Program nauczania - old.mac.pl · I. Cywilizacje starożytne. Uczeń: 1. porównuje koczowniczy...

Barbara Walkowicz

Program

nauczania historii w klasach 4–8 szkoły

podstawowej

Warszawa 2017

2

Barbara Walkowicz

Program

nauczania

historii w klasach 4–8 szkoły podstawowej

Spis treści

1. Podstawa prawna ................................................................................................................ 3

2. Ogólna charakterystyka programu nauczania ..................................................................... 3

3. Fragment podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej

(dotyczący przedmiotu historia) ............................................................................................. 4

4. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania ........................................................ 17

5. Zakładane osiągnięcia ucznia ........................................................................................... 21

6. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia ............................... 38

7. Rozkład materiału w klasach 4–8 ..................................................................................... 40

8. Bibliografia ....................................................................................................................... 65

3

1. Podstawa prawna Na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 lit. a, b, e, f i h ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo

oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59) oraz Rozporządzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej

z dn. 14 lutego 2017 r., w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz

podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów

z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia

ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej

przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej; załącznik nr 2.

2. Ogólna charakterystyka programu nauczania

Nauczanie historii w szkole podstawowej ma na celu zaszczepienie w uczniach

zainteresowania przeszłością oraz pomaganie w zrozumieniu zjawisk współczesnych.

Uczniowie szkoły podstawowej przechodzą metamorfozę od dziecka, które żyje

jeszcze w świecie fantazji do bardzo krytycznego wobec świata nastolatka. Program, poprzez

uwzględnienie możliwości poznawczych i emocjonalnych uczniów w tym wieku, pomaga

poznać dzieje rodziny, regionu i kraju oraz historię powszechną, a także poznać i zrozumieć

zjawiska społeczne, gospodarcze i polityczne, które kształtowały świat i doprowadziły

do aktualnego rozwoju cywilizacyjnego ludzkości.

Zgodnie z podstawą programową przewidziano dla ucznia:

w klasie 4 – zapoznanie się z historią jako nauką, metodami poznawania historii,

a także najbliższymi uczniowi obrazami przeszłości (takimi jak: rodzina, historia

lokalna, propedeutyczne przedstawienie wybranych epizodów z historii Polski);

w klasie 5 – poznanie najdawniejszych dziejów ludzkości, zwłaszcza zachodniego

kręgu kulturowego oraz historii naszego narodu i państwa w średniowieczu;

w klasie 6 – poznanie dziejów Polski na tle zmian, jakie następowały w Europie

i na świecie do początków XIX w.;

w klasie 7 – poznanie trudnego czasu zaborów, dwudziestolecia międzywojennego

i narodzin totalitaryzmów;

w klasie 8 – ukazanie walki narodu polskiego z nazizmem i komunizmem oraz

przemian w świecie powojennego ładu dwubiegunowego aż do XXI w.

Dzięki ukazaniu historii Polski na tle dziejów powszechnych, uczniom łatwiej będzie

zrozumieć zjawiska i zależności zachodzące we współczesnym świecie. Nauczycielowi

program pozwala na dostosowywanie do warunków szkolnych zarówno treści

wykraczających poza podstawę programową, jak też na dobór metod i form pracy z uczniami.

Program daje możliwość holistycznego spojrzenia na rozwój cywilizacyjny,

a skorelowanie wiadomości i umiejętności z zakresu innych przedmiotów (humanistycznych

i matematyczno-przyrodniczych) tylko w tym uczniowi pomaga.

Oprócz wiedzy typowej dla historii, program daje też możliwości pozyskania

umiejętności ogólnych: współpracy z innymi, krytycznej postawy wobec zjawisk, opinii

i postaw, analizy tekstów kultury i innych.

Nauczanie historii pomaga również kształtować postawy akceptowane społecznie

czyli: patriotyzm, tolerancję, poczucie odpowiedzialności za siebie i innych, szacunek dla

4

osiągnięć – walki i pracy – własnego narodu, kręgu kultury zachodniej i innych kultur,

poszanowanie prawa, wrażliwość na piękno itp.

Program nauczania historii rozwija umiejętności językowe, interpersonalne, analizy

zjawisk, ale również syntezy wiadomości. Te umiejętności ważne są tak dla humanisty, jak

i ucznia o innych zainteresowaniach.

3. Fragment podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej

(dotyczący przedmiotu historia)

Historia

Historia jest skarbnicą zbiorowej pamięci. Stykamy się z nią na rozmaitych, przecinających

się płaszczyznach – od poznania przeszłości „małej ojczyzny”, przez losy kraju, jego

najbliższych sąsiadów, aż po dzieje zwane powszechnymi. Spoglądamy na nią poprzez

wydarzenia i ludzi, którzy w nich uczestniczyli. A czynimy to, by zrozumieć dzień dzisiejszy, by

współtworzyć wspólnotę wartości. Tych wartości, które przez wieki wyrażała najpełniej,

nieustannie obecna w naszej historii, idea wolności.

Dzieje ojczyste – wypełnione bohaterstwem i codziennym trudem przodków, pełne są

heroizmu i chwały, ale również tragedii, zwątpienia, a nawet niegodziwości – ten bagaż

minionych czasów wszyscy powinniśmy poznać.

Szkoła, nawet najlepsza, nie nauczy wszystkiego. Dostarczy jednak narzędzi, by wiedzę

samodzielnie poszerzać, zachowując przy tym niezbędny krytycyzm i dbając o rzetelność

przekazu. Duma z dokonań przodków nie powinna zatem przeradzać się w bezmyślną

apologię, a krytycyzm nie musi wieść do negowania sensu zbiorowego narodowego wysiłku,

który przecież na trwałe zakorzenił nas, Polaków, w sercu Europy.

Podczas przedmiotu historia w naturalny sposób kształtowane są takie wartości jak:

ojczyzna, naród, państwo, symbole narodowe i państwowe, patriotyzm, pamięć historyczna,

prawda, sprawiedliwość, dobro, piękno, wolność, solidarność, odpowiedzialność, odwaga,

krytycyzm, tolerancja, tożsamość, kultura.

Poznanie ważnych wydarzeń z dziejów narodu polskiego, zwłaszcza poprzez

dokonania wybitnych postaci historycznych; zapoznanie z symbolami narodowymi,

państwowymi i religijnymi; wyjaśnienie ich znaczenia oraz kształtowanie szacunku wobec

nich to rola historii.

Rozbudzanie poczucia miłości do ojczyzny przez szacunek i przywiązanie do tradycji

i historii własnego narodu oraz jego osiągnięć, kultury oraz języka ojczystego jest

kształtowane podczas realizacji przedmiotu historia.

Równie ważne jest kształtowanie więzi z krajem ojczystym, świadomości obywatelskiej,

postawy szacunku i odpowiedzialności za własne państwo, utrwalanie poczucia godności

i dumy narodowej.

Istotne jest budzenie przekonania, że nie można budować przyszłości bez pamięci

historycznej, bez kształtowania szacunku dla dziedzictwa narodowego oraz wyrabiania

poczucia troski o pamiątki i zabytki historyczne.

5

Rozbudzanie zainteresowań własną przeszłością, swojej rodziny oraz historią lokalną

i regionalną są podstawą budowania szacunku dla innych ludzi oraz dokonań innych

narodów.

Kształtowanie zrozumienia dla takich wartości jak: prawda, dobro, sprawiedliwość,

piękno, rozwijanie wrażliwości moralnej i estetycznej oraz rozwijanie wyobraźni historycznej

są także kształtowane podczas realizacji przedmiotu historia.

Historia kształtuje także zdolności humanistyczne, sprawność językową, umiejętności

samodzielnego poszukiwania wiedzy i korzystania z różnorodnych źródeł informacji,

formułowania oraz wypowiadania własnych opinii.

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Chronologia historyczna.

1. Odróżnianie przeszłości, teraźniejszości i przyszłości.

2. Posługiwanie się podstawowymi określeniami czasu historycznego: epoka, okres

p.n.e., okres n.e., tysiąclecie, wiek, rok.

3. Obliczanie upływu czasu między wydarzeniami historycznymi.

4. Umieszczanie procesów, zjawisk i faktów historycznych w czasie

oraz porządkowanie ich i ustalanie związków przyczynowo-skutkowych.

5. Dostrzeganie zmiany w życiu politycznym i społecznym oraz ciągłości w rozwoju

kulturowym.

II. Analiza i interpretacja historyczna.

1. Krytyczne analizowanie informacji uzyskanych z różnych źródeł (w tym

kartograficznych), próba wyciągania z nich wniosków.

2. Lokalizacja w przestrzeni procesów, zjawisk i faktów historycznych przy

wykorzystaniu map i planów w różnych skalach.

3. Rozróżnianie w narracji historycznej warstwy informacyjnej, wyjaśniającej

i oceniającej.

4. Objaśnianie związków przyczynowo-skutkowych, analizowanie zjawisk i procesów

historycznych.

5. Dostrzeganie potrzeby poznawania przeszłości dla rozumienia procesów

zachodzących we współczesności.

III. Tworzenie narracji historycznej.

1. Konstruowanie ciągów narracyjnych przy wykorzystaniu zdobytych informacji

źródłowych.

2. Posługiwanie się pojęciami historycznymi i wyjaśnianie ich znaczenia.

3. Przedstawianie argumentów uzasadniających własne stanowisko w odniesieniu

do procesów i postaci historycznych.

4. Tworzenie krótkich i długich wypowiedzi: planu, notatki, rozprawki, prezentacji.

6

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

KLASA IV

I. Elementy historii rodzinnej i regionalnej. Uczeń:

1. zbiera informacje na temat historii swojej rodziny, gromadzi pamiątki rodzinne

i opowiada o nich;

2. poznaje historię i tradycje swojej okolicy i ludzi dla niej szczególnie zasłużonych;

zna lokalne zabytki i opisuje ich dzieje.

II. Najważniejsze elementy polskiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

1. zna symbole narodowe (barwy, godło, hymn państwowy), najważniejsze święta

narodowe i państwowe, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;

2. zna legendy o początkach państwa polskiego;

3. wiąże najważniejsze zabytki i symbole kultury polskiej z właściwymi regionami.

III. Refleksja nad historią jako nauką. Uczeń:

1. wyjaśnia, na czym polega praca historyka;

2. wskazuje sposoby mierzenia czasu w historii i posługuje się pojęciami

chronologicznymi;

3. rozpoznaje rodzaje źródeł historycznych;

4. odróżnia historię od dziejów legendarnych.

IV. Postacie i wydarzenia o doniosłym znaczeniu dla kształtowania polskiej tożsamości

kulturowej. Uczeń sytuuje w czasie i opowiada o:

1. księciu Mieszku i czeskiej Dobrawie – chrzcie Polski;

2. Bolesławie Chrobrym – pierwszym królu – i zjeździe w Gnieźnie;

3. ostatnim z Piastów – Kazimierzu Wielkim;

4. królowej Jadwidze, Władysławie Jagielle, Zawiszy Czarnym, unii polsko-

-litewskiej i zwycięstwie grunwaldzkim;

5. Mikołaju Koperniku i krakowskich żakach;

6. Janie Zamoyskim – wodzu i mężu stanu;

7. bohaterach wojen XVII wieku – przeorze Augustynie Kordeckim, hetmanie

Stefanie Czarnieckim i królu Janie III Sobieskim;

8. Tadeuszu Kościuszce i kosynierach spod Racławic;

9. Janie Henryku Dąbrowskim i Józefie Wybickim oraz polskim hymnie;

10. Romualdzie Traugutcie i powstańczym państwie;

11. laureatce Nagrody Nobla – Marii Skłodowskiej-Curie;

12. Józefie Piłsudskim i jego żołnierzach;

13. Eugeniuszu Kwiatkowskim i budowie Gdyni;

14. „Zośce”, „Alku”, „Rudym” i „Szarych Szeregach”;

15. żołnierzach niezłomnych – Witoldzie Pileckim i Danucie Siedzikównie „Ince”;

16. papieżu Janie Pawle II;

17. „Solidarności” i jej bohaterach.

7

Treści dodatkowe, nieobowiązkowe, do wyboru przez nauczyciela w porozumieniu

z uczniem.

1. Piastowie. Plemiona słowiańskie i ich warunki życia na terenie dzisiejszej Polski.

Ród Piastów – legendy związane z rodem.

2. Chrzest Polski. Chrystianizacja i przemiany kulturowe na ziemiach polskich.

Misja św. Wojciecha. Nowe słowa i nowe znaczenie starych słów w języku

polskim.

3. Wojny z Niemcami. Obrona kraju, wojowie. Obrona Głogowa.

4. Zakony w Polsce. Rozwój piśmiennictwa i rolnictwa.

5. Zamki i rycerze. Znaczenie, uzbrojenie, obyczaje.

6. Złoty wiek kultury polskiej. Osiągnięcia architektury i sztuki – Wawel.

7. Gdańsk – Polska spichlerzem Europy. Miasto, port, rozwój handlu zbożem.

8. Zygmunt III Waza. Warszawa stolicą Polski.

9. Obiady czwartkowe króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Rozkwit kultury

za ostatniego króla.

10. Strajk dzieci we Wrześni. Udręki niewoli, germanizacja, rusyfikacja.

11. Bitwa Warszawska. Ocalenie Polski przed najazdem bolszewickim.

KLASY V–VIII

I. Cywilizacje starożytne. Uczeń:

1. porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i wyjaśnia skutki rewolucji

neolitycznej;

2. lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje Starożytnego Wschodu (Mezopotamii,

Egiptu i Izraela), cywilizacje nad wielkimi rzekami (Indie i Chiny) oraz

cywilizacje starożytnej Grecji i Rzymu;

3. charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w Egipcie, Grecji

i Rzymie, religię starożytnego Izraela; wyjaśnia różnicę między politeizmem

a monoteizmem;

4. umiejscawia w czasie i zna różne systemy sprawowania władzy oraz organizację

społeczeństwa w Egipcie, Atenach peryklejskich i Rzymie;

5. charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej świata

starożytnego w różnych dziedzinach: filozofii, nauce, prawie, architekturze,

sztuce, literaturze;

6. umiejscawia w czasie i przestrzeni narodziny oraz rozprzestrzenianie się

chrześcijaństwa.

II. Bizancjum i świat islamu. Uczeń:

1. umiejscawia w czasie i przestrzeni zasięg ekspansji arabskiej i wyjaśnia wpływ

cywilizacji muzułmańskiej na Europę;

2. lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie i rozpoznaje osiągnięcia

kultury bizantyjskiej (prawo, architektura, sztuka).

8

III. Średniowieczna Europa. Uczeń:

1. umiejscawia w czasie i przestrzeni państwo Franków;

2. umiejscawia w czasie i przestrzeni nowe państwa w Europie;

3. wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI wieku oraz opisuje relacje

między władzą cesarską a papieską;

4. charakteryzuje przyczyny i skutki krucjat.

IV. Społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy. Uczeń:

1. przedstawia instytucje systemu lennego, wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje

podziały społeczne w średniowieczu;

2. opisuje warunki życia średniowiecznego miasta i wsi;

3. porównuje kulturę rycerską i kulturę miejską, opisuje charakterystyczne cechy

wzoru rycerza średniowiecznego, rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza,

wskazuje różnice między stylem romańskim a stylem gotyckim;

4. wyjaśnia rolę Kościoła (w tym zakonów) w dziedzinie nauki, architektury, sztuki

i życia codziennego.

V. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:

1. sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów oraz przedstawia jego

genezę;

2. wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe,

społeczne i polityczne chrystianizacji Polski;

3. charakteryzuje rozwój i kryzys monarchii Bolesława Chrobrego i Mieszka II;

4. charakteryzuje odbudowę i rozwój państwa Piastów za rządów Kazimierza

Odnowiciela i Bolesława Śmiałego;

5. przedstawia dokonania Bolesława Krzywoustego; opisuje konflikt z Cesarstwem

Niemieckim;

6. opisuje społeczeństwo Polski pierwszych Piastów.

VI. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego. Uczeń:

1. umieszcza w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego;

2. opisuje przyczyny oraz wskazuje skutki rozbicia dzielnicowego;

3. umieszcza w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-

-krzyżackimi oraz zagrożeniem najazdami tatarskimi w okresie rozbicia

dzielnicowego;

4. opisuje przemiany społeczne i gospodarcze, z uwzględnieniem ruchu osadniczego;

5. charakteryzuje proces zjednoczenia państwa polskiego na przełomie XIII i XIV

wieku, wskazując na rolę władców piastowskich (ze szczególnym uwzględnieniem

roli Władysława Łokietka) oraz Kościoła.

VII. Polska w XIV i XV wieku. Uczeń:

1. opisuje rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV i XV wieku;

2. analizuje dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej

(system obronny, urbanizacja kraju, prawo, nauka) oraz w polityce zagranicznej;

9

3. opisuje związki Polski z Węgrami w XIV i XV wieku;

4. wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Wielkim Księstwem

Litewskim;

5. charakteryzuje dokonania w dziedzinie polityki wewnętrznej i zagranicznej

Jagiellonów w XV wieku;

6. porządkuje i umieszcza w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami

polsko-krzyżackimi w XIV i XV wieku;

7. charakteryzuje rozwój monarchii stanowej i uprawnień stanu szlacheckiego

(rozwój przywilejów szlacheckich do konstytucji nihil novi).

