Jan.fannell.zapomniany.jezyk.psow.PL.pdf.eBook

7/23/2019 Jan.fannell.zapomniany.jezyk.psow.PL.pdf.eBook

1/204


2/204

Zapomniany jzyk psw

Jan Fennell

Ksika polecana

Przez Zwizek Kyneologiczny w Polsce

Oddziaw odzi


3/204

Spis treci

Przedmowa (Monty Roberts)

Wprowadzenie

Zapomniany jzyk

Moje ycie z psami

P

atrz, sucham i ucz si

P

rzywdztwo w hierarchii stada

Pierwszy sprawdzian

A

michien Bonding: Ustalanie przywdztwa w stadzie

Rozstania i powroty: Jak radzi sobie z psem, ktry boi si zostawa sam

K aprysy i humory: Jak radzi sobie z agresj na tle nerwowym

Zawieszenie broni: Psy, ktre gryz

Ochrona osobista: Psy, ktre broni bardziej ni powinny

Zabawa w skakanie: Psy, ktre skacz na ludzi

Wrci, nie wrci - oto jest pytanie: Psy, ktre uciekaj

P

ies kontra pies: Jak pogodzi z sob psy, ktre si nie lubi

Opowieci niesamowite: Lk przed dwikami

M

ode psy, stare sztuczki: Pierwsze kroki szczenicia w nowym domu

Gremliny: Jak radzi sobie ze szczenitami, ktre sprawiaj kopoty

Kupka problemw: Brudzenie w domu

Wolne miejsca: Problemy z powikszonym stadem

Nie gry rki, ktra karmi: Psy, ktre nie chc je

Mam psa i chc

z nim podrowa: Jak to pogodzi?

Obgryzanie ap i pogo za wasnym ogonem:

Jak pomc znerwicowanym psom

Efekt jo jo: Jak radzi sobie z psami ze schroniska

Zabawki i trofea: Poytki ze wsplnych zabaw z psemJak to zrobia?

Podzikowania


4/204

Ostrzeenie

Naley pamita, e metoda przedstawiona w niniejszej

ksice nie likwiduje agresywnych skonnoci u adnego

psa. Pewne rasy celowo zostay wyhodowane do walki i

dlatego nie naley si spodziewa, e za pomoc tejmetody uda si zmieni natur takich psw. Metoda

moja pozwala wacicielom na takie wychowanie psw,

aby ich agresywna natura nigdy nie dosza do glosuj.Dlatego prosz o zachowanie szczeglnej ostronoci

pracujc z rasami psw wyhodowanych do walki.


5/204

Spis fotografii

1 Ojciec Jan i jego pies Gyp2 Czteroletnia Jan z nowym przyjacielem3 Jan ze swoim pierwszym psem Shanem4 Jan okazujca swojmio do koni5 Jan i Khan6 Tony i Ellie z Kelpie7 Dan Broughton na Ginger Rogers8 Donna, Ksina"9 Barmie

10 Sasha jako szczeniprbuje zwrci na siebie uwagSandy11 Sasha uczy Barmiego zabawy w przeciganie12 Spaniele Jan doskonalce swoje umiejtnoci okrania13 Szczeniwilka proszce o jedzenie14 SzczeniMony proszce o jedzenie15 Zabawa wilkw w przygniatanie do ziemi16 Molly przygniata Sadie17 Jan i jej sfora18 Powitanie osobnika Alfa

19 Rozluniona i zadowolona Sasha20 Sasha okazujca szacunek21 Sasha okazujca niepokj22 Klasyczna pozycja do zabawy. Sasha zaprasza Spike'a do zabawy23 Rozrywka dla owczarkw niemieckich24 Derek z gumowrkawic25 Psy Ernesta i Enidy: Gypsy i Kerry26 Akita Dylan27 Stado Jan wracajce do osobnika Alfa

28 Jan w trakcie programu radiowego BBC odpowiada na pytania suchaczy29 W trakcie nagrania dla programu telewizyjnego30 Jan z dziennikarkz Daily Mail w trakcie testowania jej metody31 Jan z Montym Robertsem

Autorka i wydawca pragnpodzikowa nastpujcym osobom i instytucjom zaudostpnienie zdj: 1-7 Peter Orr; 9 Daily Mail; 13, 15 Tracey AnneBrooks, Mission Wolf. 2-17, 18 Scunthorpe Evening Telegraph; 30 DailyMail.


