Język duński od A do Z. Repetytorium

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie

w formie dostarczonej przez Wydawnictwo KRAM. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w

zawartości publikacji bez pisemnej zgody Wydawnictwa KRAM - wydawcy niniejszej

publikacji. Zabrania się jej odsprzedaży.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w

sklepie internetowym

http://wydawnictwo-kram.pl

JÊZYK DUÑSKI

REPETYTORIUMAod Zdo

SPIS TREŒCI

WYMOWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

RZECZOWNIKI (navneord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Okreœlonoœæ rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131. Rzeczownik bez rodzajnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142. Rzeczownik z rodzajnikiem nieokreœlonym prepozycyjnym 173. Rzeczownik z rodzajnikiem okreœlonym postpozycyjnym . 18

A. Tworzenie formy okreœlonej w liczbie pojedynczej . . . 18B. Tworzenie formy okreœlonej w liczbie mnogiej . . . . . . 19C. U¿ycie formy okreœlonej rodzajnika . . . . . . . . . . . . . . . 20

4. Rzeczownik z rodzajnikiem okreœlonym prepozycyjnymden, det (lp.) i de (lm.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Rodzaj rzeczownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Rodzaj mêsko-¿eñski (faellesko/ n) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Rodzaj nijaki (intetko/ n) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Rzeczowniki dwurodzajowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Singularia tantum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Liczba mnoga rzeczownika (flertal) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Liczba mnoga z koñcówk¹ -er . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Liczba mnoga z koñcówk¹ -r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Liczba mnoga z koñcówk¹ -e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Liczba mnoga z koñcówk¹ zerow¹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Homonimy o ró¿nej formie liczby mnogiej . . . . . . . . . . . . . 34Pluralia tantum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Liczba mnoga rzeczowników pochodzenia obcego . . . . . . . . 36Przypadki (fald) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Dope³niacz z koñcówk¹ -s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Dope³niacz z przyimkiem af, pa°, for, fra, til . . . . . . . . . . . . . 40

PRZYMIOTNIKI (tillaegsord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Przymiotniki rodzaju mêsko-¿eñskiego w wyra¿eniach bez rodzajnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

5

Przymiotniki rodzaju nijakiego z koñcówk¹ -tbez rodzajnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Przymiotniki nieokreœlone (bez rodzajnika) z koñcówk¹ -e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Przymiotniki z rodzajnikiem nieokreœlonym -et lub -en . . 47Forma okreœlona przymiotnika z koñcówk¹ -e . . . . . . . . . 49Przymiotniki o odmianie nieregularnej . . . . . . . . . . . . . . . 50Stopniowanie przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Stopniowanie regularne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Stopniowanie opisowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Stopniowanie nieregularne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Porównania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Wzmocnienie przymiotnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

ZAIMKI (stedord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Zaimki osobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Zaimki dzier¿awcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Zaimki dzier¿awcze zwrotne sin, sit, sine . . . . . . . . . . . . . . . 67Zaimki zwrotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Zaimki wzajemne (zwrotne dope³niaczowe) . . . . . . . . . . . . . 69Zaimki wskazuj¹ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Zaimki pytajne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Zaimki nieokreœlone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Zaimki nieokreœlone det i der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Inne zaimki nieokreœlone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Zaimki w wyra¿eniach: zaimek + some helst . . . . . . . . . . . . 80Zaimki wzglêdne som i der . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

LICZEBNIKI (talord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Liczebniki g³ówne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Liczebniki g³ówne z³o¿one . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Odmiana i u¿ycie liczebników g³ównych . . . . . . . . . . . . . . . 84Z³o¿enia z liczebnikami g³ównymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Liczebniki porz¹dkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Odmiana i u¿ycie liczebników porz¹dkowych . . . . . . . . . . . 89Liczebniki u³amkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Liczebniki dziesiêtne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Liczebniki mno¿ne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91Liczebniki wielokrotne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

6

PRZYS£ÓWKI (biord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Podzia³ przys³ówków ze wzglêdu na formê . . . . . . . . . . . . 93Przys³ówki w³aœciwe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Przys³ówki pochodne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Przys³ówki zestawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94Przys³ówki z³o¿one . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Przys³ówki zaimkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Podzia³ przys³ówków ze wzglêdu na znaczenie . . . . . . . . . 96Przys³ówki czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Przys³ówki miejsca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Przys³ówki kierunkowe i statyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Przys³ówki zaimkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Przys³ówki sposobu i przyczyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Przys³ówki stopnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Przys³ówki modalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102Przys³ówki ja (tak), nej (nie), ikke (nie) i jo (ale¿ tak) . . . . . 102Stopniowanie przys³ówków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

PRZYIMKI (forholdsord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107Przyimek ad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107Przyimek ad/af . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Przyimek af . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Przyimek bag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Przyimek (i)blandt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Przyimek efter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Przyimek for . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110Przyimek forbi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Przyimek foruden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Przyimek fra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Przyimek fo/ r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Przyimiek hos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Przyimek (i)gennem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Przyimek i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114Przyimek ifo/ lge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Przyimek (i)mellem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Przyimek (i)mod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117Przyimek inden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Przyimek indtil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Przyimek langs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118Przyimek med . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

7

Przyimek om . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Przyimek omkring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Przyimek over . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Przyimek pa° . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122Przyimek siden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124Przyimek til . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124Przyimek trods . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Przyimek uden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Przyimek under . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126Przyimek ved . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127Przyimki pochodzenia obcego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

SPÓJNIKI (bindeord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Spójniki wspó³rzêdne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Spójniki ³¹czne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Spójniki roz³¹czne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Spójniki przeciwstawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Spójniki wynikowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Spójniki przyczynowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Spójniki podrzêdne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Spójnik orzekaj¹cy at . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Spójniki pytajne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Spójniki czasowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Spójniki przyczynowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138Spójniki warunkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139Spójniki przyzwolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Spójniki sposobu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141Spójniki celowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141Spójniki skutkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142Spójniki przeciwstawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142Spójniki porównuj¹ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

CZASOWNIKI (udsagnsord) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145Podzia³ czasowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145Czasowniki posi³kowe czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146Funkcje syntaktyczne czasowników posi³kowych czasu . . . . 147Czasowniki posi³kowe modalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Funkcje syntaktyczne czasowników posi³kowych modalnych 148Zastosowanie i znaczenia czasowników posi³kowychmodalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

