęcia.

8. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczenia z gwiazdką (s. 36). Zanim jednak uczniowie zaczną pisać swoje wspomnienia z balu przebierańców, powinni zapoznać się z informacjami o pamiętniku umieszczonymi w polu Więcej na temat (s. 36).

Faza podsumowująca

9. Wskaż kilkoro uczniów, którzy przeczytają swoje kartki z pamiętnika.

10. Na zakończenie poleć uczniom wykonanie ostatniego ćwiczenia z podręcznika (ćw. 6, s. 36).

11. Zadaj uczniom pracę domową.– Odmień rzeczownik baśń przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej. Utwórz od tego rzeczow-

nika przymiotnik i przysłówek. Ułóż zdania z utworzonymi wyrazami.


Przebieg lekcji


Pisownia nie z czasownikami i rzeczownikami


– pisze poprawnie pod względem ortograficznym oraz stosuje reguły pisowni cząstki nie z różnymi częściami mowy;





– ćwiczeniowa– aktywizująca (zabawa w kalambury)




Faza wprowadzająca


2. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z podręcznika z części Podejmij temat (s. 37). Uczniowie uzupeł-niają hasła reklamowe odpowiednimi wyrazami. Zastanówcie się wspólnie, czym charakteryzują się hasła reklamowe, po co są tworzone, czy rzeczywiście zachęcają do nabycia jakiejś rzeczy.

3. Poleć uczniom wymyślenie hasła reklamowego związanego z ilustracją umieszczoną w podręczniku (s. 37).


Faza realizacyjna

5. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczeń z podręcznika (ćw. 1–3, s. 37–38), które dotyczą pisowni nie przed czasownikami i z rzeczownikami. Poleć poszczególnym uczniom przeczytanie na głos zasad pisowni zamieszczonych w podręczniku (s. 37–38).

6. Poleć uczniom dokańczanie przysłów. Dziecko, które będzie znało drugą część frazy, zapisuje ją na tablicy.

Powiedziały jaskółki, że niedobre są spółki.Bez ciekawości nie ma mądrości.Czego głuchy niedosłyszy, to zmyśli.Żadna praca nie hańbi.Od przybytku głowa nie boli.Zdrowy chorego nie zrozumie.Nieszczęścia chodzą parami.Nie chwal dnia przed zachodem słońca.Nie wywołuj wilka z lasu.Bez pracy nie ma kołaczy.Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło.

7. pPrzeprowadź z uczniami zabawę w kalambury, tym razem polegające nie na rysowaniu haseł, ale na pokazywaniu ich za pomocą gestów i mimiki.

Przykładowe hasła (przysłowia):Niedaleko pada jabłko od jabłoni.Gdyby kózka nie skakała, toby nóżki nie złamała. Głową muru nie przebijesz.Dzieci i ryby głosu nie mają.

Lekcja 131

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

8. Porozmawiacie o ciekawostce zamieszczonej w podręczniku (s. 38). Możesz rozdać uczniom wzory alfabetu Braille’a i poprosić o zapisanie w zeszycie dowolnego przysłowia.

9. Zadaj uczniom pracę domową.– Dokończ zdania w zeszycie:

Nie lubię…Nie jestem…Nie chcę…


Załączniki

Karta pracy

Alfabet Braille’a

a b c d e f g h i j

k l m n o p q r s t

u w v x y z ź ż ą ć

ę ł ń ó ś 1 2 3 4 5

6 7 8 9 0


Co jest w życiu najważniejsze?


– rozumie pojęcie baśń;– tworzy hierarchię wartości;– formułuje morał;– rozpoznaje elementy baśniowe w tekście;– redaguje notatkę.


– kartki samoprzylepne w trzech różnych kolorach– piosenka pt. Dni, których nie znamy


– praca z tekstem– ćwiczeniowa– aktywizująca (zabawa pt. „Wszyscy jesteśmy wyjąt-

kowi”)




Faza wprowadzająca


2. Porozmawiaj z uczniami o tym, co jest dla nich ważne w życiu. Zaprezentuj uczniom utwór Marka Grechuty pt. Dni, których nie znamy. Zwróć szczególną uwagę na powtarzający się w piosence refren:Ważne są tylko te dni, których jeszcze nie znamy, Ważnych jest kilka tych chwil, tych, na które czekamy.Zapytaj uczniów, jak rozumieją te słowa.

3. Poproś uczniów, aby zapisali w zeszycie w formie piramidy, co jest dla nich ważne, ważniejsze i naj-ważniejsze. Porozmawiajcie o propozycjach uczniów.

4. Podaj temat i cele lekcji.

5. Powiedz, że na dzisiejszej lekcji uczniowie poznają baśń, której tematem będą wartości w życiu. Zanim jednak przeczytają o losach Dandai i jej syna, poproś, aby przypomnieli najważniejsze cechy baśni i zapisali je w postaci mapy myśli, której wzór znajduje się w podręczniku (s. 39).

Faza realizacyjna

6. Poleć uczniom, by przeczytali po cichu Dar rzeki Fly (s. 39–43), zwracając uwagę na to, czy rzeczywiście utwór Marii Krüger jest baśnią.

7. Zapytaj uczniów: kim są bohaterowie utworu, gdzie toczy się akcja, po co Dandai chodziła nad rzekę.

8. Ustalcie, czy utwór Marii Krüger jest baśnią. Wnioski uczniowie zapisują w zeszytach, w formie tabeli (ćw. 1, s. 43).

Wyrożniki gatunkowe baśni

Cechy baśni w Darze rzeki Fly

Czas i miejsce akcji – przeszłość, miejscowość nad rzeką W dawnych, bardzo dawnych czasach,tak dawnych, że ich nie pamiętają nawetnajstarsi ludzie – w tych czasach, kiedy

Lekcja 132–133

Przebieg lekcji


wielka, wspaniała Rzeka przywracałamłodość starcom – żyła w Nowej Gwineidziewczynka, na którą wołano Dandai.

Wydarzenia fantastyczne przeplatane ze zdarzeniami prawdopodobnymi, występują postacie fantastyczne i prawdopodobne.Wydarzenia prawdopodobne – małżeństwo Dandai, narodziny dzieci, wychowywanie synka, sta-rzenie się.Wydarzenia fantastyczne – cudowna rzeka Fly dająca młodość i piękno.Wiara w nieustającą ingerencję mocy pozaziemskich.Zazwyczaj baśń kończy się morałem.– Miłość dziecka do rodziców i odwrotnie jest najwyższą wartością.– Kocha się mimo wszystko.

9. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 2–6, s. 43–44).

Faza podsumowująca

10. Na zakończenie przeprowadź z uczniami zabawę pt. „Wszyscy jesteśmy wyjątkowi”.Poproś uczniów, aby wyjęli z plecaków jedną rzecz, która może świadczyć o ich, czyli uczniów, wyjątko-wości. Następnie poleć, by uczniowie przedstawili się, podając swoje imię i nazwę przedmiotu jako na-zwisko. Uczniowie, jeśli chcą, mogą podać jedną cechę tego przedmiotu. W kolejnej części poproś, aby każdy uczeń zaprezentował, jaki dźwięk wydaje jego przedmiot. Stwórzcie klasową, wyjątkową orkiestrę. Nadaj rytm i powiedz, by uczniowie swobodnie i spontanicznie włączali się w granie. Moderuj grę, pro-sząc o głośniejsze i cichsze granie. Na koniec porozmawiajcie o odczuciach uczniów podczas gry.

11 Poproś uczniów, aby dokończyli w zeszycie zdania: Gdybym była/był Dandai, to … (co bym zrobiła/zrobił?).

12. Zadaj uczniom pracę domową:– Wykonaj ćw. 8, s. 44.– Wykonaj ćw. 9, s. 44 – dla chętnych.


Co w głowie, to na języku


– opowiada o wydarzeniach fabuły i ustala kolejność zdarzeń;

– zna pojęcie motyw wędrowny;– rozpoznaje motywy wędrowne w baśniach;– odczytuje symboliczne znaczenie przedmiotów

występujących w baśni;– porównuje bohaterów literackich;– określa funkcję kontrastu w baśniach;– w roli bohatera redaguje samoocenę.


– komputer z dostępem do internetu– karta pracy


– praca z tekstem– metoda zajęć praktycznych– gry utrwalające– drama




Lekcja 134–135


Faza wprowadzająca


2. Zaproponuj uczniom dokonanie samooceny. Poproś, aby odpowiedzieli w myślach na pytania za-mieszczone w podręczniku w części Podejmij temat (s. 45).


4. Porozmawiajcie o tym, jakie znaczenia moją słowa w naszym życiu, czy warto zwracać uwagę nie tylko na treść, lecz także na formę wypowiedzi.

Faza realizacyjna

5. Poproś wybranych uczniów o głośne przeczytanie baśni Charles’a Perraulta pt. Wróżki (s. 45–47). Uczniowie powinni zwrócić szczególną uwagę na fragmenty opisujące zalety i wady bohaterek.

6. Sprawdź zrozumienie przeczytanego tekstu – rozdaj uczniom kartki z planem wydarzeń i poproś, aby ułożyli je chronologicznie i we właściwej kolejności przykleili w zeszytach (karta pracy).

7. Poproś uczniów o porównanie dwóch sióstr i zapisanie wniosków w zeszycie. Porozmawiajcie o tym, która z sióstr miała więcej wad i na jakiej zasadzie zostały ze sobą zestawione (ćw. 1, s. 48).

8. Dalszy przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 2–4, s. 48). Uczniowie analizują zachowanie obu sióstr, podają różnice między nimi i je oceniają.

9. Porozmawiajcie o symbolice, która pojawia się w baśni. Zestawcie ze sobą klejnoty i kwiaty oraz ropuchy i żmije (ćw. 5, s. 49). Spostrzeżenia zapiszcie w postaci tabeli.

Klejnoty i kwiaty Ropuchy i żmije

skojarzenia coś drogocennego, wartościowego, coś, co każdy chciałby mieć, piękno cieszące oczy, wzbudzają przyjemne odczucia

coś odrażającego, budzącego obrzydzenie i strach, coś, czego ludzie nie chcą spotykać na swojej drodze

symbolika dobroć, szlachetność złość, podłość

10. Wskaż ucznia, który przeczyta na głos informację o motywach wędrownych zamieszczoną w pod-ręczniku (s. 49).


Faza podsumowująca

12. Porozmawiajcie o roli, którą słowa odgrywają w relacjach ludzkich. Odnieście się do wrogości wer-balnej, także w internecie, i życzliwości.

13. Jeśli masz dostęp do internetu, wyświetl uczniom stronę programu Mistrz Mowy Polskiejhttp://www.mistrzmowy.pl/ i opowiedz o tej inicjatywie, której celem jest nagradzanie ludzi i instytucji za wybitne osiągnięcia w dziedzinie polskiej mowy.

14. Na koniec możesz przedstawić uczniom listę najczęstszych błędów językowych i uczulić, by ich nie popełniali.

ŹLE wziąść szłem w miesiącu lipcu

dwutysięczny siedemnasty w cudzysłowiu z wielkiej litery

DOBRZE wziąć szedłem w lipcu dwa tysiące siedemnasty w cudzysłowie od wielkiej litery,

wielką literą

15. Zadaj dzieciom pracę domową.– Napisz trzy zdania o sobie.


Przebieg lekcji


Załączniki

Karta pracy

Złe zachowanie starszej siostry.Spotkanie królewicza i ślub.Spotkanie ze staruszką.Ucieczka młodszej siostry do lasu.Spotkanie z piękną księżniczką.Młodsza siostra nad strumieniem.Róże i diamenty.Starsza córka wygnana z domu.Starsza siostra nad strumieniem.Węże i żmije.

Pisownia nie z przysłówkami, przymiotnikami i liczebnikami


– pisze poprawnie pod względem ortograficznym oraz stosuje reguły pisowni cząstki nie z różnymi częściami mowy;



– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4, s. 72






Faza wprowadzająca

1. Przywitaj uczniów, sprawdź listę obecności i pracę domową.

2. Poproś dzieci o przypomnienie zasad dotyczących pisowni nie z rzeczownikami i przed czasownika-mi (ćw. z części Podejmij temat, s. 50).

3. Zapisz na tablicy wyrazy i poproś uczniów, aby powiedzieli, jak zapisuje się je z przeczeniem nie.przyjaźń, przyjaciel, przyjazny, przyjaźnimy się, przyjaźnie, drugi, dwukrotnie, dwoi się


Faza realizacyjna

5. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 1–6, s. 50–51). W trakcie wykonywania ćwiczeń zwróć uwagę, by uczniowie zapoznawali się z definicjami zamiesz-czonymi w podręczniku.

6. Poproś dzieci o wykonanie ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 72).

Lekcja 136

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

7. Poproś uczniów, by przypomnieli zasady pisowni przeczenia nie z poznanymi częściami mowy i spo-rządzili w zeszycie notatkę w formie tabeli.

Przykładowa notatka:

Przeczenie nie piszemy

łącznie z rzeczow-nikami, np. niewiedza, nieszczęście

przymiotnika-mi w stopniu równym, np. niemały, niewierny

przysłówkami w stopniu równym utworzonymi od przymiot-ników, np. niedokładnie, nieostrożnie

oddzielnie przed

czasowni-kami, np. nie rozmawiać, nie wierzyć

liczebnikami, np. nie sto

przymiotnika-mi w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie lepszy, nie najwier-niejszy

przysłówkami w stopniu wyższym i najwyż-szym, np. nie ostrożniej, nie najlepiej

wyrazami: nie trzeba, nie warto

formami czasownika zakończo-nymi na -no, -to, np. nie odtworzono, nie zabrano, nie otwarto

8. Na zakończenie poproś uczniów, by zapoznali się z materiałem umieszczonym w części Więcej na temat (s. 51). Wytłumacz dzieciom, jak zbudowane jest hasło w słowniku.

9. Zadaj uczniom pracę domową:– Wykreśl z diagramu wyrazy z nie i odczytaj hasło.


Załączniki

Karta pracy

Wykreśl z diagramu wyrazy z nie i odczytaj hasło.

N I E M

T N I E

N I E W

I E K N

E M N I

M I U N

O Ł N I

C O N I

A Ł Y P

N A W I

I E D Z

I E U F

E J E D

I E S W

E B Y T

E J E D

A R

Ś Ć

A Y

N Y

E N

Ó J

Ł A

N A


Taki mały może dobrym być


– rozpoznaje cechy baśni w utworze;– odnajduje motyw wędrowny;– analizuje zachowanie bohatera;– omawia elementy świata przedstawionego.