6/204

Przedmowa

Psy zawsze odgryway wanrolw moim yciu. Na przestrzeni lat,wraz z mojonPat mielimy ich kilka, a wszystkie byy nie tylkoniezrwnanymi kompanami do towarzystwa, ale te wanymiczonkami caej naszej rodziny. Jednake to nie pies, ale innewspaniae zwierzzadecydowao o mojej profesji. Cae swoje yciepowiciem bowiem opracowaniu - a czsto te obronie przedatakami - metody komunikowania siz komi.Przez cay czas mionicy psw wykazywali due zainteresowanie

moimi pomysami. Gdziekolwiek na wiecie pojawiaem si zeswoimi pokazami, trenerzy koni stanowili jedynie czwart czwidowni. Pozostali byli wacicielami psw i osobami je szkolcymi,a kady z nich zawsze z wielkim uznaniem wyraa si o mojejmetodzie.Gdybym jeszcze raz mia zaczyna wszystko od pocztku, z pewno-cipokusibym sio zastosowanie swojej metody take do psw. Wobecnej chwili jest to jednak niemoliwe, jako e jestem zbyt zajtystaym rozwijaniem i upowszechnianiem swojej metody.Szczliwym zbiegiem okolicznoci kilka lat temu usyszaem outalentowanej instruktorce szkolenia psw, ktra zainspirowanamojmetod, podja sitakiej prby.

Poczuem wielkrado, kiedy po raz pierwszy usyszaem o pracyJan Fennell. Miaem to szczcie, e udao mi sispotka j

osobicie kiedy przebywaem w Anglii, a nasza rozmowaprzypominaa mi moje wasne dowiadczenia. Jan, podobnie jak ja,uwaa, e czowiek bardzo czsto wyjtkowo le traktuje zwierzta,ktre tak chtnie nazywa swoimi przyjacimi. Rwnie mocno jestprzekonana, e w naszych relacjach ze zwierztami nie powinnoby miejsca na adnprzemoc. Jej marzeniem, podobnie jak moim,jest wiat, w ktrym wszystkie stworzenia yjz sobw zgodzie iharmonii.


7/204

Podobnie jak to miao miejsce w moim przypadku, rwnie Jansporo czasu zajo, nim zdobya si na odwag podzielenia si zinnymi swoimi przemyleniami. Mnie osobicie zajo kilka lat,zanim zdecydowaem si napisa pierwsz ksik The Man WhoListens to Horses. Podobnie ostrona w przelaniu swoich pomyswna papier bya Jan. Teraz, kiedy czuje si bardziej pewna tego, coosigna, postanowia podzieli si wynikami swojej pracy zszerszym audytorium.yczjej wszystkiego najlepszego na drodze, ktrobraa. Sdz,

e na pewno znajd si tacy, ktrzy bd j atakowa i ostrokrytykowa. Z wasnego dowiadczenia wiem, e w ludzkiejnaturze drzemie nieograniczona niemal zdolno do negacji.

Pamitajmy jednak, e zwierzta s lepsze od nas - s bardziejpozytywnie nastawione do wiata, nie ma w nich za. Wiemrwnie, e istniej setki ludzi, ktrych pragnieniem jestpolepszenie relacji z najlepszym przyjacielem czowieka.

Jestem dumny, e pozostajc wierny swoim ideaom pomogemuczyni wiat lepszym miejscem dla koni i - mam nadzieje -rwnie dla ludzi. Mam take nadziej, e niniejsza ksika pomoeosign to samo dla innego, wyjtkowego stworzenia, jakim jest

pies.