8

At ville . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150At kunne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151At ma°tte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152At skulle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153At burde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154At turde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154Czasowniki modalnopochodne – zastosowanie . . . . . . . . . . . 155Czasowniki ³¹cznikowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156Czasowniki nieosobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157Czasowniki przechodnie i nieprzechodnie . . . . . . . . . . . . . 157Czasowniki zwrotne i wzajemne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159Czasowniki z³o¿one . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160Koniugacja czasowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163Koniugacja s³aba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164Koniugacja mocna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169Koniugacja mieszana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

CZASY (tider) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173Czas teraŸniejszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173Odmiana czasownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173U¿ycie czasu teraŸniejszego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174Czas przesz³y prosty (imperfektywny) . . . . . . . . . . . . . . . . 175Formy czasowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175U¿ycie czasu przesz³ego prostego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175Czas przesz³y z³o¿ony (perfektywny) . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Tworzenie czasu przesz³ego z³o¿onego . . . . . . . . . . . . . . . . . 176U¿ycie czasu przesz³ego z³o¿onego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Czas zaprzesz³y z³o¿ony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179Tworzenie czasu zaprzesz³ego z³o¿onego . . . . . . . . . . . . . . . 179U¿ycie czasu zaprzesz³ego z³o¿onego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179Czas przysz³y prosty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180Tworzenie czasu przysz³ego prostego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180U¿ycie czasu przysz³ego prostego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180Czas przysz³y z³o¿ony (perfektywny) . . . . . . . . . . . . . . . . . 181Tworzenie czasu przysz³ego z³o¿onego . . . . . . . . . . . . . . . . . 181U¿ycie czasu przysz³ego z³o¿onego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

TRYBY (ma°der) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185Tryb oznajmuj¹cy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185

9

Tryb rozkazuj¹cy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185Inne konstrukcje wyra¿aj¹ce imperatywnoœæ . . . . . . . . . . . . 187Tryb ¿ycz¹cy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188Tryb przypuszczaj¹cy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188Tryb warunkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189I tryb warunkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189II tryb warunkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

STRONA BIERNA (passiv) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193Strona bierna fleksyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193Strona bierna procesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194Strona bierna stanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

IMIES£OWY (tillaegsform) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197Imies³ów czasu teraŸniejszego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197Imies³ów czasu przesz³ego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

REKCJE (ordforbindelser) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199Rekcja rzeczownika – wybrane przyk³ady . . . . . . . . . . . . 199Rekcja przymiotnika – wybrane przyk³ady . . . . . . . . . . . 202Rekcja czasownika – wybrane przyk³ady . . . . . . . . . . . . . 205Przyimki zestawne – wybrane przyk³ady . . . . . . . . . . . . . 211

ODPOWIEDZI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

10

Wymowa w jêzyku duñskim jest dla Polaków niew¹tpliwie trudna,g³ównie ze wzglêdu na niewystêpuj¹ce w jêzyku polskim g³oskii zbitki g³oskowe, zwarcie krtaniowe oraz spó³g³oski bezdŸwiêczneaspirowane (wymawiane na przydechu). Podana poni¿ej wymowa jest znacznie uproszczona i nie jest zapisemfonetycznym.

Alfabet WymowaA a [e]B b [b]C c [s]D d [d]E e [é]F f [f]G g [g/ ³]H h [h]I i [i]J j [j]K k [k/ bezdŸwiêczne g]L l [l]M m [m]N n [n]O o [uo]P p [p/ bezdŸwiêcznie b]Q q [ku]R r [r/ twarde, rotacyjne r/ gard³owe r]S s [s]T t [t/ bezdŸwiêczne d]

11

WYMOWA

U u [u]V v [w]W w [³]X x [ks/ gs]Y y [ü]Z z [bardzo s³abe z]AE ae [zwarte e, podobne do hiszpañskiego

e lub angielskiego dyftongu ei]O/ o/ [zaokr¹glone y]A° a° [bardzo otwarte o]

Zbitki g³oskowe Wymowach [tœj zbli¿one do æj]tj [tœj zbli¿one do æj]ng/ nk [n]sj [œj]-d/ -dd [ð, dŸwiêk pomiêdzy polskim l

a angielskim th]

Przyimki af i bag w z³o¿eniach wyrazowych z czêœciami mowyinnymi ni¿ przyimki, np. bagside (nie bagved, bagi!), afvise, afklare,wymawia siê nastêpuj¹co:af [au]bag [bau]

12

Zaimki osoboweZaimki osobowe w jêzyku duñskim wystêpuj¹ w mianowniku (funk-cja podmiotu) i bierniku (funkcja dope³nienia):

Jeg har en so/ ster. Jeg mo/ der med hende hver weekend. – Mamsiostrê. Spotykam siê z ni¹ w ka¿dy weekend. Vil du go/ re det for mig? – Selvfo/ lgelig, det kan jeg go/ re for dig!

63

ZAIMKI (stedord)

Osoba

1.2.3.

1.2.3.

Liczba pojedyncza

Liczba mnoga

Mianownik (f. podmiotu)

jeg – jadu – tyhan – onhun – onadet/ den – ono

vi – myI – wyde/De – oni, one/ Pañstwo,Pan, Pani

Biernik (f. dope³nienia)

mig – mniedig – tobie, ciebie, ciê, ciham – jemu, niemu, nim, go,jegohende – jej, j¹, ni¹, niejden/ det – jemu, nim, niego,go

os – nam, nasJer – wam, wasdem/Dem – im, ich/ Pañ-stwa, Pañstwu, Pani, Pana,Paniom, Panom, Pañ, Panów

Zrobisz to dla mnie? – Oczywiœcie, ¿e mogê to dla ciebie zrobiæ! Vi skal pa° beso/ g hos mine foraeldre. – Skal I med os? Jedziemy w odwiedziny do moich rodziców. – Pojedziecie z nami? De er ikke parate til at fa° det nye projekt introduceret. – Oni nie s¹gotowi na wdro¿enie tego projektu. Kan jeg hjaelpe Jer med at go/ re rent? – Czy mog³abym wam pomócw sprz¹taniu? Det er sa° paent af ham! – To mi³o z jego strony! Hvordan kan jeg hjaelpe Dem? – W czym mogê Pani pomóc? De er velkomne til at kontakte os i vor arbejdstid. – Prosimy(Pañstwa) o kontakt w naszych godzinach pracy. Hun tager til Spanien og han tager til Italien i sommeferien. – Onajedzie do Hiszpanii a on do W³och na letnie wakacje. Vi skal til festen. Den begynder ved kl. 8. – Idziemy na przyjêcie.(Ono) zaczyna siê o dwudziestej. Ole, go/ r rent i ko/ kkenet! – Men det er i orden! – Ole, posprz¹tajw kuchni! – Ale (ona) nie jest wcale brudna!