– komputer z dostępem do internetu– piosenka pt. My jesteśmy krasnoludki


– praca z tekstem– ćwiczeniowa– pokaz zdjęć




Faza wprowadzająca


2. Zainicjuj rozmowę o tym, kogo można nazwać dobrą osobą. Czy tą cechą wyróżniają się tylko wielcy (wybitni, dorośli) ludzie?

3. Rozdaj uczniom kartki z rozsypanką literową i poproś ich, aby ułożyli z liter wyraz (krasnoludek). Po-rozmawiajcie, kim są krasnoludki, jak wyglądają, gdzie mieszkają. Wskaż osobę, która przeczyta z podręcznika informację o krasnoludkach (s. 52). Jeśli w klasie jest możliwość skorzystania z tablicy interaktywnej oraz komputera z dostępem do internetu, obejrzyjcie galerię zdjęć krasnali wrocław-skich: http://krasnale.pl/.

4. Poproś uczniów, aby dokończyli zdanie: Gdybym była/był krasnoludkiem, wyglądałabym/wyglądał-bym... Moje zajęcia polegałyby na... (ćw. z części Podejmij temat, s. 52).

5. Porozmawiajcie o tym, w jakich utworach literackich i filmowych wykorzystano motyw krasnoludka (Podejmij temat, s. 52). Jeśli masz możliwość skorzystania z internetu, możesz zaprezentować dzie-ciom galerie obrazów z krasnoludkami i puścić piosenkę o krasnoludkach pt. My jesteśmy krasno-ludki w wykonaniu zespołu Fasolki.

6. Powiedz, że na dzisiejszej lekcji uczniowie przekonają się, że każdy, nawet ktoś tak mały jak krasnoludek, może być dobry.


Faza realizacyjna

8. Poleć uczniom, aby przeczytali po cichu baśń Andersena pt. Krasnoludek (s. 53–56). Powiedz, aby zwrócili uwagę na cechy i zachowanie krasnoludka.

9. Zadaj kilka pytań dotyczących tekstu, np. Kto jest bohaterem baśni? Jaka przygoda go spotkała? Co okazało się dla niego najważniejsze?

10. Poproś uczniów, aby w formie tabeli, której wzór znajduje się w podręczniku, zanotowali w zeszytach wiadomości o krasnoludkach (ćw. 2, s. 56).

11. Podziel klasę na grupy. Poleć im wykonanie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 3, s. 56). Wyznacz czas na wykonanie pracy. Po jego upływie, poproś liderów grup o odczytanie odpowiedzi na pytania. Poroz-mawiajcie wspólnie o odpowiedziach.

Lekcja 137–138

Przebieg lekcji


12. Poproś uczniów, by pracowali w tych samych grupach i ustalili odpowiedź na pytanie: Jak rozumiesz ostatnią wypowiedź krasnoludka? (ćw. 4, s. 56).

13. Rozdaj dzieciom kartki i poproś, aby napisały na środku wyraz SKARB, a następnie stworzyły do niego mapę myśli. Następnie przeczytaj polecenie z podręcznika (ćw. 6, s. 56). Poproś uczniów, by dopisali przykłady osób, dla których książki były skarbem (jeśli znają takie nazwiska), a także zapisali tytuły książek, które są dla nich szczególnie ważne. Poproś dzieci o podpisanie się na kartkach. Na-stępnie zbierz kartki – będą one dla Ciebie ważną informacją o uczniach.

14. Poproś uczniów, aby przypomnieli cechy baśni, a następnie powiedzieli, który element przesądza o tym, że utwór Andersena można nazwać baśnią (ćw. 7, s. 57).

Faza podsumowująca

15. Poproś dzieci, aby określiły świat przedstawiony w baśni Andersena (czas i miejsce akcji, wydarzenia fantastyczne i realistyczne, bohaterowie).

16. Poleć uczniom, by rozwiązali rebus z podręcznika (ćw. 9, s. 57), a następnie ułożyli pytania do krzy-żówki, której hasłem będzie odgadnięty w rebusie wyraz (krasnoludek).

17. Wskaż kilku uczniów, którzy przypomną, czego nauczyli się na lekcji.

18. Zadaj pracę domową.– Wykonaj ćw. 8 ze s. 57 podręcznika.

Zachęć uczniów do zagrania w wolnym czasie w grę „Baśniowe światy” (s. 58–60).


Załączniki

Karta pracy

R K A K U N

S O D L E

Powtórzenie wiadomości o zdaniu


– utrwala wiedzę o zdaniu i częściach zdania. – Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4, s. 45–47 (35–44)





Lekcja 139–140


Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Poleć dzieciom wykonanie ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń z części Sprawdź się! (s. 45–47).

4. Poproś uczniów, aby napisali na kartkach tekst (ok. 15 zdań) o swojej ulubionej porze roku. Następnie poproś, by w ławkach zamienili się kartkami i: – podkreślili podmioty i orzeczenia we wszystkich zdaniach;– określili każde zdanie jako rozwinięte/nierozwinięte oraz pojedyncze/złożone;– wypisali z tekstu wszystkie spójniki;– sprawdzili interpunkcję (przecinki, kropki, znaki zapytania i wykrzykniki);– wypisali z tekstu pięć czasowników i ułożyli z nimi zdania;– wypisali z tekstu pięć rzeczowników i odmienili je przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej;– wypisali z tekstu wszystkie przyimki i zaimki;– wypisali z tekstu pięć przymiotników i utworzyli od nich przysłówki;– wypisali z tekstu przysłówki i dopisali do nich dowolne czasowniki.

5. Poproś uczniów, aby zaproponowali inne zadania sprawdzające wiedzę o zdaniu.

Faza podsumowująca

6. Na zakończenie przypomnijcie, czym są: podmiot i orzeczenie, zdanie rozwinięte i nierozwinięte, zdanie pojedyncze i złożone.

7. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz trzy zdania o tym, co będziesz robić w najbliższy weekend.


Gdy o północy pryska czar


– zapoznaje się z biografią pisarza;– zna cechy baśni;– wskazuje elementy baśniowe w utworze;– opowiada o fabule;– wskazuje temat główny;– ocenia postępowanie bohaterów;– wskazuje morał;– pisze baśń inspirowaną poznanym tekstem.

– Ch. Perrault, Kopciuszek


– praca z tekstem– rozmowa kierowana– ćwiczeniowa




Przebieg lekcji

Lekcja 141–142


Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź listę obecności oraz pracę domową.2. Poproś dzieci o przypomnienie cech baśni. Zwróć uwagę na pojawianie się motywów wędrownych

w baśniach.3. Podaj temat lekcji oraz wskaż cele lekcji.

Faza realizacyjna

4. Poproś uczniów, aby przypomnieli wiadomości o Charles’u Perraulcie z podręcznika i podali tytuł najbardziej znanego zbioru opowiadań dla dzieci (Bajki Babci Gąski).

Uzupełnij informacje o pisarzu i jego dziele.Dzieło Charles’a Perraulta, opublikowane w 1697 roku, zapoczątkowało we Francji rozwój baśni jako ga-tunku literatury. Materiał do swoich baśni autor zaczerpnął z tradycji ludowej, z usłyszanych w dzieciń-stwie opowiadań o niesamowitych losach ludzi, o rodach królewskich, o czarodziejskich przedmiotach i niezwykłych zdarzeniach.

5. Powiedz dzieciom o innym, późniejszym literackim opracowaniu baśni braci Grimm (z XIX w.).

6. Zapytaj uczniów, czy oglądali filmową lub animowaną wersję baśni. Jeśli tak, zachęć ich do wypowiedzi na ten temat.

7. Zainicjuj rozmowę o treści baśni. Żeby sprawdzić, czy uczniowie przeczytali utwór, możesz zadać im pytania:1. Z kim ożenił się szlachcic po śmierci swojej pierwszej żony? (Z wdową, która miała dwie córki).2. Jak nowa żona szlachcica traktowała swoją pasierbicę? (Zmuszała do ciężkiej pracy).3. Jak córka szlachcica reagowała na zachowanie macochy? (Była pokorna, nie skarżyła się).4. Jaki przydomek zyskała córka szlachcica i dlaczego taki? (Kopciuszek – ponieważ po skończonej

pracy siadała na popielniku, przez co jej ubranie było całe w sadzy).5. U kogo miał się odbyć wielki bal? (U księcia).6. Kto został zaproszony na bal? (Wszystkie piękne dziewczęta z okolicy oprócz Kopciuszka).7. Co Kopciuszek czuł, gdy przybrane siostry poszły na bal? (Smutek).8. Kto niespodziewanie zjawił się w domu Kopciuszka? (Matka chrzestna, która była wróżką).9. Jakie zadanie miała dla Kopciuszka wróżka? (Przynieść z warzywniaka dynię).10. W co zamieniła się dynia? (W szczerozłotą karocę).11. W co zamieniła wróżka sześć myszy? (W konie, które miały ciągnąć karocę).12. Kto został woźnicą? (Jeden z trzech złapanych w pułapkę szczurów).13. Po co jeszcze wróżka kazała iść Kopciuszkowi do ogrodu? (Po sześć jaszczurek).14. Kim stały się jaszczurki? (Hajduczkami przy karocy).15. Jaki strój wróżka wyczarowała dla Kopciuszka? (Skrzącą się suknię ze złotosrebrnej materii, na-

szywanej klejnotami oraz pantofelki z popieliczej skórki).16. Jaką przestrogę dała wróżka Kopciuszkowi? (By wrócił przed północą).17. Co miało się stać, gdyby Kopciuszek został dłużej na balu? (Czar by prysł).18. Jaka była reakcja gości na Kopciuszka? (Wszyscy byli zachwyceni, łącznie z królem, królową i ich

synem, który od razu zaprosił Kopciuszka do tańca).19. Jak zareagowały na Kopciuszka córki macochy? (Nie poznały go).20. O której Kopciuszek wyszedł z balu? (Tuż przed północą, trzy kwadranse po jedenastej).21. Co opowiadały Kopciuszkowi siostry? (Mówiły o pięknej księżniczce).22. Co stało się na balu podczas następnej nocy? (Kopciuszek był stale adorowany przez księcia,

wybiegł, gdy wybijała już północ).23. Co zgubił Kopciuszek, gdy wybiegał z balu? (Pantofelek).24. Co robił Kopciuszek, gdy siostry wróciły z balu? (Siedział w domu na swoim miejscu).25. Co siostry mówiły o zajściu na balu? (Książę zakochał się w pięknej dziewczynie i podniósł jej

pantofelek).26. Co ogłosił książę? (Książę ogłosił, że poślubi właścicielkę pantofelka).27. Kto przymierzał bucik? (Wszystkie panny).28. Co zrobił Kopciuszek? (Przymierzył bucik i gdy okazało się, że pasuje, wyciągnął z fartucha drugi

taki sam bucik).29. Kto się wtedy zjawił i co zrobił? (Wróżka, która przemieniła fartuszek Kopciuszka w piękną suknię).30. Co się stało później? (Odbyło się wesele).31. Co stało się z siostrami? (Kopciuszek zabrał je do zamku i wydał za dworzan).

Przebieg lekcji


8. Pozwól dzieciom na swobodne wypowiedzi na temat decyzji, jaką podjął Kopciuszek, by wziąć do siebie złe siostry. Czy uczniowie zachowaliby się podobnie?

9. Poproś uczniów o sformułowanie morału baśni. (Najistotniejsze są dobroć, wewnętrzny wdzięk, pokora).

10. Poleć uczniom, by wskazali w baśni postacie i wydarzenia fantastyczne oraz realistyczne.

11. Zaproponuj dzieciom napisanie baśni inspirowanej utworem Ch. Perraulta. Uczniowie powinni wy-myślić innych bohaterów i zdarzenia, ale utrzymać ten sam wydźwięk i morał.

Faza podsumowująca

12. Na koniec lekcji poproś ochotników o odczytanie swoich baśni. Porozmawiajcie o nich wspólnie.

13. Zadaj uczniom pracę domową.– Narysuj ilustrację do stworzonej przez siebie baśni.


Niezwykła podróż jeźdźca


– opowiada o marzeniach;– zapoznaje się z dewizą artysty, która przyświecała mu

podczas tworzenia obrazu;– opisuje i analizuje dzieło malarskie;– gromadzi potrzebne słownictwo do opisu obrazu;– wypowiada się na temat świata przedstawionego na

obrazie, rozróżnia elementy fantastyczne i realistyczne.



– praca z materiałem ilustracyjnym – indywidualna– zbiorowa– grupowa



Faza wprowadzająca


2. Porozmawiajcie o marzeniach, zapytaj uczniów, jakie mają marzenia, czy jakieś marzenie się spełniło. Zapytaj, jak nazywa się ludzi, którzy marzą (marzyciele).

3. Zacytuj wypowiedź polskiego artysty Wojciecha Siudmaka zamieszczoną w podręczniku, a także wytłumaczenie tej dewizy (s. 62). Porozmawiajcie o sensie tych słów.


Faza realizacyjna

5. Poproś uczniów, by obejrzeli obraz Wojciecha Siudmaka zamieszczony w podręczniku (s. 61).

Lekcja 143

Przebieg lekcji


6. Dokonajcie wspólnie analizy dzieła sztuki (ćw. 1, s. 62).

I. WSTĘPNA PREZENTACJA OBRAZU

– technika (malarstwo olejne)– kształt obrazu (prostokątny)– sposób przedstawienia (realistyczno-abstrakcyjny, obraz z wyobraźni)– temat obrazu (scena fantastyczna/rodzajowa)– autor i tytuł, czas powstania obrazu (Wojciech Siudmak, Złoty Jeździec, 1998)

II. SZCZEGÓŁOWE POZNANIE

A. Analiza formy– modelunek (światłocieniowy)– perspektywa (linearna)– kompozycja (otwarta, obraz jakby wychodzi poza ramy, odbiorca dostrzega jedynie wycinek

większej całości; dynamiczna – ruch płaszcza, horyzontalna – linia, po której idzie jeździec)– światło (kierunkowe)– kolorystyka (zimna, z wyraźnym ciepłym akcentem, który kontrastuje z resztą dzieła)– faktura (gładka)

B. Analiza treści– treść (przedstawienie niezwykłej podróży jeźdźca) – symbolika barw: niebieska – to barwa nieba, otwartej przestrzeni, wody, spokoju, smutku; biała

kojarzy się z czystością, porządkiem, prostotą, złota – jest symbolem wieczności, niebiańskiej prze-strzeni, nieśmiertelności

Schemat opisu:Na pierwszym planie widać majestatyczne, spokojne końskie łby z profilu, skierowane do środka obrazu. Połączone są lekko zarysowaną linią, po której, na drugim planie, kroczy złoty koń z jeźdźcem tej samej barwy na grzbiecie. Ułożenie nóg konia świadczy o ruchu, na który wskazywać może także płaszcz jeźdźca i ogon konia unoszące się na wietrze. Na trzecim planie widnieje niezwykła kraina, przez którą podróżuje jeździec. Widoczne są wodospady pieniącej się wody, statki kołyszące się na falach oraz niezwykła twarz (księżyc).

