Zabezpieczenie ciągłości zarządzania firmą. Sukcesja generalna.
Jeśli nie sukcesja, to co: scenariusze dla właścicieli ... · Zły czas 1) Sprzedaż wymuszona...
Transcript of Jeśli nie sukcesja, to co: scenariusze dla właścicieli ... · Zły czas 1) Sprzedaż wymuszona...
Jeśli nie sukcesja, to co: scenariusze dla właścicieli firm rodzinnychLublin, 8 grudnia 2016
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 2
Brak sukcesji… Transakcja?
Jeśli Transakcja, to:
o Kiedy?
o Jaka?
o Za jaką kwotę?
Steve Kaplan – autor „Sell your business for the Max”:
„Każdy właściciel biznesu, minimum raz w tygodniu zastanawia się:
o ile ten biznes jest wart?
o kiedy go sprzedać?”
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 3
Kiedy?
Zły czas
1) Sprzedaż wymuszona
2) Źle się dzieje w branży
3) Słabe wyniki firmy
Idealne warunki
1) Business rośnie
2) Rynek rośnie
3) Gospodarka się rozwija
4) Właściciel wie, czego chce, i na czym polega proces sprzedaży
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 4
Przygotowanie do Transakcji
1) Wycena - ile jest wart Twój biznes?
2) Zespół transakcyjny – zbuduj dobry Team
3) Inwestor – kto jest najlepszym nabywcą, kto najwięcej zapłaci?
4) Komunikacja z inwestorami – pokaż się z dobrej strony!
5) Rywalizacja nabywców – wywołaj wojnę cenową!
6) Due diligence – nikt nie kupi „kota w worku”…
7) Formuła cenowa i struktura Transakcji – jak wycisnąć maksimum
korzyści ze sprzedaży firmy?
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 5
Możliwe struktury transakcji prywatnej
100% 100% - 50% poniżej 50%
Poprzez earn-out
Możliwość uczestnictwa we
wzroście wartości przedsiębiorstwa
Poprzez opcję puti / lub earn-out
Poprzez kolejne transakcje
Nie dotyczy
Ewentualna premia w wycenie
za kontrolę
Ochrona praw sprzedającego
jako udziałowca mniejszościowego
po transakcji
Poprzez umowę udziałowców (SHA)
i statut
Nie dotyczy
Wielkość sprzedawanego pakietu udziałów/akcji
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 6
Różnice w oczekiwaniach i motywacji
Inwestor strategiczny a inwestor finansowyIn
westo
r
str
ate
gic
zn
yIn
westo
rfi
nan
so
wy
Kryteria
Maksymalizacja wyceny
Proces duediligence
Sprzedaż istniejących
akcji
Ryzyka transakcyjne
Sprzedaż pakietu
mniejszo-ściowego
Kontynuacja współpracy po
transakcji
Możliwa
Oczekiwana
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 7
Jak zmaksymalizować wartość w procesie transakcyjnym
Obszar Działanie
Przedstawienie doświadczenia i wiarygodności kadry zarządzającej
Zwiększenie konkurencyjności procesu
Zbudowanie percepcji wartości spółki
Przygotowanie Zarządu do spotkań z inwestorami
Przygotowanie spółki do sprzedaży –przedstawienie „opakowanego produktu” (Teaser, Prezentacja Menedżerska) i przekonującego equity story
Projekcje finansowe
Korekty do sprawozdań finansowych
Stworzenie długiej listy inwestorów
Ustalenie harmonogramu procesu
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 8
Ile jest warta Twoja firma?
Jak obliczyć tę wartość?
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 9
Podejście i Metodologia
Ile jest warta Twoja firma i jak obliczyć tę wartość?