VIII. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:

1. wyjaśnia przyczyny i ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno-

-gospodarcze i kulturowe Europy oraz Nowego Świata;

2. umieszcza w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy,

Ferdynanda Magellana oraz sytuuje w przestrzeni posiadłości kolonialne

Portugalii i Hiszpanii.

IX. „Złoty wiek” w Polsce na tle europejskim. Uczeń:

1. rozpoznaje charakterystyczne cechy renesansu europejskiego; charakteryzuje

największe osiągnięcia Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi,

Erazma z Rotterdamu, Mikołaja Kopernika, Galileusza i Jana Gutenberga;

2. wymienia przyczyny i następstwa reformacji, opisuje cele i charakteryzuje

działalność Marcina Lutra i Jana Kalwina oraz przedstawia okoliczności

powstania Kościoła anglikańskiego;

3. wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego i charakteryzuje reformę Kościoła

katolickiego;

4. umieszcza w czasie i opisuje najważniejsze wydarzenia w dziedzinie polityki

wewnętrznej ostatnich Jagiellonów;

5. charakteryzuje politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów, ze szczególnym

uwzględnieniem powstania Prus Książęcych;

6. opisuje model polskiego życia gospodarczego w XVI wieku, uwzględniając

działalność gospodarczą polskiej szlachty i rolę chłopów;

7. przedstawia największe osiągnięcia polskiego renesansu i reformacji,

uwzględniając twórczość Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza

Modrzewskiego; rozpoznaje obiekty sztuki renesansowej na ziemiach polskich;

8. przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej między Polską a Litwą (1569) i jej

główne postanowienia.

X. Początki Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:

1. charakteryzuje stosunki wyznaniowe i narodowościowe w Rzeczypospolitej;

wyjaśnia główne założenia konfederacji warszawskiej;

2. wyjaśnia okoliczności uchwalenia artykułów henrykowskich i przedstawia zasady

wolnej elekcji; omawia przebieg i rezultaty pierwszych wolnych elekcji;

10

3. opisuje panowanie Stefana Batorego, ze szczególnym uwzględnieniem jego

polityki zewnętrznej.

XI. Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII wieku. Uczeń:

1. wyjaśnia główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej z Rosją, Szwecją i Turcją;

2. wyjaśnia przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego

na Ukrainie;

3. omawia przebieg i znaczenie potopu szwedzkiego;

4. sytuuje w czasie, lokalizuje i omawia najważniejsze bitwy w XVII wieku;

5. dokonuje oceny następstw politycznych, społecznych i gospodarczych wojen

w XVII wieku;

6. rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury baroku, odwołując się do przykładów

architektury i sztuki we własnym regionie.

XII. Europa w XVII i XVIII wieku. Uczeń:

1. charakteryzuje, na przykładzie Francji Ludwika XIV, ustrój monarchii absolutnej

oraz wymienia główne cechy monarchii parlamentarnej, wykorzystując

informacje o ustroju Anglii;

2. opisuje idee Oświecenia, podaje przykłady ich zastosowania w nauce, literaturze,

architekturze i sztuce;

3. charakteryzuje zasadę trójpodziału władzy Karola Monteskiusza i zasadę umowy

społecznej Jakuba Rousseau;

4. charakteryzuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji i Austrii.

XIII. Rzeczpospolita Obojga Narodów w I połowie XVIII wieku. Uczeń:

1. omawia przyczyny i charakteryzuje przejawy kryzysu państwa w epoce saskiej;

2. charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Leszczyńskiego

i Stanisława Konarskiego;

3. omawia zjawiska świadczące o postępie gospodarczym, rozwoju kultury i oświaty;

4. ocenia pozycję międzynarodową Rzeczypospolitej w czasach saskich.

XIV. Powstanie Stanów Zjednoczonych. Uczeń:

1. omawia przyczyny i następstwa amerykańskiej wojny o niepodległość;

2. wymienia instytucje ustrojowe Stanów Zjednoczonych, wyjaśnia ich

funkcjonowanie; ocenia sposób, w jaki konstytucja amerykańska realizowała

w praktyce zasadę trójpodziału władzy;

3. przedstawia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

XV. Wielka rewolucja we Francji. Uczeń:

1. wyjaśnia główne przyczyny rewolucji i ocenia jej rezultaty;

2. analizuje i objaśnia zasady zawarte w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela.

11

XVI. Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej. Uczeń:

1. podaje przykłady naprawy państwa za panowania Stanisława Augusta

Poniatowskiego, w tym osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej;

2. charakteryzuje cele i konsekwencje konfederacji barskiej;

3. sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 maja;

wymienia reformy Sejmu Wielkiego oraz najważniejsze postanowienia Konstytucji

3 maja;

4. wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i przedstawia jej

następstwa;

5. rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i charakteryzuje

przykłady sztuki okresu klasycyzmu z uwzględnieniem własnego regionu.

XVII. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII wieku. Uczeń:

1. sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany

terytorialne po każdym rozbiorze;

2. przedstawia przyczyny i skutki powstania kościuszkowskiego;

3. rozróżnia przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne upadku Rzeczypospolitej.

XVIII. Epoka napoleońska. Uczeń:

1. charakteryzuje zmiany polityczne w Europie w okresie napoleońskim i przemiany

społeczno-gospodarcze;

2. opisuje okoliczności utworzenia Legionów Polskich oraz omawia ich historię;

3. opisuje powstanie Księstwa Warszawskiego, jego ustrój i terytorium;

4. przedstawia stosunek Napoleona do sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec

Napoleona.

XIX. Europa po kongresie wiedeńskim. Uczeń:

1. omawia decyzje kongresu wiedeńskiego w odniesieniu do Europy, w tym do ziem

polskich;

2. charakteryzuje najważniejsze przejawy rewolucji przemysłowej (wynalazki i ich

zastosowania, obszary uprzemysłowienia, zmiany struktur społecznych

i warunków życia)

XX. Ziemie polskie w latach 1815–1848. Uczeń:

1. wskazuje na mapie podział polityczny ziem polskich po kongresie wiedeńskim;

2. charakteryzuje okres konstytucyjny Królestwa Polskiego – ustrój, osiągnięcia

w gospodarce, kulturze i edukacji;

3. przedstawia przyczyny wybuchu powstania listopadowego, charakter zmagań

i następstwa powstania dla Polaków w różnych zaborach;

4. omawia położenie Polaków w zaborach pruskim i austriackim, na obszarze ziem

zabranych oraz w Rzeczypospolitej Krakowskiej;

5. charakteryzuje główne nurty oraz postacie Wielkiej Emigracji i ruch spiskowy

w kraju.

12

XXI. Europa w okresie Wiosny Ludów. Uczeń:

1. wymienia wydarzenia związane z walką z porządkiem wiedeńskim, charakteryzuje

przebieg Wiosny Ludów w Europie;

2. omawia przyczyny i skutki powstania krakowskiego oraz Wiosny Ludów

na ziemiach polskich.

XXII. Powstanie styczniowe. Uczeń:

1. omawia pośrednie i bezpośrednie przyczyny powstania, w tym „rewolucję

moralną” 1861–1862;

2. dokonuje charakterystyki działań powstańczych z uwzględnieniem, jeśli to

możliwe, przebiegu powstania w swoim regionie;

3. omawia uwłaszczenie chłopów w zaborze rosyjskim oraz porównuje

z uwłaszczeniem w pozostałych zaborach;

4. charakteryzuje formy represji popowstaniowych.

XXIII. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:

1. opisuje sytuację polityczną w Europie w II połowie XIX wieku, w tym procesy

zjednoczeniowe Włoch i Niemiec;

2. prezentuje przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych;

3. wyjaśnia przyczyny, zasięg i następstwa ekspansji kolonialnej państw

europejskich w XIX wieku;

4. wymienia nowe idee polityczne i zjawiska kulturowe, w tym początki kultury

masowej i przemiany obyczajowe.

XXIV. Ziemie polskie pod zaborami w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:

1. wyjaśnia cele i opisuje metody działań zaborców wobec mieszkańców ziem

dawnej Rzeczypospolitej – rusyfikacja, germanizacja (Kulturkampf), autonomia

galicyjska;

2. opisuje postawy społeczeństwa polskiego w stosunku do zaborców – trójlojalizm,

praca organiczna, ruch spółdzielczy;

3. opisuje formowanie się nowoczesnej świadomości narodowej Polaków;

4. omawia narodziny i pierwsze lata istnienia nowoczesnych ruchów politycznych

(socjalizm, ruch ludowy, ruch narodowy);

5. wyjaśnia społeczne i narodowe aspekty rewolucji w latach 1905–1907;

6. charakteryzuje spór orientacyjny w latach 1908–1914.

XXV. I wojna światowa. Uczeń:

1. omawia najważniejsze konflikty między mocarstwami europejskimi na przełomie

XIX i XX wieku;

2. wymienia główne przyczyny wojny – polityczne i gospodarcze, pośrednie

i bezpośrednie;

3. omawia specyfikę działań wojennych: wojna pozycyjna, manewrowa, działania

powietrzne i morskie;

13

4. charakteryzuje postęp techniczny w okresie I wojny światowej;

5. opisuje rewolucję i wojnę domową w Rosji.

XXVI. Sprawa polska w czasie I wojny światowej. Uczeń:

1. charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej w przededniu

i po wybuchu wojny;

2. omawia umiędzynarodowienie sprawy polskiej: akt 5 listopada 1916 r., rola

Stanów Zjednoczonych i rewolucji rosyjskich, deklaracja z 3 czerwca 1918 r.;

3. ocenia polski wysiłek zbrojny i dyplomatyczny, wymienia prace

państwowotwórcze podczas wojny.

XXVII. Europa i świat po I wojnie światowej. Uczeń:

1. opisuje kulturowe i cywilizacyjne następstwa wojny;

2. charakteryzuje postanowienia konferencji paryskiej oraz traktatu w Locarno;

ocenia funkcjonowanie Ligi Narodów i ład wersalski;

3. charakteryzuje oblicza totalitaryzmu (włoskiego faszyzmu, niemieckiego

narodowego socjalizmu, systemu sowieckiego): ideologię i praktykę.

XXVIII. Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:

1. omawia formowanie się centralnego ośrodka władzy państwowej –

od październikowej deklaracji Rady Regencyjnej do „Małej Konstytucji”;

2. przedstawia proces wykuwania granic: wersalskie decyzje a fenomen Powstania

Wielkopolskiego i powstań śląskich (zachód) – federacyjny dylemat

a inkorporacyjny rezultat (wschód);

3. opisuje wojnę polsko-bolszewicką i jej skutki (pokój ryski).

XXIX. II Rzeczpospolita w latach 1921–1939. Uczeń:

1. charakteryzuje skalę i skutki wojennych zniszczeń oraz dziedzictwa zaborowego;

2. charakteryzuje ustrój polityczny Polski na podstawie konstytucji marcowej

z 1921 r.;

3. omawia kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce – przyczyny, przebieg i skutki

przewrotu majowego;

4. opisuje polski autorytaryzm – rządy sanacji, zmiany ustrojowe (konstytucja

kwietniowa z 1935 r.);

5. przedstawia główne kierunki polityki zagranicznej II Rzeczypospolitej (system

sojuszy i politykę równowagi).

XXX. Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej. Uczeń:

1. charakteryzuje społeczną, narodowościową i wyznaniową strukturę państwa

polskiego;

2. omawia skutki światowego kryzysu gospodarczego na ziemiach polskich;

3. ocenia osiągnięcia gospodarcze II Rzeczypospolitej, a zwłaszcza powstanie

Gdyni, magistrali węglowej i Centralnego Okręgu Przemysłowego;

14

4. podaje najważniejsze osiągnięcia kulturalne i naukowe Polski w okresie

międzywojennym.

XXXI. Droga do wojny. Uczeń:

1. omawia japońską agresję na Dalekim Wschodzie;

2. przedstawia ekspansję Włoch i wojnę domową w Hiszpanii;

3. opisuje politykę hitlerowskich Niemiec – rozbijanie systemu wersalsko-

-lokarneńskiego: od remilitaryzacji Nadrenii do układu w Monachium;

4. charakteryzuje politykę ustępstw Zachodu wobec Niemiec Hitlera;

5. wymienia konsekwencje paktu Ribbentrop–Mołotow.

XXXII. Wojna obronna Polski we wrześniu 1939 r. Agresja Niemiec (1 września) i Związku

Sowieckiego (17 września). Uczeń:

1. charakteryzuje położenie międzynarodowe Polski w przededniu wybuchu II wojny

światowej;

2. opisuje i omawia etapy wojny obronnej i wskazuje na mapach położenia stron

walczących;

3. podaje przykłady szczególnego bohaterstwa Polaków, np. obrona poczty

w Gdańsku, walki o Westerplatte, obrona wieży spadochronowej w Katowicach,

bitwy pod Mokrą i Wizną, bitwa nad Bzurą, obrona Warszawy, obrona Grodna,

bitwa pod Kockiem.

XXXIII. II wojna światowa i jej etapy. Uczeń:

1. przedstawia oraz sytuuje w czasie i przestrzeni przełomowe wydarzenia II wojny

światowej (polityczne i militarne);

2. charakteryzuje politykę Niemiec na terenach okupowanej Europy; przedstawia

zagładę Żydów oraz Romów i eksterminację innych narodów; zna przykłady

bohaterstwa Polaków ratujących Żydów z Holokaustu;

3. wyjaśnia przyczyny klęski państw Osi;

4. wymienia główne decyzje konferencji wielkiej trójki (Teheran, Jałta, Poczdam);

5. przedstawia bezpośrednie skutki II wojny światowej, w tym problem zmiany

granic i przesiedleń ludności.

XXXIV. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką. Uczeń:

1. porównuje założenia i metody polityki niemieckiej i sowieckiej w okupowanej

Polsce;

2. wymienia przykłady zbrodni niemieckich i sowieckich (Palmiry, Katyń, kaźń

profesorów lwowskich, Zamojszczyzna);

3. wyjaśnia przyczyny i rozmiary konfliktu polsko-ukraińskiego (rzeź wołyńska)

na Kresach Wschodnich;

4. charakteryzuje polityczną i militarną działalność polskiego państwa podziemnego,

w tym formy oporu wobec okupantów;

5. wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki wybuchu powstania warszawskiego

oraz ocenia postawę aliantów i Związku Sowieckiego wobec powstania.

15

XXXV. Sprawa polska w czasie II wojny światowej. Uczeń:

1. przedstawia okoliczności powstania i omawia działalność rządu Rzeczypospolitej

Polskiej na wychodźstwie;

2. umieszcza w czasie i przestrzeni działania polskich formacji na różnych frontach

i obszarach toczącej się wojny;

3. przedstawia politykę mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny

światowej.

XXXVI. Świat po II wojnie światowej. Uczeń:

1. charakteryzuje bezpośrednie skutki II wojny światowej, wyróżniając następstwa

polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe, z uwzględnieniem powstania

Organizacji Narodów Zjednoczonych;

2. wyjaśnia przyczyny i skutki rozpadu koalicji antyhitlerowskiej oraz opisuje

początki zimnej wojny;

3. opisuje okoliczności powstania NRD i RFN;

4. wskazuje na mapie państwa NATO i Układu Warszawskiego, charakteryzując oba

bloki polityczno-wojskowe;

5. omawia sytuację w ZSRS i państwach jego strefy wpływów z uwzględnieniem

wydarzeń na Węgrzech w 1956 r. i w Czechosłowacji w 1968 r.;

6. określa przyczyny, umieszcza w czasie i przestrzeni procesy dekolonizacyjne

i ocenia ich następstwa;

7. wymienia konflikty doby zimnej wojny, w tym wojny w Korei, Wietnamie

i Afganistanie oraz omawia skutki blokady Berlina i kryzysu kubańskiego;

8. opisuje przebieg konfliktu na Bliskim Wschodzie;

9. omawia przemiany w Chinach po II wojnie światowej;

10. wyjaśnia przyczyny oraz lokalizuje w czasie i przestrzeni proces rozpadu ZSRS

na przełomie lat 80. i 90., a także wyjaśnia jego następstwa;

11. charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej

w latach 1989–1991;

12. przedstawia cele i główne etapy rozwoju Unii Europejskiej;

13. opisuje najważniejsze przemiany kulturowe i społeczne po II wojnie światowej.

XXXVII. Początki komunizmu w Polsce. Uczeń:

1. przedstawia okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez komunistów (rola

Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, referendum ludowe, wybory

w 1947 r.);

2. charakteryzuje postawy Polaków wobec nowych władz ze szczególnym

uwzględnieniem oporu zbrojnego (żołnierze niezłomni [wyklęci]).

XXXVIII. Stalinizm w Polsce i jego skutki. Uczeń:

1. przedstawia przemiany ustrojowe, gospodarczo-społeczne i kulturowe w okresie

stalinizmu;

2. omawia system terroru stalinowskiego w Polsce i ocenia jego skutki;

16

3. wyjaśnia przyczyny i skutki poznańskiego czerwca 1956 r. (powstanie poznańskie)

oraz znaczenie wydarzeń październikowych 1956 r.