III. INTERPRETACJA

A. Sens dzieła – pytania i odpowiedziCzy autor obrazu chciał zwrócić uwagę odbiorcy na jakiś problem (społeczny, polityczny lub inny)?Czy artysta za pomocą treści zawartych w obrazie chciał umoralnić i pouczyć odbiorcę?Czy obraz zawiera jakieś głębsze treści (humanistyczne, uniwersalne)?Czy wydarzenie zilustrowane w obrazie można powiązać z jakimś znanym dziełem literackim (mu-zycznym, filmowym, teatralnym)?Czy wartością obrazu jest jakieś nowatorstwo (podjęcie pomijanej dotąd tematyki, niespotykana dotąd forma plastyczna)?

B. Własne wrażenia i odczuciaSkłonił nas do jakieś głębszej refleksji?Wskazał wzorce postępowania?Zwrócił naszą uwagę na jakiś ważny problem?Uwrażliwił nas na coś (np. na piękno natury)?Poruszył nasze emocje? (A jeśli tak, to czy oddziałała na nas jego treść, czy raczej forma? A może jedno i drugie?)

7. Podziel uczniów na grupy i powiedz, by ustalili, w grupach, czy świat na obrazie Siudmaka można uznać za realistyczny czy fantastyczny (ćw. 2, s. 62).

8. Poproś dzieci, by w zeszycie opisały obraz, na podstawie omówienia wg schematu (ćw. 3, s. 62).

9. Porozmawiajcie na temat roli wyobraźni w tworzeniu i odbiorze dzieł sztuki (ćw. 4–5, s. 62).

Faza podsumowująca

10. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z 6 ze s. 63 podręcznika, które polega na wyjaśnieniu dwóch cytatów: Logika zaprowadzi cię z punku A do punktu B. Wyobraźnia zaprowadzi cię wszędzie (Albert Einstein).


11. Na zakończenie poproś dzieci o przeczytanie informacji zamieszczonych w ciekawostce. Porozma-wiajcie o malarstwie surrealistycznym, zapytaj uczniów, czy podoba się im taki rodzaj twórczości.

12. Zadaj uczniom pracę domową.– Wykonaj ćwiczenie 5 ze s. 63 podręcznika. Przed przystąpieniem do pisania opowiadania zapoznaj

się z materiałami zawartymi w części Więcej na temat (s. 63).– Wykonaj ćwiczenie 7 ze s. 63 podręcznika.


Tworzymy opis obrazu


– zna twórczość różnych artystów;– zapoznaje się z zasobami internetowymi z dziedziny

sztuki;– opisuje i analizuje obraz;– gromadzi potrzebne słownictwo do opisu obrazu.

– Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 2, s. 62 i strony z reprodukcjami obrazów

– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń klasa 4, s. 90–91

– albumy z reprodukcjami dzieł sztuki– komputer z dostępem do internetu (strony interneto-

we muzeów i galerii sztuki)


– pogadanka– praca z materiałem ilustracyjnym– korzystanie z multimediów




Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Zaprezentuj uczniom albumy z różnymi obrazami. Porozmawiajcie o nich – co przedstawiają, jakie emocje wzbudzają.

4. Jeśli masz możliwość skorzystania ze sprzętu multimedialnego z dostępem do internetu, możesz wyświetlić wybrane strony muzeów, galerii sztuk, które prezentują część swoich zbiorów w internecie.

5. Następnie poproś dzieci o wykonanie ćw. 1–2 ze s. 90–91 zeszytu ćwiczeń.

Faza podsumowująca

6. Poproś ochotników o przeczytanie swoich opisów.

7. Na koniec lekcji poproś uczniów, by spróbowali odpowiedzieć na pytanie, dlaczego ludzie malują obrazy.

Lekcja 144

Przebieg lekcji


8. Zadaj uczniom pracę domową.– Poszukaj w internecie obrazów artystów, którzy tworzyli z wyobraźni.– Wybierz i opisz dowolny obraz zamieszczony w podręczniku.


Wielka moc wyobraźni


– zna pojęcie wyobraźnia;– identyfikuje podmiot liryczny;– rozumie znaczenie wyobraźni w procesie twórczym;– rozpoznaje środki poetyckie; – analizuje treść i budowę wiersza.


– ryza papieru ksero– odtwarzacz CD i piosenka pt. Moja fantazja


– praca z tekstem– ćwiczeniowa– praca plastyczna




Faza wprowadzająca


2. Zaproś dzieci do zabawy w ozdabianie liter. Powiedz, że dawniej w książkach, szczególnie tych, które były rękopisami, autorzy umieszczali na marginesach, a także w środku tekstu różne ozdobniki. Pokaż odpowiednie przykłady (np. karta z Psałterza floriańskiego).

3. Rozdaj uczniom kartki z bloku i poproś, aby każdy z nich napisał pierwszą literę swojego imienia i ją dowolnie ozdobił, według tego, co im podpowiada wyobraźnia.


Faza realizacyjna

5. Poproś uczniów, aby powiedzieli, co może łączyć wyobraźnię i pudełko (ćw. 1, s. 65). Porozmawiajcie o skojarzeniach.

6. Wskaż osobę, która odczyta na głos wiersz Zbigniewa Herberta pt. Pudełko zwane wyobraźnią, zamieszczony w podręczniku (s. 64). Dzieci powinny zwrócić uwagę na to, jakie obrazy pojawiły się w nim dzięki wyobraźni.

7. Poproś uczniów, by wymienili rzeczy i obrazy, o których mówi się w wierszu. Poleć, by zastanowili się, czy coś je łączy.

8. Dalszy przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń z podręcznika (ćw. 2–4, s. 65).

Faza podsumowująca

9. W ramach podsumowania lekcji poproś uczniów, aby zapisali w zeszytach w pionie wyraz WYOBRAŹNIA i dopisali do każdej litery skojarzenie z hasłem, np. W (wolność) Y (yeti) O (odwaga) B (barwy) R (radość) A (Atlantyda) Ź (źrenica) N (Narnia) I (iskra) A (atrakcja).

Lekcja 145–146

Przebieg lekcji


10. Jeśli masz możliwość odtworzenia na lekcji muzyki – puść dzieciom piosenkę pt. Moja fantazja w wykonaniu zespołu Fasolki. Jeśli nie możesz tego zrobić, zacytuj refren: Bo fantazja, fantazja, bo fantazja jest od tego, aby bawić się, aby bawić się, aby bawić się na całego.Powiedz uczniom, aby wyobrazili sobie, że otrzymują pudełko i muszą powiedzieć, co się w nim znajduje.

11. Zadaj uczniom pracę domową.– Znajdź w internecie lub innych dostępnych źródłach wiedzy przykłady utworów, obrazów, które

mówią o wyobraźni.


Oglądamy film z wyobraźnią — Marzyciel


– poznaje sylwetkę i twórczość pisarza;– ogląda film;– opowiada o wrażeniach po obejrzeniu filmu;– wypowiada się o fabule i bohaterach;– dostrzega znaczenie wyobraźni.

– film pt. Marzyciel, reż. Marc Forster


– pogadanka– pokaz filmu– rozmowa kierowana




Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Zanim przystąpicie do oglądania filmu, powiedz kilka słów na jego temat, przytocz najważniejsze informacje.

Film pt. Marzyciel powstał w 2014 roku. Oryginalny tytuł Finding Neverland można tłumaczyć jako Od-najdywanie Nibylandii (fantastycznej krainy). Opowiada opartą na faktach historię pisarza Jamesa Matthew Barriego, autora Piotrusia Pana.

4. Zapytaj uczniów, czy znają tego pisarza i jego powieść. Jeśli nie, w skrócie opowiedz, czego dotyczy.

James Matthew Barrie (1860–1937) był szkockim dramaturgiem i powieściopisarzem.

Dzieło Piotruś Pan powstało najpierw jako sztuka teatralna. Dopiero w 1911 roku, czyli po siedmiu latach, pisarz na jej podstawie stworzył powieść. Opisał w niej przygody tytułowego bohatera, Piotrusia Pana, figlarnego chłopca, który nie chciał dorosnąć. Całe dni spędzał na wyspie o nazwie Nibylandia, gdzie bawił się, doskonalił w szermierce i przewodził grupie Zagubionych Chłopców. Jego najlepszą przyja-ciółką była wróżka o imieniu Dzwoneczek, a największym wrogiem był pirat, kapitan Hak.

Lekcja 147–149

Przebieg lekcji


5. Podaj dzieciom informacje o tym, kto jest reżyserem filmu, scenarzystą, kim są odtwórcy głównych ról.

Reżyseria: Marc ForsterScenariusz: David MageeAktorzy: Johnny Depp (James Barrie), Kate Winslet (Sylvia Llewelyn Davies), Freddie Highmore (Peter Llewelyn Davies), Luke Spill (Michael Llewelyn Davies), Joe Prospero (Jack Llewelyn Davies), Nick Roud (George Llewelyn Davies), Kelly MacDonald (Piotruś Pan).Pies rasy landseer w roli niani dzieci.

6. Wyświetl uczniom film pt. Marzyciel (106 min).

Streszczenie fabuły:Barrie, po nieudanej premierze ostatniej sztuki, zaprzyjaźnia się z młodą wdową, Sylvią, i jej czte-rema synami. Spędza z nimi dużo czasu, bawiąc się i opowiadając przeróżne historie. Nie podoba się to żonie Barriego ani matce Sylvii. Barrie zainspirowany zabawami z dziećmi, wpada na pomysł napisania sztuki o chłopcu, który nie chce dorosnąć. Okazuje się ona ogromnym sukcesem. Niestety, Sylvia jest chora i umiera w dniu wystawienia sztuki. Po jej śmierci dzieci pozostają pod opieką Bar-riego i swojej babki.

7. Po obejrzeniu filmu zapytaj uczniów o wrażenia, czy podobał im się film. Czy koniec ich zaskoczył, zasmucił, a może podniósł na duchu? Czyja gra aktorska podobała się im najbardziej? Który moment filmu wywołał największe emocje?

8. Zadaj pytanie: Jaką rolę w filmie odgrywa wyobraźnia? Porozmawiajcie o tym, co Barrie starał się przekazać synom Sylvii. Czy mu się to udało?

Faza podsumowująca

9. Na zakończenie zapytaj uczniów, co myślą o zabiegu, jaki zastosował podczas premiery spektaklu reżyser, czyli zdecydował się wprowadzić grupę dzieci na scenę.

10. Zadaj uczniom pracę domową.– Udaj się w podróż w wyobraźni i opisz swoje niezwykłe przygody.


Powtórzenie wiadomości z ortografii


– utrwala treści z ortografii. – Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4, s. 73–74





Faza wprowadzająca



Lekcja 150

Przebieg lekcji


Faza realizacyjna

3. Podziel dzieci na czteroosobowe grupy (według usadzenia w ławkach) i poleć im wymyślenie zadań powtórzeniowych z ortografii. Uczniowie mogą posługiwać się słownikami podczas pracy. Swoje propozycje zapisują na kartkach.

4. Następnie powiedz, by każda z grup przekazała swoją kartkę zespołowi znajdującemu się przed nią. Wyznacz czas na wykonanie ćwiczeń. Po jego upływie grupy znów wymieniają się kartkami z druży-nami siedzącymi przed nimi i sprawdzają poprawność wykonanych ćwiczeń. Na zakończenie oceń pracę uczniów na lekcji. Zapytaj też, jak czuli się w roli wymyślających ćwiczenia, rwykonujących je i sprawdzających.

5. Poleć dzieciom wykonanie ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 73–74).

Faza podsumowująca

6. Poproś wybrane osoby o przypomnienie zasad ortograficznych, które były pomocne w trakcie lekcji.

7. Zadaj uczniom prace domową. – Zapisz wyrazy, których pisownia sprawia ci trudność i ułóż z nimi zdania.


Życzenia wyłowione z wody


– formułuje życzenia;– streszcza fabułę;– ocenia zachowanie bohaterów;– formułuje morał;– wskazuje elementy świata przedstawionego;– rozróżnia elementy realistyczne i fantastyczne;– uczestniczy w rozmowie na zadany temat;– dokonuje przekładu intersemiotycznego.

Aleksander Puszkin, Bajka o rybaku i rybce


– rozmowa kierowana– praca z tekstem– ćwiczeniowa




Faza wprowadzająca


2. Poproś dzieci, aby zapisały na kartkach swoje życzenia w wierszowanej formie, np. Chciałbym do-stać gwiazdkę z nieba, nic innego mi nie trzeba.

3. Porozmawiajcie o tym, jakie życzenia mają uczniowie. Zastanówcie się, czy są to wartości material-ne czy duchowe. Zapytaj uczniów, co sądzą o ludziach, którzy wygrali na loterii sporą sumę pieniędzy. Czy to rzeczywiście przynosi szczęście i wychodzi na dobre wygranym?

Lekcja 151–152

Przebieg lekcji


4. Zapytaj dzieci, czym jest chciwość. Porozmawiajcie o ludziach, którzy są chciwi. Czy warto być takim człowiekiem?


Faza realizacyjna

6. Poproś uczniów, aby streścili baśń Aleksandra Puszkina pt. Bajka o rybaku i rybce. Możesz zadać pytania pomocnicze:1. Co złowił rybak? (Złotą rybkę).2. Co zrobił rybak ze złowiona rybką? (Wypuścił na wolność).3. Jak zareagowała żona na opowieść męża? Czego zażądała? (Była niezadowolona, zażądała

nowego koryta).4. Czy to usatysfakcjonowało żonę? Czego nowego zażądała? (Nie, chciała dostać nową chatę).5. Czy to zaspokoiło żonę? (Nie, pragnęła coraz to nowych rzeczy).6. Czego w końcu zażyczyła sobie żona? (Chciała zostać cesarzową, mieszkać w oceanie i mieć złota rybkę za służącą).7. Co się stało po odmowie złotej rybki? (Żona rybaka znów była biedna i mieszkała w lepiance).

7. Poproś uczniów, aby określili elementy świata przedstawionego. Zapytaj, które z nich są realistyczne, a które fantastyczne.

8. Poleć dzieciom, by porównały postawy rybaka i jego żony względem złotej rybki.

Rybak Żona rybaka

I spotkanie z rybką Wypuścił złotą rybkę na wolność. Była zła na męża, że wypuścił rybkę.

II spotkanie z rybką Poprosił o nowe koryto. Nie była zadowolona, bo chciała dostać nową chatę.