• Podejście do wyceny:
− cel wyceny
− perspektywa Sprzedającegovs Kupującego
− przedmiot wyceny
• Dobór metod wyceny
• Co wpływa na wartość
• Konkluzja dla „base case”
• Alternatywne scenariusze
• Wartość a cena
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 10
Podejście rynkowe i dochodowe są najczęściej stosowane w wycenach dla celów transakcyjnych
Metody Wyceny
Podejście rynkowe Podejście dochodowe Podejście majątkowe
• metoda spółek porównywalnych
• metoda transakcji porównywalnych
• metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych (DCF)
• metoda zdyskontowanych dywidend
• wartość księgowa
• metoda skorygowanych aktywów netto
• metoda wartości likwidacyjnej
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 11
• Podejście rynkowe zakłada, że wyceniany podmiot jestpodobny do innych podmiotów, w zakresie generowanychwyników i perspektyw rozwojowych.
• Metoda odpowiednia dla spółek o ustabilizowanejsytuacji finansowej.
• Metodologia stosowana w przypadku braku dostępnościdanych szczegółowych oraz ograniczonego czasuniezbędnego do przygotowania wyceny.
• Metoda jest uniwersalna pod warunkiem dostępnościodpowiednich danych – swoboda modelowania danych,analizy scenariuszy.
• W szczególności stosowana w przypadku spółek, którychprzyszłe wyniki lub skala działalności istotnie różnią sięod obecnego stanu.
Podejście rynkowe pokazuje potencjalną wartość określoną przez obecną koniunkturę giełdową i transakcje pozagiełdowe
Zalety Wady
Obiektywność - odniesienie parametrów finansowych spółki do wyceny porównywalnych spółek publicznych lub będących przedmiotem transakcji na rynku niepublicznym
Wyniki obarczone są ryzykiem jakości oraz dostępności danych
Prostota – szybkość przygotowania wyceny
Dobór odpowiednich spółek lub transakcji porównywalnych i normalizacja ich parametrów może powodować problemy w przypadku specyficznych podmiotów
Określony parametr
finansowy spółki
np. EBITDA
Oszacowany mnożnik dla grupy
spółek lub transakcji
porównywalnych
np. EV/EBITDA
Szacowana wartośćx =
WYNIK RYNEK WARTOŚĆ
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 12
Znormalizowane wyniki i skorygowane mnożniki podstawą wyceny w podejściu rynkowym
Wartość przedsię-biorstwa
(EV)
Wyznaczone na bazie historycznych
transakcji
mnożnik EV /EBITDA
Wyznaczone na bazie spółek notowanych
x
Oczekiwane synergie
150
(200)
1.450
2.200
Raportowany wynik EBITDA
(100)
400
Koszty właścicielskie
Skorygowany wynik EBITDA
Zdarzenia jednorazowe (-)
Zdarzenia jednorazowe
(+)
Koszty profesjonalnego
zarządu
500
2.200 x =7,5x 16.500
dane w tys. PLN
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 13
Od czego zależy wysokość osiągniętej wyceny?
19x
9x
4x
1x
2x
3x
16x
11x
12x
18x
14x
6x
13x
17x
7x
8x
15x
10x
5x
20x
0x
14x
Allegro
20x
15x
EnovatisNovagoS4E Grupa Duon
7x
9x
Multimedia Polska
11x
Kupujący ABC Data UPC FortumChina Everbright
IntWirtualna Polska
Konsorcjum funduszy PE
Wartość transakcji
9 mln EUR 695 mln EUR 111 mln EUR 120 mln EUR 19 mln EUR 3 mld EUR
Mnożniki EV/EBITDA dla wybranych transakcji zrealizowanych w 2016
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 14
Podejście dochodowe bazuje na przyszłych wynikach i ryzyku ich osiągnięcia
• Podejście dochodowe jest metodą uniwersalną – swobodamodelowania danych, analizy scenariuszy.
• W szczególności stosowana w przypadku spółek, którychprzyszłe wyniki lub skala działalności istotnie różnią sięod obecnego stanu.