Monty Roberts, Kalifornia, marzec 2000


8/204

Wprowadzenie

Gboko wierz, e wiele mona sinauczy na bdach, ktre pope-niamy w yciu. Ja sama popeniam ich a za wiele, zarwno wstosunku do ludzi, jak i do psw. Najbardziej bolesn lekcjdostaamzim 1972 roku. Z powodw, ktre za chwil wyjani powinnamzacz od tragedii, jaka wydarzya si z Purdey. Nie da si oddzielihistorii Purdey od mojej wasnej.

W tym czasie byam matk i wychowywaam dwoje dzieci, crkEllie, urodzonw lutym 1972 roku i dwuipletniego synka Tony'ego.Mieszkalimy wwczas w Londynie, ale podjlimy wsplnie z memdecyzjo przeprowadzce na wie, do maej wioski w Lincolnshire, wrodkowej Anglii. Jak dla wielu mieszczuchw, perspektywa dugichspacerw po wiejskich drogach, szczeglnie w towarzystwie psa, byaniezwykle atrakcyjna. Zdecydowalimy wic, e zamiast kupiszczeniaka, wemiemy psa ze schroniska. Podoba nam sipomys, e

zapewnimy dom opuszczonemu psu. Pojechalimy wic do schroniskaRSPCA[Royal Society for the Prevention of Crtuelty to Animal -Krlewskie Tbwarzystwo na rzecz Zapobiegania Okruciestwu wobecZwierzt. Organizacja dziaajca w Wielkiej Brytanii i Australii prowadzcam.in. schroniska dla bezdomnych, opuszczonych lub le traktowanychzwierzt. (przyp. tum.).] i wybralimy szeciomiesiczn, biao-czarnsuczk, mieszaca border collie z whippetem. Dalimy jej na imiPurdey.

To nie by mj pierwszy pies. Pierwszego psa dostaam od ojca, kiedymiaam trzynacie lat i mieszkalimy w dzielnicy Fulham, w zachodnimLondynie. By to przepikny border collie, tricolor, o imieniuShane. Zawsze kochaam psy i jako maa dziewczynka wymyliamsobie psa o imieniu Lady. Pamitam, jak moja babcia, chccsprawi mi przyjemno, wczaa sido rozmw z moimfikcyjnym przyjacielem. Myl, e zarwno wtedy, jak i terazpatrzna psy tak samo - jako na stworzenia, ktre darznasniekwestionowanmioci, snam absolutnie wierne, a wic


9/204

posiadajcechy, ktre trudno jest znale u ludzi. Przybycie Shanedo naszego domu potwierdzio tylko moje uczucia do tych zwierzt.

Ukadaam Shane razem z moim tat, stosujc metod, ktrej on,jako mody chopiec, uywa szkolc wasne psy. Mj ojciec bybardzo delikatnym czowiekiem, jednak uwaa, e jego pies musirobi dokadnie to, co mu kaza. Jeeli Shane zrobi co le,dostawa lekkiego prztyczka w nos lub klapsa w siedzenie.Poniewa ja rwnie otrzymywaam klapsy, nie widziaam w tymnic zego, zwaszcza e Shane, jako niezwykle inteligentnestworzenie, robi na og dokadnie to, czego od niego

oczekiwalimy. Cigle pamitam, z jak dum jedziam z nimautobusem nr 74 z Putney Heath na Wimbledon. Shane siedziaobok mnie bez smyczy i zachowywa sibez zarzutu. By po prostuwspaniaym psem.Jak to simwi: nie naprawiaj tego, co nie jest popsute". Kiedy

wic wzilimy Purdey, zaczam stosowa te same metody,ktrych uywa mj ojciec. Prbowaam wic uczy jpoprawnychzachowa, okazujc jej wiele mioci, ale czasem stosowaam take

przymus.Na pocztku wydawao si, e metoda ta rwnie w przypadkuPurdey przynosi dobre rezultaty. atwo zaadaptowaa sidolondyskiego ycia naszej rodziny. Kopoty zaczy siwewrzeniu, po naszej przeprowadzce na wie w Lincolnshire. Naszenowe miejsce byo przeciwiestwem haaliwego, przeludnionegoLondynu. Zamieszkalimy w maej, lecej na uboczu wsi. Ulicebyy nie owietlone, autobusy przyjeday tylko dwa razy w

tygodniu, a do najbliszego sklepu byo okoo szeciu kilometrw.Pamitam, kiedy jako trzyletnie dziecko pierwszy raz pojechaam zrodzicami nad morze. Popatrzyam na wodpo czym wystraszonaodwrciam sii uciekam na pobliskie wzgrza. Mojreakcjbyo: duo za due" i myl, e to samo powiedziaaby Purdey onaszym nowym miejscu zamieszkania. Prawdopodobnie wszystkowydawao sijej duo za due".