Powszechne jest bezpoœrednie zwracanie siê do siebie (zaimek du)w miejscu pracy, szkole, na uczelni, w rodzinie, miêdzy znajomy-mi itp.: Hvad laver du i aften? – Co robisz wieczorem? Vil du komme til middag pa° so/ ndag? – Wpadniesz do nas na obiadw niedzielê?

64

Uwaga! Formy grzecznoœciowej De i Dem u¿ywamy zwracaj¹csiê do osób starszych i widzianych po raz pierwszy orazw bardzo formalnych okolicznoœciach, np.: De ma° gerne ringe til mig mellem klokken 2 og 4 om eftermidda-gen. – Proszê do mnie dzwoniæ miêdzy czternast¹ a szesnast¹.(w domyœle: Pani¹, Pana, Pañstwa) Vi vil vende tilbage til Dem hurtigst muligt. – Skontaktujemy siê(z Pañstwem, Pani¹, Panem) najszybciej jak to mo¿liwe.

Uwaga! Jeœli podmiot i dope³nienie to ta sama osoba (tak¿e z za-imkiem man – ktoœ, cz³owiek), zamiast zaimków ham, hende,det, den, dem u¿ywamy zaimka zwrotnego sig (siebie), np.:Hun vasker sig pa° badevaerelset. – Ona myje siê w ³azience. Man kan klage sig i uendelighed. – Mo¿na narzekaæ bez koñca.

Zaimki dzier¿awczeZaimki dzier¿awcze w jêzyku duñskim zastêpuj¹ wyra¿enia dope³-niaczowe z -s i af i oznaczaj¹ stosunek posiadania podmiotu wobecdope³nienia, np.:Det er Oles bil. – To samochód Olego. = Det er hans bil. – To jego sa-mochód. Det er en afdeling af vores firma. – To oddzia³ naszej firmy. = Det erdets afdeling. – To jej oddzia³.

65

Uwaga! Zaimek osobowy w bierniku wystêpuje m.in. – jako specjalnie akcentowany podmiot, po którym nastêpuje przy-

dawka lub zdanie przydawkowe podrzêdneHam ved siden af min so/ ster er min svigerbror. – Ten obok mojejsiostry to mój szwagier. Dem naboerne larmer meget. – Oni, s¹siedzi, s¹ bardzo g³oœni. Hende, (som) jeg fortalte dig om i ga°r, er blevet fyret. – Ta, o którejopowiada³am ci wczoraj, zosta³a zwolniona. Dem, der ringede til dig i morges, har ringet igen to gange. – Ci, codzwonili do Ciebie rano, zadzwonili jeszcze dwa razy.

– po zaimku som (jak) i end (ni¿/ od) w porównaniachHun er ikke sa° god til engelsk som dig. – Ona nie jest tak dobraw angielskim jak ty. Hun har et bedre job end mig/jeg. – Ona ma lepsz¹ pracê ni¿ ja. ALE: Hun har et bedre job en jeg har. – Ona ma lepsz¹ pracê, ni¿ jamam.

Uwaga! Zaimki dzier¿awcze 1. i 2. osoby liczby pojedynczej(min, din) z rzeczownikami w liczbie mnogiej przyjmuj¹ koñ-cówkê -e, np.:Mine bo/ rn ga°r i skolen. – Moje dzieci chodz¹ do szko³y. Dine foraeldre bor i Odense. – Twoi rodzice mieszkaj¹ w Odense.

66

Osoba

1.2.3.

1.

2.

3.

Liczba pojedyncza

Liczba mnoga

Zaimek osobowy

jeg – jadu – tyhan – onhun – onadet/ den – ono

vi – my

I – wy

de/De – oni, one/ Pañstwo,Pan, Pani

Zaimek dzier¿awczy

min/ mit – mój, moja, mojedin/ dit – twoj, twoja, twojehans – jegohendes – jejdens/ dets – jego, jej

vores, vor, vort – nasza, nasz,nasze, nasijeres – wasz, wasza, wasze,wasideres/ Deres – ich/ Pañstwa,Pani, Pana

Uwaga! Zaimki 1. i 2. os. l. pojedynczej przyjmuj¹ koñcówkê -n, -t, w zale¿noœci od rodzaju rzeczownika, który okreœlaj¹(rzeczowniki et/en), np.: Det er mit hus. (et hus) – To mój dom. Det er min kone. (en kone) – To moja ¿ona.

Uwaga! Zaimek dzier¿awczy w 1. os. lm. mo¿e wystêpowaæzgodnie z rodzajem i liczb¹ okreœlanego rzeczownika (vor dlarzeczowników en, vort – dla et, vore – dla lm.). Jednak¿e, w jê-zyku codziennym najczêœciej u¿ywa siê zaimka vores – dlawszystkich rodzajów i liczb okreœlanego rzeczownika, np.:Vort/ vores sommerhus findes ved so/ en (et sommerhus). – Naszdomek letni znajduje siê nad jeziorem.Det er vor/ vores ejendom. (en ejendom) – To nasza kamienica. Skal vi arbejde naeste weekend pa° vore/ vores restauranter? – Czyw ten weekend mamy pracowaæ w naszych restauracjach?

Uwaga! Zaimek dzier¿awczy Deres jest form¹ grzecznoœciow¹u¿ywan¹ zamiast zaimków din, dit, jeres (patrz. u¿ycie zaimkaDe), np.: Er de Deres barn ved siden af min bil? – Czy to Pañstwa/ Pani/ Panadziecko, to, które stoi obok mojego samochodu?