Kolejne spotkania Prosił o wszystko, czego żona chciała: wysoki dwór, sobolowy kubrak, naszyjniki, pierścienie, służbę, zamorskie wina, pierniki miodowe itd.

Spełniane zachcianki nie wystarczały na długo, kobieta była nienasycona.

Ostatnie spotkanie Poprosił o to, by żona została cesarzową, a złota rybka jej sługą.

9. Porozmawiajcie wspólnie o tym, jaka jest wymowa tekstu i jaki morał on przekazuje. Czy dobrze za-chowała się rybka, odmawiając spełnienia ostatniej prośby? Jakimi cechami odznaczała się żona rybaka, a jakimi – rybak?

10. Powiedz uczniom, że bajka Puszkina z 1833 roku jest rosyjską wersją baśni braci Grimm, którzy opu-blikowali ją w 1812 roku. Obie wersje różnią się szczegółami.

11. Poproś dzieci o zilustrowanie treści Bajki o rybaku i rybce.

Faza podsumowująca

12. Na koniec lekcji obejrzyjcie gotowe ilustracje. Każdy uczeń opowiada o swojej pracy.

13. Zadaj uczniom pracę domową:– Napisz, co byś zrobiła/zrobił, gdybyś spotkała/spotkał złotą rybkę.– Przeczytaj bajkę o złotej rybce autorstwa braci Grimm.



Każdy może być poetą


– nazywa emocje, jakie wzbudza w nim czytany tekst;– identyfikuje tekst publicystyczny;– odróżnia informacje ważne od drugorzędnych;– wskazuje cechy poezji;– dokonuje analizy wybranego wiersza.


– tomiki wierszy


– rozmowa kierowana– praca z tekstem– ćwiczeniowa– pogadanka




Faza wprowadzająca

1. Przywitaj uczniów, sprawdź listę obecności oraz pracę domową. 2. Rozdaj dzieciom przyniesione tomiki wierszy, powiedz, by je obejrzały i wypowiedziały się na ich

temat. 3. Porozmawiaj z uczniami o poezji, z czym im się kojarzy, kim są adresaci poezji i twórcy (ćw. z części

Podejmij temat, s. 66). Spostrzeżenia uczniowie zapisują w postaci mapy myśli w zeszycie. 4. Przeczytaj dowolne przykłady wierszy z przyniesionych tomików. Zapytaj uczniów, jakie wrażenia to-

warzyszyły im podczas słuchania utworów. 5. Podaj temat oraz cele lekcji.

Faza realizacyjna

6. Powiedz dzieciom, że poznają tekst poetki piszącej wiersze dla dzieci i młodzieży, Danuty Wawiłow. 7. Poproś wybrane osoby o głośne przeczytanie tekstu Danuty Wawiłow pt. Jak pisać wiersze? (s. 66–

68).8. Poleć uczniom, by wskazali w poznanym fragmencie te słowa autorki, którymi definiuje ona poezję

i wiersz.9. Podziel klasę na grupy, każdej wręcz arkusz papieru i kolorowe mazaki. Uczniowie powinni zapisać na

kartkach tezę, którą autorka stawia na temat wierszy oraz argumenty, którymi tę tezę popiera (ćw. 3, s. 68). Wyznacz czas na pracę, po jego upływie poproś liderów grup, by przeczytali swoje notatki.

Przykładowe odpowiedzi:1. Wiersz, żeby był dobry, nie musi być długi. Najlepsze wiersze mogą być właśnie krótkie.2. Wiersz to mgnienie, w którym zamyka się wieczność, jeden prosty obraz, w którym zamyka się

długa historia, czasem dramat.3. „Dlatego jeśli zrodzi się wam nagle piękna linijka lub czterowiersz, obudowujcie go słowami

bardzo oszczędnie, żeby nie zagadać tego, co w nim najważniejsze. Albo zostawcie, jak jest. Wtedy jego działanie będzie silniejsze”.

4. Wiersz nie musi być rymowany.5. „Czasem wystarczy bardzo niewiele, żeby tekst stał się żywy i ciekawy”.6. Poezja polega na tym, „żeby umieć zobaczyć i przeżyć coś po swojemu, inaczej niż wszyscy, i opo-

wiedzieć o tym własnymi słowami”.Poproś uczniów, by zapisali wybrane odpowiedzi w zeszycie.

Lekcja 153–154

Przebieg lekcji


10. Powiedz, że artykuł Danuty Wawiłow to tekst publicystyczny (artykuł, felieton). Podaj uczniom definicje.

Tekst publicystyczny – tekst poruszający aktualne wydarzenia i problemy, wyrażający poglądy i opinie, często o charakterze polemicznym lub prowokacyjnym.

Felieton – rodzaj tekstu dziennikarskiego o charakterze popularnonaukowym lub literackim, zamiesz-czany w dziennikach, czasopismach. Tematami felietonów są zazwyczaj drobne, wzięte z codziennego życia wydarzenia o przeróżnym charakterze.Powiedz, że artykuł, który przeczytali ukazał się w czasopiśmie „Płomyk”. Było to czasopismo wydawane od 1917 do 1991 roku przez Związek Nauczycielstwa Polskiego. Jego założycielką była Janina Porazińska. Powiedz, że mimo iż tekst powstał ponad 25 lat temu, to wcale nie stracił na aktualności i zawiera uni-wersalne rady. Jedną z nich jest: Przecież ten, kto naprawdę chce się czegoś nauczyć, potrafi skorzystać ze wskazówek udzielanych innym.

Poproś, aby uczniowie podali sytuacje, kiedy skorzystali z rad innych.

11. Poproś dzieci o dokonanie analizy dowolnego wiersza, który cytuje Danuta Wawiłow w swoim arty-kule.

Uczniowie w zeszytach zapisują odpowiedzi na pytania:– Kto jest autorem wiersza?– Kim jest podmiot liryczny?– Kim jest adresat wiersza?– Jaki jest temat wiersza?– Jaką sytuację opisuje podmiot liryczny?– Czy w wierszu występują jakieś środki stylistyczne (epitet, porównanie, przenośnia)?

Wybrane osoby czytają swoje odpowiedzi.

Faza podsumowująca

12. Powiedz uczniom o specjalnych konkursach poetyckich, tzw. slamach.

13. Zadaj uczniom pracę domową:– Wykonaj ćw. 5, ze s. 68 podręcznika. Uczniowie piszą wiersze według rad pisarki. – Poszukaj w internecie nazwisk twórców (poetów), którzy pisali lub piszą wiersze dla dzieci. Zanotuj

je pod nagłówkiem POECI DLA DZIECI.

Uwaga! Możesz ogłosić klasowy konkurs – slam poetycki, podczas którego uczniowie będą czytać lub recytować swoje wiersze. Autorzy najlepszych wierszy zostaną nagrodzeni.


Klasowy slam poetycki


– zna pojęcie slam poetycki;– dzieli się z innymi swoją twórczością;– omawia i ocenia twórczość innych.

– wiersze uczniów


– konkurs – indywidualna– zbiorowa



Lekcja 155–156


Faza wprowadzająca


2. Opowiedz dzieciom, czym jest slam poetycki.

Slam poetycki – to rodzaj konkursu, pojedynku na wiersze, w którym publicznie rywalizują ze sobą po-eci amatorzy. Przykładem jednego z pierwszych tego typu pojedynków może być tzw. uczta grudniowa w 1840 roku, podczas której rywalizowali ze sobą dwaj wieszcze – Adam Mickiewicz oraz Juliusz Sło-wacki.

Za pomysłodawcę współczesnych slamów uznaje się robotnika i poetę z Chicago, Marca Kelly’ego Smitha, który w 1984 roku zorganizował w jazzowym klubie o nazwie The Get-Me-High-Lounge serię odczytów poetyckich. Wkrótce po tym zdarzeniu slamy pojawiły się w Nowym Jorku i San Francisco.

W Polsce pierwszy slam odbył się w Starej Prochoffni, w 2003 roku. Zwycięzcą został Jaś Kapela.


Faza realizacyjna

4. Wytłumacz uczniom zasady pojedynku.

Każdy uczestnik ma określony czas (najczęściej 3 minuty) na zaprezentowanie swojej twórczości. Poetów ocenia jury wyłonione z publiczności, przyznając określoną liczbę punktów (np. od 1 do 10). Zwycięzcy, którzy uzbierają ich najwięcej, otrzymują nagrody. Zazwyczaj w pierwszej turze biorą udział wszyscy chętni, a w finale – tylko wybrane osoby z największą liczbą punktów. W finale punkty liczone są na nowo.

5. Narysuj na tablicy tabelę z wynikami. Zapisz imiona uczestników oraz wytypuj jury poprzez losowanie kartek z imionami uczniów będących widownią.

6. Ogłoś rozpoczęcie pojedynku. Pilnuj porządku podczas wystąpień. Zachęcaj do nagradzania uczestników brawami, kieruj kolejnością wypowiedzi jurorów oraz zapisuj wyniki na tablicy.

Przebieg lekcji

Uczestnik 1 Uczestnik 2 Uczestnik 3 Uczestnik 4

Juror 1

Juror 2

Juror 3

Juror 4

Juror 5


Faza podsumowująca

7. Ogłoś wyniki slamu poetyckiego, wręcz nagrody i podziękuj za udział w pojedynku. Nagrodzone wiersze zbierz od uczniów, przepisz na komputerze, wydrukuj i powieś w klasie, na specjalnie przygotowanej tablicy.

8. Zadaj uczniom pracę domową.– Napisz, co sądzisz o konkursach poetyckich. Czy według ciebie, są one szansą dla początkujących

poetów?


Powtórzenie wiadomości z działu 2 Baśniowe światy


– utrwala treści z działu 2 Baśniowe światy. – Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, s. 69–70

– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, kl. 4, s. 42–44, 71–72





Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Przebieg lekcji jest zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (s. 69–70). Najpierw wspólnie z uczniami wytłumaczcie wyszczególnione pojęcia, a następnie zapoznajcie się z fragmen-tem tekstu i wykonajcie zamieszczone pod nim ćwiczenia.

4. Poproś, aby każdy uczeń indywidualnie wykonał polecenie z ikoną oznaczającą pytanie do zdjęć (s. 70). Daj dzieciom chwilę na zastanowienie się i zanotowanie odpowiedzi w zeszycie. Następnie poproś kilka chętnych osób o odczytanie swoich odpowiedzi.

5. Poleć uczniom wykonanie innych ćwiczeń utrwalających zdobyte wiadomości i umiejętności.

Propozycje ćwiczeń powtórzeniowych:.A. Co to jest baśń? Podaj dwa przykłady baśni.B. Co to jest motyw wędrowny? Podaj dwa przykłady motywu wędrownego.C. Jak należy pisać przeczenie nie z różnymi częściami mowy?

6. Poproś dzieci o wykonanie wybranych ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 42–44, 71–72).

Lekcja 157

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca




Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 2 Baśniowe światy


– opanował treści z działu 2 Baśniowe światy. – karta pracy ze sprawdzianem





Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Rozdaj karty pracy ze sprawdzianem. Wytłumacz zasady pisania sprawdzianu, upewnij się, że wszyscy uczniowie zrozumieli sposób odpowiedzi w poszczególnych pytaniach. Wyznacz czas na napisanie pracy.

Faza podsumowująca

4. Po upływie wyznaczonego czasu zbierz wszystkie karty pracy i je oceń. Zapytaj dzieci, która część sprawdzianu okazała się najłatwiejsza, a która – najtrudniejsza.

5. Zadaj uczniom pracę domową.– Przypomnij sobie zasady tworzenia wypowiedzi pisemnych.


Lekcja 158

Przebieg lekcji


Załączniki




Trzeba barǳo natężyć uwagę, aby od początku do końca wysłuchać baśni o zaklętym rumaku. Jest to bowiem baśń pełna zdarzeń niespoǳianych i cudów niesłychanych. Naprawdę czaroǳiejska baśń. Toteż nieuważnemu i nieostrożnemu słuchaczowi łatwo zabłąkać się w tej baśni tak samo, jak się pewien chłopiec zabłąkał w lesie czaroǳiejskim.

O północy wszystkie ścieżki i drogi tego ǳiwnego lasu zaczęły ze śmiechem skakać i pląsać i – rozpląsane – uciekały przed chłopcem, ile razy chciał na jedną z nich nastąpić nogą, ażeby po niej wrócić do domu. Trzeba być barǳo uważnym wówczas, kiedy się wchoǳi do czaroǳiejskiego lasu, albo wówczas, kiedy się słucha naprawdę czaroǳiejskiej baśni. Nawet królowie perscy, arabscy i indyjscy natężali swoją królewską uwagę, gdy im opowiadano tę ǳiwną i straszną, i osobliwą, i niepojętą baśń o rumaku zaklętym.

Prosimy więc o ciszę, gdyż oto baśń się zaczyna!Każdemu, kto jest znawcą bajek z tysiąca i jednej nocy, wiadomo od dawna, że w Persji Nowy Rok przypada na wio-

snę. U nas – na zimę, a tam – na wiosnę. Pierwszy ǳień wiosny jest jednocześnie pierwszym dniem roku. Persowie kochają słońce i kwiaty i dlatego też rozpoczynają swój rok wówczas, kiedy na świecie jest dużo słońca i dużo kwiatów. W dniu owym na całej ziemi perskiej odbywa się wielkie święto. To barǳo przyjemnie, kiedy nadchoǳi wielkie święto i ǳieją się rozmaite czary. Trzeba bowiem zauważyć, że w Persji jest wielu rozmaitych czarowników, szczególniej w głównym mieście – stolicy Persji, która się nazywa – Szyraz.

W takim właśnie dniu, na Nowy Rok, w Szyrazie odbywało się wspaniałe święto. Na ogromnym placu przed pała-cem królewskim ustawiono wysoki tron, rzeźbiony ze złota wydobytego niegdyś z Sezamu. Na tym tronie zasiadł sam król w płaszczu purpurowym i w koronie gęsto nabĳanej brylantami. Ciekawi poddani starannie zaǳierali nosy do góry, ażeby zajrzeć w oślepiający blask korony królewskiej. Ale promienie słońca, odbite od brylantów, trafiały im wprost na twarze i przypiekały nosy ciekawie zadarte do góry.

Po bokach tronu stali rycerze i dworzanie, a na przeǳie stali muzykanci nadworni. Muzykanci byli dumni ze swo-ich złotych i tajemniczych instrumentów i z tego, że ich nauczono grać na tych instrumentach rozmaite melodie. Grali tak zawzięcie i tak skocznie, i tak do tańca, że nie tylko wszyscy poddani, ale nawet sam król nie mógł wytrzymać ani usieǳieć na miejscu i z lekka poruszał się na złotym tronie w takt muzyki. Wszyscy się poruszali i nucili półgłosem. Poddani nucili bez słów, a król nucił takie słowa:

– Przepraszam was, moi poddani, za to, że, zamiast nikogo nie słuchać, słucham waszej gry na złotych instrumen-tach i poruszam się w takt waszej muzyki.