Wkrtce po przenosinach Purdey zacza zachowywa si w

dziwny i troch niepokojcy sposb. Uciekaa z domu, znikaa nawiele godzin, a po powrocie wygldao na to, e wietnie gdzie si


10/204

bawia. Bya nadmiernie pobudliwa, podniecaa j najdrobniejszanawet rzecz. Chodzia za mn gdziekolwiek si ruszyam, co byonieznone przy dwjce maych dzieci. Nie byam take zadowolona,e Purdey wczy si sama po okolicy. To na nas, wacicielach,spoczywa obowizek zadbania o to, aby nasze psy nie stanowiyzagroenia dla otoczenia, ani nie byy dokuczliwe dla innych.Poniewa jednak to ja zdecydowaam si kiedy na ni, dlategopostanowiam, e mimo wszystko Purdey zostanie z nami. Miaamnadzieje, e pomog jej zaadaptowa si do nowych warunkw.Jednake to, co si wkrtce stao, przeroso moje najgorszeoczekiwania.

Zaczam podejrzewa, e co jest nie tak w momencie, kiedy

przyszed do mnie jeden z okolicznych rolnikw. Bardzo stanowczoowiadczy, e jeeli mj pies dalej bdzie biega samopas pookolicy, to po prostu go zastrzeli. Byam zaamana, ale rozumiaamjednoczenie jego punkt widzenia, poniewa czowiek ten hodowabydo, ktre Purdey niepokoia biegajc bez opieki. Dlatego tesprbowalimy trzyma jw naszym, cakiem duym, ogrodzie nalince zaczepionej na sznurze do prania, aby uniemoliwi jejwasanie si po okolicy bez nadzoru. Pomimo to uciekaa nam,

kiedy tylko moga.Sprawy przybray jeszcze gorszy obrt pewnego zimowego

ranka, kilka dni przed Boym Narodzeniem. Tego dnia, jak zwyklerano, zeszam razem z dziemi na d i zajam si rutynowymiczynnociami. Purdey, jak zawsze, skakaa dookoa nas. Pamitam,e Ellie raczkowaa po pododze pokoju, a Tony bawi siw mojegopomocnika, sortujc stert ubra. Wyszam na chwil do kuchniobok po co do picia dla dzieci, kiedy usyszaam gony haas.

Nigdy nie zapomn widoku, jaki zobaczyam po powrocie dosalonu. Purdey skoczya na Tony'ego i przewrcia go naprzeszklone, rozsuwane drzwi. Potuczone szko leao wszdzie. Odtego momentu wszystko dziao si jakby w zwolnionym tempie.Pamitam zastygz przeraenia twarz synka i spywajcpo jego buzikrew. Podbiegam do niego, porwaam go na rce i ze sterty upranejbielizny chwyciam czyst pieluszk tetrow. Z okresu kiedy praco-waam jako wolontariusz w pogotowiu St. John's pamitaam, eby

sprawdzi, czy w ranach nie pozostay odamki szka. Kiedyupewniam si, e nie ma adnych, zaczam z caej siy przyciska


11/204

pieluszkdo buzi synka, aby zatamowa upyw krwi. Trzymajc go wramionach, odwrciam si w stron Ellie, ktra siedziaa w morzuszklanych odamkw jakim cudem bez jednego zadranicia.Zgarnam jz podogi wolnrk i klczc wezwaam pomoc. Przezcay ten czas Purdey biegaa wok nas jak szalona, szczekajc iskaczc do gry, jakby wietnie sitym wszystkim bawia.