Zaimki dzier¿awcze zwrotne sin, sit, sine

Zaimki dzier¿awcze zwrotne sin, sit, sine zastêpuj¹ zaimki hans,hendes, dets, dens, je¿eli podmiot i dope³nienie to ta sama osoba (i je-œli podmiotem jest man), np.: Han vasker sin bil. – On myje swój samochod. PORÓWNAJ:Han vasker hans bil. – On myje jego samochód. (samochód nale¿y dokogoœ innego) Hun arbejder i sit eget firma. – Ona pracuje w swojej w³asnej firmie. PORÓWNAJ:Hun arbejder i hendes firma. – Ona pracuje w jej firmie. (np. firmanale¿y do jej kole¿anki). Barnet laeser sine bo/ ger. – Dziecko czyta swoje ksi¹¿ki. PORÓWNAJ:Barnet laeser dets bo/ ger. – Dziecko czyta jej ksi¹¿ki. (np. ksi¹¿ki z da-nej serii, z jakiejœ biblioteki itp.) Man kan fo/ le sig hjemme i huset af sine naeste. – Mo¿na czuæ siê jaku siebie, kiedy siê jest w domu u bliskich.

67

Uwaga! Zaimki Deres, Hans i Hendes wystêpuj¹ w zwrotachgrzecznoœciowych dotycz¹cych rodziny królewskiej, np.:Deres Majestaet – Wasza Królewska MoœæHans Kongelige Ho/ jhed – Jego Królewska WysokoœæHendes Majestaet Dronning Margrethe – Jej Królewska WysokoœæKrólowa Ma³gorzataHans Kongelige Ho/ jhed Kronprins Frederik – Jego Królewska Wy-sokoœæ Ksi¹¿ê Nastêpca Tronu Fryderyk Hendes Majestaet Prinsesse Mary – Jej Wysokoœæ Ksiê¿niczka Ma-ry

Uwaga! Zaimki din i dit wystêpuj¹ tak¿e w zwrotach, takichjak: Din idiot! – Ty idioto! Dit svin! – Ty œwinio! Dit fjols! – Ty g³upcze!

Ole har la°nt Jespers redskaber. – Ole po¿yczy³ narzêdzia od Jespera. = Ole har la°nt hans redskaber. = Jesper har la°nt sine redskaber til Ole. – Jesper po¿yczy³ swoje na-rzêdzia Olemu.

Zaimki zwrotneZaimki zwrotne wystêpuj¹ w tej samej funkcji co w jêzyku polskim,czyli odnosz¹ czynnoœæ do postaci samego podmiotu.

68

Osoba1.

2.

3.

jeg vasker mig – myjêsiêdu vasker dig – myjeszsiêhan vasker sig – on siêmyjehun vasker sig – ona siêmyjedet/ den vasker sig – onosiê myje

1.

2.

3.

vi vasker os – my siê my-jemyI vasker jer – wy siê my-jeciede vasker sig – oni/ onesiê myj¹De vasker Dem – Pañ-stwo/ Pan/ Pani siê myje

Liczba pojedyncza Osoba Liczba mnoga

Uwaga! W liczbe mnogiej u¿ywa siê wyra¿eñ hver sin, hvert sit,hver sine lub hver vores, hver jeres, hver deres, np.:Vi vil komme tilbage i hver sin bil. – Wrócimy ka¿dy swoim samo-chodem. De vil fa° hver Deres penge tilbage. – Dostan¹ Pañstwo swoje pie-ni¹dze z powrotem. De to so/ ster passer hver sine bo/ rn. – Te dwie siostry zajmuj¹ siêka¿da swoimi dzieæmi.

Uwaga! W konstrukcjach for at + bezokolicznik wystêpujezgodnoœæ podmiotu i odpowiadaj¹cego mu zaimka zwrotnego,np.:Vi gik til biografen for at more os. – Poszliœmy do kina, ¿eby siê ro-zerwaæ.

Zaimki wzajemne (zwrotne dope³niaczowe)

Zaimki wzajemne (zwrotne dope³niaczowe) hinanden i hinandens(forma dzier¿awcza) wystêpuj¹ zawsze z podmiotem w liczbiemnogiej i wyra¿aj¹ stosunek wzajemnoœci, np.:Vi har ikke set hinanden i 15 a°r. – Nie widzieliœmy siê od piêtnastu lat. De elsker hinanden. – Oni siê kochaj¹. De passer ofte hinandens bo/ rn. – Oni czêsto zajmuj¹ siê swoimidzieæmi (dwie pary maj¹ce dzieci i zajmuj¹ce siê nimi na zmiany). De sagde godmorgen til hinanden. – Powiedzieli sobie „dzieñ dobry”. Bliv med os! Vi har brug for hinanden. – Zostañ z nami! Potrzebuje-my siebie nawzajem.

Zaimki wskazuj¹ce W jêzyku duñskim wystêpuj¹ nastêpuj¹ce zaimki wskazuj¹ce:

den, det, de – wskazuj¹ na przedmioty/ osoby znajduj¹ce siê w bli-skiej odleg³oœci i/ lub dobrze znane rozmówcom, lub te¿ ostatniowspominane, np.:

Hvilken bog vil du gerne ko/ be? – Jeg vil have den. Któr¹ ksi¹¿kê chcesz kupiæ? – Chcia³abym tê.

69

Uwaga! W konstrukcjach „det er/ var + przymiotnik + bezoko-licznik”, z podmiotem wyra¿onym przez zaimek man, orazw konstrukcjach z zaimkiem selv (siebie) wystêpuje zawsze za-imek sig, niezale¿nie od osoby podmiotu, np.:Det var ikke saerlig klog af dig at klage sig uden rette. – Nie by³o tozbyt m¹dre z twojej strony, tak siê skar¿yæ bez powodu. Efter en fest ma° man altid skynde sig for at na° den sidste metro. –Po imprezie trzeba siê zawsze spieszyæ, ¿eby zd¹¿yæ na ostatnie me-tro. Han viste en politmand naerme sig. – Widzia³, jak zbli¿a siê poli-cjant. Det ma° vi go/ re, at vaenne sig til de nye regler. – Musimy to zrobiæ –przyzwyczaiæ siê do nowych zasad.

Der er det hus som jeg fortalte dig om. – To ten dom, o którym ci mó-wi³am.Jeg kender de familier som bor i naerheden. – Znam rodziny, któremieszkaj¹ w s¹siedztwie.

denne, dette, disse – odpowiedniki den, det, de w jêzyku pisanym, np.:“Kaere Fr. Jensen, vi vil tale om denne (aftalen) naeste gang.” – „Dro-ga Pani Jensen, porozmawiamy o tym (tej umowie) przy najbli¿szejokazji”.

den her, det her, de her – w jêzyku mówionym dla wskazaniaobiektów/ osób znajduj¹cych siê blisko i den der, det der, de der –dla wskazania na obiekty/ osoby znajduj¹ce siê daleko, np.:

Den her kjole har jeg ko/ bt i Spanien. – Tê sukienkê kupi³am w Hisz-panii. De her bo/ ger ma° vi laese til pa° mandag. – Te ksi¹¿ki musimy przeczy-taæ na poniedzia³ek. De der mennesker er studerende af vores universitet. – Tamci ludzieto studenci naszego uniwersytetu. Den der lo/ sning er slet ikke den bedste. – Tamto rozwi¹zanie nie jestwcale najlepsze.