Zalety Wady
Uwzględnienie przyszłej kondycjifinansowej wycenianej spółki
Złożoność, konieczność dokonania założeń
Uwzględnienie planów i strategii zarządu wycenianego podmiotu lub nabywcy, w tym potencjalnych synergii
Konieczność skonstruowania prognozy wyników finansowych
Model z prognozami może być wykorzystany dla celów pozyskania finansowania akwizycyjnego
Metoda subiektywna
Prognozowane przepływy
pieniężne spółki
Oszacowany średni ważony koszt
kapitału
(WACC)
Szacowana wartość spółkix =
WYNIK RYNEK WARTOŚĆ
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 15
Im wyższy udział wartości rezydualnej w całkowitej wartości tym większe ryzyko wyceny
dane w tys. PLN
14.550
19.283
Zmiana KON Wartość przedsiębiorstwa (EV)
EBITDA przed synergiami
Wartość bieżąca przepływów w
okresie prognozy
Nakłady inwestycyjne Zapłacony podatek Wartość rezydualna
4.733
7.753
(1.607)
(423)
(2.929)
Oczekiwane synergie
1.938
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 16
Kluczowe komponenty wartości dochodowej: Wartość obecnej działalności + wartość „nowego biznesu” + wartość synergii
dane w tys. PLN
19.283
Wartość przedsiębiorstwa (EV)Wartość "nowego biznesu" Wartość synergii
9.000
8.000
Wartość obecnej działalności
2.283
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 17
• Stosowana w przypadku spółek posiadających znaczącymajątek, ale nie generujących istotnych nadwyżekfinansowych.
• Przeznaczona dla firm, których aktywa są wycenianeperiodycznie w wartości godziwej (np. banki, funduszeinwestycyjne).
• Często stosowana w przypadku spółek holdingowych,nie prowadzących istotnej działalności operacyjnej.
Podejście majątkowe odwołuje się do bilansu (aktywów i pasywów), może pomijać istotne wartości niematerialne
Szacow
ana
wart
ość
spółk
i
Aktywa Zobowiązania
Zalety Wady
Prostota przygotowania, jeśli oszacowanie dokonywane jest bezpośrednio w oparciu o bilans wycenianego podmiotu
Najczęściej wymaga wyceny poszczególnych składników aktywów i zobowiązań
Nie uwzględnia nieewidencjonowanych w bilansie, aktywów niematerialnych np. kontraktów firmy, znaków towarowych, know-how, patentów
Metoda statyczna
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 18
Dyskonto z tytułu braku płynności i braku kontroli mogą istotnie pomniejszać wartość wyceny
(1.788)
19.283
Wartość 100% udziału w spółce
prywatnej
Wartość kapitałów własnych
600
Dyskonto z tytułu braku
płynności
Dyskonto z tytułu braku
kontroli
2.000
17.883
Wartość przedsiębiorstwa
(EV)
Środki pieniężne Aktywa nieoperacyjne
Zadłużenie odsetkowe
(4.000)
10.13710.659
(522)
Wartość 49% udziału w spółce
prywatnej
Wartość 49% udziałów w
spółce prywatnej po dyskoncie
16.095
(5.436)
dane w tys. PLN
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 19
Jak można podnieść wiarygodność firmy rodzinnej w oczach inwestora?
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 20
Czynniki jakie mają wpływ na wycenę dla celów transakcyjnych
Zakres wiedzy potencjalnego nabywcy
Wiedza na temat działalności, celu transakcji,własna wiedza branżowa oraz wyniki duediligence. W innym przypadku, nabywca musipolegać na osądzie zarządu wycenianegopodmiotu.
Specyfika działalności
Na ile jednorodny jest wyceniany biznes – jeślisegmenty działalności są zróżnicowane(produkty, rynki, waluty) – to czy ich specyfikazostała uwzględniona w wycenie poprzezzróżnicowanie założeń.
Koniunktura rynkowa
Wartość wyceny jest w dużym stopniuuzależniona od warunkówmakroekonomicznych. Podczas rynkuwzrostowego liczba przeprowadzonychtransakcji M&A rośnie, w konsekwencji rosnątakże wartości wycenianych podmiotów.
Korzyści wynikające z realizacji transakcji
Co do zasady wycena odzwierciedlaperspektywę przeciętnego inwestorafinansowego, ale można w niej ująć synergiepomiędzy nabywającym a podmiotemnabywanym i analizować jaką część tychsynergii nabywający jest w stanie „oddać”sprzedającemu.