XXXIX. Polska w latach 1957–1981. Uczeń:

1. opisuje system władzy w latach 60. i 70. w PRL i formy uzależnienia od ZSRS;

2. charakteryzuje realia życia społecznego i kulturalnego z uwzględnieniem specyfiki

czasów gomułkowskich i gierkowskich;

3. przedstawia i sytuuje w czasie różnorodność przyczyn kryzysów społecznych

w latach 1968, 1970, 1976 i ich konsekwencje;

4. wyjaśnia znaczenie roli Kościoła katolickiego dla stosunków politycznych

i społecznych;

5. opisuje narodziny i działania opozycji politycznej w latach 1976–1980;

6. przedstawia rolę Jana Pawła II i ocenia jego wpływ na przemiany społeczne

i polityczne;

7. wyjaśnia przyczyny i następstwa strajków sierpniowych w 1980 r.;

8. charakteryzuje ruch społeczny „Solidarność”.

XL. Dekada 1981–1989. Uczeń:

1. wyjaśnia przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, opisuje jego przebieg

i konsekwencje;

2. przedstawia postawy Polaków wobec stanu wojennego, fenomen oporu

społecznego;

3. wyjaśnia przyczyny zawarcia porozumienia „okrągłego stołu”, przedstawia jego

głównych uczestników i opisuje postanowienia.

XLI. Narodziny III Rzeczypospolitej. Uczeń:

1. opisuje kluczowe przemiany ustrojowe w latach 1989–1997;

2. charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne, gospodarcze i kulturowe lat 90.;

3. wyjaśnia przyczyny napięć społecznych.

XLII. Miejsce Polski w świecie współczesnym. Uczeń:

1. przedstawia i sytuuje w czasie i przestrzeni proces rozpadu Układu

Warszawskiego i odzyskanie suwerenności przez Polskę;

2. wyjaśnia przyczyny i znaczenie przystąpienia Polski do NATO w 1999 r.;

3. wyjaśnia przyczyny i znaczenie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

w 2004 r.

Warunki i sposób realizacji

Zajęcia z historii mają charakter poznawczy i kształcący w zakresie możliwości związanych

z wiekiem uczniów. Treści nauczania koncentrują się na najważniejszych elementach

dziedzictwa przeszłości, jednakże ze szczególnym uwzględnieniem dziejów ojczystych.

17

Uczeń klasy IV zostaje wprowadzony w kształcenie historyczne zarówno przez

poznawanie losów własnej rodziny, jak i prezentację sylwetek wybitnych polskich postaci

historycznych.

Nauczyciel powinien tak wykorzystywać materiał, aby historię Polski przedstawiać

przez cykl trafiających do wyobraźni ucznia „obrazów”, przedstawiających bohaterów

narodowych, którzy podejmują konkretne działania przynoszące doniosłe rezultaty. Uczeń

zdobywa w ten sposób wiedzę o najważniejszych osobach i wydarzeniach w polskiej historii,

jednocześnie umacniając więź z miejscem zamieszkania i z krajem ojczystym, wyzwalając

w sobie poczucie odpowiedzialności za dorobek minionych wieków.

Realizacja treści i wymagań od klasy V do klasy VIII jest następująca:

1) klasa V – działy od I do VII;

2) klasa VI – działy od VIII do XVIII;

3) klasa VII – działy od XIX do XXXI;

4) klasa VIII – działy od XXXII do XLII.

Na plan pierwszy na każdym etapie edukacyjnym w szkole podstawowej powinno

wysuwać się kształtowanie i rozwijanie postawy patriotycznej, przy jednoczesnym

poszanowaniu dla dorobku innych narodów.

Rozwiązanie propedeutyczne zastosowane w klasie IV w kolejnych klasach przechodzi

w chronologiczny układ opisu biegu dziejów. Podstawa programowa nie zawiera

skodyfikowanego zapisu wydarzeń i dat, zaś obok wymienionych w niej postaci mogą być

uwzględnione także inne.

Zastosowane w procesie dydaktycznym różnorodne metody nauczania i środki

dydaktyczne powinny być dostosowane do możliwości wiekowych uczniów oraz ich

indywidualnych potrzeb. Powinny to być zarówno klasyczne metody, jak: opis, pogadanka czy

wykład, jak i metody aktywizujące, oparte na działaniu, np. przygotowanie prezentacji

komputerowych, zajęcia z tablicą interaktywną, tworzenie programów multimedialnych, filmy,

praca z mapą, gry dydaktyczne, inscenizacje, przedstawienia. Dodatkowo ważne jest, aby

w procesie nauczania wykorzystywać, w miarę istniejących możliwości, takie formy, jak:

wycieczki do muzeów, miejsc pamięci, korzystanie z rekonstrukcji historycznych, spotkania

z ciekawymi ludźmi/świadkami historii, wreszcie – sięganie po propozycje dydaktyczne,

którymi dysponują zarówno fundacje (takie jak np. Ośrodek KARTA, Ośrodek „Pamięć

i Przyszłość”, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT), jak również Instytut Pamięci

Narodowej.

4. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania Dobór metod pracy uzależniony jest od tematu lekcji, umiejętności, które chcemy

kształtować, wyposażenia szkoły w środki dydaktyczne oraz predyspozycji nauczyciela.

Literatura tematu jest bardzo bogata, dlatego poniżej przedstawiono w skróconej

formie charakterystykę poszczególnych metod. Należy zwrócić uwagę na zalety stosowanych

metod w zależności od rodzaju lekcji (nowe treści lub powtórzenie), formy pracy

(indywidualna, grupowa, zespołowa), a przede wszystkim na rodzaj kształtowanych

umiejętności – historyczne i ogólne.

18

Nazwa metody Zastosowanie poszczególnych metod w pracy na lekcji

a) Metody podające

Rozmowa nauczająca

(pogadanka)

nowy materiał

formułowanie wypowiedzi

interakcja uczeń – nauczyciel, nauczyciel – uczeń

podsumowanie krótkich partii materiału, zwłaszcza po

pracy indywidualnej lub w grupie

Opowiadanie

nowy materiał

rozwijanie ciekawości uczniów

uporządkowany, logiczny przekaz

Praca z tekstem

nowy materiał

samodzielne zdobywanie wiedzy

analiza i interpretacja tekstu

b) Metody rozwijające umiejętności potrzebne na lekcji historii

Praca z tekstem źródłowym

nowy materiał i powtórzenie materiału

samodzielne uczenie się

poznawanie nie tylko treści, ale i formy przekazu

(język, składnia)

rozwijanie krytycznego poglądu na zjawiska,

wydarzenia

ocena wiarygodności źródła

Praca ze źródłem

ikonograficznym

nowy materiał i powtórzenie

uatrakcyjnienie treści w klasach młodszych

symboliczny przekaz w klasach starszych (np. rysunki

satyryczne)

zdobywanie wiedzy na temat życia codziennego

Praca z mapą

nowy materiał i powtórzenie wiadomości

kształtowanie wyobraźni przestrzennej

wiadomości dostępne dla uczniów mniej zdolnych

(ujęcie statyczne) i bardzo zdolnych (ujęcie

dynamiczne)

wnioskowanie i analiza

c) Metody rozwijające umiejętności ogólne

Burza mózgów

nowy materiał

zaangażowanie wszystkich uczniów

definiowanie pojęć i hierarchizacja faktów

kształtowanie kultury wypowiedzi

Mapa mentalna


praca indywidualna i w grupie

nauka myślenia przyczynowo-skutkowego, łączenia

zjawisk i faktów z różnych dziedzin (np. gospodarki

i polityki), z różnych epok i z różnych obszarów

19

przedstawianie przez uczniów własnego zdania

bardzo skuteczna w indywidualnym uczeniu się,

np. przed sprawdzianem

Metaplan


raczej w klasach starszych

uczy analizy i wnioskowania

uczy pracy w grupie, planowania pracy

Metoda tekstu

przewodniego


praca indywidualna i w grupie

nauka samodzielnego poszukiwania wiadomości

i analizy różnych tekstów kultury

kształtowanie umiejętności tworzenia wypowiedzi

rozwijanie umiejętności współpracy

Drama


tworzenie emocjonalnej więzi z postaciami

z przeszłości, poznawanie faktów, ćwiczenie pamięci,

budzenie szacunku do przeszłości

rozwijanie wyobraźnię, poczucie estetyki

możliwość zaprezentowania przez ucznia swoich

mocnych stron

Drzewo decyzyjne

nowy materiał

praca w grupie i indywidualna

nauka myślenia przyczynowo-skutkowego

hierarchizacja celów

kształtowanie postaw

tworzenie wypowiedzi i argumentacji

Metoda „śnieżnej kuli”

nowy materiał

definiowanie pojęć i zjawisk

nauka logicznego myślenia, współpracy, szukania

kompromisu

tworzenie wypowiedzi i argumentacja

Jigsaw-puzzle

nowy materiał


uczenie się poprzez nauczanie innych uczniów

tworzenie precyzyjnych wypowiedzi

Ranking diamentowy

(struktura diamentu)



nauka analizy, hierarchizacji i selekcji wiadomości

tworzenie wypowiedzi i argumentacja

Wycieczka nowy materiał i powtórzenie wiadomości

praca indywidualna i zespołowa

20

nauka analizy i syntezy wiadomości

wykorzystanie wiedzy w praktyce

Portfolio

nowy materiał

praca indywidualna (ewentualnie w małych grupach)

synteza i analiza materiału

selekcja, hierarchizacja treści

tworzenie wypowiedzi popartej argumentami

kreatywność w prezentacji treści

systematyczność i dyscyplina pracy

Projekt

nowy materiał

praca indywidualna lub zespołowa

poszerzanie wiedzy i zaciekawianie przeszłością

poprzez zdobywanie nowych treści

prezentowanie przez uczniów swoich mocnych stron

współpraca w grupie

tworzenie wypowiedzi i ich prezentacja na forum

klasy/szkoły

Dyskusja (różne jej formy)


praca indywidualna (np. panelowa) i w grupie (np.

punktowana)

nauka samodzielnego myślenia, tworzenia logicznych

argumentów i kontrargumentów

kształtowanie postaw tolerancji

nauka kultury i dyscypliny dyskusji

polecana do pracy ze starszymi uczniami

Debata „za” i „przeciw”

nowy materiał

praca zespołowa

bardzo skuteczna w ocenianiu postaci, decyzji, zjawisk

nauka samodzielnego myślenia, tworzenia logicznych

argumentów i kontrargumentów

kształtowanie postawy tolerancji

nauka kultury i dyscypliny dyskusji


Debata oksfordzka

powtórzenie materiału

rozwijanie umiejętności argumentacji

nauka kultury i dyscypliny wypowiedzi

nauka oceny argumentów, zaangażowanie

obserwatorów

polecana do pracy w kołach zainteresowań


21

Propozycje tematów na projekty w klasie 4 (z wykorzystaniem ćwiczeń grupowych

zamieszczonych w podręczniku):

Muzeum naszej szkoły

(w nawiązaniu do ćwiczenia 6 ze s. 19 w podręczniku)

Historia naszej miejscowości

Oś czasu (w nawiązaniu do ćwiczenia 7 ze s. 26 w podręczniku)

Drzewo genealogiczne patrona naszej szkoły


Album regionów Polski


Zapraszamy do nas!

Folder lub spot reklamowy promujący region/miejscowość.

Kalendarz polskich świąt państwowych


Komiks opowiadający o życiu Mikołaja Kopernika


Plan wycieczki „Śladami Mikołaja Kopernika”


Miniprzewodnik po miejscach związanych z Tadeuszem Kościuszką


Naszywka na ubiór powstańców styczniowych


Projekt muralu poświęconego harcerzom z Szarych Szeregów


Mały sabotaż

Plakat z czasów okupacji.

5. Zakładane osiągnięcia ucznia

Po klasie czwartej:

Wiadomości

Uczeń:

wie, czym się zajmuje historia jako nauka

zna podstawowe dla historyka jednostki czasu

zna symbole narodowe

wie, jaką rolę symbole narodowe odgrywają w życiu narodu i państwa

wymienia święta narodowe i wie, jakie wydarzenia upamiętniają

zna legendy o powstaniu państwa polskiego

wymienia najważniejsze dla państwa, regionu i miejsca zamieszkania zabytki

wymienia poznane postaci oraz ich dokonania.

22

Umiejętności

Uczeń:

odróżnia przeszłość, teraźniejszość i przyszłość

lokalizuje wydarzenia w czasie (era, epoka, tysiąclecie, wiek, połowa wieku)

oblicza upływ czasu pomiędzy wydarzeniami (okres naszej ery i okres przed naszą

erą)

porządkuje wydarzenia w kolejności chronologicznej

dostrzega związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy wydarzeniami (w dziejach

państwa i w życiu jednostek)

wyciąga wnioski z tekstów kultury, map, schematów, tabel

dostrzega i opisuje zmiany zachodzące w rozwoju kulturowym państwa

potrafi wskazać wpływ wydarzeń z przeszłości na współczesność

krytycznie analizuje teksty kultury, odróżnia warstwę informacyjną od opinii, treści

wyjaśniających i propagandowych

lokalizuje w przestrzeni swoją miejscowość, region, Polskę

dostrzega zmiany granic państwa polskiego na przestrzeni dziejów

wykorzystuje różne źródła wiedzy, w tym ikonograficzne i kartograficzne

posługuje się poznanymi pojęciami historycznymi i je definiuje

przedstawia własne stanowisko, podaje argumenty

konstruuje ciągi narracyjne przy wykorzystaniu różnych źródeł informacji

tworzy krótsze i dłuższe formy wypowiedzi – notatkę, opowiadanie, dialog, plakat,

prezentację itp.

Postawy

Uczeń:

szanuje nasze państwo, jego symbole i instytucje

ma szacunek dla pamiątek przeszłości – rodzinnych i narodowych

buduje postawę patriotyzmu, poznając dokonania wybitnych Polaków

szanuje poglądy innych osób

współpracuje w grupie

ocenia pracę własną i kolegów

podejmuje się różnych aktywności na rzecz klasy, szkoły, miejscowości

internalizuje system wartości charakterystyczny dla zachodniego kręgu kulturowego

szanuje osiągnięcia innych kultur.

23

Po klasie piątej:

Wiadomości

Najdawniejsze dzieje ludzkości

Uczeń:

porządkuje chronologicznie epoki prehistoryczne, przyporządkowuje epokom

osiągniecia człowieka

porównuje koczowniczy i osiadły tryb życia, wyjaśnia znaczenie rewolucji

neolitycznej

lokalizuje w czasie i przestrzeni starożytne cywilizacje – Mezopotamii, Egiptu, doliny

Indusu, Chin, Izraela, Grecji i Rzymu

dostrzega związki między warunkami naturalnymi a zajęciami ludności (różnice

i podobieństwa w tych kulturach)

porównuje zajęcia ludności i struktury społeczne omawianych cywilizacji

charakteryzuje systemy władzy pierwszych państw

opisuje systemy wierzeń ludów starożytnych, wyjaśnia różnice między politeizmem

a monoteizmem

opisuje i przyporządkowuje osiągnięcia kulturowe (z zakresu kultury materialnej

i duchowej) cywilizacjom

wyjaśnia przełomowe dla rozwoju cywilizacji znaczenie pisma, przyporządkowuje

rodzaje pisma kulturom.

Starożytna Grecja

Uczeń:

lokalizuje w czasie i przestrzeni zasięg cywilizacji greckiej

opisuje systemy wierzeń starożytnych Hellenów, zna podstawowe mity

wyjaśnia wpływ religii na życie codzienne i osiągnięcia kulturowe (sztuka, igrzyska,

teatr)

opisuje osiągnięcia kulturowe z zakresu kultury materialnej (architektura, rzeźba)

i duchowej (literatura, myśl filozoficzna) Greków

charakteryzuje społeczeństwa i sposób rządzenia Sparty i Aten w V w. p.n.e.

opisuje wojny Greków z Persami, wyjaśnia przyczyny zwycięstw Greków

opisuje zdobycze Aleksandra Wielkiego – terytorialne i kulturowe.

Starożytny Rzym

Uczeń:

lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizację rzymską, opisuje rozwój terytorialny

(czas i terytorium)

przedstawia strukturę społeczną społeczeństwa w starożytnym Rzymie

dostrzega wpływ różnych grup społecznych na gospodarkę (niewolnictwo), armię

i sposób sprawowania władzy

24

opisuje sposób sprawowania władzy w okresie republiki, porównuje rzymską

republikę i cesarstwo z poznanymi wcześniej ustrojami

charakteryzuje dorobek kulturalny Rzymu w zakresie sztuki, architektury, prawa,

dostrzega wpływ starożytnych Rzymian na kulturę Europy

lokalizuje w czasie i przestrzeni narodziny chrześcijaństwa, opisuje proces

rozprzestrzeniania się tej religii

rozumie wkład św. Pawła w rozwój nowej religii, dostrzega zmianę w statusie –

od prześladowań do religii państwowe

dostrzega przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego.