(den) samme, (det) samme, (de) samme (ten sam/ ta sama/ to samo/te same/ ci sami) – mog¹ wystêpowaæ zarówno jako przymiotniki,jak i w funkcji rzeczownikowej, np.:

Vi studerer pa° (det) samme universitet. – Studiujemy na tym samymuniwersytecie. Vi har (de) samme interesser. – Mamy takie same zainteresowania. Det er mig det samme. – Jest mi to obojêtne (dos³. „Dla mnie to jestto samo.”) Skal du skrive det pa° samme eller en anden ma°de? – Napiszesz to sa-mo, czy w jakiœ inny sposób?

sa°dan en, sa°dan et, sa°dan noget, sa°dan nogle – odpowiedniki pol-skich zaimków taki/ taka/ takie/ tacy jak... Zwróæ uwagê, ¿e zdaniaz tymi wyra¿eniami charakteryzuje inwersja (orzeczenie przedpodmiotem!), np.:

Sa°dan en bil vil jeg gerne have. – Bardzo chcia³bym mieæ taki samochód. Sa°dan et problem ma° vi snakke om pa° mo/ det. – Na naszym spotkaniumusimy porozmawiaæ o takim problemie.

70

Sa°dan nogle sko vil jeg gerne ko/ be til at ga° med til festen. – Chcê ku-piæ takie buty (¿eby iœæ w nich) na przyjêcie.

sikke(n) en, sikken et, sikke noget, sikke nogle, sikke – u¿ywanew wypowiedziach wykrzyknikowych, wyra¿aj¹cych zachwyt, zdzi-wienie, zaskoczenie, rozczarowanie itp.:

Sikke en flot jakke du har pa° i dag! – Jak¹ ³adn¹ marynarkê masz dziœna sobie! Sikke noget sludder! – Co za bzdury! Sikke nogle paene blomster du har fa°et! – Có¿ za piêkne kwiaty do-sta³aœ! Sikke varmt er der pa° kontoret i dag! – Ale¿ gor¹co jest dziœ w biurze!

selv (sam, sama, samemu, samej) – podkreœla, i¿ wykonawc¹ czyn-noœci jest sam podmiot – i nikt inny, np.:

Jeg har gjort det selv! – Zrobi³am to sama! Pigen har selv skrevet lykkekortet! – Dziewczynka sama napisa³akartkê z ¿yczeniami! Hun syer alle sit to/ j selv. – Ona sama szyje sobie ubrania.

egen, eget, egne (w³asny/ w³asna/ w³asne) – zawsze po zaimkudzier¿awczym dla podkreœlenia stosunku posiadania podmiotu wo-bec dope³nienia, np.:

Jeg har la°nt Annes laptop, fordi min egen er ga°et i stykker. – Po¿yczy-³am laptopa od Ani, poniewa¿ mój siê zepsu³. Deres egne bo/ rn skulle opfo/ re sig mere ordentligt! – Ich w³asne dzie-ci powinny zachowywaæ siê stosowniej!

71

Uwaga! Umiejscowienie selv przed dope³nieniem lub po nimmodyfikuje znaczenie zdania, np.: Marie henter altid lille Peter selv. – Maria zawsze odbiera Piotrusiasama. (jest np. jego mam¹) Marie henter altid selv lille Peter. – Maria zawsze odbiera nawet/sa-mego Piotrusia. (jest jego s¹siadk¹, znajom¹ rodziców itp.)

Zaimki pytajneZaimki pytajne mog¹ wystêpowaæ zarówno w zdaniach pytaj¹cych(funkcja pytajna), jak i jako zaimki wzglêdne – wprowadzaj¹ce zda-nie podrzêdne. Nale¿¹ do nich zaimki:

hvem? – kto? Hvem er den der mand? – Kim jest tamten mê¿czyzna? Jeg aner ikke, hvem du taler om. – Nie mam pojêcia, o kim mówisz.

hvad? – co? Hvad spiser du til morgenmad? – Co jadasz na œniadanie? Vi er ikke blevet berettet om, hvad de sta°r pa° dagsordnen. – Niepoinformowano nas wczeœniej o programie spotkania.

hvis? – czyj/ czyja/ czyje? Hvis taske er den? – Czyja jest ta torebka? De naboer, hvis bo/ rn ga°r med mine i samme skole, er laeger. – Ci s¹-siedzi, których dzieci chodz¹ razem z moimi do tej samej szko³y, s¹lekarzami.

hvilken/ hvilket/ hvilke? – jaki, jaka/jakie/jacy? Hvilken bus skal jeg tage? – Jakim autobusem powinnam pojechaæ? I det her magasin siger de alt om, hvilket bryllup er nu i mode. – W tejgazecie jest wszystko o tym, jaki œlub jest teraz w modzie. Hun sagde mig, hvilke sko hun gerne ville ko/ be. – Powiedzia³a mi,jakie buty chcia³aby sobie kupiæ.

hvad for en/ hvad for et/ hvad for noget /hvad for nogle? – co za.../jakie..? Hvad for en computer vil du gerne have? – Jaki komputer chcia³byœmieæ?

72

Uwaga! Hvad mo¿e te¿ wystêpowaæ w znaczeniu „jaki, który?”,np.: hvad tid...? – o której godzinie...? hvad slags...? – jaki rodzaj...?