Tak nucił król. Tymczasem coraz większe tłumy gromaǳiły się na placu, bo każdy chciał zobaczyć króla, muzykan-tów i Nowy Rok.

Wówczas podchoǳili do króla rozmaici luǳie z rozmaitych krain, żeby się pochwalić magicznymi wynalazkami i czarnoksięskimi odkryciami. Taki był bowiem obyczaj w Persji, że na Nowy Rok pokazywano królowi cuda i ǳiwy, nie-znane dotąd nikomu.

Bolesław Leśmian, Baśń o rumaku zaklętym (fragment)


1. O jakim wydarzeniu jest mowa w tekście? a) O oddawaniu hołdu nowemu królowi. b) O witaniu przybyłych ze Wschodu gości. c) O witaniu Nowego Roku. d) O żegnaniu króla wyruszającego w podróż.

(1 p.)2. W Persji pierwszy dzień wiosny jest jednocześnie


a) pierwszym dniem jesieni. b) pierwszym dniem roku. c) pierwszym dniem panowania nowego króla. d) pierwszym dniem festynu na cześć króla.

(1 p.)3. Jak król reagował na grę muzyków? a) Bardzo nie lubił muzyki. b) Muzyka pozwalała mu zapomnieć o smutnych chwilach. c) Cieszył się, bo widział, że muzyka przynosi radość jego poddanym. d) Słuchał jej z uwagą, podrygiwał w takt i nucił.

(1 p.)4. Tekst Bolesława Leśmiana jest przykładem a) legendy. b) baśni.

(1 p.)5. Opisz, jak wygląda witanie Nowego Roku w Persji.

(2 p.)6. Wypisz z tekstu po jednym przykładzie każdej z poznanych części mowy.

(3 p.)7. Określ cechy baśni. Podaj przykład baśni.

(3 p.)8. Zapisz przeczenie nie z dowolnymi wyrazami, będącymi podanymi częściami mowy.

rzeczownik:

przysłówek: (2 p.)

9. Co to jest motyw wędrowny? Podaj przykład.

(3 p.)10. Napisz krótką baśń na dowolny temat.

(10 p.)Ocena: Suma: /30 p.





Trzeba barǳo natężyć uwagę, aby od początku do końca wysłuchać baśni o zaklętym rumaku. Jest to bowiem baśń pełna zdarzeń niespoǳianych i cudów niesłychanych. Naprawdę czaroǳiejska baśń. Toteż nieuważnemu i nieostrożnemu słuchaczowi łatwo zabłąkać się w tej baśni tak samo, jak się pewien chłopiec zabłąkał w lesie czaroǳiejskim.

O północy wszystkie ścieżki i drogi tego ǳiwnego lasu zaczęły ze śmiechem skakać i pląsać i – rozpląsane – uciekały przed chłopcem, ile razy chciał na jedną z nich nastąpić nogą, ażeby po niej wrócić do domu. Trzeba być barǳo uważnym wówczas, kiedy się wchoǳi do czaroǳiejskiego lasu, albo wówczas, kiedy się słucha naprawdę czaroǳiejskiej baśni. Nawet królowie perscy, arabscy i indyjscy natężali swoją królewską uwagę, gdy im opowiadano tę ǳiwną i straszną, i osobliwą, i niepojętą baśń o rumaku zaklętym.

Prosimy więc o ciszę, gdyż oto baśń się zaczyna!Każdemu, kto jest znawcą bajek z tysiąca i jednej nocy, wiadomo od dawna, że w Persji Nowy Rok przypada na wio-

snę. U nas – na zimę, a tam – na wiosnę. Pierwszy ǳień wiosny jest jednocześnie pierwszym dniem roku. Persowie kochają słońce i kwiaty i dlatego też rozpoczynają swój rok wówczas, kiedy na świecie jest dużo słońca i dużo kwiatów. W dniu owym na całej ziemi perskiej odbywa się wielkie święto. To barǳo przyjemnie, kiedy nadchoǳi wielkie święto i ǳieją się rozmaite czary. Trzeba bowiem zauważyć, że w Persji jest wielu rozmaitych czarowników, szczególniej w głównym mieście – stolicy Persji, która się nazywa – Szyraz.

W takim właśnie dniu, na Nowy Rok, w Szyrazie odbywało się wspaniałe święto. Na ogromnym placu przed pała-cem królewskim ustawiono wysoki tron, rzeźbiony ze złota wydobytego niegdyś z Sezamu. Na tym tronie zasiadł sam król w płaszczu purpurowym i w koronie gęsto nabĳanej brylantami. Ciekawi poddani starannie zaǳierali nosy do góry, ażeby zajrzeć w oślepiający blask korony królewskiej. Ale promienie słońca, odbite od brylantów, trafiały im wprost na twarze i przypiekały nosy ciekawie zadarte do góry.

Po bokach tronu stali rycerze i dworzanie, a na przeǳie stali muzykanci nadworni. Muzykanci byli dumni ze swo-ich złotych i tajemniczych instrumentów i z tego, że ich nauczono grać na tych instrumentach rozmaite melodie. Grali tak zawzięcie i tak skocznie, i tak do tańca, że nie tylko wszyscy poddani, ale nawet sam król nie mógł wytrzymać ani usieǳieć na miejscu i z lekka poruszał się na złotym tronie w takt muzyki. Wszyscy się poruszali i nucili półgłosem. Poddani nucili bez słów, a król nucił takie słowa:

– Przepraszam was, moi poddani, za to, że, zamiast nikogo nie słuchać, słucham waszej gry na złotych instrumen-tach i poruszam się w takt waszej muzyki.

Tak nucił król. Tymczasem coraz większe tłumy gromaǳiły się na placu, bo każdy chciał zobaczyć króla, muzykan-tów i Nowy Rok.

Wówczas podchoǳili do króla rozmaici luǳie z rozmaitych krain, żeby się pochwalić magicznymi wynalazkami i czarnoksięskimi odkryciami. Taki był bowiem obyczaj w Persji, że na Nowy Rok pokazywano królowi cuda i ǳiwy, nie-znane dotąd nikomu.

Bolesław Leśmian, Baśń o rumaku zaklętym (fragment)


1. Nowy Rok w Persji wypadał a) jesienią. b) zimą. c) latem. d) wiosną.

(1 p.)2. Złoto, z którego zrobiony był tron królewski, pochodziło a) z dna morza. b) z jaskini perskiej. c) z Sezamu. d) z Szyrazu.

(1 p.)3. Co przynosili ludzie z innych krajów królowi Persji?


a) złoto i brylanty. b) hebanowe meble. c) magiczne wynalazki. d) egzotyczne potrawy.

(1 p.)4. Tekst Bolesława Leśmiana jest przykładem a) mitu. b) baśni.

(1 p.)5. Opisz, jak wygląda witanie Nowego Roku w Persji.

(2 p.)6. Wypisz z tekstu po jednym przykładzie każdej z poznanych części mowy.

(3 p.)7. Określ cechy baśni. Podaj przykład baśni.

(3 p.)8. Zapisz przeczenie nie z dowolnymi wyrazami, będącymi podanymi częściami mowy.

rzeczownik:

przysłówek: (2 p.)

9. Co to jest motyw wędrowny? Podaj przykład.

(3 p.)10. Napisz krótką baśń na dowolny temat.

(10 p.)

Ocena: Suma: /30 p.


Wyobraź sobie, że… — wypowiedź pisemna


– tworzy wypowiedź pisemną na zadany temat. – tematy wypracowań




praca pisemna 90 minut

Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Zapisz na tablicy trzy tematy. Powiedz, by każdy uczeń wybrał jeden z nich i sformułował wypowiedź pisemną. Wyznacz czas na pisanie.

Przykładowe tematy:1. Wyobraź sobie, że zjawia się u ciebie czarodziej i proponuje ci wyruszenie w niezwykłą podróż.

Co mu odpowiesz? Opisz to spotkanie.2. Nasze słowa o nas świadczą – napisz, czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem. Odpowiedź uzasadnij.3. Każdy może pisać wiersze – napisz, czym jest poezja i kim jest poeta.

Faza podsumowująca

4. Po upływie czasu wyznaczonego na pisanie zbierz i oceń prace.

5. Zapytaj dzieci, czy pisanie dłuższej wypowiedzi sprawiło im trudność. Wysłuchaj wszystkich opinii. Zapytaj, który temat podobał im się najbardziej.

6. Zadaj uczniom pracę domową.– Wybierz jeden z tematów podanych na początku lekcji i ponownie rozwiń go w formie pisemnej

(praca dla chętnych).


Rozpoczynamy podróż z Sindbadem


– zna nazwiska wielkich podróżników i odkrywców;– omawia elementy świata przedstawionego;– charakteryzuje bohaterów;– pisze plan wydarzeń;– odczytuje symboliczne znaczenie postaci;– rozpoznaje cechy gatunkowe baśni.


Lekcja 159–160

Przebieg lekcji

Lekcja 161–162



– praca z tekstem– ćwiczeniowa– aktywizująca (zabawa pt. „Palcem po mapie”)




Faza wprowadzająca


2. Zaproponuj uczniom zabawę w podróż „Palcem po mapie”. Przynieś na lekcję globus albo mapę świa-ta i pozwól kilku uczniom wylosować miejsce podróży. Porozmawiajcie o wartości podróżowania.

3. Przedstaw uczniom sylwetki najsłynniejszych podróżników, którzy przyczynili się do odkrycia nowych lądów, plemion, gatunków zwierząt itp.

Edmund Strzelecki – polski geograf, geolog, podróżnik, odbył podróż dookoła świata, prowadził liczne badania geologiczne, meteorologiczne, opisywał życie ludzi oraz faunę i florę odkrywanych terenów. Nazwał najwyższy szczyt Alp Australijskich Górą Kościuszki. Jerzy Kukuczka i Wanda Rutkiewicz – polscy himalaiści, którzy zdobywali najwyższe szczyty w Hima-lajach. Oboje zginęli w trakcie wypraw. Wanda Rutkiewicz była pierwszą Europejką i trzecią kobietą na świecie, która zdobyła Mount Everest.Marek Kamiński – zdobył biegun północny i południowy. Jacek Pałkiewicz – odkrywca źródeł Amazonki. Marco Polo – podróżnik, odbył podróż po Azji i Chinach. Krzysztof Kolumb – podróżnik, który chcąc odkryć nową drogę do Indii, odkrył nowy ląd, Amerykę. Vasco da Gama – opłynął Amerykę, znalazł morską drogę do Indii.Amerigo Vespucci – wiele razy podróżował na nowy ląd, sporządził jego mapę, od jego imienia nazwa-no nowy ląd Ameryką. Ferdynand Magellan – opłynął dookoła Ziemię. Było to dowodem na to, iż Ziemia jest okrągła. James Cook – odkrył wyspy Oceanii i dotarł do Australii. Roald Amundsen – w 1911 r. zdobył biegun południowy.Jurij Gagarin – radziecki kosmonauta, który odbył pierwszą podróż w kosmos. Okrążył Ziemię statkiem Wostok 1 w 1961 roku.Neil Armstrong – jako pierwszy człowiek stanął na Księżycu w 1969 roku.Mirosław Hermaszewski – był pierwszym Polakiem w kosmosie.

4. Poproś uczniów, aby zapisali na kartkach propozycje odpowiedzi na pytanie: Dlaczego ludzie marzą o dalekich podróżach? Następnie opracujcie ranking najrzadszych i najczęstszych odpowiedzi (ćw. w części Podejmij temat, s. 72).


Faza realizacyjna

6. Podziel klasę na trzy grupy i poleć każdej z nich przeczytanie po cichu fragmentu Przygód Sindbada Żeglarza Bolesława Leśmiana (s. 72–77). Powiedz, by uczniowie w grupach postarali się zapamiętać następujące informacje:

I grupa – wiadomości o Sindbadzie, II grupa – wiadomości o wuju Tarabuku, III grupa – wiadomości o Diable Morskim.

Poleć także uczniom, by starali się podczas czytania notować plan wydarzeń.

Przebieg lekcji


7. Po przeczytaniu przez uczniów fragmentu wykonajcie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 1–2, s. 77), które pomogą uporządkować wiedzę o bohaterach powieści oraz wydarzeniach, w których brali udział bohaterowie.

8. Porozmawiajcie o tym, dlaczego Sindbad udał się w podróż (ćw. 3, s. 78). Powiedz uczniom, by wnioski z rozmowy zapisali w formie tabeli w zeszycie.

Sindbad

Cechy charakteru Był ciekawy świata.

Okoliczności, w jakich się znalazł Nie chciał przebywać dłużej z wujem, który roztrwonił rodzinny majątek.Spotkał Diabła Morskiego, który rozbudził w nim chęć do poznawania świata.

9. Powiedz uczniom, aby zastanowili się, kim tak naprawdę był Diabeł Morski. Jak można nazwać postać, która zjawia się w odpowiednim czasie i oferuje dobre rozwiązanie kłopotliwej sytuacji? Proponowane odpowiedzi: dobry duch, opiekun, kurator, rzecznik, wybawca.

10. Porozmawiajcie o świecie przedstawionym w powieści Bolesława Leśmiana (ćw. 5, s. 78).

Elementy świata przedstawionego

Miejsce wydarzeń Dom wuja Tarabuka.

Czas wydarzeń Nieokreślony, po śmierci rodziców Sindbada.

Wydarzenia Wuj Tarabuk gubi swoje wiersze.Zjawia się Diabeł Morski, który nakłania Sindbada dowyruszenia w podróż.

Bohaterowie Wuj Tarabuk, Sindbad (postacie prawdopodobne).Diabeł Morski (postać fantastyczna).

Narrator Sindbad.

11. Poproś uczniów, aby powiedzieli, z jakim utworem kojarzy im się tekst o Sindbadzie ze względu na cechy świata przedstawionego (ćw. 6, s. 78).

Faza podsumowująca

12. Poproś uczniów, aby przypomnieli, czego się dziś nauczyli na lekcji.

13. Przeczytaj dzieciom tekst ciekawostki i powiedz, że postać Sindbada pojawia się w słynnej Księdze tysiąca i jednej nocy (s. 78).

14. Zadaj pracę domową.– Wykonaj ćw. 7, s. 78.– Przeczytaj baśń o Sindbadzie z Księgi tysiąca i jednej nocy. Porównaj treść z utworem Leśmiana.