Bizancjum i świat islamu

Uczeń:

lokalizuje w czasie i przestrzeni narodziny i rozwój kultury islamu

opisuje wpływ Arabów i islamu na dzieje Europy Zachodniej i Bizancjum

lokalizuje w czasie cesarstwo bizantyjskie, opisuje zmiany terytorialne

charakteryzuje osiągnięcia cesarstwa wschodniorzymskiego w dziedzinie kultury,

prawa i sposobu sprawowania władzy.

Średniowieczna Europa

Uczeń:

lokalizuje nowe państwa, przyporządkowuje je grupom ludów

charakteryzuje społeczeństwo średniowiecznej Europy

dostrzega ewolucję systemu – od systemu lennego do społeczeństwa stanowego

rozumie znaczenie panowania Karola Wielkiego dla Europy w okresie średniowiecza

opisuje i porównuje życie na wsi i w mieście w wiekach średnich

przedstawia przyczyny i skutki krucjat

opisuje kulturę rycerską

dostrzega wpływ Kościoła, zwłaszcza zakonów na kulturę i rozwój cywilizacyjny

Europy w epoce średniowiecza

porównuje styl romański i gotycki

opisuje relacje między władzą świecką a duchowną

wyjaśnia przyczyny i konsekwencje rozłamu Kościoła.

Polska w okresie wczesnopiastowskim

Uczeń:

lokalizuje plemiona słowiańskie i plemiona polskie

sytuuje w czasie i przestrzeni państwo Mieszka I

przedstawia przyczyny i skutki chrystianizacji

przedstawia w czasie i w przestrzeni rozwój państwa Bolesława Chrobrego

ocenia znaczenie zjazdu w Gnieźnie i koronacji Bolesława Chrobrego dla pozycji

państwa polskiego w Europie

25

rozumie znaczenie budowy niezależnej struktury Kościoła w Polsce dla niezależności

państwa

wyjaśnia przyczyny kryzysu monarchii pierwszych Piastów

opisuje proces odbudowy państwa

uzasadnia przydomek „Odnowiciel”

charakteryzuje zasługi Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego dla

suwerenności państwa

charakteryzuje społeczeństwo państwa pierwszych Piastów i system grodowo-

-służebny.

Polska w okresie rozbicia dzielnicowego

Uczeń:

lokalizuje w czasie okres rozbicia dzielnicowego, wskazuje poszczególne dzielnice

wyjaśnia zasadę senioratu i pryncypatu

dostrzega wpływ politycznego rozbicia na zmiany terytorialne i pozycję Polski

w Europie

przedstawia przyczyny i skutki powstania państwa krzyżackiego na terenie Prus

opisuje przebieg i skutki najazdu tatarskiego na ziemie polskie

charakteryzuje zmiany społeczne i gospodarcze będące skutkiem kolonizacji na

prawie niemieckim (struktura społeczna i narodowościowa), powstanie rynku

lokalnego

charakteryzuje pierwsze próby zjednoczenia państwa – państwo Henryków śląskich,

koronacja Przemysła II, panowanie Wacława II

charakteryzuje postawy różnych grup społecznych wobec działań Władysława

Łokietka – duchowieństwa, rycerstwa, mieszczaństwa.

Polska w XIV–XV wieku

Uczeń:

lokalizuje w czasie i przestrzeni Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie,

opisuje zmiany terytorialne

dostrzega wkład Kazimierza Wielkiego w budowanie podstaw potęgi państwa –

działania w zakresie gospodarki, obronności, kultury i polityki zagranicznej

podaje przyczyny i skutki unii Polski z Węgrami i Litwą w XIV i XV w.

ocenia wpływ sojuszy i unii na sytuację międzynarodową państwa polskiego

przedstawia, w sposób uporządkowany chronologicznie, przebieg konfliktu

z Zakonem Krzyżackim

opisuje społeczeństwo stanowe charakteryzuje przywileje szlacheckie

porównuje monarchię stanową w Polsce ze sposobem sprawowania władzy przed

rozbiciem dzielnicowym.

26

Umiejętności

Uczeń:

posługuje się mapą (odczytuje informacje w ujęciu statycznym i dynamicznym)

analizuje tekst źródłowy co do treści i intencji przekazu

analizuje źródła ikonograficzne w warstwie informacyjnej i propagandowej

lokalizuje wydarzenia w czasie, oblicza upływ czasu między wydarzeniami,


posługuje się poznanymi pojęciami historycznymi

wykazuje związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami, a także między

zjawiskami z różnych dziedzin życia społecznego

przyporządkowuje osiągnięcia kręgom kulturowym i osobom

dostrzega wpływ wydarzeń z przeszłości na współczesny obraz Polski i Europy

ocenia dokonania postaci historycznych

wyciąga wnioski, uzasadnia swoje stanowisko

buduje ciągi narracyjne

ocenia postaci i zjawiska.

Postawy

Uczeń:

szanuje osiągnięcia cywilizacyjne różnych kultur

docenia dokonania naszych przodków w zakresie polityki, gospodarki i kultury dla

budowy niezależnego i silnego państwa

przyjmuje system wartości wywodzący się ze wspólnych korzeni cywilizacji

śródziemnomorskiej i judeo-chrześcijańskiej.

Po klasie szóstej:

Wiadomości

Wielkie odkrycia geograficzne

Uczeń:

wyjaśnia przyczyny wypraw odkrywczych

sytuuje w czasie i przestrzeni wielkie wyprawy żeglarzy z Portugalii, Hiszpanii, Anglii

i Francji

lokalizuje w czasie i przestrzeni imperia kolonialne Hiszpanii, Portugalii, a także

kolonie Anglii, Francji i Holandii

przedstawia skutki (gospodarcze, społeczne i kulturowe) odkryć dla Starego i Nowego

Świata.

27

„Złoty wiek” w Polsce na tle europejskim

Uczeń:

charakteryzuje styl renesansowy

wymienia wielkich twórców europejskiego renesansu, potrafi przyporządkować

osiągnięcia poszczególnym twórcom

wyjaśnia pojęcie „człowiek renesansu” na przykładach wielkich osobowości

(Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Mikołaj Kopernik)

przedstawia przyczyny reformacji

charakteryzuje wyznania protestanckie, porównuje je z katolicyzmem

opisuje postęp reformacji w Europie

podaje przyczyny zwołania soboru w Trydencie, przedstawia założenia reformy

Kościoła katolickiego

lokalizuje w czasie i przestrzeni państwo ostatnich Jagiellonów

charakteryzuje politykę wewnętrzną państwa polsko-litewskiego, opisuje demokrację

szlachecką (dalszy rozwój przywilejów szlacheckich, skład i uprawnienia sejmu

walnego i sejmików ziemskich, reformy wojskowe)

lokalizuje sąsiadów państwa polsko-litewskiego

ocenia politykę Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta wobec Państwa Zakonu

Krzyżackiego, Państwa Zakonu Kawalerów Mieczowych, Wielkiego Księstwa

Moskiewskiego

charakteryzuje gospodarkę folwarczno-pańszczyźnianą

wyjaśnia sens powiedzenia „Polska spichlerzem Europy”

charakteryzuje położenie mieszczaństwa i chłopów w Rzeczypospolitej

przedstawia przyczyny, postanowienia i skutki unii realnej (na przykładzie unii

lubelskiej)

wymienia twórców renesansu w Polsce, ocenia ich dokonania.

Początki Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Uczeń:

lokalizuje w czasie i przestrzeni Rzeczpospolitą Obojga Narodów

charakteryzuje strukturę narodowościową państwa

przedstawia zróżnicowania wyznaniowe, dostrzega powiązania między narodowością

a wyznawaną religią

wyjaśnia założenia konfederacji warszawskiej

rozumie, co oznacza określenie „państwo bez stosów”

opisuje sposób funkcjonowania państwa w okresie bezkrólewia

wyjaśnia okoliczności uchwalenia artykułów henrykowskich

przedstawia zasady wolnej elekcji i skutki dla ustroju państwa

przedstawia skutki wyboru Henryka Walezego i Stefana Batorego na władców Polski

ocenia dokonania Stefana Batorego w wojnie z Moskwą.

28

Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII wieku

Uczeń:

lokalizuje w przestrzeni państwo polsko-litewskie i jego sąsiadów

wymienia przyczyny wojen z Rosją, Turcją i Szwecją

przedstawia przebieg potopu szwedzkiego w ujęciu dynamicznym

podaje przyczyny i skutki powstania Chmielnickiego, rozumie znaczenie tego

wydarzenia dla Rzeczypospolitej i późniejszych stosunków polsko-ukraińskich

opisuje konflikty Rzeczypospolitej w ujęciu chronologicznym, tworzy ciągi

przyczynowo-skutkowe

rozumie wpływ wojen na sytuację gospodarczą i społeczno-polityczną

Rzeczypospolitej oraz jej pozycję w Europie

podaje cechy charakterystyczne baroku oraz najważniejszych twórców epoki

i przykłady dzieł

lokalizuje w czasie omawiane wydarzenia oraz całą epokę.

Europa w XVII i XVIII wieku

Uczeń:

charakteryzuje monarchię absolutną na przykładzie Francji

podaje podstawowe cechy monarchii parlamentarnej na przykładzie Wielkiej Brytanii

porównuje te dwie formy ustrojowe, odnosi je do ustroju Rzeczypospolitej

przedstawia idee oświecenia w polityce, gospodarce, oświacie i kulturze

przedstawia proces wprowadzania reform wśród sąsiadów Rzeczypospolitej,

porównuje skutki reform

definiuje monarchię absolutną oświeconą.

Rzeczpospolita Obojga Narodów w pierwszej połowie XVIII wieku

Uczeń:

przedstawia przyczyny unii z Saksonią

przedstawia przyczyny i przejawy kryzysu państwa w czasach saskich

porównuje pozycję państwa polsko-litewskiego w pierwszej poł. XVIII w. z pozycją

w wiekach poprzednich i z pozycją państw ościennych

ocenia pierwsze projekty reform kulturalnych, gospodarczych i politycznych

lokalizuje w czasie i przestrzeni omawiane wydarzenia.

W czasach oświecenia

Uczeń:

przedstawia przyczyny buntu społeczeństwa w koloniach brytyjskich

charakteryzuje przebieg walk w wojnie o niepodległość, rozumie znaczenie pomocy

z zewnątrz (państw i ochotników)

przedstawia wkład Polaków w walkę o niepodległość USA (Kazimierza Pułaskiego,

Tadeusza Kościuszki)

omawia ustrój USA, odnosi założenia ustrojowe do idei oświecenia

29

rozumie znaczenie Deklaracji Niepodległości i konstytucji USA

wyjaśnia przyczyny rewolucji francuskiej, przedstawia jej następstwa

analizuje Deklarację Praw Człowieka i Obywatela, odnosi jej zapisy do zasad

oświeceniowych


Rzeczpospolita w czasach stanisławowskich. Walka o utrzymanie niepodległości

Uczeń:

charakteryzuje obozy reform w Polsce (takie jak: Familia, stronnictwo dworskie,

stronnictwo patriotyczne) i opozycjonistów

przedstawia program reform ustrojowych i gospodarczych

wymienia okoliczności zwołania sejmów reformatorskich: konwokacyjnego,

rozbiorowego i Sejmu Wielkiego

charakteryzuje i ocenia wprowadzane reformy

rozumie znaczenie Konstytucji 3 maja dla Rzeczypospolitej w XVIII w. i dla narodu

polskiego

przedstawia okoliczności zawiązania konfederacji: barskiej i targowickiej, opisuje

i ocenia następstwa

opisuje zmiany terytorialne po każdym rozbiorze, pokazuje je na mapie

przedstawia przyczyny, przebieg i skutki insurekcji kościuszkowskiej

podaje przyczyny zewnętrzne i wewnętrzne upadku Rzeczypospolitej

opisuje osiągnięcia polskiego oświecenie w dziedzinie literatury, sztuki, architektury,

wskazuje zabytki epoki w regionie


Świat w epoce napoleońskiej

Uczeń:

wymienia najważniejszych członków koalicji antynapoleońskich

przedstawia zmiany polityczne w Europie w dobie napoleońskiej

ocenia wpływ Kodeksu Cywilnego na sytuację wewnętrzną państw

wie, dlaczego Polacy poparli Napoleona

ocenia stosunek Napoleona do sprawy polskiej

opisuje okoliczności powstania Legionów Polskich, przedstawia ich historię

charakteryzuje terytorium i ustrój Księstwa Warszawskiego

rozumie znaczenie utworzenia Legionów Polskich we Włoszech

wie, jakie znaczenie dla Polaków miało powstanie Księstwa Warszawskiego.

Umiejętności

Uczeń:

posługuje się mapą (odczytywanie informacji w ujęciu statycznym i dynamicznym)

dokonuje analizy i interpretacji tekstu źródłowego

30

analizuje źródła ikonograficzne (warstwa informacyjna i propagandowa)

lokalizuje wydarzenia w czasie, oblicza upływ czasu pomiędzy wydarzeniami,


posługuje się poznanymi pojęciami

wykazuje związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami, a także między

zjawiskami z różnych dziedzin życia społecznego, a także zjawiskami zachodzącymi

w różnych państwach

dostrzega wpływ wydarzeń z przeszłości na współczesny obraz Polski i Europy





Postawy

Uczeń:

szanuje osiągnięcia cywilizacyjne człowieka w różnych epokach historycznych



krytycznie odnosi się do wad, które doprowadziły do upadku Rzeczypospolitej

przyjmuje system wartości wywodzący się z osiągnięć epoki oświecenia

docenia fakt istnienia państwa jako wartości dla narodu.

Po klasie siódmej:

Wiadomości

Europa po kongresie wiedeńskim

Uczeń:

omawia decyzje kongresu wiedeńskiego dotyczące Europy i ziem polskich

wskazuje na mapie wprowadzone zmiany terytorialne

charakteryzuje konstytucję Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Krakowskiej

porównuje sytuację Polaków w Królestwie Polskim, na ziemiach zabranych,

w Wielkim Księstwie Poznańskim i w Galicji

charakteryzuje rozwój gospodarczy, kulturalny i społeczny Królestwa Polskiego

przedstawia przyczyny powstania opozycji legalnej i nielegalnej w Królestwie

Polskim, porównuje programy polityczne i środowiska opozycji

zna przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne wybuchu powstania listopadowego

omawia przebieg wydarzeń powstania – działania zbrojne i wydarzenia polityczne

opisuje skutki powstania w trzech zaborach

porównuje programy ugrupowań Wielkiej Emigracji

dostrzega wpływ ugrupowań emigracyjnych na działalność spiskową w kraju

31

charakteryzuje przebieg rewolucji przemysłowej

ocenia skutki gospodarcze, społeczne i polityczne rewolucji przemysłowej.

Europa i ziemie polskie w okresie Wiosny Ludów

Uczeń:

rozumie społeczne i polityczne podłoże Wiosny Ludów

charakteryzuje przebieg wydarzeń i ocenia skutki Wiosny Ludów

dostrzega wpływ wydarzeń w Europie na zjawiska i wydarzenia zachodzące na

ziemiach polskich

omawia przebieg powstania krakowskiego i Wiosny Ludów w zaborze pruskim

i austriackim

przedstawia skutki Wiosny Ludów dla państw europejskich i ziem polskich.

Powstanie styczniowe

Uczeń:

charakteryzuje sytuację społeczną i polityczną w Królestwie Polskim przed wybuchem

powstania styczniowego

dostrzega wpływ wiosny posewastopolskiej na przemiany społeczne w Królestwie

Polskim

przedstawia przyczyny powstania styczniowego

opisuje przebieg powstania, również w swoim regionie

przedstawia skutki powstania – represje wobec powstańców oraz skutki społeczno-

-gospodarcze

porównuje zasady uwłaszczenia chłopów w różnych zaborach.

Świat na przełomie XIX i XX wieku

Uczeń:

opisuje procesy zjednoczeniowe (Niemcy i Włochy) i federacyjne (Austro-Węgry)

dostrzega w tych procesach wpływ ideologii nacjonalistycznej

charakteryzuje nowe ideologie i przyporządkowuje grupy społeczne dla nich

reprezentatywne

charakteryzuje przemiany społeczno-polityczne w państwach europejskich (Rosja,

Wielka Brytania, Francja)

przedstawia przyczyny wojny secesyjnej i skutki dla USA

przedstawia podłoże kolonializmu

porównuje sytuację potęg kolonialnych i terytoriów im podporządkowanych

porównuje sytuację Chin i Japonii oraz brytyjskich dominiów

charakteryzuje proces przemiany społeczeństw w XIX w., powstanie społeczeństwa

nowoczesnego

opisuje przemiany kulturowe na przełomie wieków

przedstawia politykę wynaradawiania prowadzoną przez zaborców wobec Polaków

opisuje autonomię galicyjską i porównuje ją z autonomią Królestwa Polskiego

32

porównuje sytuację Polaków w trzech zaborach

przedstawia i ocenia postawy Polaków wobec zaborców (praca organiczna,

trójlojalizm, ruch spółdzielczy)

przedstawia proces tworzenia się jednolitego narodu polskiego

charakteryzuje i porównuje programy polskich partii politycznych w zakresie

narodowym i społecznym

analizuje, czy wydarzenia z lat 1905–1907 były powstaniem czy rewolucją

charakteryzuje spór orientacji politycznych wśród Polaków przed I wojną światową.