Hvad for noget? – Co takiego? Hvad for nogle problemer har du med din so/ n? – Co za k³opoty maszze swoim synem?

hvor/ hvorhenne? – gdzie? Hvor bor dine foraeldre? – Gdzie mieszkaj¹ twoi rodzice? Hvorhenne er du? – Gdzie jesteœ? (w znaczeniu: gdzie siê teraz znaj-dujesz)

hvorhen? – dok¹d (gdzie)? Hvorhen tager du til weekenden? – Dok¹d jedziesz na weekend? Jeg ved ikke, hvorhen hun kunne have taget til. – Nie wiem, dok¹dmog³a pójœæ.

hvorna°r? – kiedy? Hvorna°r har du boet i Danmark? – Kiedy mieszka³eœ w Danii? Hvorna°r vender du tilbage? – Kiedy wracasz? Han sagde ikke, hvorna°r han kommer. – Nie powiedzia³, o której bêdzie.

hvordan? – jak? Hvordan staves det? – Jak to siê literuje? Ville du ikke sige mig, hvordan jeg kan ga° til Det Nationale Museum?– Czy mog³byœ mi powiedzieæ, jak dojœæ do Muzeum Narodowego?

hvorledes? – jak? De fortalte mig om, hvorledes mo/ det er ga°et. – Opowiedzieli mi o prze-biegu spotkania.

hvorfor? – dlaczego? Hvorfor kommer du for sent? – Dlaczego siê spóŸni³eœ? Du skulle ga° til hende og afklare, hvorfor du er kommet for sent. –Powinieneœ pójœæ do niej i wyjaœniæ, dlaczego siê spóŸni³eœ.

hvor gammel? – ile lat ma..?, jak stary...? Hvor gammel er din so/ ster? – Ile lat ma twoja siostra? Det er svaert at vurdere, hvor gammel den bygning er. – Trudno po-wiedzieæ, jak stary jest ten budynek/ z jakiego okresu/wieku jest tenbudynek.

hvor laenge? – jak d³ugo? Hvor laenge skal vi blive her og diskutere om det? – Jak d³ugo jeszczebêdziemy tu o tym dyskutowaæ?

73

Jeg vidste ikke hvor laenge mo/ det ville vare. – Nie wiedzia³am, jakd³ugo potrwa zebranie.

hvor stor? – jak du¿y/ wysoki? Hvor stor er den ho/ jeste skyskraber i verden? – Jak du¿y jest najwy¿-szy wie¿owiec œwiata? Statsministeren har holdt en tale om, hvor stor inflydelse de nye EU-lande kan have pa° det faelles europaeiske marked. – Premier wyg³osi³przemówienie o tym, jak znacz¹cy (wielki) wp³yw na gospodarkêeuropejsk¹ maj¹ nowe kraje cz³onkowskie Unii Europejskiej.

hvor mange? – jak wielu?, ile? Hvor mange mennesker kommer der til koncerten? – Ile osób bêdziena koncercie? Ved du, hvor mange penge man beho/ ver for at ko/ be en lejlighedi Frederiksberg? – Wiesz, ile pieniêdzy potrzeba na kupno mieszka-nia w dzielnicy Frederiksberg?

hvor meget? – jak du¿o? ile? Hvor meget koster billetten til teatret? – Ile kosztuje bilet do teatru? Hvor meget mad skal vi ko/ be til i weekenden? – Jak du¿o jedzeniamusimy kupiæ na weekend?

hvor ofte/ tit? – jak czêsto? Hvor ofte kommer du pa° beso/ g hos din bedstemor? – Jak czêsto od-wiedzasz swoj¹ babciê? Hvor tit I mo/ des med din kaereste? – Jak czêsto widujesz siê ze swo-j¹ dziewczyn¹? Jeg vil kigge i min kalender for at tjekke, hvor ofte vi kunne mo/ des.– Sprawdzê w moim kalendarzu, jak czêsto moglibyœmy siê spotykaæ.

74

Zaimki nieokreœlone

Zaimki nieokreœlone det i der

DET zastêpuje podmiot formalny/ nieosobowy:

w zdaniach, w których podmiotem logicznym jest zjawisko atmos-feryczne

Det regner/ sner/ klarer op. – Pada/ Pada œnieg/ Przejaœnia siê.

przed czasownikami w 3. os. lp. oznaczaj¹cymi zjawiska, wydarze-nia itp.

Det sker. – To siê zdarza. Det drejer sig om den sidste udgave af hans bog. – Chodzi o ostatniewydanie jego ksi¹¿ki. Det larmer. – Jest ha³as.

w konstrukcjach det + vaere/ bliveDet er min bil. – To mój samochód. Det bliver koldt. – Robi siê zimno. Det er ikke mig! – To nie ja!

w konstrukcjach z podmiotem wyra¿onym bezokolicznikiem(det + vaere/ blive + przymiotnik + bezokolicznik)

Det er muligt at anmode om det via internettet. – Mo¿na to zamówiæprzez internet. Det er fornuftigt at laese meget fo/ r eksaminer. – Rozs¹dnie jest siêuczyæ przed egzaminami. Det var Ole, der har spist op alle slik! – To Ole zjad³ wszystkie s³o-dycze!

w konstrukcjach have/tage + det + przymiotnikHvordan har du det? – Jak siê masz? Jeg har det fint! – U mnie œwietnie! Hun tager det for alvorligt. – Bierze to zbyt powa¿nie.

75

Zaimek nieokreœlony DER pe³ni funkcjê podmiotu formalnego/ bez-osobowego:

jeœli podmiot logiczny jest bli¿ej nieokreœlonyDer er mange elever i klassen. – W klasie jest wielu uczniów. Der ligger en kirke bag ved hjo/ rnet. – Za rogiem stoi koœció³. ALE: Kirken ligger bag ved hjo/ rnet. – Ten koœció³ stoi za rogiem.

z czasownikami ruchu i oznaczaj¹cymi przejœcie z jednego stanuw inny: begynde, starte, lande, opsta°, ga°, komme, cykle, ko/ re, lo/ be,sejle, svimme

Der kommer min mor. – Idzie moja mama. Der begynder en ny salgskampagne naeste uge. – W przysz³ym tygo-dniu zaczyna siê nowa kampania promocyjna. Der er opsta°et nogle problemer. – Pojawi³y siê pewne problemy. Der lander en fly om et kvarter. – Jakiœ samolot l¹duje za piêtnaœcieminut. Kig der, der svimmer mange mennesker i so/ en. – Popatrz, wielu lu-dzi p³ywa w morzu.

w konstrukcjach bezokolicznikowych, w których nie ma podmiotulogicznego (der + vaere/ blive + przymiotnik z -t + okolicznik miej-sca)

Der bliver mo/ rkt udenfor. – Robi siê ciemno na dworze. Der er lummert her. – Tu jest duszno.