Ortografia nie jest nam obca – dyktando sprawdzające


– sprawdza poziom wiedzy i umiejętności z zakresu pisowni wyrazów o trudnej ortografii.

– tekst dyktanda




dyktando 45 minut

Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna




Wspaniały senTego wieczora Ania położyła się do łóżka bardzo wcześnie. Chciała poczytać swoje ulubione baśnie. Fantastyczny świat wróżek, olbrzymów i księżniczek tak ją zafascynował, że nie wiadomo kiedy usnęła.Wówczas jakaś baśniowa wróżka zaprosiła ją na dwór królewny Ortografii. Dziewczynka niepewnie przekroczyła progi nie-dostępnego zamczyska. Niezwykle gościnna królewna oprowadziła ją po komnatach swojego dworu. Do każdej prowadziły zawiłe korytarze.W komnacie wróżek Ania ujrzała cudownie kolorowe różdżki i różne przedmioty, którymi czarodziejki tak chętnie i hojnie obdarowywały bohaterów baśni. W innej komnacie dziewczynka oglądała niesamowite stroje baśniowych książąt, królów, krasnoludków i innych postaci. Ale najbardziej zainteresowała ją komnata, w której królewna Ortografia pozwoliła za-mieszkać baśniowym kwiatom, ptakom i zwierzętom. Ten pokój wyglądał jak cudowny ogród, mieniący się barwami tęczy. Rozległy się w nim trele słowików, skowronków. Ku wielkiemu zdziwieniu Ani wszyscy rozmawiali ludzkim głosem. Różany krzaczek zapytał dziewczynkę, czy królewna przyjęła ją równie miło, jak wszystkich swoich przyjaciół. Ania nie zdążyła od-powiedzieć róży. Oszołomiona otworzyła oczy. Pomyślała, że to na pewno dzisiejsze dyktando zaprosiło ją na dwór królewny Ortografii. Gdy otrząsnęła się z niemiłego wrażenia, przyszła jej do głowy pewna myśl: „Ta królewna Ortografia okazała się naprawdę przyjazna i bardzo gościnna”.

Tekst dyktanda za: Przygoda z nauczaniem – uczeniem się. Przewodnik metodyczny dla nauczycieli języka polskiego, kl. 4, część 3, Kielce 2004, MAC EDUKACJA, s. 76.


Faza podsumowująca

6. Zapytaj uczniów, które słowa do napisania okazały się najtrudniejsze, a które – najłatwiejsze.

Lekcja 163

Przebieg lekcji


7. Zadaj uczniom pracę domową.– Zapisz w zeszycie dwa zdania z zapamiętanymi wyrazami, które wystąpiły w tekście dyktanda

i miały trudną ortografię.


Co to jest adaptacja?


– rozumie pojęcia: adaptacja, dialog, monolog, tekst główny, tekst poboczny;

– porównuje tekst adaptacji z dziełem oryginalnym;– dokonuje adaptacji fragmentu tekstu;– przygotowuje słuchowisko radiowe.



– pogadanka– praca z tekstem– ćwiczeniowa




Faza wprowadzająca


2. Zapytaj uczniów, jakie oglądali filmy nakręcone na podstawie książek.

3. Wyjaśnij definicję terminu adaptacja (podręcznik, s. 79).

Adaptacja – 1) przystosowanie utworu literackiego do potrzeb filmu, teatru lub radia, przerobienie go na film, sztukę teatralną lub słuchowisko; 2) film, sztuka teatralna, słuchowisko powstałe na podstawie utworu literackiego.

Autorzy adaptacji dokonują pewnych zmian, np. skracają tekst, tworzą nowe dialogi, wprowadzają nowe postacie, a inne usuwają. Bywa, że zmiany te są bardzo znaczne.

Zaprezentuj uczniom przykłady adaptacji.

Książka Wiliam Szekspir, Hamlet (XVI/XVII w.) Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie (1834)

Adaptacja filmowa Hamlet – dramat filmowy (reż. Franco Zefirelli, 1990)

Pan Tadeusz – film fabularny (reż. Andrzej Wajda, 1999)

Adaptacja teatralna Hamlet – przedstawienie teatralne (tłum. Józef Paszkowski, oprac. tekstu i reż. Maciej Englert; premiera 2012 r.)

Pan Tadeusz – przedstawienie teatralne, Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie (adaptacja, ruch sceniczny i reż. Mikołaj Grabowski, premiera 2016 r.)

Adaptacja radiowa Hamlet – słuchowisko radiowe, Teatr Polskiego Radia (reż. Waldemar Modesto-wicz, emisja 2011 r.)

Pan Tadeusz – radiowa adaptacja poematu, w Programie Drugim Polskiego Radia (reż. Mikołaj Grabowski, emisja 2015 r.)

Lekcja 164–165

Przebieg lekcji


Powiedz, że wiele ciekawych filmów, przedstawień teatralnych, koncertów muzycznych można znaleźć na stronie internetowej Narodowego Instytutu Audiowizualnego - http://www.nina.gov.pl/

Jako ciekawostkę możesz powiedzieć, że słuchowiska radiowe były nazywane przez jednego z polskich literatów, Witolda Hulewicza, teatrem wyobraźni (a taki tytuł nosi rozdział podręcznika).

4. Możesz podać kilka tytułów adaptacji filmowych, z którymi dzieci spotkają się na pewno w przyszłości lub już je znają.

Władca pierścieni (reż. Peter Jackson) – na podstawie trylogii J.R.R. Tolkiena.

Oliver twist (reż. Roman Polański) – na podstawie powieści K. Dickensa.

Opowieści z Narnii: Lew, czarownica i stara szafa (reż. Andrew Adamson) – na podstawie jednej z czę-ści siedmiotomowego cyklu C.S. Lewisa.

Harry Potter (reż. Chris Columbus) – na podstawie siedmiotomowego cyklu J.K. Rowling.

Quo vadis? (reż. Jerzy Kawalerowicz) – na podstawie powieści H. Sienkiewicza.

Ogniem i mieczem (reż. Jerzy Hoffman) na podstawie powieści H. Sienkiewicza.

Powiedz, że jednym z reżyserów, którzy tworzyli adaptacje filmowe był Andrzej Wajda (1926–2016). Pod-stawą wielu jego dzieł były dzieła literackie, np. Popioły, Wesele, Ziemia Obiecana, Panny z Wilka. Za całokształt twórczości otrzymał w 2000 roku Nagrodę Akademii Filmowej – Oscara.


Faza realizacyjna

6. Wyznacz kilku uczniów, którzy przeczytają fragment tekstu Jana Tomasza Pieczątkowskiego z po-działem na role (s. 79–81). Wszyscy uczniowie powinni podczas słuchania zwracać uwagę, czym adaptacja utworu Leśmiana różni się od oryginału.

7. Poproś uczniów, aby porównali tekst adaptacji z utworem Leśmiana (ćw. 1, s. 81). Wspólne wnioski uczniowie zapisują w zeszycie w postaci tabeli, której wzór znajduje się w podręczniku.

Podobieństwa Różnice

treść bohater, wydarzenie wydarzenia obserwuje diabeł morski

sposób organizacji tekstu opowiada Sindbad podział na role

8. Omów z uczniami sens pojawienia się w adaptacji tekstu głównego oraz didaskaliów (ćw. 2, s. 82). Poproś, aby dzieci wskazały je w tekście.

9. Poleć uczniom dokonanie adaptacji fragmentu Przygód Sindbada Żeglarza. Podziel klasę na grupy, wyznacz czas na pracę (ćw. 3, s. 82).

Faza podsumowująca

10. Na koniec lekcji poproś o zaprezentowanie wyników prac poszczególnych grup.

11. Zadaj pracę domową– Wykonajcie ćw. 4, s. 82.– Zaadaptuj fragment ulubionej powieści – zadanie długoterminowe (sprawdzenie np. za dwa ty-

godnie).



Bez nich nie byłoby spektaklu


– zna nazwy zawodów związanych z teatrem;– ustala zakres obowiązków osób pracujących w te-

atrze;– określa cechy i predyspozycje zawodowe osób zwią-

zanych z teatrem;– redaguje pytania do tekstu;– wzbogaca słownictwo związane z pojęciem teatr.



– pogadanka– praca z tekstem– ćwiczeniowa– rozmowa kierowana– aktywizująca (zabawa pt. „Teatr ruchu”)– praca z materiałem ilustracyjnym




Faza wprowadzająca


2. Zapytaj uczniów, czy kiedyś byli w teatrze, jeśli tak, poproś, by opowiedzieli o wrażeniach.

3. Zapytaj uczniów, jakie mają skojarzenia z teatrem – zapisz je w formie mapy myśli, której wzór znajduje się w podręczniku (s. 83). Poleć dzieciom przeczytanie definicji ze s. 83. Możesz wyświetlić przygotowany wcześniej pokaz zdjęć różnych teatrów, aktorów itd. Przydatne strony internetowe do tworzenia prezentacji o teatrze: http://www.instytut-teatralny.pl/http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/aktualnosci.html


Faza realizacyjna

5. Poproś uczniów, by w parach przyjrzeli się ilustracji przedstawiającej ludzi teatru przy pracy (s. 84–85). Następnie poleć, by zapytali siebie nawzajem o wiadomości na temat postaci wybranej z obrazka (ostatnie ćw. z części Podejmij temat s. 83).

DYREKTOR TEATRU Organizuje pracę całego teatru, współpracuje z innymi teatrami, odpowiada za kontakty z mediami, poszukuje sponsorów itp.

DYREKTOR ARTYSTYCZNY Ustala repertuar, zatrudnia reżyserów, aktorów, kompozytorów, scenografów.

REŻYSERWspólnie z dyrektorem artystycznym ustala obsadę sztuki, tworzy projekt przedstawienia. Kieruje pracą aktorów, organizuje i prowadzi próby. Na początku są to tzw. próby czytane (przy stole), a póź-niej – sceniczne, podczas których reżyser ćwiczy z aktorami ruch, elementy gry scenicznej.

Lekcja 166–167

Przebieg lekcji


AKTORWciela się w rolę bohatera przedstawienia. Wygłasza kwestie z pamięci. Należy pamiętać, że spek-takle odbywają się na żywo, więc nie ma możliwości poprawienia montażem (jak w filmie) niedosko-nałości dykcji, intonacji itp.

SUFLERPodpowiada aktorom, gdy zdarzy im się zapomnieć fragment tekstu.

SCENOGRAFDecyduje o wyglądzie dekoracji, kostiumów i rekwizytów. Jego projekty są realizowane w wielu teatralnych pracowniach: malarskiej, krawieckiej, stolarskiej, lalkarskiej. Nad montażem dekoracji czuwa brygadier sceny, prawa ręka scenografa, kieruje grupą elektryków, stolarzy i pracowników fizycznych.

CHOREOGRAFOdpowiada za stworzenie tanecznych układów scenicznych.

INSPICJENTJest prawą ręką reżysera, decyduje o rozpoczęciu przedstawienia. Współpracuje z reżyserem oświetlenia i akustykiem. Powiadamia aktorów czekających w garderobach, kiedy mają wejścia na scenę. Pracuje w tzw. kabinie inspicjenta, pełnej monitorów i mikrofonów, która znajduje się blisko sceny.

GARDEROBIANAOdpowiada za stroje, pomaga w utrzymaniu ich w czystości. Pomaga aktorom zakładać kostiumy, czasem bardzo skomplikowane.

PLASTYCY, STOLARZEWykonują potrzebne do przedstawień dekoracje, rekwizyty, lalki itd.

KRAWCOWE, SZEWCY, MODYSTKISzyją stroje według dostarczonych im projektów. Odpowiadają za ostateczny kształt kostiumu.

Możesz zadać wszystkim uczniom pytania (te z gwiazdką są trudniejsze, odwołują się do szerszej wie-dzy). Chętne osoby zgłaszają się przez podniesienie ręki.

1. Kto organizuje pracę całego teatru? (dyrektor)2. Kto zatrudnia reżysera i aktorów? (dyrektor artystyczny)3. Kto organizuje próby i kieruje pracą aktorów? (reżyser)4. Kto występuje na scenie i wciela się w różne role? (aktor)5. Kto podpowiada aktorom, gdy zapomną tekstu? (sufler)6. Kto decyduje o wyglądzie dekoracji, kostiumów i rekwizytów? (scenograf)7. Kto czuwa nad montażem dekoracji na scenie? (brygadier sceny)8. Kto tworzy układy ruchu na scenie? (choreograf)9. Kto jest prawą ręką reżysera? (inspicjent)10*. Kto odpowiada za oświetlenie? (oświetleniowiec)11*. Kto odpowiada za dźwięk? (akustyk)12. Kto dba o kostiumy aktorów? (garderobiana)13. Kto wykonuje dekoracje, rekwizyty? (plastyk, stolarz)14. Kto szyje stroje dla aktorów? (krawiec)15. Kto wykonuje obuwie dla aktorów? (szewc)16*. Kto wykonuje kapelusze dla aktorek? (modystka)

6. Porozmawiajcie o zawodach związanych z teatrem. Pozwól uczniom powiedzieć, który z nich wydaje się im najciekawszy (ćw. 1, s. 86).

7. Poleć uczniom, by wykonali kolejne ćwiczenia z podręcznika (ćw. 2–3, s. 86). Uczniowie ustalają zakres obowiązków dla reżysera, aktora, scenografa, kostiumologa przy pracy nad adaptacją opowieści o Sindbadzie. Wskazują również cechy osób, które mogą wykonywać wybrane zawody związane z teatrem.

8. Przyjrzyjcie się materiałowi ilustracyjnemu umieszczonemu w podręczniku, w części Link do wiedzy (s. 87). Porozmawiajcie na ten temat. W wypowiedzi uczniów powinny pojawić się terminy: scena, widownia, kurtyna, kuluar, balkon, oświetlenie, maska, budynek klasyczny, budynek nowoczesny, aktorzy, stroje, charakteryzacja, reżyser, scenograf itd.

Faza podsumowująca

9. Poleć uczniom wykonanie ćwiczenia 4 (s. 86).


10. Na koniec dla rozluźnienienia zaproponuj uczniom zabawę pt. „Teatr ruchu”– wybierz siedmioro chętnych dzieci. Jedna osoba będzie reżyserem ruchu, a pozostałych sześć – aktorami. Reżyser wy-stawia dłoń spodem do twarzy aktorów, a następnie porusza nią w dowolnym kierunku (w górę, dół, na boki) i z dowolną, zmienną prędkością (wolno, szybko). Zadaniem aktorów jest wpatrywanie się w dłoń i podążanie za nią całym ciałem, a zwłaszcza głową.

Po skończonej zabawie zapytaj dzieci o ich odczucia – jakie wrażenia miała osoba, która była reżyse-rem, a jakie – aktorzy?