I wojna światowa

Uczeń:

omawia złożoność genezy konfliktu

przedstawia charakter działań zbrojnych (wojna światowa, pozycyjna, totalna,

technologiczna, manewrowa)

omawia najważniejsze wydarzenia militarne

rozumie wkład ludności cywilnej w prowadzenie konfliktu

dostrzega wpływ wojny na postęp technologiczny

rozumie podłoże rewolucji w Rosji

opisuje przebieg rewolucji i wojny domowej w Rosji

dostrzega wpływ rewolucji na działania wojenne we wschodniej Europie (pokój

brzeski).

Sprawa polska w czasie I wojny światowej

Uczeń:

przedstawia ewolucję poparcia dla sprawy polskiej wśród państw walczących

dostrzega związek między sytuacją militarną i polityczną państw walczących

a stanowiskiem wobec Polaków

przedstawia działania Polaków

rozumie przyczyny porzucenia przez Piłsudskiego współpracy z państwami

centralnymi

charakteryzuje działalność KNP

ocenia działania Polaków i postawę państw walczących.

Europa i świat po I wojnie światowej

Uczeń:

rozumie wpływ wojny na przemiany kulturowe i cywilizacyjne, ocenia te przemiany

przedstawia najważniejsze postanowienia traktatów pokojowych z państwami

centralnymi

dostrzega słabość systemu wersalskiego

przedstawia przyczyny zwołania i postanowienia konferencji w Rapallo i Locarno

przedstawia cele Ligi Narodów, ocenia działania organizacji

charakteryzuje sytuację w państwach totalitarnych (Włochy, ZSRR i III Rzesza)

33

porównuje genezę, podstawy ideologiczne i sposób funkcjonowania państw

totalitarnych

porównuje państwa totalitarne i demokratyczne.

Polska w okresie międzywojennym

Uczeń:

przedstawia proces formowania się państwowości polskiej na przełomie 1918 i 1919 r.

na podstawie aktów prawnych wskazuje na proces tworzenia się demokratycznej

republiki

ocenia postawę polityków i społeczeństwa polskiego

rozumie złożoność procesu kształtowania granic

omawia przebieg wydarzeń w wytyczaniu granic (działania zbrojne i dyplomatyczne)

ocenia postawę armii i społeczeństwa w walce o granice państwa polskiego

dostrzega wpływ procesu wytyczania granic na sytuację międzynarodową Polski

w dwudziestoleciu międzywojennym

przedstawia ewolucję ustroju II RP – od demokracji po autorytaryzm

dostrzega wpływ sytuacji gospodarczej i społecznej na przemiany polityczne

i ustrojowe

porównuje funkcjonowanie państwa w okresie obowiązywania konstytucji marcowej

i kwietniowej

ocenia rządy sanacji

charakteryzuje gospodarkę II RP, przedstawia jej osiągnięcia i porażki

dostrzega powiązania między polską gospodarką a gospodarką świata, między

gospodarką a problemami społeczno-politycznymi

przedstawia położenie geopolityczne Polski i dostrzega jego wpływ na system sojuszy

ocenia politykę równowagi

charakteryzuje strukturę społeczną i narodowościową Polski

rozumie podłoże konfliktów społecznych i narodowościowych, ocenia postawę władz

państwowych w próbach rozwiązywania konfliktów

ocenia rozwój cywilizacyjny państwa i społeczeństwa polskiego, jaki się dokonał

w dwudziestoleciu międzywojennym.

Droga do wojny

Uczeń:

omawia międzynarodową agresję Włoch i wojnę domową w Hiszpanii

przedstawia militaryzm japoński i agresję na Dalekim Wschodzie

przedstawia proces łamania postanowień traktatu wersalskiego przez nazistowskie

Niemcy

ocenia politykę Zachodu wobec III Rzeszy i innych agresorów

przedstawia skutki paktu Ribbentrop – Mołotow dla Europy Środkowej i Wschodniej.

34

Umiejętności

Uczeń:

posługuje się mapą (odczytuje informacje w ujęciu statycznym i dynamicznym)

dokonuje analizy tekstu źródłowego





wykazuje związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami, między zjawiskami

z różnych dziedzin życia społecznego, a także zjawiskami zachodzącymi w różnych

państwach

dostrzega zmiany w życiu społeczeństw i ocenia te zmiany

ocenia zmiany ustrojowe zachodzące w XIX i XX w.

dostrzega wpływ wydarzeń z przeszłości na współczesny obraz Polski, Europy

i świata





Postawy

Uczeń:

szanuje osiągnięcia cywilizacyjne człowieka w epoce rewolucji naukowej,

technologicznej, przemysłowej i społecznej



krytycznie odnosi się do zjawisk i ustrojów totalitarnych

przyjmuje system wartości związany z demokracją

docenia fakt istnienia państwa jako wartości dla narodu

szanuje postawę współpracy między narodami.

Po klasie ósmej:

Wojna obronna Polski we wrześniu 1939 roku

Uczeń:

na podstawie źródeł statystycznych, kartograficznych i pisanych ocenia szanse Polski

w starciu z III Rzeszą i ZSRR

opisuje przebieg walk w czasie kampanii wrześniowej, wskazuje miejsca

największego oporu Polaków

przedstawia na przykładach bohaterstwo wojska i społeczeństwa polskiego

ocenia postawę Polaków, V kolumny, Francji i Wielkiej Brytanii oraz ZSRR

35

posługując się mapą definiuje pojęcie wojny błyskawicznej

opisuje agresję Armii Czerwonej na Polskę.

II wojna światowa

Uczeń:

wymienia państwa osi i koalicji antyhitlerowskiej, ocenia potencjał bloków

walczących państw

wymienia momenty przełomowe w wojnie

dostrzega związek między posiadaniem inicjatywy strategicznej a przewagą

technologiczną i potencjałem demograficznym

wyjaśnia przyczyny zwycięstwa koalicji antyhitlerowskiej

porównuje politykę okupacyjną Niemiec w różnych częściach Europy

charakteryzuje politykę okupacyjną Japonii

przedstawia politykę eksterminacyjną wobec ludności żydowskiej, romskiej

i słowiańskiej

ocenia postawy społeczeństw okupowanej Europy, w tym Polaków, wobec

Holokaustu

ocenia postanowienia konferencji Wielkiej Trójki z punktu widzenia państw Europy

Środkowej i Wschodniej, Niemiec, mocarstw zachodnich oraz ZSRR (Teheran, Jałta,

Poczdam)

przedstawia bilans II wojny światowej: demograficzny, ekonomiczny, polityczny

i społeczny, dokonuje oceny zmian.

Polska w czasie II wojny światowej

Uczeń:

na podstawie mapy przedstawia podział Polski między III Rzeszą a ZSRR

porównuje politykę Niemiec i ZSRR wobec społeczeństwa polskiego

charakteryzuje metody okupantów i postawę Polaków

opisuje i ocenia konflikt polsko-ukraiński na Wołyniu

charakteryzuje działalność Polskiego Państwa Podziemnego w sferze politycznej

i militarnej

dostrzega wkład polskiego ruchu oporu w pokonanie państw osi

charakteryzuje formy walki cywilnej i zbrojnej

przedstawia przyczyny wybuchu powstania warszawskiego, ocenia szanse

powodzenia zrywu

ocenia postawę powstańców, ludności cywilnej, ZSRR i aliantów zachodnich

przedstawia okoliczności powstania i działalność polskich władz na uchodźstwie

dostrzega wpływ sytuacji politycznej na pozycję Polski w koalicji antyhitlerowskiej

opisuje stosunki polsko-radzieckie

przedstawia i ocenia politykę mocarstw wobec Polski ze szczególnym

uwzględnieniem konferencji Wielkiej Trójki

umieszcza w czasie i przestrzeni działania zbrojne polskich jednostek militarnych

36

ocenia wkład Polaków w pokonanie państw osi

przedstawia bilans II wojny światowej w odniesieniu do Polski i Polaków.

Świat po II wojnie światowej

Uczeń:

rozumie przyczyny rozpadu koalicji antyhitlerowskiej, powstania powojennego ładu

dwubiegunowego i bloków polityczno-militarnych

rozumie przyczyny powstania ONZ, ocenia cele tej organizacji

dokonuje bilansu II wojny światowej w sferze społecznej, gospodarczej i politycznej

przedstawia proces tworzenia się dwóch państw niemieckich, dostrzega rolę Niemiec

w konflikcie między ZSRR a Zachodem

przedstawia proces przejmowania władzy przez ZSRR i ekipy rządowe innych państw

w Europie Środkowej

opisuje protesty społeczne w NRD, na Węgrzech i w Czechosłowacji

opisuje proces dekolonizacji, dostrzega związek między II wojną światową

a dekolonizacją

przedstawia procesy polityczne w krajach Dalekiego i Bliskiego Wschodu

rozumie, jaką rolę w utrzymaniu światowego pokoju odgrywały wojny i konflikty

lokalne (w Korei, Wietnamie i Afganistanie)

przedstawia przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne rozpadu bloku wschodniego i ZSRR

dostrzega przekształcenie ładu dwubiegunowego w jednobiegunowy (USA)

przedstawia procesy demokratyzacji w państwach Europy Środkowej i Wschodniej

opisuje procesy integracyjne w Europie i na innych kontynentach

charakteryzuje przemiany społeczne i kulturowe w świecie po II wojnie światowej.

Polska po II wojnie światowej

Uczeń:

opisuje nowy kształt geograficzny, narodowościowy i społeczny Polski po 1945 r.

ocenia taktykę komunistów w przejmowaniu władzy, porównuje ją z sytuacją

w innych państwach

omawia proces budowania nowego porządku w latach 1944–1952

ocenia różnorodne postawy Polaków wobec nowej władzy – poparcie lub opór

(w tym postawę żołnierzy niezłomnych)

charakteryzuje terror okresu stalinowskiego, ocenia jego skutki

porównuje założenia gospodarcze i ideologiczne planu trzyletniego i sześcioletniego

charakteryzuje socrealizm

charakteryzuje podłoże polityczne i społeczne wydarzeń 1956 r.

Polska Rzeczpospolita Ludowa

Uczeń:

opisuje system władzy w komunistycznej Polsce

przedstawia formy uzależnienia Polski od ZSRR

37

porównuje podłoże, przebieg i skutki następujących kryzysów: marzec 68, grudzień

70, czerwiec 76

charakteryzuje powstanie opozycji (KOR, ROPCiO)

ocenia rolę Kościoła katolickiego w życiu społecznym i politycznym w PRL,

dostrzega rolę Jana Pawła II

wyjaśnia przyczyny i następstwa strajków w 1980 r.

ocenia cele „Solidarności” oraz postawę społeczeństwa i władz wobec strajków

charakteryzuje pozycję Polski na arenie międzynarodowej, działalność w ONZ

opisuje przemiany społeczne i kulturowe w PRL.

Polska na drodze do demokracji

Uczeń:

opisuje przebieg i konsekwencje stanu wojennego

ocenia postawę społeczeństwa i władz Polski oraz innych państw wobec stanu

wojennego

opisuje różne formy oporu społecznego w czasach komunistycznych

wyjaśnia przyczyny rozpoczęcia rozmów między władzami PRL a opozycją

ocenia fakt porozumienia Okrągłego Stołu oraz ocenia decyzje podjęte w trakcie obrad

opisuje wydarzenia 1989 i 1990 r. w Polsce (takie jak: Okrągły Stół, wybory

czerwcowe, powstanie rządu Tadeusza Mazowieckiego, wybór Lecha Wałęsy na

prezydenta)

przedstawia założenia planu Balcerowicza, ocenia skutki gospodarcze i społeczne

omawia przemiany polityczne w latach 90., spory wewnątrz dawnej opozycji

charakteryzuje i ocenia przemiany ustrojowe

przedstawia zmiany w pozycji międzynarodowej Polski po rozpadzie bloku

wschodniego i przystąpieniu do NATO i UE

ocenia zmiany kulturowe zachodzące w społeczeństwie polskim po 1989 r.

Umiejętności

Uczeń:

posługuje się mapą (odczytywanie informacji w ujęciu statycznym i dynamicznym)

dokonuje analizy tekstu źródłowego





wykazuje związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami, między zjawiskami

z różnych dziedzin życia społecznego, a także zjawiskami zachodzącymi w różnych

państwach

dostrzega zmiany w życiu społeczeństw i ocenia te zmiany

ocenia zmiany ustrojowe zachodzące w Polsce w XX i XXI w.

38

dostrzega wpływ wydarzeń z przeszłości na współczesny obraz Polski, Europy

i świata





Postawy

Uczeń:

szanuje osiągnięcia cywilizacyjne człowieka

dostrzega zagrożenia cywilizacyjne

docenia dokonania Polaków w zakresie polityki, gospodarki i kultury dla budowy

niezależnego i silnego państwa

krytycznie odnosi się do zjawisk i ustrojów totalitarnych

przyjmuje system wartości związany z demokracją

docenia fakt istnienia państwa jako wartości dla narodu

szanuje postawę współpracy między narodami.

6. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia

Kryteria wystawiania oceny

Ocena celująca (6)

Uczeń wykazuje się pełną znajomością faktografii terminologii historycznej, trafnie sytuuje

wydarzenia historyczne w czasie i przestrzeni oraz umie prezentować i uzasadniać własne

stanowisko. Samodzielnie selekcjonuje i interpretuje wydarzenia historyczne, wysuwa

oryginalne wnioski, dokonuje niezależnych ocen. Wobec odmiennych poglądów

w historiografii wykazuje postawę krytyczną. Dokonuje integracji wiedzy o przeszłości

czerpanej z różnych źródeł informacji oraz własnych doświadczeń, ocen i refleksji. Aktywnie

uczestniczy w pracy na lekcjach. Osiąga sukcesy w konkursach przedmiotowych

i olimpiadzie historycznej.

Ocena bardzo dobra (5)

Uczeń wykazuje się znajomością podstawowych, rozszerzających i dopełniających treści

programowych, umiejętnością analizowania i interpretacji wydarzeń historycznych. Dokonuje

ich twórczego oceniania oraz wnioskowania. Bez trudności i trafnie umiejscawia wydarzenia

w czasie i przestrzeni. Wykazuje zainteresowanie problematyką historyczną, samodzielnie

poszerza wiedzę, bezbłędnie wywiązuje się ze stawianych przed nim zadań, a także

samodzielnie się ich podejmuje.

39

Ocena dobra (4)

Uczeń zna podstawowe i rozszerzające treści programowe, umie odtwórczo, ale logicznie

formułować oceny i wnioski oraz interpretować fakty i zjawiska historyczne. Z drobnymi

błędami potrafi je umiejscowić w czasie i przestrzeni. Wykazuje aktywność na zajęciach;

dobrowolnie podejmuje się stawianych przed nich zadań.

Ocena dostateczna (3)

Uczeń wykazuje się znajomością podstawowych wiadomości historycznych, ograniczoną

umiejętnością ich analizy przyczynowo-skutkowej. W niewielkim stopniu podejmuje próbę

oceny wydarzeń i zjawisk historycznych. W zakresie podstawowym operuje czasem

i przestrzenią. Posługuje się językiem potocznym, ma ubogi zasób słownictwa.

Ocena dopuszczająca (2)

Uczeń – mimo wyraźnych braków w wiedzy oraz błędów – potrafi przy wydatnej pomocy

nauczyciela opanować wiadomości i umiejętności konieczne, istotne dla dalszego etapu

kształcenia. Formułuje powierzchowne wnioski i płytkie oceny wydarzeń oraz postaci.

Wykazuje niewielką znajomość chronologii i terminologii oraz błędnie lokalizuje fakty

historyczne w przestrzeni. Operuje językiem bardzo prostym i ubogim pod względem

leksykalnym.

Ocena niedostateczna (1)

Uczeń nie opanował podstawowego materiału rzeczowego i terminologii historycznej.

W sposób błędny formułuje oceny; wysuwa nieprawdziwe wnioski. Nie ma umiejętności

lokalizowania wydarzeń historycznych w czasie i przestrzeni. Popełnia poważne błędy

chronologiczne. Jego język jest bardzo prosty i niekomunikatywny. Poziom wiedzy

i umiejętności uniemożliwia mu kontynuację nauki na wyższym szczeblu kształcenia.

Bieżące ocenianie obejmuje: dłuższe formy pracy pisemnej, testy, krótkie formy pisemne

(kartkówki), sprawdziany z mapek, pracę z tekstem źródłowym, odpowiedzi ustne, pracę

w grupach, prace długoterminowe, sprawdziany z działu. Oceniana może być także

aktywność ucznia na lekcjach, prace domowe, udział w konkursach i olimpiadach.

Krótka charakterystyka poszczególnych form oceniania

Sprawdzian wiadomości

Sprawdzana jest wiedza i umiejętności z danego działu. Może przybrać formę testu

z różnorodnymi typami zadań, jak również dłuższych form wypowiedzi (jak w klasach VII–

–VIII).