76

Uwaga! W konstrukcjach bezosobowych z czasownikiemw stronie biernej czêsto mo¿na u¿yæ det lub derDet/ Der siges at... – Mówi siê, ¿e... Det/Der pa°sta°s at... – Utrzymuje siê, ¿e... Det/ Der vides ikke om... – Nie wiadomo, czy...

Inne zaimki nieokreœlone

Innych zaimków nieokreœlonych u¿ywamy, kiedy mówimy o zjawi-skach ogólnych dotycz¹cych ka¿dego/ przeciêtnego cz³owieka (funk-cja uogólnienia). Poni¿ej przedstawiamy ich listê:

man – u¿ywany dla wyra¿enia prawd/ stwierdzeñ ogólnych (odpo-wiednik polskich wyra¿eñ bezosobowych z siê, wolno, nale¿y, trze-ba, mo¿na itp.)

Man ma° ikke ryge i det offentlige omra°de. – Nie wolno paliæ w prze-strzeni publicznej. Man spiser meget sild i Danmark. – W Danii jada siê du¿o œledzi. Det bo/ r man ikke go/ re! – Tak siê nie powinno robiæ!

en – to, ta, taka, takiJeg so/ ger efter nogen paen skjorte for min mand. Hvis du ser en i ma-gasinet, ring mig op. – Szukam ³adnej koszuli dla mê¿a. Jeœli znaj-dziesz coœ w galerii, zadzwoñ.

ens – tego, takiej, takiegoMan kan rejse til de Schengen lande enten pa° sit pas eller ID-kort.Begge to er ens identitetspapir. – Do krajów strefy Schengen mo¿nawjechaæ albo na paszport, albo dowód osobisty. Oba s¹ traktowanejak dowód to¿samoœci.

nogen, noget, nogle (jakiœ, jakaœ, jakieœ, trochê) – oznaczaj¹ nie-okreœlon¹ iloœæ lub liczbê przedmiotów/ osób oraz jakiœ egzemplarzdanej kategorii rzeczy.

nogen – wystêpuj¹ z rzeczownikami rodzaju mêsko-¿eñskiegow liczbie pojedynczej i mnogiej. Har du nogen bo/ rn? – Masz (jakieœ) dzieci? Har du ikke nogen bil? – Nie masz (wcale/ ¿adnego) samochodu? Har du nogen penge pa° dig? – Czy masz przy sobie jakieœ pieni¹dze?

noget – wystêpuj¹ z rzeczownikami materia³owymi i wszystkimi ro-dzaju nijakiego, w liczbie pojedynczej i mnogiej. Er der noget kaffe tilbage? – Zosta³o trochê kawy? Jeg har ikke noget at go/ re ved det! – Nie mam z tym nic wspólnego! Der ligger noget rent to/ j pa° stolen. – Na krzeœle le¿¹ jakieœ czysteubrania/ le¿y trochê czystych ubrañ.

77

nogle – oznacza niekonkretn¹ iloœæ/ liczbê rzeczy/ osób dla rzeczow-ników w liczbie mnogiej.Har du nogle bo/ ger om Den Anden Verdenskrig? – Czy masz jakieœksi¹¿ki o drugiej wojnie œwiatowej?

ingen, intet (nikt, nic) – w jêzyku pisanym zastêpuj¹ zaimki ikkenogen i ikke noget.

Vi har intet at go/ re ved det. – Nie mamy z tym nic wspólnego. Der er ingen lo/ sning pa° det. – Nie ma na to ¿adnego rozwi¹zania.

al, alt, alle – wszystek, wszystko, wszyscy, wszystkie Alt er ved det gamle. – Wszystko po staremu. Al begyndelse er svaer. – Ka¿dy pocz¹tek jest trudny. Alle fornuftige mennesker vil give mig ret i, at laere sig fremmedesprog er uhyre vigtigt. – Wszyscy rozs¹dni ludzie przyznaj¹ mi racjê,¿e nauka obcych jêzyków jest bardzo istotna.

mange – wielu, wiele (rzeczowniki policzalne), meget – wiele, du-¿o (rzeczowniki niepoliczalne)

Der er kommet mange mennesker til festen. – Na przyjêcie przysz³owielu ludzi. Vi har mange venner i udlandet. – Mamy wielu przyjació³ za granic¹. Vi har ikke meget tid tilbage. – Nie zosta³o nam ju¿ wiele czasu. Hun bruger meget sminke. – Ona siê mocno maluje (dos³. u¿ywadu¿o makija¿u).

78

Uwaga! Nogen, noget i nogle mog¹ wystêpowaæ w zdaniu bezrzeczownika (w odpowiedziach; w zdaniach, w których zaimkite s¹ dope³nieniem lub podmiotem), np.:Har du nogen bo/ rn? – Nej, jeg har ikke nogen. – Masz dzieci? – Nie,nie mam (¿adnych).Har du noget kaffe? – Nej, jeg har ikke noget. – Masz trochê kawy?– Nie, nie mam (ani trochê).

Har du sagt noget? – Mówi³eœ coœ? Er der noget i vejen? – Coœ siê sta³o? / Co siê dzieje?

Er der nogen her? – Jest tu kto? Der er ikke nogen hjemme. – Nikogo nie ma w domu.

anden, andet, andre – inny, inna, inne, inni/ drugi, druga, drugie,drudzy

Jeg vil gerne have et andet job. – Chcia³abym mieæ jak¹œ inn¹ pracê. Hun har en blomst i den ene ha°nd og sin taske i den anden. – W jed-nej rêce niesie kwiatek, a w drugiej swoj¹ torebkê. Hvad synes de andre om det? – Co inni o tym myœl¹?

hver, hvert – ka¿dy, ka¿da, ka¿de Hvert a°r tager vi til Norge. – Ka¿dego roku jeŸdzimy do Norwegii. Vi betaler hver for sig. – P³acimy ka¿dy za siebie.

begge (obaj, oboje, obie) – z podmiotem w liczbie mnogiejVil du have kagen eller is? – Begge to! – Chcesz ciastko czy lody? –Jedno i drugie! Begge bro/ dre studerer jura. – Obaj bracia studiuj¹ prawo.

79

Uwaga! Et eller andet i en eller anden oznaczaj¹ bli¿ej nieokre-œlon¹ osobê/ rzecz, np.:Vi ma° go/ re det pa° en eller anden ma°de. – Musimy to zrobiæ, w tenczy inny sposób. Han er ga°et ud et eller andet sted. – Wyszed³ dok¹dœ (dos³. w to lubinne miejsce).