11. Zadaj uczniom pracę domową:– Wyobraź sobie, że jesteś dziennikarzem i przeprowadzasz wywiad z aktorem. Napisz imię i nazwisko

tej osoby oraz pytania, które chcesz jej zadać.– Wykonaj drugie ćwiczenie z części Podejmij temat (s. 83).


Co słychać, a co widać?


– zna pojęcia głoska i litera;– odróżnia głoskę od litery, samogłoskę od spółgłoski;– poznaje elementy historii pisma;– wyraźnie artykułuje głoski.


– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, kl. 4, s. 48–49





Faza wprowadzająca


2. Rozdaj uczniom kartę pracy z ćwiczeniem. Urządźcie klasowy konkurs na szybkie i bezbłędne przeczytanie powstałego hasła (W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie).

3. Poproś uczniów o wykonanie ćwiczeń z podręcznika z części Podejmij temat (s. 88), które polegają na czytaniu trudnych w wymowie zdań oraz układaniu wyrazów z podanych liter.


Faza realizacyjna

5. Powiedz uczniom, by wykonali ćwiczenia z podręcznika (ćw. 1–2, s. 89).

6. Wytłumacz definicje głoski i litery. LITERA – piszemy ją i widzimy, np. d-z-w-o-n (5 liter).GŁOSKA – mówimy ją i słyszymy, np. dz-w-o-n (4 głoski)

Poproś uczniów, aby policzyli, ile jest głosek, a ile – liter w haśle z karty pracy.

Lekcja 168

Przebieg lekcji


7. Powiedz, by uczniowie zapisali w zeszycie polski alfabet i zaznaczyli w nim samogłoski i spółgłoski, a także, by zapisali wszystkie dwuznaki.

8. Poleć uczniom wykonanie kolejnego ćwiczenia z podręcznika (ćw. 3, s. 89), które polega na dopisaniu do podanych wyrazów innych, różniących się tylko jedną głoską.

9. Wskaż ucznia, który przeczyta informacje zawarte w polu Więcej na temat (s. 89). Porozmawiajcie o różnych alfabetach.


Faza podsumowująca

11. Poleć uczniom rozwiązanie krzyżówki z załącznika.

12. Poproś uczniów, aby powiedzieli, czego się dziś nauczyli na lekcji.

13. Zadaj pracę domową.– Policz głoski i litery w podanych wyrazach: wrzosowisko, kasztelan, żółw, szczygieł, mortadela,

czkawka, chwast.– Przynieś na następną lekcję lusterko.


Załączniki

Wykreśl wszystkie litery tworzące wyraz KOŃ i odczytaj hasło.

KOWŃSOKZKKCOŃZOŃEKBKKROZŃOEOSKZKYOKNKOIŃOEOKCŃHKROZŃĄKKSOZOCKOZŃBKRKOZŃOMKIKOWOOTKRKKZŃCŃIKNOIKE

Kurtyna w górę


– rozpoznaje tekst reklamowy i analizuje jego funkcję;– potrafi odczytywać informacje zawarte na plakatach;– zna pojęcie recenzja;– objaśnia znaczenie dosłowne i przenośne w pozna-

nych tekstach;– pisze zaproszenie.







Lekcja 169–170


Faza wprowadzająca


2. Poproś uczniów, aby przypomnieli, jakie informacje powinny się znaleźć na zaproszeniu. Powiedz, że pewnym rodzajem zaproszenia są plakaty i afisze teatralne (zapraszają na jakieś wydarzenie, infor-mują o nim, a także go reklamują).


Faza realizacyjna

4. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z części podejmij temat (s. 90). Uczniowie wypowiadają się na temat afiszy teatralnych. Wskazują szczegółowe informacje dotyczące spektakli.

5. Wskaż uczniów, którzy przeczytają na głos teksty zamieszczone w podręczniku odnoszące się do scenicznych adaptacji utworu Bolesława Leśmiana pt. Przygody Sindbada Żeglarza (s. 91–92).

6. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń znajdujących się w podręczniku (ćw. 1–6, s. 93). Zwróć szczególną uwagę na definicję recenzji. Powiedz uczniom, czym charakteryzuje się taki tekst.

Faza podsumowująca


8. Zadaj dzieciom pracę domową.– Napisz recenzję ulubionej książki lub filmu. – Wykonaj ćw. 8, s. 93.


Sprawdzamy naszą wiedzę z gramatyki


– opanował treści z gramatyki przewidziane w podsta-wie programowej.

– karta pracy


– sprawdzająca – indywidualna– zbiorowa– grupowa



Faza wprowadzająca



Przebieg lekcji

Lekcja 171

Przebieg lekcji


Faza realizacyjna

3. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z karty pracy.

Faza podsumowująca

4. Na zakończenie sprawdźcie wspólnie poprawność wykonanych ćwiczeń.

5. Zadaj uczniom prace domową.– Napisz dwa zdania złożone z wyrazami: kolarz, marzycielka.


Załączniki

Karta pracy1. Wpisz do tabeli podane czasowniki w odpowiedniej formie.

Czas przeszły Czas przyszły

być ja my

trzymać ty wy

myć on oni

włączać ono one

2. Zamień formy osobowe czasowników na bezokoliczniki.

stała – szło –

robiliśmy – posadzą –

obetniesz – czesałam –

3. Określ rodzaj gramatyczny podanych rzeczowników.

szklanka – koleżanka –

poeta – żyrandol –

kowadło – źrebię –

4. Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej wyrażenia: czerwony długopis, nowa pralka, duże okno. Jeśli braknie ci miejsca, odmianę zapisz w zeszycie.


M. (kto? co? np. jest)

D. (kogo? czego? np. nie ma)

C. (komu? czemu? np. się przyglądam)

B. (kogo? co? np. widzę)

N. (z kim? z czym? np. idę)

Ms. (o kim? o czym? np. mówię)

W. (hej!)


5. Utwórz przymiotniki od podanych rzeczowników.

czerwień – mosiądz –

krew – gardło –

6. Dopisz do podanych czasowników po dwa przysłówki.

krzyczeć – wierzyć –

sięgać – kopać –

7. Utwórz przysłówki od podanych przymiotników.

zielony – smutny –

soczysty – szeleszczący –

8. Wpisz podane liczebniki do odpowiedniej rubryki. dwa, ósmy, siedemnaście, czternasty, setne, osiemdziesiąt trzy, dziesiąta, pięćdziesiąt pięć

Liczebniki główne Liczebniki porządkowe

9. Zapisz po trzy przykłady podanych zaimków.

rzeczowne przymiotne przysłowne liczebne

10. Ułóż zdania z podanymi przyimkami.

od, tam, nad, zza

11. Podkreśl w zdaniach podmioty (jedną linią) oraz orzeczenia (dwiema liniami).

Agata ugotowała obiad.

Pszczoły pokonują setki kilometrów w poszukiwaniu nektaru.

Tata wbija gwoździe w deskę.

Dziecko się zapatrzyło na mamę i upadło.

Kondycja polskiej zawodniczki była znakomita.

W kawiarni zamówię sok z czarnej porzeczki.

Pożyczysz mi zieloną kredkę?


12. Ułóż zdania z podanymi spójnikami.

i, albo, czyli, jeśli

Co może grać w teatrze


– zna pojęcie rekwizyt;– opracowuje drzewko wyrazowe rodziny wyrazu

rekwizyt;– wypowiada się na temat przeczytanego tekstu;– wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost

i pośrednio;– rozwija wyobraźnię.



– praca z tekstem– praca z materiałem ilustracyjnym– metoda ćwiczeniowa– aktywizująca (zabawa pt. „Ożywiamy przedmioty”




Faza wprowadzająca


2. Zapytaj uczniów, co jest warte uwagi na scenie teatru (aktorzy, scenografia, oświetlenie, rekwizyty).

3. Poproś uczniów, aby obejrzeli zdjęcia zamieszczone w podręczniku (s. 94) i powiedzieli, jaką rolę od-grywają przedmioty, które towarzyszą aktorom. Podaj uczniom definicję rekwizytu.

4. Podaj temat lekcji i wskaż cele lekcji.

Faza realizacyjna

5. Wskaż ucznia, który przeczyta na głos wiersz Joanny Kulmowej pt. Po co jest teatr z podręcznika (s. 94).

6. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (ćw. 1–6, s. 95).

Lekcja 172

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

7. Poproś uczniów, aby powiedzieli, czego się dowiedzieli na lekcji.

8. Na koniec lekcji zaproponuj zabawę pt. „Ożywiamy przedmioty”. Podziel klasę na grupy i każdej wręcz jakiś przedmiot. Poproś, aby uczniowie wymyślili role teatralne dla swoich rekwizytów. Wybra-nym osobom poleć, by opowiedziały o wynikach pracy ich grupy. Przykładowe przedmioty: gazeta, gumowa rękawiczka, rolka po ręczniku papierowym, plastikowa butelka.

9. Możesz powiedzieć o recyklingu i możliwości przetwarzania przedmiotów, by zyskały drugie życie.

10. Zadaj uczniom pracę domową.– Wykonaj w domu jakiś rekwizyt z materiałów recyklingowych. Opisz, czym może się stać ten na

nowo ożywiony przedmiot.– Ułóż krzyżówkę, w której hasłem będzie wyraz: rekwizyt.


Inna pisownia i inna wymowa tych samych wyrazów


– zauważa różnicę w wymowie i pisowni wyrazów zawierających spółgłoski twarde;

– zna dwie funkcje głoski i w wymowie;– redaguje notatkę.


– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, kl. 4, s. 50–51


– pogadanka– metoda ćwiczeniowa




Faza wprowadzająca


2. Zapisz na tablicy dwa wyrazy: kot i kod. Wskaż ucznia, który je głośno przeczyta, a następnie powie, jaka jest różnica w ich znaczeniu. Poleć uczniom, by odmienili oba wyrazy przez przypadki, a następ-nie podkreślili t i d. Zapytaj, w jaki sposób sprawdzać pisownię podobnych słów.

3. Następnie powiedz głośno wyraz rekwizyt i zapytaj, jakie głoski usłyszeli w drugiej sylabie.


Faza realizacyjna

5. Wskaż ucznia, który przeczyta na głos informację zamieszczoną w części Podejmij temat na s. 96.

6. Wykonajcie wspólnie ćwiczenia z podręcznika (ćw. 1–4, s. 96–97).

7. Zapoznaj uczniów z informacją o funkcjach głoski i (s. 97). Poleć uczniom wykonanie ćw. 5, 6, s. 97.

8. Poproś uczniów o wykonanie wybranych ćwiczeń z zeszytu ćwiczeń (s. 50–51).

Lekcja 173

Przebieg lekcji


Faza podsumowująca

9. Poproś uczniów o napisanie notatki do zeszytu o tym, czego się nauczyli na lekcji. Notatka powinna zawierać odpowiednie przykłady potwierdzające poznane zasady wymowy niektórych głosek.

10. Na zakończenie poleć uczniom wykonanie ćwiczenia z gwiazdką (s. 97).11. Zadaj uczniom pracę domową.

– Wybierz dowolne dwa wyrazy poznane na lekcji i ułóż z nimi zdania. Postaraj się, by wyrazy były w innych formach niż mianownik.

– Dokończ wykonywanie ćwiczeń w zeszycie ćwiczeń.


Powtórzenie wiadomości o głoskach i literach oraz o pisowni wyrazów o trudnej ortografii


– opanował treści przewidziane w podstawie progra-mowej.

– Piotr Zbróg, Język polski. Zeszyt ćwiczeń, kl. 4, cz. 2, s. 52–53, 73–74


– sprawdzająca – indywidualna– zbiorowa



Faza wprowadzająca


2. Podaj temat lekcji i wskaż cele lekcji.

Faza realizacyjna

3. Poproś uczniów, aby przypomnieli, czym są głoski i litery, jak zapisywać wyrazy, których wymowa i pisownia są różne.

4. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z części Sprawdź się! w zeszycie ćwiczeń (s. 52–53).5. Poproś uczniów, aby przypomnieli zasady pisowni wyrazów o trudnej ortografii z: rz, ż, ó, u, ch, ą, ę

oraz przeczeniem nie. 6. Poleć uczniom wykonanie ćwiczeń z części Sprawdź się! w zeszycie ćwiczeń (s. 73–74).7. Wspólnie sprawdźcie poprawność wykonania wszystkich ćwiczeń.

Faza podsumowująca

8. Poleć uczniom, by zsumowali punkty uzyskane na dzisiejszej lekcji, a następnie sprawdzili w zeszycie ćwiczeń, jaki medal należy im się za uzyskaną liczbę punktów.

9. Zadaj uczniom prace domową.– Poleć uczniom, by wycięli medale w odpowiednim kolorze i przykleili w zeszycie ćwiczeń pod od-

powiednią nazwą działu na s. 102.


Lekcja 174

Przebieg lekcji


Powtórzenie wiadomości z działu 3 W teatrze wyobraźni


– utrwala treści z działu 3 W teatrze wyobraźni. – Piotr Zbróg, Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4, cz. 2, s. 98–99


– metoda ćwiczeniowa – indywidualna– zbiorowa



Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna

3. Przebieg lekcji zgodny z kolejnością ćwiczeń zamieszczonych w podręczniku (s. 98–99). Najpierw wspólnie z uczniami wytłumaczcie wyszczególnione pojęcia, a następnie zapoznajcie się z fragmen-tem tekstu i wykonajcie ćwiczenia, które się pod nim znajdują.

4. Poproś, aby każdy uczeń indywidualnie wykonał polecenie opatrzone ikoną pytanie do zdjęć (s. 99). Daj uczniom chwilę na zastanowienie i zanotowanie odpowiedzi w zeszycie. Następnie poproś kilku chętnych uczniów o odczytanie swoich odpowiedzi.


Propozycje ćwiczeń powtórzeniowych:A. Co to jest głoska? Co to jest litera?B. Co to jest teatr? Kto pracuje w teatrze?C. Czym jest adaptacja? Podaj przykłady adaptacji.D. Co powinien zawierać afisz teatralny?

Faza podsumowująca




Lekcja 175

Przebieg lekcji


Sprawdzian wiadomości i umiejętności z działu 3 W teatrze wyobraźni


– opanował treści z działu 3 W teatrze wyobraźni. – karta pracy ze sprawdzianem


– metoda sprawdzająca – indywidualna



Faza wprowadzająca



Faza realizacyjna


Faza podsumowująca

4. Po upływie czasu wyznaczonego na pisanie sprawdzianu zbierz i oceń karty pracy. Zapytaj uczniów, która część sprawdzianu okazała się najłatwiejsza, a która – najtrudniejsza.