Wszystko to wygldao jak z najgorszego koszmarnego snu. Po opa-trzeniu skalecze, moi przyjaciele i rodzina byli zgodni co do jednego.Rany Tony'ego byy na tyle powane, e dziecko bdzie miao uraz dokoca ycia. To jest zy pies, Purdey jest zwyczajnym obuzem" - po-wiedzieli. Ale ja czuam si odpowiedzialna za ni i zdecydowaamda jej jeszcze jednszans. Chocia suka od czasu do czasu sprawiaa

kopoty, przez nastpnych kilka miesicy panowa wzgldny spokj.A do pewnego zimowego poranka w lutym, kilka dni przed pierw-

szymi urodzinami Ellie. Tego dnia bawia sizabawkami na pododzew salonie pod opiek mojej mamy, podczas gdy ja byam zajtaczym w innym pokoju. W momencie kiedy tylko usyszaam krzykmojej mamy, wiedziaam, e co si stao. Wpadam do pokoju, amoja mama krzyczaa: Ugryz jpies, Ellie nic jej nie zrobia, a piesjugryz! Odbio jej, zwariowaa!!!". Nie mogam w to uwierzy, ale

kiedy zobaczyam brzydki lad po zbach Purdey nad prawym okiemEllie, zrozumiaam, e tym razem nie mam ju wyjcia. Krcio mi siw gowie. Jak to si mogo sta? Co zrobia Ellie? Dlaczego mojametoda wychowywania psa zawioda? Wiedziaam jednak rwnie, eskoczy siczas zadawania pyta.

Kiedy mj ojciec dowiedzia sio tym incydencie, przyszed, ebysi ze mn zobaczy. Bdc madziewczynk czsto syszaam, jakopowiada o jednym ze swoich najbardziej ulubionych psw, owczarku

staroangielskim o imieniu Gyp. Pewnego dnia, kiedy moja babciaprbowaa zepchn Gypa z kanapy, ten zapa jzbami. Dla mojegodziadka sprawa bya jasna i oczywista: jeeli psu odbio i ugryz rk,ktra go karmi, jego los jest przesdzony. Gyp zosta upiony. Ojciecnie musia mi tego tumaczy. Wiesz, dziewczyno, co musisz zrobi.Jak psu odbio, to odbio. Szkoda wicej twojego czasu" - powiedziamj ojciec ze smutkiem. Tego samego wieczoru, kiedy wrci z pracyojciec moich dzieci i zapyta, gdzie jest pies powiedziaam, e Purdey

nie yje, tego popoudnia zabraam jdo weterynarza i upiam.


12/204

Przez bardzo dugi czas wierzyam, e usypiajc Purdey podjamsuszn decyzj. Jednoczenie czuam, e j zawiodam, e to byamoja, a nie suki wina. Nawet wtedy, kiedy j usypiaam, miaampoczucie, e jopuszczam. Potrzebowaam dwudziestu lat, eby mojeprzypuszczenia potwierdziy si. Teraz wiem, e kopoty z Purdey byyrezultatem mojej nieumiejtnoci zrozumienia jej, porozumienia sizni i pokazania, czego od niej oczekuj. Najprociej mwic - Purdeybya psem, czonkiem psiej, a nie ludzkiej rodziny, a ja do komunikacjiz ni uywaam ludzkiego jzyka. Przez ostatnie dziesi latnauczyam si, jak sucha i rozumie psi jzyk. Wraz z lepszymrozumieniem ich jzyka byam w stanie komunikowa siz psami natyle, eby pomc im i ich wacicielom rozwizywa rne problemy

wynikajce ze wsplnego ycia. Niejeden raz moja pomoc pozwoliauratowa psa, ktrego waciciel chcia upi z powodu zegozachowania. Za kadym razem, kiedy udao mi si uratowa psieycie, czuam ogromn rado. Ale skamaabym, gdybym niepowiedziaa, e moja rado zawsze jest zabarwiona nutkalu, e niemiaam tej wiedzy wystarczajco wczenie, aby uratowa yciePurdey.

W niniejszej ksice pragn podzieli siwiedz, ktr zdobyam.