Uwaga! Ethvert, enhver jeszcze bardziej podkreœlaj¹, i¿ mówi-my o „ka¿dym egzemplarzu danego gatunku/ ka¿dej osobie da-nej kategorii”:enhver = hver enkel ethvert = hvert enkelt

Ethvert menneske har ret til sit privatliv. – Ka¿dy cz³owiek ma pra-wo do swojej prywatnoœci. Enhver kan deltage i konkurrencen. – Ka¿dy mo¿e wzi¹æ udzia³w tej konkurencji.

Zaimki w wyra¿eniach zaimek + some helst

hvad som helst – cokolwiekJeg vil gerne spise hvad som helst. – Zjad³abym cokolwiek.

hvem som helst – ktokolwiek, ka¿dyHvem som helst kunne go/ re det. – Ka¿dy móg³by to zrobiæ.

hvilken/ hvilket/ hvilke som helst – jakikolwiek, jakakolwiek, ja-kiekolwiek, jakkolwiek

Det er mig det samme, vi kan ko/ be hvilken som helst juice. – Jest miobojêtne, jaki sok kupimy.

hvor som helst – gdziekolwiek, wszêdzieJeg leder efter min hund; den kan vaere nu hvor som helst! – Szukammojego psa; mo¿e byæ teraz wszêdzie!

na°r som helst – kiedykolwiek, o ka¿dej porzeDu ma° gerne komme forbi na°r som helst! – Proszê, wpadaj do naso ka¿dej porze!

ingen som helst – nikt, ¿aden, ¿adna, ¿adneJeg har ingen som helst anelse, hvem kunne hjaelpe os nu. – Nie mamnajmniejszego pojêcia, kto móg³by nam teraz pomóc. Vi har ingen som helst problemer. – Nie mamy absolutnie ¿adnychproblemów.

intet som helst – nic, ¿adne Vi har intet som helst spo/ rgsma°l til det. – Nie mamy co do tego ¿ad-nych pytañ.

Zaimki wzglêdne som i derZaimki wzglêdne som i der (który, która, które, którzy) – wprowa-dzaj¹ zdanie podrzêdne przydawkowe. Wybór der lub som jest zwy-kle dowolny, ale jeœli zdanie podrzêdne dzieli zdanie nadrzêdne, u¿y-wamy tylko som lub pomijamy zaimek; natomiast w zdaniu wielo-krotnie z³o¿onym podrzêdnie pierwszym zaimkiem mo¿e byæ som/der, natomiast ka¿dym kolejnym ju¿ tylko som, np.:

80

Vi har et sommerhus der/ som ligger ved stranden. – Mamy domekletni, który stoi niedaleko pla¿y. Jeg kender personligt forfatter der/ som har modtaget den mest be-ro/ mte danske litteraere prisen. – Osobiœcie znam tego pisarza, któryotrzyma³ najs³ynniejsz¹ duñsk¹ nagrodê literack¹. Den kvinde, (som) jeg snakkede med, er min nabo. – Ta kobieta,z któr¹ rozmawia³em, jest moj¹ s¹siadk¹. Min kollega, (som) jeg arbejder med, har haft en ulykke. – Mój kole-ga, z którym pracujê, mia³ wypadek. Studerende som/ der er medlemmer af AISEC, og som har besta°etpro/ ven i engelsk, kan anmode om et stipendium pa° et udenlandsk uni-versitet. – Studenci, którzy s¹ cz³onkami AISEC i którzy zdali testz angielskiego, mog¹ siê ubiegaæ o stypendium zagraniczne.

Æwiczenie 14Przet³umacz na jêzyk duñski.1. Lisa k¹pie swoje dziecko. 2. Morten jest na dworze i myje jego (ojca) samochód. 3. S¹ ju¿ dwadzieœcia lat po œlubie i nadal bardzo siê kochaj¹. 4. Oba rozwi¹zania by³y poprawne. 5. Kupiê mu cokolwiek. 6. Kupili swoim wnukom po rowerku. 7. Zosta³o trochê kawy w dzbanku? 8. Poczekajmy na to, co powiedz¹ inni. 9. Mówi siê, ¿e on zamierza siê o¿eniæ.

10. Trudno jest jednoczeœnie rozmawiaæ przez telefon i pisaæ maila.

81

Uwaga! Zaimek som, w znaczeniu „jak”, wystêpuje tak¿e w po-równaniach, np.:Jeg er sulten som en ulv. – Jestem g³odny jak wilk. Han drikker som et svin. – On pije jak szewc. Jeg boede i Sverige som barn. – Jako dziecko mieszka³em w Szwe-cji. Han arbejder som journalist. – On pracuje jako dziennikarz.

Æwiczenie 15. Wstaw odpowiedni zaimek.1. Jeg vil gerne have................ en jakke. 2.......... har spist min kage?! 3........... en flot hat du har pa°! 4. Det taler ikke med............... siden de skaendtes om penge. 5. Jeg har min............... lejlighed og han bor til leje. 6. Tager vi den der lampe? .... vil due. 7. Har I.............. spo/ rgsma°l? 8. ............. af disse tasker kan du lide bedst? 9. Jeg synes ikke meget om mennesker......... sla° deres bo/ rn.

10. Han kender en pige........... har to bro/ dre.......... arbejder i politiet.

Æwiczenie 16. Wybierz odpowiedni zaimek.1. Hende/ Hun, der sta°r derover med den ho/ je mand, er min kusine.2. Jeg skal nok tale med min/ sin so/ n, na°r han vender hjem.3. I overensstemmelse med Hendes/ Hans Kongelige Ho/ jhed...4. Jens arbejder sammen med sin/ hans kone. (Oles kone)5. Skal vi beso/ ge hver sine/ deres foraeldre?6. Den der sindsyge fyr naermer ham/ sig!7. Jeg kan ikke forsta° det/ dette.8. Hvem/ Hvad gjorde det?9. Den her/ disse kjole har hun ko/ bt til hendes/sin forlovelse.

10. Sa°dan en/ Sikke en paen maleri!

82

Język duński od A do Z. Repetytorium

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wyłącznie

w formie dostarczonej przez Wydawnictwo KRAM. Zabronione są jakiekolwiek zmiany w

zawartości publikacji bez pisemnej zgody Wydawnictwa KRAM - wydawcy niniejszej

publikacji. Zabrania się jej odsprzedaży.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w

sklepie internetowym

http://wydawnictwo-kram.pl