Znaczenie transakcji dla działalności firmy
Czy realizacja transakcji M&A wpłynie istotniena zmianę perspektywy działalnościwycenianego podmiotu.
Aktywa nieujawnione w bilansie
Czy w ramach działalności podmiotu występująistotne aktywa nieujawnione dotychczasw bilansie – zazwyczaj są to aktywaniematerialne, najczęściej wytworzone wewłasnym zakresie.
Transfer ryzyka
Część ryzyk zidentyfikowanych w procesiewyceny może zostać zaadresowana w umowiesprzedaży udziałów, np. poprzez mechanizmcenowy, konstrukcje typu earn-outs.
Wartość to nie cena
Na cenę wpływają motywacje i strategienegocjacyjne stron transakcji.
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 21
Jak można podnieść wiarygodność firmy rodzinnej w oczach inwestora?
Bulle
tD
ash
Sub-b
ulle
t
Wiarygodność firmy rodzinnej
Umocnienie pozycji rynkowej
Zabezpieczenie działalności
przed aktywnością
konkurencyjną
Prowadzenie wiarygodnej
polityki informacyjnej i wewnętrznej
Zapewnienie odpowiedniej
jakości i warunków
pracy
Budowanie zaufania
społecznego
Realizacja dużych
inwestycji związanych z rozwojem
• Wzrost wolumenu sprzedaży
• Wzrost wartości aktywów
• Doskonalenie technologii
• Budowa barier wejścia do sektorów i nisz, w których firma prowadzi działalność tak, aby utrudnić pojawienie się konkurencji
• Projekty oraz transakcje inwestycyjne w zakresie R&D
• Troska o relacje z podmiotami zewnętrznymi
• Transparentność działań
• Nowoczesne kanały komunikacji
• Bezpieczeństwo wewnętrzne dotyczące IT
• Troska o to jak firma jest postrzegana na zewnątrz
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 22
Jak przygotować dobrze firmę do sprzedaży, aby uzyskać najlepszą cenę?
Analiza kwestii podatkowo-prawnych
związanych z transakcją
Konieczność przeprowadzenia wyczerpujących
kalkulacji dotyczących przedsiębiorstwa
Dokładne „policzenie”
firmy
Analiza wszystkich ryzyk, z jakimi
może być związana transakcja oraz ich
wyciszenie
Analiza aspektów właścicielskich
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 23
Dane kontaktowe
Paweł Sadowski
Dyrektor, Dział Doradztwa Finansowego Deloitte
T: +48 22 511 02 81M: +48 601 374 136E: [email protected]
Łukasz Beresiński
Wicedyrektor, Dział Doradztwa Finansowego Deloitte
T: +48 22 511 08 43M: +48 664 199 133E: [email protected]
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 24
Dane kontaktowe
Fabian Bohdziul
Dyrektor, Dział Doradztwa Finansowego Deloitte
T: +48 22 348 36 20M: +48 697 888 113E: [email protected]
Bartosz Łuczak
Wicedyrektor, Dział Doradztwa Finansowego Deloitte
T: +48 22 511 00 37 M: +48 600 498 817E: [email protected]
25© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o.