Wyjaniam w niej, w jaki sposb wypracowaam mojmetod i jakona dziaa. Tumacz te, jak nauczy si psiego jzyka. Jak kadnaukjzyka, tak i tnaley traktowa powanie. Jeli nauczysz sigo byle jak, na pl gwizdka", to wprowadzisz jeszcze wicejzamieszania i nieporozumie w proces komunikacji midzy tob atwoim psem. Zapewniam, e jeli nauczysz sigo dobrze, to kadypies wynagrodzi ci twj wysiek wspprac, lojalnocii mioci.


13/204

Rozdzia1

Zapomniany jzyk

We wasnym domu pies jest lwem".

(Przysowie perskie)

Istota ludzka zagubia wiele tajemnic, jakie towarzyszyy jej naprzestrzeni wiekw. Jedn z nich jest prawdziwa natura naszegozwizku z psem. Podobnie jak miliony innych ludzi na wieciezawsze uwaaam, e midzy czowiekiem a psem istnieje co

bardzo szczeglnego, co przyciga nas do siebie. Jest to co wicejni tylko zachwyt nad zwinnoci psa, jego wygldem czyinteligencj. w nieuchwytny zwizek, tak trudny do wyraenia wsowach, czy nas z sob dzi tak samo, jak czy nas u zaraniadziejw.

Przez wiksz cz mojego ycia przekonanie o istnieniu takiejwizi opieraam jedynie na instynkcie, byo ono swego rodzajuwiarw jej istnienie. Dzi jednak zwizek czowieka z psem sta si

przedmiotem wielu bada naukowych. Ich wyniki pokazujnam, epies jest nie tylko najlepszym, ale te najstarszym przyjacielemczowieka.

Wedug najnowszych bada, z jakimi miaam okazj sizapozna, losy tych dwch gatunkw zwizay siz sob ju ok. 10000 lat p.n.e. To wanie wtedy czowiek wspczesny, Homosapiens, wyodrbni si od swego neandertalskiego przodka,zamieszkujcego Afryk i Bliski Wschd. Mniej wicej w tym

samym czasie rwnie pies, Canis familiaris, zacz wyodrbniasiod swojego przodka - wilka, Canis lupus. Wspczenie nikt junie wtpi, e te dwa zjawiska byy ze sobpowizane, a tym, co jeczy, byy pierwsze prby udomowienia zwierzt przez czowieka.Oczywicie, nasi przodkowie przysposabiali do ycia w ichwsplnotach take inne zwierzta, takie jak krowy, owce, winie czykozy. Pies jednak pozosta na zawsze nie tylko pierwszym, ale takenajbardziej udanym czonkiem naszej poszerzonej rodziny.

Istnieje wiele przykadw na to, jak bardzo nasi przodkowie cenilisobie psa. Jedn z najbardziej bodaj wzruszajcych rzeczy, jak


14/204

widziaam w cigu ostatnich kilku lat, by film dokumentalny owykopaliskach archeologicznych na terenie staroytnego Natufian, wprowincji Ein Mallah, w pnocnym Izraelu. Na spalonej socem iniemal pozbawionej ladw ycia pustyni natrafiono na liczce 12000 lat koci modego psa, ktre spoczyway pod lewrkludzkiegoszkieletu, datowanego na ten sam okres. Pochowano ich razem. Nieulega wtpliwoci, e czowiek ten pragn, aby jego pies dzieli znim miejsce ostatecznego spoczynku. Podobne odkrycia, datowane na8 500 lat p.n.e., miay miejsce w Ameryce na terenie Koster wIllinois.

Wyjtkowo zwizku, jaki czy czowieka i psa podkrelajtake wyniki bada socjologw przeprowadzone na plemionach

zamieszkujcych tereny Peru i Boliwii. W spoecznociachtamtejszych, nawet wspczenie, powszechnym zwyczajem jestprzejmowanie przez kobiet roli matki szczenicia, ktre zostaoosierocone. Szczenijest karmione przez kobietpiersido momentu,kiedy nie stanie si samodzielne. Wspczenie nikt ju nie jest wstanie powiedzie, jak stary jest to obyczaj, niemniej jednak pozwalaon domyla si, jak silne i wyjtkowe musiay by wizy czceprzodkw tych ludzi z ich psami.