Tekst źródłowy, materiał kartograficzny, ikonograficzny i statystyczny

Umiejętność analizy wymienionych źródeł informacji historycznej jest sprawdzana przez

udzielenie odpowiedzi na postawione pytanie do jednego lub kilku materiałów źródłowych

zestawionych w całość problemową.

40

Krótkie sprawdziany i odpowiedzi ustne

Obejmują wiedzę i umiejętności z niewielkiej partii materiału. Można je przeprowadzić na

podstawie np. tekstu źródłowego.

Aktywność ucznia na lekcji i udział w konkursach

Bardzo motywuje uczniów do pracy. Pozwala uczniom na wykazanie się wiedzą

pozaprogramową.

Projekt/portfolio

Sprawdzane i oceniane są nie tylko wiedza, ale również sposób ujęcia tematu, ilość

zgromadzonych wiadomości i sposób prezentacji. W przypadku projektu także podział pracy

w grupie i poziom wywiązania się ze zleconych zadań.

7. Rozkład materiału w klasach 4–8

L.p. Temat Materiał nauczania

Odniesienie

do podstawy

programowej (treści

nauczania)

Klasa 4

Dział 1. Śladami historii

1. Historia – nauka

o przeszłości historia jako nauka

zadania historii

fakt historyczny i opinia

badacza

III. 1

I. 1

2. O źródłach historycznych źródła historyczne i ich rodzaje

praca archeologa i historyka

analiza źródeł historycznych

i ocena ich wiarygodności

nowoczesne metody badawcze

w archeologii i historii

dzieje legendarne a historia

III. 1, 3, 4

* Chronimy ślady

przeszłości zabytki i ich ochrona

instytucje chroniące zabytki

(muzea, archiwa, biblioteki)

pamiątki rodzinne jako zabytki

materiał spoza

podstawy

programowej

Dział 2. O czasie i mapie historycznej

3. Czas w historii główne pojęcia z zakresu

chronologii stosowane

w historii

epoki w historii

rodzaje kalendarzy

III. 1, 2

4. Obliczamy czas jednostki czasu stosowane

w historii

określanie wieku wydarzeń

początek, koniec, połowa wieku

obliczanie upływu lat

III. 1, 2

* Mapa w historii mapa i plan jako źródło wiedzy

jak czytać mapę historyczną?

materiał spoza

podstawy

programowej

41

elementy mapy

źródła statystyczne

Dział 3. W małej i w wielkiej ojczyźnie

5. Historia mojej rodziny pamiątki i tradycje rodzinne

jako źródła wiedzy na temat

historii rodziny

genealogia jako nauka

drzewo genealogiczne

I. 1

III. 3

6. Moja mała ojczyzna elementy więzi z małą ojczyzną

regiony Polski i elementy je

wyróżniające

wpływ znanych postaci na

historię małych ojczyzn

lokalne zabytki

I. 2

II. 3

III. 4

7. Duża ojczyzna – Polska naród jako wspólnota

Polska i jej sąsiedzi

symbole państwowe i narodowe

ważniejsze święta państwowe

patriotyzm

II. 1, 3

8. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian

Dział 4. Polska Piastów

10. Początki państwa

polskiego plemiona polskie wśród

Słowian

legendarne i historyczne

początki państwa

Mieszko I i Dobrawa

decyzja władcy Polan

o przyjęciu chrztu i jej skutki

II. 3

IV. 1

11. Pierwszy król Polski postać Bolesława Chrobrego

misja św. Wojciecha

zjazd w Gnieźnie

koronacja Bolesława Chrobrego

II. 3

IV. 1, 2

12. Ostatni z Piastów Kazimierz Wielki i jego

osiągnięcia w dziele

umocnienia państwa

założenie Akademii

Krakowskiej

sytuacja międzynarodowa

Polski za panowania

Kazimierza Wielkiego

II. 3

III. 3

IV. 3


Dział 5. W czasach świetności i upadku

15. Zwycięski sojusz postaci Jadwigi, Władysława

Jagiełły, Zawiszy Czarnego

unia w Krewie

znaczenie współpracy Polski

i Litwy dla pokonania

Krzyżaków

bitwa pod Grunwaldem i jej

znaczenie

II. 3

IV. 4

16. Mikołaj Kopernik

i jego odkrycie Mikołaj Kopernik – nie tylko

astronom

II. 3

IV. 5

42

życie Mikołaja Kopernika

przełomowe odkrycie polskiego

astronoma

żacy a współcześni studenci

17. Złoty wiek XVI wiek jako czas rozwoju

Rzeczypospolitej

Jan Zamoyski – wódz, mąż

stanu, mecenas kultury

II. 3

IV. 6

18. Stulecie wojen wojny Polski w XVII w.

bohaterowie potopu

szwedzkiego: Augustyn

Kordecki, Stefan Czarniecki

Jan III Sobieski i odsiecz

wiedeńska

skutki XVII-wiecznych wojen

II. 3

IV. 7

19. Upadek Rzeczypospolitej kryzys państwa w XVIII w.

postaci Tadeusza Kościuszki

i Wojciecha Bartosa

powstanie 1794 roku i bitwa

pod Racławicami

upadek państwa w 1795 r.

II. 3

IV. 8


Dział 6. Wiek niewoli

22. Szlakiem Legionów

Polskich we Włoszech cele Polaków w okresie niewoli

gen. Jan Henryk Dąbrowski

i utworzenie Legionów

Polskich

Józef Wybicki i hymn Polski

historia Legionów zapisana

w hymnie

II. 1

IV. 9

23. Powstańcze państwo powstanie styczniowe 1863

roku jako jeden ze zrywów

niepodległościowych

charakter walk powstańczych

postać Romualda Traugutta

I. 2

II. 1

III. 3

IV. 10

24. Maria Skłodowska-Curie

i jej odkrycie Maria Skłodowska-

-Curie – polska noblistka

odkrycia uczonej w dziedzinie

fizyki i chemii oraz ich

znaczenie dla światowej nauki

i medycyny

IV. 11


Dział 7. Czasy wielkiej próby

27. Bój o niepodległą Polskę I wojna światowa

Józef Piłsudski i jego żołnierze

odzyskanie niepodległości

i sposób upamiętnienia

II. 1

IV. 12

28. W Gdyni postać Eugeniusza Kwiatkow-

skiego

proces powstawania Gdyni

znaczenie wybudowania portu

IV. 13

29. Wśród harcerzy z Szarych

Szeregów początek II wojny światowej I. 1, 2

II. 1

43

Polska pod okupacją niemiecką

i radziecką

Polskie Państwo Podziemne

Armia Krajowa i Szare Szeregi

bohaterowie akcji pod

Arsenałem

powstanie warszawskie

IV. 14

30. Żołnierze niezłomni rządy komunistów jako nowa

okupacja

stosunek komunistów do AK

postaci: Witold Pilecki, Danuta

Siedzikówna „Inka”

sposoby upamiętnienia

żołnierzy niezłomnych

I. 1, 2

II. 1

IV. 15

31. W czasach Solidarności cele Solidarności

ważniejsi członkowie ruchu

rola Jana Pawła II w najnowszej

historii Polski

polska droga do wolności

I. 1, 2

II. 1

IV. 16, 17


Klasa 5

Dział 1. Najstarsze cywilizacje

1. Przypomnienie

i rozszerzenie wiadomości

z zakresu chronologii

i kartografii historycznej

określanie wieków

daty p.n.e. – określanie wieku

i połowy wieku

obliczanie upływu czasu

między wydarzeniami z

różnych er

periodyzacja dziejów

–

2. Od koczownika do rolnika ewolucja człowieka

koczowniczy a osiadły tryb

życia

rewolucja neolityczna

I. 1

3. W żyznej Mezopotamii cywilizacje Starożytnego

Wschodu

struktura społeczna i system

wierzeń

rozwój administracji i

powstanie pisma

imperium babilońskie

Hammurabiego

I. 2, 3, 5

4. Państwo faraonów Egipt – dar Nilu

struktura społeczna i system

wierzeń (politeizm)

system sprawowania władzy

oraz organizacja społeczeństwa

sztuka egipska

najważniejsze osiągnięcia

I. 2, 3, 4, 5

5. Lud Jehowy królestwo Dawida i Salomona

judaizm – religia

monoteistyczna

różnica między politeizmem

I. 2, 3, 5

44

a monoteizmem

6. Cywilizacje nad wielkimi

rzekami struktura społeczna i system

wierzeń

najważniejsze osiągnięcia

I. 2, 3, 5


Dział 2. W kręgu cywilizacji greckiej

9. Kraj Hellenów warunki naturalne

Kreta minojska i Mykeny

wielka kolonizacja grecka

pismo alfabetyczne

polis grecka – wspólnota

obywatelska

I. 2, 5

10.

Sparta – państwo równych

wojowników heloci i periojkowie

ustrój Sparty

wychowanie spartańskie

życie obywatelskie w Sparcie

I. 2, 3

11. Ateny – państwo

obywateli społeczeństwo ateńskie

powstanie ustroju

demokratycznego

wojny perskie

rywalizacja Aten ze Spartą

wojna peloponeska

I. 2, 3,

12. Mityczna Grecja charakterystyka religii greckiej

politeizm grecki

panteon greckich bogów

mity greckie

wyrocznie

święta i igrzyska

I. 3, 5

13. W greckim teatrze wielkie dionizje i

przedstawienia dramatyczne

teatr grecki

Sofokles i jego twórczość

I. 5

14. Klasyczne piękno kultura klasyczna

narodziny filozofii

Sokrates, Platon, Arystoteles

architektura i sztuka grecka

osiągnięcia greckiej nauki

I. 5

15. Aleksander Macedoński

i jego imperium podbój Persji i organizacja

państwa w czasach Aleksandra

Macedońskiego

monarchie hellenistyczne

hellenizm

główne ośrodki kultury

hellenistycznej

I. 5


Dział 3. Starożytny Rzym

18. Rzymianie i ich państwo Etruskowie

założenie Rzymu

ustanowienie republiki

społeczeństwo rzymskie

powstanie republiki

zasady funkcjonowania

I. 2, 3

45

republiki rzymskiej

19. Wielkie podboje Rzymian podbój Italii przez Rzymian

wojny punickie

organizacja podbitych

terytoriów – zarząd

prowincjami

armia rzymska

I. 2, 4

20. Imperium rzymskie kryzys republiki

i dyktatura Juliusza Cezara

upadek republiki

cesarstwo rzymskie – państwo

uniwersalne

wojsko i cesarze

pokój rzymski

romanizacja imperium

I. 2, 3, 4

21. Zmierzch imperium

rzymskiego zagrożenia zewnętrzne

i wewnętrzne

podział cesarstwa rzymskiego

wędrówka ludów

upadek zachodniej części

cesarstwa rzymskiego

I. 2, 3, 4

22. Kultura rzymska stare wychowanie rzymskie

złoty wiek kultury rzymskiej

Wergiliusz i Eneida

prawo rzymskie

I. 5

23. Początki

i rozprzestrzenianie się

chrześcijaństwa

politeistyczne wierzenia

Rzymian

sytuacja Judei w I w. p.n.e.

Jezus z Nazaretu

rozwój chrześcijaństwa

w II i III w.

chrystianizacja imperium

I. 3, 6


Dział 4. Europa we wczesnym średniowieczu

26. Arabowie i ich nowa

religia Płw. Arabski – kolebka islamu

nauki Mahometa

podboje Arabów

osiągnięcia Arabów

w dziedzinie kultury

II. 1

27. Cesarstwo bizantyjskie panowanie Justyniana I

dzieje Bizancjum

w średniowieczu

osiągnięcia kultury

bizantyjskiej (prawo,

architektura, sztuka)

Kościół łaciński i grecki

schizma wschodnia

II. 2

III. 3

28.

Europa w czasach

karolińskich powstanie państwa Franków

Państwo Kościelne

organizacja państwa Karola

Wielkiego

renesans karoliński

III. 1, 2

IV. 3

46

29. Cesarstwo Ottonów rozpad monarchii karolińskiej

cesarstwo Ottonów

Otton III i jego wizja Europy

III. 2

30. Kościół we wczesnym

średniowieczu życie religijne i cywilizacyjna

rola zakonów

relacje między władzą cesarską

a papieską

przyczyny i skutki wypraw

krzyżowych

zakony rycerskie

III. 3, 4


Dział 5. Społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy

33. Społeczeństwo

średniowiecza pojęcie stanu

feudalizm i drabina feudalna

panowie feudalni

stan rycerski wobec władzy

królewskiej

monarchia stanowa

IV. 1, 3

34. Średniowieczna wieś zobowiązania

średniowiecznych chłopów

czynsze

życie codzienne chłopów

w średniowieczu

IV. 2

35. W średniowiecznym

mieście powstawanie nowych miast

mieszkańcy miast, struktura

społeczna

handel i rzemiosło

funkcja polityczna miast

rola kulturalna miast

warunki życia w miastach

IV. 2, 3

36. Kultura średniowiecza rycerstwo

od giermka do pasowania na

rycerza

herby

etos rycerski

zmierzch rycerstwa

kultura średniowiecznego

miasta

horyzonty umysłowe mieszczan

IV. 3

37. Architektura i sztuka

średniowiecza różnice między stylem

romańskim a gotyckim

zabytki kultury średniowiecza

(architektura, rzeźba,

malarstwo)

rola Kościoła w dziedzinie

nauki, architektury i sztuki

oraz w życiu codziennym

IV. 4


Dział 6. Czasy pierwszych Piastów

40. Początki państwa

polskiego od księstwa Polan do Polski

panowanie Mieszka I

początki chrześcijaństwa

V. 1, 2

47

znaczenie przyjęcia chrztu

przez Mieszka I

ekspansja państwa Polan

41. Bolesław Chrobry i jego

państwo panowanie Bolesława

Chrobrego

misja Świętego Wojciecha

zjazd gnieźnieński

ekspansja państwa polskiego

za panowania Bolesława

Chrobrego

koronacja Bolesława na króla

V. 3

42. Kryzys i odbudowa

monarchii pierwszych

Piastów

panowanie Mieszka II

najazd Czechów

Kazimierz Odnowiciel

panowanie Bolesława Śmiałego

konflikt Bolesława z biskupem

Stanisławem

V. 4

43. O niezależność i całość

państwa – panowanie

Bolesława Krzywoustego

Władysław Herman i Sieciech

relacje między Bolesławem

a Zbigniewem

wojna z Niemcami w 1109 r.

podbój Pomorza

testament Krzywoustego

zasada senioratu

V. 5

44. W państwie pierwszych

Piastów społeczeństwo Polski

pierwszych Piastów

system grodowo-służebny

monarchia patrymonialna

V. 6


Dział 7. Polska w XII–XIV wieku

47. Polska podzielona Władysław Wygnaniec

obalenie zasady senioratu

pogłębienie rozbicia

straty terytorialne

sprowadzenie Krzyżaków do

Polski

państwo krzyżackie

VI. 1, 2, 3

48. Ku zjednoczeniu państwa państwo Henryków śląskich

najazd tatarski

koronacja Przemysła II

panowanie Wacława II

Władysław Łokietek

rywalizacja Łokietka

z Przemyślidami

VI. 3, 5

49. Ostatni Piastowie panowanie Władysława

Łokietka

częściowe zjednoczenie

państwa polskiego

koronacja Łokietka

wojna z Krzyżakami

stosunki polsko-krzyżackie

w czasach Kazimierza

VI. 3, 5

VII. 1, 2

48

Wielkiego

podbój Rusi Halickiej

50. Społeczeństwo

i gospodarka Polski

w XIII–XIV wieku

koloniści z zachodniej Europy

lokacje miast i wsi

rozwój górnictwa

zmiany cywilizacyjne

rozwój gospodarczy państwa

za panowania Kazimierza

Wielkiego

VI. 4

VII. 2


Dział 8. Polska w XIV–XV wieku

53. Andegawenowie na tronie

Polski Ludwik Andegaweński

przywilej koszycki

królowa Jadwiga

VII. 3

54. Wielka wojna sytuacja Wielkiego Księstwa

Litewskiego pod koniec XIV w.

unia w Krewie

wojna z zakonem krzyżackim

bitwa pod Grunwaldem

VII. 1, 4, 6

55. W czasach Jagiellonów

Związek Pruski i wojna

trzynastoletnia

odzyskanie Pomorza

Gdańskiego

rola Gdańska

Jagiellonowie w Czechach

i na Węgrzech

bitwa pod Warną

VII. 3, 5, 6

56. Monarchia stanowa

w Polsce utrwalenie podziałów

stanowych

rozwój uprawnień szlachty

od sejmików do sejmu

konstytucja nihil novi

VII. 7

57. Kultura średniowieczna

w Polsce architektura i sztuka

średniowiecza w Polsce

ważniejsze zabytki

IV. 3


Klasa 6

Dział 1. Renesans i reformacja

1. Europa odkrywa świat geneza wielkich odkryć

geograficznych

odkrywcy portugalscy

Krzysztof Kolumb i jego

odkrycie

wyprawa Ferdynanda

Magellana

VIII. 1, 2

2. Skutki odkryć

geograficznych następstwa odkryć

geograficznych dla Europy

skutki wypraw odkrywczych

dla Ameryki

VIII. 1, 2

3. Renesans w Europie geneza renesansu

humanizm – najważniejsza idea

renesansu

IX. 1

49

rozwój oświaty i druku

rozwój nauki i techniki

wielcy uczeni renesansu:

Erazm z Rotterdamu, Mikołaj

Kopernik, Galileusz

architektura i sztuka renesansu

osiągnięcia Leonarda da Vinci,

Michała Anioła i Rafaela Santi

4. Reformacja przyczyny reformacji

Marcin Luter

wyznanie ewangelicko-

-augsburskie

Jan Kalwin i wyznanie

ewangelicko-reformowane

Henryk VIII i wyznanie

anglikańskie

społeczne i polityczne skutki

reformacji

IX. 2

5. W dobie kontrreformacji jezuici

sobór trydencki – geneza

i postanowienia

reforma Kościoła katolickiego

indeks ksiąg zakazanych

sztuka barokowa w służbie

Kościoła

IX. 3


Dział 2. Rzeczpospolita Obojga Narodów

8. Polityka zagraniczna

ostatnich Jagiellonów inkorporacja Mazowsza

sekularyzacja zakonu

krzyżackiego w Prusach

wojny Litwy z Moskwą

rywalizacja w Inflantach

IX. 5

9. Przemiany polityczne

w państwie Jagiellonów ruch egzekucyjny

geneza unii lubelskiej

unia lubelska i jej skutki

kompetencje władzy

królewskiej

sejmy i sejmiki

sądownictwo

urzędy centralne i lokalne

IX. 4, 8

10. Rzeczpospolita Obojga

Narodów mozaika religijna

i narodowościowa

napływ idei reformacyjnych

kultura i szkolnictwo

założenia konfederacji

warszawskiej

Polska – „państwo bez stosów”

IX. 4

X. 1

11. Gospodarka

Rzeczypospolitej Obojga

Narodów

powstanie folwarku

pańszczyźnianego

spław wiślany

położenie chłopów

wzrost przewagi szlachty

IX. 6

50

12. Pierwsze wolne elekcje elekcja viritim

artykuły henrykowskie

przeobrażenia demokracji

szlacheckiej

wzrost znaczenia magnaterii

wojsko Rzeczypospolitej

panowanie Stefana Batorego

i jego polityka zewnętrzna

X. 2, 3

13. Renesans w Polsce

i na Litwie rozwój szkolnictwa w Polsce

idee odrodzenia

zabytki kultury renesansowej

twórczość Mikołaja Reja, Jana

Kochanowskiego i Andrzeja

Frycza Modrzewskiego

IX. 7


Dział 3. Stulecie wojen

16. Wojny Rzeczypospolitej

w pierwszej połowie XVII

wieku

Wazowie na tronie Polski

wojny ze Szwecją

dymitriady

wojny z Rosją i pokój

w Polanowie

stosunki polsko-tureckie

XI. 1, 4

17. Powstanie Chmielnickiego sytuacja na Ukrainie

unia brzeska

przyczyny powstania

kozackiego

powstanie Bohdana

Chmielnickiego

podział Ukrainy między

Rzeczpospolitą a Rosję

XI. 2, 4

18. Potop szwedzki Szwecja w XVII w.

potop szwedzki

utrata lenna pruskiego

postanowienia pokoju w Oliwie

XI. 3, 4

19. Wojny z Turcją w drugiej

połowie XVII wieku wojny z Turcją w drugiej

połowie XVII w. (bitwa pod

Chocimiem)

Jan III Sobieski i odsiecz

wiedeńska

XI. 1, 4

20. Krajobraz po wojnach

XVII wieku demograficzne skutki wojen

następstwa gospodarcze

upadek międzynarodowego

znaczenia Rzeczypospolitej

liberum veto

kryzys polityczny państwa

XI. 5

21. W epoce baroku sarmatyzm

życie codzienne polskiego

sarmaty

sztuka polskiego baroku i jej

zabytki

XI. 6


51

Dział 4. Europa w XVII i XVIII wieku

24. Francja Ludwika XIV geneza absolutyzmu we Francji

panowanie Ludwika XIV

katolicy i hugenoci

ekspansja Francji

merkantylizm

XII. 1

25. Od monarchii stanowej

do parlamentarnej

w Anglii

konflikt króla z parlamentem

wojna domowa

Anglia republiką

skutki przeobrażeń

ustrojowych w Anglii

XII. 1

26. Idee oświecenia wiek światła

rewolucja naukowa w XVII

i XVIII w.

teoria trójpodziału władzy

Karola Monteskiusza

umowa społeczna według

Jakuba Rousseau

prawa człowieka

XII. 2, 3

27. Reformy oświeceniowe

w Prusach, Rosji i Austrii absolutyzm oświecony

reformy w państwie pruskim

centralizacja państwa

Habsburgów

wzrost potęgi Rosji

wojna północna

XII. 4

28. Sztuka oświecenia klasycyzm w rzeźbie

i malarstwie

architektura klasycystyczna

sentymentalizm

muzyka

XII. 2


Dział 5. Rzeczpospolita w czasach saskich

31. W unii z Saksonią unia polsko-saska

Rzeczpospolita w wojnie

północnej

sejm niemy i reformy

położenie międzynarodowe

Polski w czasach saskich

XIII. 1, 4

32. By Polaków uczynić

obywatelami kryzys państwa

oligarchia magnacka

projekty reform ustrojowych

Stanisława Leszczyńskiego

i Stanisława Konarskiego

XIII. 2

33. Ożywienie gospodarcze

i kulturalne w czasach

saskich

gospodarka Polski za

panowania Wettinów

mecenat Sasów w Polsce

Warszawa w czasach saskich

Collegium Nobillium

XIII. 3


Dział 6. Powstanie Stanów Zjednoczonych i wielka rewolucja francuska

36. Powstanie Stanów

Zjednoczonych osadnictwo europejskie

w Ameryce Północnej

XIV. 1, 3

52

rozwój kolonii angielskich

amerykańska wojna

o niepodległość

Deklaracja Niepodległości

udział Polaków w wojnie

o niepodległość USA

37. Ustrój nowoczesnego

państwa – konstytucja

USA

instytucje ustrojowe w USA

oraz ich funkcjonowanie

zasada trójpodziału władzy

w praktyce

XIV. 2

38. Wielka rewolucja

francuska kryzys gospodarczy we Francji

krytyka absolutyzmu

stan trzeci

Zgromadzenie Narodowe

szturm na Bastylię i wybuch

rewolucji

Deklaracja Praw Człowieka

i Obywatela

konstytucja 1791 r.

XV. 1, 2

39. Francja republiką ogłoszenie republiki

wojna domowa we Francji

Komitet Ocalenia Publicznego

dyktatura jakobińska

wielki terror

rządy Dyrektoriatu

XV. 1, 2


Dział 7. Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej

42. Ostatnia wolna elekcja Stanisław August Poniatowski

na tronie Polski

reformy sejmu

konwokacyjnego

sejm repninowski

XVI. 1

43. Konfederacja barska

i pierwszy rozbiór konfederacja barska – cele

i konsekwencje

pierwszy rozbiór Polski

sejm rozbiorowy

XVI. 2

XVII. 1

44. Sejm Wielki i jego reformy prace nad konstytucją

i okoliczności jej uchwalenia

najważniejsze postanowienia

konstytucji

znaczenie Konstytucji 3 maja

XVI. 3

45. W obronie konstytucji zawiązanie konfederacji

targowickiej i interwencja

rosyjska

wojna 1792 r.

drugi rozbiór Polski

sejm grodzieński

XVI. 4

XVII. 1

46. Insurekcja kościuszkowska

i upadek Polski sytuacja w kraju po drugim

rozbiorze Polski

wybuch powstania

kościuszkowskiego

uniwersał połaniecki

XVII. 1, 2, 3

53

insurekcja warszawska

i wileńska

upadek powstania

trzeci rozbiór Polski i jego

konsekwencje

47. Kultura i sztuka polskiego

oświecenia pierwsze czasopisma

kultura i sztuka okresu

stanisławowskiego

mecenat magnacki

Teatr Narodowy

zabytki polskiego klasycyzmu

XVI. 1, 5


Dział 8. Europa w epoce napoleońskiej

50. Podboje napoleońskiej

Francji Napoleon Bonaparte – cesarz

Francuzów

zmiany polityczne w Europie

w okresie napoleońskim

przemiany społeczno-

-gospodarcze

XVIII. 1

51. Legiony Polskie

we Włoszech utworzenie Legionów Polskich

we Włoszech

zasługi Jana Henryka

Dąbrowskiego

koniec Legionów Polskich

XVIII. 2

52. Małe państwo wielkich

nadziei stosunek Napoleona do sprawy

polskiej

powstanie Księstwa

Warszawskiego

konstytucja z 1807 r.

wojna z Austrią

XVIII. 3, 4

53. Klęska Napoleona bitwa pod Lipskiem

klęska napoleońskiej Francji

kres istnienia Księstwa

Warszawskiego

sto dni Napoleona

XVIII. 1, 4


Klasa 7

Dział 1. Europa po kongresie wiedeńskim

1. Kongres wiedeński i jego

decyzje restauracja, równowaga,

legitymizm

decyzje kongresu

w odniesieniu do Europy

Święte Przymierze

ważniejsze wydarzenia

związane z walką z porządkiem

wiedeńskim (ruchy narodowe

we Włoszech i w Niemczech,

rewolucja lipcowa, powstanie

w Belgii, powstanie

dekabrystów w Rosji)

XIX. 1

XX. 1

XXI. 1

54

2. Rewolucja przemysłowa przyczyny rewolucji

przemysłowej

gospodarka Wielkiej Brytanii

w XVIII w.

wynalazki techniczne

oddziaływanie rewolucji

przemysłowej na inne kraje

Europy

powstanie proletariatu

XIX. 2

3. Sytuacja na ziemiach

polskich po kongresie

wiedeńskim

konstytucja 1815 r.

gospodarka Królestwa

oświata, kultura i nauka

w Kongresówce

sytuacja Polaków w zaborze

pruskim i austriackim,

na ziemiach zabranych

oraz w Rzeczypospolitej

Krakowskiej

XX. 1, 2, 4, 5

4. Powstanie listopadowe opozycja legalna i nielegalna

w Królestwie Polskim

spisek Wysockiego

noc listopadowa

dyktatura Józefa Chłopickiego

XX. 3

5. Wojna polsko-rosyjska

1831 roku przekształcenie powstania

listopadowego w wojnę

polsko-rosyjską

ważniejsze bitwy

represje popowstaniowe

– „noc paskiewiczowska”

XX. 3

6. Wielka Emigracja główne nurty oraz postacie

Wielkiej Emigracji

Towarzystwo Demokratyczne

Polskie

Hotel Lambert

kultura polska na emigracji

ruch spiskowy w kraju

XX. 5


Dział 2. Wiosna Ludów

9. Wiosna Ludów Europa przed 1848 r.

Wiosna Ludów we Francji

rewolucja w państwach

niemieckich

Wiosna Ludów w Cesarstwie

Austriackim

XXI. 1

10. Powstanie krakowskie

i Wiosna Ludów na

ziemiach polskich

emisariusze – tajni wysłannicy

powstanie krakowskie

rabacja galicyjska

Wiosna Ludów

w Wielkopolsce i w Galicji

skutki Wiosny Ludów

na ziemiach polskich

XXI. 2


55

Dział 3. Świat w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku

13. Europa w drugiej połowie

XIX wieku wojna krymska

powstanie monarchii

austro-węgierskiej

panowanie Napoleona III

we Francji

zjednoczenie Włoch

wyprawa Garibaldiego

Wenecja

Państwo Kościelne

XXIII. 1

14. Zjednoczenie Niemiec Niemcy przed zjednoczeniem

wojna z Austrią

wojna prusko-francuska

powstanie II Rzeszy

XXIII. 1

15. Wojna secesyjna Stany Zjednoczone w połowie

XIX w.

demokraci i republikanie

niewolnictwo i abolicjonizm

wybuch wojny secesyjnej

i jej przebieg

Stany Zjednoczone po wojnie

XXIII. 2

16. Nowe nurty polityczne ustroje państw pod koniec

XIX w.

różne systemy władzy

rozwój parlamentaryzmu

aktywność polityczna

społeczeństw

socjalizm i partie robotnicze

solidaryzm społeczny

i powstanie partii chadeckich

nacjonalizm

emancypacja kobiet

XXIII. 4

17. Ekspansja kolonialna przyczyny ekspansji

kolonialnej

formy ekspansji kolonialnej

potęgi kolonialne

skutki kolonializmu

XXIII. 3

18. Postęp

naukowo-techniczny

w XIX i XX wieku

rewolucja naukowo-techniczna

ważniejsze wynalazki

przełomu wieków

XIX. 2

XXIII. 4

19. Przemiany gospodarcze

i społeczne na przełomie

XIX i XX wieku

skutki postępu technicznego

nowe mocarstwa gospodarcze

rozwój komunikacji

urbanizacja

XIX. 2

20. Kultura przełomu wieków literatura (realizm i naturalizm)

malarstwo (impresjonizm

i symbolizm)

architektura (secesja)

prasa

narodziny kinematografii

kultura fizyczna i sport

XXIII. 4


56

Dział 4. Ziemie polskie na przełomie XIX i XX wieku

23. Królestwo Polskie przed

powstaniem styczniowym reformy Aleksandra II

rządy Aleksandra

Wielopolskiego

„biali” i „czerwoni”

branka

XXII. 1

24. Powstanie styczniowe

charakter walk powstańczych

dyktatura Romualda Traugutta

bilans powstania

XXII. 2, 3

25. Pod zaborem rosyjskim formy represji

popowstaniowych

sytuacja w szkolnictwie

praca organiczna

sytuacja gospodarcza

XXII. 4

XXIV. 1, 2

26. W zaborze pruskim Otto von Bismarck i jego

polityka wobec Polaków

Kulturkampf

walka z językiem polskim

Hakata

praca organiczna w zaborze

pruskim

walka Polaków o język i ziemię

rozwój gospodarczy w zaborze

pruskim

XXIV. 1, 2

27. Autonomia galicyjska sytuacja Polaków w zaborze

austriackim

stańczycy

rozwój oświaty

gospodarka Galicji

trójlojalizm

XXIV. 1, 2

28. Życie codzienne, kultura

i nauka na ziemiach

polskich na przełomie

wieków

codzienne życie Polaków

pod zaborami

formowanie się świadomości

narodowej Polaków

literatura i sztuka

osiągnięcia Polaków

w dziedzinie nauki i techniki

XXIV. 3

29. Polska myśl polityczna narodziny nowoczesnych

ruchów politycznych

na ziemiach polskich

ruch robotniczy

ruch ludowy

ruch narodowy

XXIV. 4

30. Rewolucja 1905 roku

na ziemiach polskich rewolucja w Rosji

Polacy wobec rewolucji

społeczne i narodowe aspekty

rewolucji

XXIV. 5, 6

31. Powtórzenie i sprawdzian wiadomości

Dział 5. Pierwsza wojna światowa

33. W przededniu I wojny

światowej świat przed I wojną światową

rywalizacja mocarstw

trójprzymierze

XXV. 1

57

i trójporozumienie

kocioł bałkański

34. Przyczyny I wojny

światowej główne przyczyny wojny –

polityczne i gospodarcze,

pośrednie i bezpośrednie

spór orientacyjny na ziemiach

polskich w przededniu I wojny

światowej

wybuch wojny

XXIV. 6

XXV. 2

35. Na frontach wielkiej wojny walki na froncie wschodnim

i zachodnim

wielkie bitwy

specyfika działań wojennych

(wojna pozycyjna,

manewrowa)

działania powietrzne i morskie

nowe rodzaje broni

XXV. 3, 4

36. Rewolucja i wojna

domowa w Rosji sytuacja wewnętrzna w Rosji

rewolucja lutowa

dwuwładza w Rosji

Lenin i bolszewicy

rewolucja październikowa

wojna domowa

XXV.5

37. Sprawa polska w czasie

I wojny światowej sprawa polska po wybuchu

I wojny światowej

akt 5 listopada 1916 r.

rewolucyjna Rosja wobec

sprawy polskiej

stanowisko USA (orędzie

prezydenta W. Wilsona)

XXVI. 1, 2

38. Polacy w czasie I wojny

światowej polski wysiłek zbrojny

i dyplomatyczny w czasie

I wojny światowej

polskie formacje wojskowe

(Legiony Polskie, Armia

Hallera)