ZałącznikiDodatkowe materiały
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 26
Możliwe scenariusze procesu sprzedaży
Ograniczona aukcjaNegocjacje z wybranym inwestorem Nieograniczona aukcja
Negocjacje prowadzone z jednym kupującym
Opis Przyspieszona aukcja z ograniczoną
grupą potencjalnych inwestorów
Dwuetapowa aukcja z szeroką grupą inwestorów finansowychi / lub branżowych
Wyłączność uzasadniona odpowiednią wyceną
Wysoki stopień poufności
Mniejsze obciążenie dla spółki
Zalety
Konkurencja między inwestorami
Określony i krótki harmonogram
Wysoki stopień poufności
Wysokie napięcie konkurencyjne – maksymalizacja wycenyi optymalizacja innych warunków
Określony harmonogram procesu
Wysoka dyscyplina kupujących
Brak presji konkurencyjnej –ryzyko nie osiągnięcia najlepszej ceny
Ryzyko znacznych opóźnień transakcji
Ryzyko wycofania się inwestora
Wady
Ryzyko opóźnień i niższej cenyw przypadku niewłaściwej oceny zainteresowania ze strony potencjalnych inwestorów
Ryzyko utrzymania poufności przebiegu procesu
Kryteria oceny
Maksymalizacja
wyceny
Ryzyko
transakcyjne
Zachowanie poufności
Minimalizacja złego PR w przypadku
rezygnacjiz procesu
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 27
Proces transakcyjny – Etap przygotowawczy
Prace przygotowawcze:
― Teaser
― Prezentacja Menedżerska
Sporządzenie wewnętrznej wyceny spółki (opcjonalnie)
Przygotowanie listy potencjalnych inwestorów
Przegląd / przygotowanie budżetu na bieżący rok oraz średnioterminowych prognoz
Wewnętrzna dyskusja potencjalnych kwestii transakcyjnych
Pre-marketing (opcjonalnie)
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 28
Wstępny kontakt z potencjalnymi inwestorami, w celu oceny zainteresowania transakcją
Zainteresowani:
― otrzymują Teaser
― podpisują NDA
― uczestniczą w Prezentacji Menedżerskiej
Złożenie ofert wstępnych
Wybór inwestorów do kolejnego etapu
Proces transakcyjny – Etap I: Oferty wstępne
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 29
Zaproszenie wybranych inwestorów do data room:
― dostęp do dokumentów
― indywidualne sesje pytań i odpowiedzi
Inwestorzy otrzymują projekt umowy sprzedaży akcji („SPA”)
Złożenie ofert wiążących wraz z proponowanymi zmianami do SPA
Wybór inwestora/-ów do dalszych negocjacji
Proces transakcyjny – Etap II: Due diligence i oferty wiążące
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 30
Negocjacje dokumentacji transakcyjnej
Ewentualne potwierdzające badanie „due dilligence” przeprowadzane przez wybranego/ych inwestora/ów
Podpisanie dokumentacji transakcyjnej
Proces transakcyjny – Etap III: Negocjacje i podpisanie
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 31
Zwykle wymóg zgody urzędu antymonopolowego
Inne zgody regulacyjne lub komercyjne (dostawcy finansowania, partnerzy handlowi)
Proces transakcyjny – Etap końcowy: Zamknięcie
© 2016 Deloitte Advisory Sp. z o.o. 32
Deloitte świadczy usługi audytorskie, konsultingowe, doradztwa podatkowego i finansowego klientom z sektora publicznego oraz prywatnego, działającym wróżnych branżach. Dzięki globalnej sieci firm członkowskich obejmującej 150 krajów oferujemy najwyższej klasy umiejętności, doświadczenie i wiedzę wpołączeniu ze znajomością lokalnego rynku. Pomagamy klientom odnieść sukces niezależnie od miejsca i branży, w jakiej działają. 200 000 pracowników Deloittena świecie realizuje misję firmy: stanowić standard najwyższej jakości.
Specjalistów Deloitte łączy kultura współpracy oparta na zawodowej rzetelności i uczciwości, maksymalnej wartości dla klientów, lojalnym współdziałaniu i sile,którą czerpią z różnorodności. Deloitte to środowisko sprzyjające ciągłemu pogłębianiu wiedzy, zdobywaniu nowych doświadczeń oraz rozwojowi zawodowemu.Eksperci Deloitte z zaangażowaniem współtworzą społeczną odpowiedzialność biznesu, podejmując inicjatywy na rzecz budowania zaufania publicznego iwspierania lokalnych społeczności.
Nazwa Deloitte odnosi się do jednej lub kilku jednostek Deloitte Touche Tohmatsu Limited, prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczonąodpowiedzialnością i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche TohmatsuLimited oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie www.deloitte.com/pl/onas