Jestem pewna, e wci mamy przed sob wiele nowych bada iodkry, ktrych wyniki rzuc jeszcze wicej wiata na wi czcczowieka z psem. Ale nawet przy obecnym stanie wiedzy, niepowinnimy by zaskoczeni wyjtkowocitego zwizku. Przeciwnie- uderzajce podobiestwa midzy tymi dwoma gatunkami zwierztuczyniy je niejako naturalnymi partnerami.

Wiele bada naukowych pokazuje, e zarwno dawny wilk, jak iczowiek z epoki kamiennej kierowali si tymi samymi instynktami,

jak rwnie organizowali si w grupy o takiej samej strukturzesocjalnej. Mwic prociej - oboje polowali na zwierzta iorganizowali siw bardzo wyranie zhierarchizowane grupy. Jednymz najbardziej uderzajcych podobiestw jest wrodzona ciekawowiata i swego rodzaju egoizm". Pies, podobnie jak czowiek, nakad now sytuacj reaguje zachowaniem a co JA mog z tegomie?". Przykad ten pokazuje, e relacja, jaka wywizaa simidzytymi dwoma gatunkami bya zwizkiem, ktry przynis ogromne

korzyci zarwno psu, jak i czowiekowi.


15/204

Stajc simniej podejrzliwym i budujc w sobie ufno wilk, yjccoraz bliej czowieka, zyskiwa dostp do efektw zastosowania no-wych technik i narzdzi polowania, na przykad side czy kamiennychgrotw strza.

W nocy za mg ogrza si przy rozpalonym przez czowiekaognisku lub poywi si pozostawionymi przez niego resztkamijedzenia. Tak zapewne zaczyna si proces ,jego udomowienia.Zyskiwaa na tym rwnie i druga strona. Czowiek neandertalski, zeswoj wyduon gow, posiada bardzo silny zmys wchu. Zbiegiem czasu stawa si on jednak coraz sabszy, dlategoudomowienie wilka w dalszym cigu pozwalao mu polega na tym,tak wanym przy polowaniu zmyle. Pies sta si bardzo wanym

elementem wszystkich polowa - poszy zwierzyn, oddzielaposzczeglne osobniki od stada, a jeeli zachodzia taka potrzebatake zabija j. Ale w tym rodzcym sizwizku czowieka z psempojawio si take co wicej - czowiek zacz po prostu lubitowarzystwo psa, docenia fakt, e moe polega na nim jako naobrocy przed wieloma zagroeniami, jakie nioso z sob wczesneycie.

Te dwa gatunki rozumiay si instynktownie i doskonale. yjc

kade w swojej grupie, zarwno czowiek, jak i wilk, wiedzieli, e ichprzetrwanie zaley od przetrwania pozostaych. Kady czonek grupymia okrelone zadania do wykonania i musia si z nich wywiza.Wydawao siwic czym naturalnym, e kiedy drogi czowieka i psazeszy si razem, zasady wspycia w nowo powstaej grupiepozostay bez zmian. Podczas gdy czowiek koncentrowa si nazbieraniu drewna na opal, ,jagd, naprawianiu domostw czygotowaniu, zadaniem psa byo podanie za myliwymi i uyczanie im

swego wchu, suchu i wzroku. Po powrocie z palowania, zadaniem psabyo pilnowanie dobytku, ostrzeganie przed zagroeniem, odstraszanieintruzw, a jeeli zachodzia taka potrzeba - pies stawa na pierwszejlinii obrony. Zwizek czowieka z psem, wzajemna zaleno jednegogatunku od drugiego, byy wtedy najsilniejsze. Niestety - z biegiemczasu zwizek ten ulga ju tylko osabieniu i ostatecznie zostazerwany.