Lekcja 176

Przebieg lekcji


Załączniki




Żył sobie niegdyś barǳo złośliwy czaroǳiej. Całą jego przyjemnością było dokuczać luǳiom, czynić źle, ze wszyst-kiego się wyśmiewać i każdą rzecz przedstawiać z najgorszej strony.

Wymyślił wreszcie i zrobił takie sztuczne zwierciadło, iż wszystkie rzeczy piękne i dobre wyglądały w nim szkaradnie, a nawet śmiesznie, ponieważ były wykrzywione, zamazane, niewyraźne – za to złe rzeczy widać w nim było doskonale.

Tym sposobem cały świat w tym zwierciadle był brzydki i zły, a nic na nim nie było pięknego. Czaroǳiej klaskał w dłonie i śmiał się ze swego figla, a źli jego uczniowie porwali zwierciadło i biegali z nim wszęǳie, podstawiając je luǳiom znienacka przed oczy i cieszyli się, i śmiali, kiedy przerażony człowiek zasłaniał oczy ręką; a potem nieraz sam nie wieǳiał, który świat jest prawǳiwy: czy ten, który ogląda co ǳień, czy tamten, który ujrzał w zaklętym zwierciadle?

I tacy luǳie byli barǳo nieszczęśliwi, a było ich coraz więcej.Cieszył się zły czaroǳiej, ale to mu nie wystarczało. Uczniowie jego postanowili zanieść zwierciadło aż do nieba.

[...] Barǳo im było trudno, a jeszcze z tak ciężkim zwierciadłem – zaledwie mogli utrzymać je w rękach… O, daleko do nieba! Aż im pot okrył czoła, a ręce drżeć zaczęły. Wtem, trrrach! I ciężkie lustro z takiej wysokości brzdęk aż na ziemię!

Naturalnie w mgnieniu oka rozprysnęło się na miliony, miliony drobnych szczątków, na nieskończoną ilość cza-roǳiejskiego pyłku, który rozleciał się na wszystkie strony. Ale to właśnie było najgorsze nieszczęście!

Zamiast jednego lustra, były ich teraz miliony; rozproszyły się wszęǳie, a w każdym najmniejszym kawałeczku, choćby drobnym jak ziarnko piasku, widać było świat cały szkaradny, śmieszny, wykrzywiony. Jeżeli taki proszek wpadł komu do oka, to człowiek ten wszystko już wiǳiał zmienione i nie mógł dostrzec koło siebie nic dobrego, nic pięknego! Za to najgorsze rzeczy wiǳiał jasno i wyraźnie, więc wszystko złem było dla niego.

Gorzej jeszcze, jeżeli okruszyna lustra wpadła komu do serca. Nieszczęśliwy tracił uczucie: serce jego stawało się kawałkiem lodu, nikogo kochać nie mógł, wszyscy byli dla niego obcy, obojętni.

Z większych kawałków porobiono szyby, z innych szkła do okularów, a mnóstwo jeszcze krążyło w powietrzu – wiatr je roznosił wciąż dalej i dalej, i naturalnie coraz więcej luǳi stawało się nieszczęśliwymi kalekami. [...]

Razu jednego ǳieci sieǳiały w ogródku i oglądały barǳo ładną książkę z obrazkami, w której były malowane ptaki i zwierzęta. Na wieżowym zegarze zaczęła bić piąta.

– Aj! – zawołał Kaj nagle. – Coś mnie ukłuło w serce! Coś mi do oka wpadło! – Może ukłuł cię kolec róży? – rzekła troskliwie Gerda. – Czekaj, zobaczę, co ci wpadło w oko! Nic – nic nie ma.– Pewno już wyleciało – rzekł Kaj niecierpliwie i odsunął się od ǳiewczynki.Niestety, nie wyleciało. Był to właśnie drobniutki pyłek stłuczonego zwierciadła czaroǳieja; utkwił mu w oku i zmie-

nił świat cały, nie pozwalając wiǳieć na nim nic pięknego, nic dobrego. A co gorsza, pyłek taki wpadł mu w serce, które nagle stało się zimne i twarde, przestało czuć i kochać.

Hans Christian Andersen, Królowa śniegu (fragment), tłum. Cecylia Niewiadomska


1. Złośliwy czarodziej stworzył w swojej pracownia) eliksir młodości. b) czarodziejski kielich. c) magiczny pył. d) sztuczne zwierciadło.

(1 p.)2. Ten, komu okruch lustra wpadł do serca,

a) umierał. b) przestawał widzieć i słyszeć. c) przestawał mówić. d) przestawał kochać.


(1 p.)3. Co się stało Kajowi?

a) Skaleczył się odłamkiem zwierciadła. b) Pokłócił się z Gerdą. c) Okruch zwierciadła wpadł mu do oka. d) Ukłuł go kolec róży.

(1 p.)4. Historia o zwierciadle opowiedziana jest przez

a) narratora w 3. osobie. b) narratora w 1. osobie.

(1 p.)5. Opisz, na czym polegała tragedia osoby, której wpadł do serca kawałek zwierciadła.

(2 p.)6. Na podstawie tekstu napisz, co to znaczy tracić uczucie.

(3 p.)7. Wypisz z tekstu 10 wyrazów i napisz, ile każdy z nich ma liter, a ile – głosek.

(3 p.)8. Napisz, co to jest adaptacja. Podaj przykład.

(3 p.)9. Wymień i opisz wszystkie funkcje głoski i. Do każdego opisu podaj przykład.

(5 p.)10. Napisz, jaki zawód związany z teatrem chciałbyś wykonywać.

(10 p.)

Ocena: Suma: /30 p.




Żył sobie niegdyś barǳo złośliwy czaroǳiej. Całą jego przyjemnością było dokuczać luǳiom, czynić źle, ze wszyst-kiego się wyśmiewać i każdą rzecz przedstawiać z najgorszej strony.

Wymyślił wreszcie i zrobił takie sztuczne zwierciadło, iż wszystkie rzeczy piękne i dobre wyglądały w nim szkaradnie, a nawet śmiesznie, ponieważ były wykrzywione, zamazane, niewyraźne – za to złe rzeczy widać w nim było doskonale.

Tym sposobem cały świat w tym zwierciadle był brzydki i zły, a nic na nim nie było pięknego. Czaroǳiej klaskał w dłonie i śmiał się ze swego figla, a źli jego uczniowie porwali zwierciadło i biegali z nim wszęǳie, podstawiając je luǳiom znienacka przed oczy i cieszyli się, i śmiali, kiedy przerażony człowiek zasłaniał oczy ręką; a potem nieraz sam nie wieǳiał, który świat jest prawǳiwy: czy ten, który ogląda co ǳień, czy tamten, który ujrzał w zaklętym zwierciadle?

I tacy luǳie byli barǳo nieszczęśliwi, a było ich coraz więcej.Cieszył się zły czaroǳiej, ale to mu nie wystarczało. Uczniowie jego postanowili zanieść zwierciadło aż do nieba.

[...] Barǳo im było trudno, a jeszcze z tak ciężkim zwierciadłem – zaledwie mogli utrzymać je w rękach… O, daleko do nieba! Aż im pot okrył czoła, a ręce drżeć zaczęły. Wtem, trrrach! I ciężkie lustro z takiej wysokości brzdęk aż na ziemię!

Naturalnie w mgnieniu oka rozprysnęło się na miliony, miliony drobnych szczątków, na nieskończoną ilość cza-roǳiejskiego pyłku, który rozleciał się na wszystkie strony. Ale to właśnie było najgorsze nieszczęście!

Zamiast jednego lustra, były ich teraz miliony; rozproszyły się wszęǳie, a w każdym najmniejszym kawałeczku, choćby drobnym jak ziarnko piasku, widać było świat cały szkaradny, śmieszny, wykrzywiony. Jeżeli taki proszek wpadł komu do oka, to człowiek ten wszystko już wiǳiał zmienione i nie mógł dostrzec koło siebie nic dobrego, nic pięknego! Za to najgorsze rzeczy wiǳiał jasno i wyraźnie, więc wszystko złem było dla niego.

Gorzej jeszcze, jeżeli okruszyna lustra wpadła komu do serca. Nieszczęśliwy tracił uczucie: serce jego stawało się kawałkiem lodu, nikogo kochać nie mógł, wszyscy byli dla niego obcy, obojętni.

Z większych kawałków porobiono szyby, z innych szkła do okularów, a mnóstwo jeszcze krążyło w powietrzu – wiatr je roznosił wciąż dalej i dalej, i naturalnie coraz więcej luǳi stawało się nieszczęśliwymi kalekami. [...]

Razu jednego ǳieci sieǳiały w ogródku i oglądały barǳo ładną książkę z obrazkami, w której były malowane ptaki i zwierzęta. Na wieżowym zegarze zaczęła bić piąta.

– Aj! – zawołał Kaj nagle. – Coś mnie ukłuło w serce! Coś mi do oka wpadło! – Może ukłuł cię kolec róży? – rzekła troskliwie Gerda. – Czekaj, zobaczę, co ci wpadło w oko! Nic – nic nie ma.– Pewno już wyleciało – rzekł Kaj niecierpliwie i odsunął się od ǳiewczynki.Niestety, nie wyleciało. Był to właśnie drobniutki pyłek stłuczonego zwierciadła czaroǳieja; utkwił mu w oku i zmie-

nił świat cały, nie pozwalając wiǳieć na nim nic pięknego, nic dobrego. A co gorsza, pyłek taki wpadł mu w serce, które nagle stało się zimne i twarde, przestało czuć i kochać.

Hans Christian Andersen, Królowa śniegu (fragment), tłum. Cecylia Niewiadomska


1. Zwierciadło zostało stworzone przeza) niegrzecznych uczniów czarnoksiężnika. b) tajemniczego czarnoksiężnika. c) złośliwego czarodzieja. d) Kaja i Gerdę.

(1 p.)2. Przestawał kochać ten człowiek, któremu

a) nie udało się zdobyć ani jednego kawałka zwierciadła. b) przez chwilę udało się zajrzeć w zwierciadło. c) okruch zwierciadła wpadł do oka. d) okruch zwierciadła wpadł do serca.

(1 p.)

3. Komu wpadł do oka okruch zwierciadła?a) Czarodziejowi. b) Kajowi. c) Gerdzie. d) Nie wpadł nikomu.

(1 p.)4. Historia o zwierciadle opowiedziana jest przez

a) narratora w 3. osobie. b) narratora w 1. osobie.

(1 p.)5. Opisz, co czuła Gerda po utracie brata.

(2 p.)6. Na podstawie tekstu napisz, co to znaczy tracić uczucie.

(3 p.)7. Wypisz z tekstu 10 wyrazów i napisz, ile każdy z nich ma liter, a ile – głosek.

(3 p.)8. Napisz, co to jest rekwizyt. Podaj przykład.

(3 p.)9. Wymień i opisz wszystkie funkcje głoski i. Do każdego opisu podaj przykład.

(5 p.)10. Napisz, jaki zawód związany z teatrem chciałbyś wykonywać.

(10 p.)

Ocena: Suma: /30

Wakacyjna przygoda z czytaniem


– wypowiada się na temat przeczytanych książek;– tworzy listę książek do przeczytania w wakacje;– odgaduje imiona bohaterów literackich.

– ryza papieru ksero


– rozmowa kierowana– aktywizująca (zabawa pt. „Jakim bohaterem literac-

kim jestem?”)




Faza wprowadzająca

1. Powitaj uczniów, sprawdź obecności oraz pracę domową.


Faza realizacyjna

3. Porozmawiajcie o tym, które teksty poznane na lekcjach języka polskiego w klasie 4 były najbardziej interesujące, które wzbudziły najwięcej emocji, skłoniły do refleksji.

4. Podziel uczniów na cztery grupy. Każda z nich ma za zadanie podać trzy tytuły książek, które, ich zda-niem, warto przeczytać w wakacje. Po skończonej pracy grupy zapisują tytuły na tablicy. Następnie dopisz do tej listy pozycje, takie jak np.: Astrid Lindgren Dzieci z Bullerbyn, Hanna Ożogowska Przy-gody Scyzoryka, Eleanor H. Porter Pollyanna, Tove Jansson Opowiadania z Doliny Muminków, Lewis Caroll Alicja w Krainie Czarów.

5. Rozdaj każdemu uczniowi kartkę A4. Poproś, by uczniowie przepisali na kartki tytuły z tablicy, two-rząc listę książek do przeczytania w wakacje. Mogą to zrobić w różnej formie, np. tabeli, mapy myśli, osi czasu. Poleć uczniom, by tak przygotowane listy zabrali do domów i powiesili w widocznym miej-scu. Jeśli uda im się przeczytać którąś z książek, wtedy podkreślają tytuł lub odznaczają go w inny sposób. Zachęć uczniów do tego, by po przeczytaniu jakiejś książki, napisali kilka zdań o niej, czy im się podobała, czego dotyczyła, jakie wrażenia wzbudziła.

Faza podsumowująca

6. Na koniec lekcji zaproponuj zabawę pt. „Jakim bohaterem literackim jestem?”, która polega na od-gadywaniu przez uczniów postaci literackich. Za pomocą pantomimy tworzenia rysunków na tablicy lub prezentowania krótkiego opisu słownego staraj się jak najlepiej przedstawić wybranego boha-tera. Np. Pan Kleks (Jestem profesorem w niezwykłej szkole, moje lekcje podobają się wszystkim uczniom, szczególnie te z przędzenia liter.); zajączek z bajki Krasickiego (Myślałem, że mam mnóstwo przyja-ciół, ale gdy pojawiło się niebezpieczeństwo, okazało się, że zostałem sam. Uciekałem, ile sił, ale psy okazały się szybsze).

7. Pożegnaj uczniów i życz im udanych wakacji.

Lekcja 177

Przebieg lekcji

265

Notatki:

Plan pracy opracowano na podstawie publikacji:

– Piotr Zbróg Język polski. Podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego, klasa 4;

– Piotr Zbróg Język polski. Zeszyt ćwiczeń, klasa 4.

Plan pracy obejmuje 177 jednostek lekcyjnych (wszystkie tematy z podręcznika, lekcje powtórzeniowe, sprawdzające, dyktanda, wypracowania, lekcje poświęcone omówieniu lektur obowiązkowych i uzu-pełniających oraz inne, dodatkowe, z których nauczyciel może korzystać według uznania).

Publikacja zawiera scenariusze lekcji do wszystkich jednostek uwzględnionych w planie pracy oraz niezbędne załączniki (karty pracy).

Język polski 4 - old.mac.pl · z rz Podręcznik, cz. 1, dz. 1 ... kształcenie językowe – zna...

Documents

Transcript of Język polski 4 - old.mac.pl · z rz Podręcznik, cz. 1, dz. 1 ... kształcenie językowe – zna...