XXVI. 3


Dział 6. Europa i świat po I wojnie światowej

41. System wersalski konferencja pokojowa

w Paryżu

traktat wersalski

inne traktaty pokojowe

konferencje w Rapallo

i Locarno

Liga Narodów

XXVII. 2

42. Wielki kryzys gospodarczy

na świecie wielki kryzys

walka ze skutkami wielkiego

kryzysu gospodarczego

43. Pochód faszyzmu sytuacja we Włoszech

po 1918 roku

Benito Mussolini i włoski

faszyzm

XXVII. 3

58

44. Nazizm w Niemczech sytuacja w Niemczech

po I wojnie światowej

dojście Hitlera do władzy

życie w nazistowskich

Niemczech

polityka międzynarodowa

III Rzeszy

XXVII. 3

45. ZSRR pod rządami Stalina zwycięstwo bolszewików

w wojnie domowej

dojście Józefa Stalina

do władzy

wielki terror

kolektywizacja

wielki głód na Ukrainie

XXVII. 3

46. Kultura w dwudziestoleciu

międzywojennym kulturowe i cywilizacyjne

następstwa I wojny światowej

XXVII. 1


Dział 7. Druga Rzeczpospolita

49. Odrodzenie państwa

polskiego ośrodki władzy po I wojnie

światowej

formowanie centralnego

ośrodka władzy państwowej

Józef Piłsudski – Tymczasowy

Naczelnik Państwa

Mała Konstytucja

XXVIII. 1

50. Walka o granice powstanie wielkopolskie

powstania śląskie

wojna polsko-bolszewicka i jej

skutki

federacyjny dylemat

a inkorporacyjny rezultat

XXVIII. 2, 3

51. Demokracja parlamentarna

w II RP konstytucja marcowa

Gabriel Narutowicz – pierwszy

prezydent Rzeczypospolitej

kryzys demokracji

parlamentarnej w Polsce

przewrót majowy

XXIX. 2, 3

52. Rządy sanacji

i konstytucja kwietniowa rządy sanacji

zmiany ustrojowe (nowela

sierpniowa, konstytucja

kwietniowa)

polski autorytaryzm

główne kierunki polskiej

polityki zagranicznej (system

sojuszy, polityka równowagi)

XXIX. 4, 5

53. Gospodarka

II Rzeczypospolitej skala i skutki zniszczeń

wojennych

dziedzictwo zaborowe

sytuacja gospodarcza Polski

w latach dwudziestych XX w.

wielki kryzys gospodarczy

i jego skutki na ziemiach

polskich

XXIX. 1

XXX. 2, 3

59

osiągnięcia gospodarcze

II Rzeczypospolitej (powstanie

Gdyni, magistrali węglowej

i Centralnego Okręgu

Przemysłowego)

54. Społeczeństwo II RP struktura społeczna,

narodowościowa i wyznaniowa

państwa polskiego

napięcia społeczne

XXX. 1

55. Bilans dwudziestolecia

międzywojennego najważniejsze osiągnięcia

naukowe i kulturalne

międzywojennej Polski

literatura i sztuka

narodziny polskiej

kinematografii

rozwój radiofonii

osiągnięcia sportowe

XXX. 4


Dział 8. Droga do wojny

58. Niespokojny świat militaryzm japoński

ekspansja faszystowskich

Włoch

wojna domowa w Hiszpanii

XXXI. 1, 2

59. Polityka hitlerowskich

Niemiec rozbijanie systemu

wersalsko-lokarneńskiego

przez nazistowskie Niemcy

remilitaryzacja Nadrenii

układ w Monachium

polityka Zachodu wobec

Niemiec Hitlera

XXXI. 3, 4

60. W przededniu II wojny

światowej żądania Niemiec wobec Polski

sprawa Gdańska

położenie międzynarodowe

Polski w przededniu II wojny

światowej

pakt Ribbentrop – Mołotow

i jego konsekwencje

XXXI. 5

XXXII. 1


Klasa 8

Dział 1. Druga wojna światowa

1. Atak III Rzeszy i ZSRR na

Polskę we wrześniu 1939 r. 1 września 1939 r. – agresja

Niemiec na Polskę

cios w plecy – atak Armii

Czerwonej na Polskę

etapy wojny obronnej

ważniejsze miejsca polskiego

oporu

udział społeczeństwa w wojnie

XXXII. 2, 3

2. Okres dominacji państw

Osi agresja Niemiec na kraje

zachodniej Europy

podbój Francji

polityka Niemców na terenach

okupowanej Europy

XXXIII. 1, 2

60

bitwa o Anglię

agresywna polityka ZSRR

atak hitlerowskich Niemiec

na ZSRR

przystąpienie Stanów

Zjednoczonych do wojny

3. Zwycięstwa koalicji

antyhitlerowskiej bitwy pod Stalingradem

i Kurskiem

ofensywa Armii Czerwonej

walki we Włoszech

lądowanie aliantów

w Normandii

zrzucenie bomb atomowych

na Hiroszimę i Nagasaki

kapitulacja Niemiec i Japonii

przyczyny klęski państw Osi

XXXIII. 1, 3

4. Bilans II wojny światowej Wielka Trójka

konferencje w Teheranie, Jałcie

i Poczdamie

skutki II wojny światowej

zmiany granic i przesiedlenia

ludności

postęp techniczny

XXXIII. 4, 5

5. Podsumowanie wiadomości i sprawdzian

Dział 2. Okupowana Polska

7. Polska pod okupacją

niemiecką założenia i metody polityki

niemieckiej w okupowanej

Polsce

Generalne Gubernatorstwo

zbrodnie niemieckie na

ludności polskiej (Palmiry,

mord profesorów lwowskich)

obozy koncentracyjne

Holokaust i obozy zagłady

XXXIV. 1, 2

8. Okupacja radziecka założenia i metody polityki

sowieckiej w okupowanej

Polsce

zbrodnie sowieckie na ludności

polskiej (Katyń)

XXXIV. 2

9. Zbrodnia wołyńska przyczyny konfliktu

polsko-ukraińskiego

na Kresach Wschodnich

rzeź wołyńska

XXXIV. 3

10. Polskie Państwo

Podziemne organizacja Polskiego Państwa

Podziemnego

metody i formy walki

z okupantem

działalność Szarych Szeregów

rok 1944 na ziemiach polskich

XXXIV. 4

11. Powstanie warszawskie plan Burza

powstanie warszawskie i jego

skutki

XXXIV. 5

61

12. Działalność polskiego

rządu na uchodźstwie polskie władze na uchodźstwie

Polskie Siły Zbrojne

na Zachodzie i wkład Polaków

w pokonanie Niemiec

układ Sikorski – Majski

sprawa katyńska

XXXV. 1, 2, 3

13. Bilans II wojny światowej

dla Polski i Polaków decyzje Wielkiej Trójki

w sprawie polskiej

straty ludzkie i materialne

XXXV. 3

XXXVI. 1


Dział 3. Świat po II wojnie światowej

16. Początki zimnej wojny powstanie ONZ

Niemcy po II wojnie światowej

– powstanie RFN i NRD

narastanie konfliktu

Wschód – Zachód

utworzenie NATO

zimna wojna i wyścig zbrojeń

XXXVI. 1, 2, 3, 4

17. Blok socjalistyczny wkroczenie Armii Czerwonej

na ziemie Europy

Środkowo-Wschodniej

– wyzwolenie i okupacja

podporządkowanie Europy

Środkowo-Wschodniej

wpływom ZSRR

sytuacja w Związku

Radzieckim

przemiany w Chinach

po II wojnie światowej

powstanie Układu

Warszawskiego

rok 1956 w bloku

komunistycznym

rok 1968 w Czechosłowacji

XXXVI. 4, 5, 9

18. Zimna wojna mocarstw konflikt w Korei

kryzys kubański

interwencja Stanów

Zjednoczonych w Wietnamie

wojna w Afganistanie

XXXVI. 7

19. Rozpad systemu

kolonialnego ruchy narodowowyzwoleńcze

w Azji

kraje Bliskiego Wschodu

procesy dekolonizacyjne

w Afryce

problemy krajów Trzeciego

Świata

XXXVI. 6, 8

20. Rozpad ZSRR i bloku

komunistycznego sytuacja w ZSRR w latach 80.

Michaił Gorbaczow

rola papieża Jana Pawła II

Jesień Ludów

zjednoczenie Niemiec

rozpad ZSRR i powstanie

XXXVI. 10, 11

62

Wspólnoty Niepodległych

Państw

koniec ładu jałtańskiego

21. Wspólnoty Europejskie powstanie EWG

integracja europejska

powstanie Unii Europejskiej

XXXVI. 12

22. Przełom cywilizacyjny

w drugiej połowie

XX wieku

odkrycia naukowe

rywalizacja o podbój kosmosu

rozwój łączności, komunikacji

i transportu

rewolucja informatyczna

XXXVI. 13

23. Kultura powojennego

świata realizm socjalistyczny

w kulturze krajów bloku

komunistycznego

kultura masowa – rola mediów

kultura młodzieżowa

globalizacja i westernizacja

zagrożenie ekologiczne

XXXVI. 13

24. Powtórzenie i sprawdzian wiadomości

Dział 4. Budowa Polski Ludowej

26. Polska w nowych

granicach nowy kształt terytorialny

państwa

akcje przesiedleńcze

odbudowa kraju

XXXIII. 4, 5

27. Komuniści przejmują

władzę PKWN i jego rola

walka o władzę w państwie

referendum ludowe

sfałszowane wybory do Sejmu

Ustawodawczego

dyktatura partii komunistycznej

przemiany w strukturze

społecznej

XXXVII. 1

28. Społeczeństwo polskie

wobec nowej władzy stosunek żołnierzy podziemia

niepodległościowego

do władzy komunistycznej

opór zbrojny żołnierzy

wyklętych

losy wyklętych w powojennej

Polsce

rola Kościoła katolickiego

w życiu państwa i narodu

XXXVII. 2

29. Stalinizm w Polsce instytucjonalizacja terroru

stalinowski terror i jego skutki

przemiany społeczne,

gospodarcze i kulturowe

w okresie stalinizmu

XXXVIII. 1, 2


Dział 5. W komunistycznej Polsce

32. Polski październik wpływ wydarzeń w ZSRR na

sytuację polityczną w Polsce

Poznański Czerwiec i Polski

Październik

XXXVIII. 3

63

liberalizacja stosunków

politycznych w kraju

33. Mała stabilizacja rządy Władysława Gomułki

formy uzależnienia od ZSRR

realia życia społecznego

i kulturalnego w czasach

gomułkowskich

XXXIX. 1, 2

34. Kościół

w komunistycznej Polsce stosunki państwo – Kościół

rola kardynała Stefana

Wyszyńskiego

obchody tysiąclecia państwa

polskiego

emigracja

XXXIX. 4

35. Schyłkowy okres rządów

Gomułki wydarzenia marcowe

antyżydowska polityka władz

komunistycznych

interwencja w Czechosłowacji

w 1968 r.

wydarzenia na Wybrzeżu

w grudniu 1970 r.

XXXIX. 3

36. Dekada Gierka ekipa Edwarda Gierka

wydarzenia w Radomiu

w 1976 r.

powstanie opozycji

demokratycznej w Polsce i jej

działalność

drugi obieg kultury

pierwsza pielgrzymka Jana

Pawła II do Polski

XXXIX. 3, 5, 6

37. Polski Sierpień przyczyny strajków

sierpniowych

porozumienia sierpniowe

charakter i działalność NSZZ

„Solidarność”

bohaterowie Solidarności: Lech

Wałęsa, Anna Walentynowicz,

Andrzej Gwiazda, Bogdan

Borusewicz

XXXIX. 7, 8

38. Stan wojenny festiwal Solidarności

przyczyny wprowadzenia stanu

wojennego

postawy Polaków wobec stanu

wojennego

fenomen oporu społecznego

XL. 1, 2

39. Życie codzienne

w komunistycznej Polsce awans społeczny

elektryfikacja

uciążliwości dnia codziennego

(reglamentacja towarów,

kolejki)

propaganda

XXXIX. 2

40. Kultura w PRL-u zmagania twórców z cenzurą

literatura i sztuka

XXXIX. 2

64

muzyka

socrealizm w sztuce

i architekturze


Dział 6. Droga do wolności

42. Okrągły Stół i jego skutki wpływ sytuacji w ZSRR

na sytuację w Polsce

przyczyny zawarcia

porozumienia Okrągłego Stołu

główni uczestnicy

i najważniejsze postanowienia

XL. 3

43. Narodziny

III Rzeczypospolitej wybory czerwcowe

rząd Tadeusza Mazowieckiego

pierwsze wolne wybory

prezydenckie

kluczowe przemiany ustrojowe

w latach 1989–1997

XLI. 1

44. Gospodarka III RP plan Balcerowicza

i jego konsekwencje

prywatyzacja

bezrobocie

narodziny wolnego rynku

XLI. 2

45. Ustrój i społeczeństwo III

RP Konstytucja Rzeczypospolitej

z 1997 r.

przemiany

społeczno-polityczne

przyczyny napięć społecznych

XLI. 2, 3


Dział 7. Polska we współczesnym świecie

48. Polska w NATO proces rozpadu Układu

Warszawskiego

odzyskanie suwerenności

przez Polskę

wstąpienie Polski do NATO

XLII. 1, 2

49. Polska w UE integracja Polski z Unią

Europejską

przystąpienie naszego kraju

do UE oraz zagrożenia

i korzyści z tym związane

miejsce Polski w UE

XLII. 3

50. Zagrożenia współczesnego

świata konflikt świata zachodniego

ze światem muzułmańskim

terroryzm

kwestia nielegalnych

imigrantów

wystąpienie Wielkiej Brytanii

z Unii Europejskiej

i zagrożenia z tym związane

materiał spoza

podstawy

programowej


65

8. Bibliografia

Arends R.I., Uczymy się nauczać, przeł. K. Kruszewski, Warszawa 2002.

Bauman Z., Globalizacja, przeł. E. Klekot, Warszawa 2004.

Bieniek Maria, Dydaktyka historii, Olsztyn 2009.

Bereźnicki F., Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001.

Buzan T. i B., Mapy twoich myśli, Łódź 1999.

Cesarz Z., Stadtmüller E., Problemy polityczne współczesnego świata, Wrocław 2002.

Czerny J., Zarys pedagogiki aksjologicznej, Katowice 1998.

Denek K., Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Toruń 2000.

Denek K., Wartości i cele edukacji szkolnej, Poznań – Toruń 1994.

Dylak S., Wprowadzenie do konstruowania szkolnych programów nauczania,

Warszawa 2000.

Fiołek-Lubczyńska B, Film, telewizja i komputery w edukacji humanistycznej.

O audiowizualnych tekstach kultury, Kraków 2004.

Frąckowiak T., Edukacja, demokracja i sumienie. Studium pedagogiczne, Poznań

1998.

Goban-Klas T., Cywilizacja medialna: geneza, ewolucja, eksplozja, Warszawa 2005.

Grabowska M., Szawiel T., Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie

polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce, Warszawa

2003.

Hendrykowski M., Film jako źródło historyczne, Poznań 2000.

Informacja w społeczeństwie XXI wieku, pod red. M. Rószkiewicz i E. Wędrowskiej,

Warszawa 2005.

Kamiński A., Myśli o Polsce i wychowaniu, wybór i red. A. Janowski, Warszawa

2003.

Kępka Z., Czas i przestrzeń w nauczaniu historii, Łowicz 1992.

Korczak J., Prawidła życia. Pedagogika dla dzieci i młodzieży, Warszawa 1988.

Kruszewski K., 45 minut. Prawie cała historia pewnej lekcji, Warszawa 1993.

Kształcenie ustawiczne – idee i doświadczenia, pod red. Z.P. Kruszewskiego,

J. Półturzyckiego, E.A. Wesołowskiej, Płock 2003.

Kształtowanie postaw obywatelskich, pod red. T. Gabisia i R. Zapotocznego, Wrocław

2005.

Maternicki J., Edukacja historyczna młodzieży. Problemy i kontrowersje u progu XXI

wieku, Toruń 1998.

Nęcka E., Trening twórczości, Kraków 1998.

Niemierko B., Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, Warszawa 2001.

Ochenduszko J., Planowanie pracy dydaktycznej nauczyciela, Bydgoszcz 1997.

Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 1996.

Pankowska K., Drama – zabawa i myślenie, Warszawa 1990.

Pedagogika. Leksykon PWN, pod red. B. Milerskiego i B. Śliwerskiego, Warszawa

2000.

Pedagogika ogólna. Problemy aksjologiczne, pod red. T. Kukołowicz i M. Nowaka,

Lublin 1997.

Rulka J., Współczesne problemy edukacji historycznej, Toruń 2003.

Sztuka nauczania, pod red. K. Konarzewskiego, Warszawa 2004.

Szymański M.S., O metodzie projektów. Z historii, teorii i praktyki pewnej metody

kształcenia, Warszawa 2000.

Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię, Warszawa 1996.

66

Uczyć inaczej, pod red. G. Lutowskiego, Poznań 1994.

Wartości w edukacji historycznej, pod red. J. Rulki, Bydgoszcz 1999.

Węglińska M., Jak przygotować się do lekcji, Kraków 1997.

Wójciki J., ABC nauczyciela nowatora, Kalisz 1996.

Wójciki J., Notatki nauczyciela poszukującego, Kalisz 1994.

Program nauczania - old.mac.pl · I. Cywilizacje starożytne. Uczeń: 1. porównuje koczowniczy...

Documents

Transcript of Program nauczania - old.mac.pl · I. Cywilizacje starożytne. Uczeń: 1. porównuje koczowniczy...