Nie jest chyba trudno zrozumie, dlaczego ich drogi zaczy siroz-

chodzi. Na przestrzeni wiekw czowiek stal si dominujc sil naZiemi i zacz ksztatowa psa - podobnie zresztjak i inne zwierzta -


16/204

na swoje podobiestwo i stosowa do niego zasady jakie obowizywaytylko w jego spoecznoci. Czowiek stosunkowo szybko zauway, emoe psa lepiej przystosowa do nowych dla niego warunkw,udoskonali go czy wyspecjalizowa w nim okrelone zdolnocipoprzez selektywne kojarzenie okrelonych osobnikw. Ju 7 000 lattemu mieszkacy Mezopotamii zwrcili uwagna niezwyke zdolnoci,jakie przejawia w polowaniu wilk pustynny, lejszy i szybszy kuzynwilka zamieszkujcego EuropPnocn. Z biegiem lat wyodrbni siz niego pies, ktry w tym tak nieprzyjaznym dla czowieka klimaciedoskonale radzi sobie z doganianiem i chwytaniem zwierzyny i - conajwaniejsze - potrafi to robi na polecenie czowieka. Pies ten -rnie zresztnazywany: Saluki, chart perski lub goczy na gazele - w

swej niezmienionej postaci dotrwa do dzisiejszego dnia i stanowidoskonay przykad jednej z pierwszych ras wyhodowanych wokrelonym celu. I z pewnoci nie jest to jedyny przykad - wstaroytnym Egipcie specjalnie do polowa hodowano tzw. Psyfaraonw, w Rosji do polowania na niedwiedzie wyhodowanoBorzoja, w Polinezji i Ameryce rodkowej hodowano nawet specjalnraspsw, ktre stanowiy poywienie.

Proces ten, wspomagany ulegoci, z jakpies poddawa sioddzia-

ywaniu czowieka, rozciga sina cale wieki. W Anglii, na przykad,kiedy wrd arystokracji i bogatych wacicieli ziemskich modne staysi polowania, wyhodowano od razu kilka ras wyspecjalizowanych wwykonywaniu okrelonych zada. Typowa sfora trzymana w XIXwiecznej posiadoci angielskiej skadaa si zazwyczaj ze springerspaniela, ktrego zadaniem byo poszenie zwierzyny lub wyganianiejej z kryjwek, pointera lub setera, ktrych zadaniem byowystawianie zwierzyny oraz retrievera, ktry ustrzelon zwierzyn

przynosi do myliwego.Na caym wiecie nowo powstajce rasy podtrzymyway w

historyczny zwizek czowieka z psem. Ale chyba nigdzie nie sta sion bardziej wyrany jak w przypadku ras, ktre wyhodowano po to,aby ich przedstawiciele stali si psami towarzyszcymi ludziomniewidomym. Pod koniec I wojny wiatowej, w duym sanatoriumpod Poczdamem, jeden z lekarzy opiekujcych si przebywajcymitam weteranami wojny, zupenie przez przypadek zauway, e kiedy

pacjenci, ktrzy na wojnie utracili wzrok, zbliali si do stromychschodw, jego owczarek niemiecki zastpowa im drog. Sprawiao to


17/204

wraenie, jak gdyby pies chcia uchroni ich przed grocym imniebezpieczestwem. Jego reakcja bya naturalnym zachowaniemstadnym, dlatego wykorzystujc j doktor w zacz szkoli swegopsa pod tym ktem. Tak narodziy siszkoy dla psw-przewodnikwniewidomych. Kto wie, czy w tym momencie nie powrcilimy doczasw pierwotnych, kiedy to czowiek i pies yli z sob najbliej.Wszak w sytuacji psa-przewodnika pies raz jeszcze uyczaczowiekowi swoich zmysw. Niestety - jest to bardzo wyjtkowyprzypadek cisej wsppracy czowieka z psem we wspczesnymwiecie.

W czasach bardziej nam wspczesnych zwizki czowieka z psemulegay dalszym zmianom i to zazwyczaj - przynajmniej takie jest

moje zdanie - ze szkoddla samego psa. Nasz dawny wsptowarzyszzmaga z przeciwnociami losu sta sidzi czym porednim midzywesoym kompanem do towarzystwa a ozdobnym przedmiotem lubwrcz zabawk. Najlepszym tego przykadem s tzw. rasy ozdobne.Ich korzeni doszukiwa si mona w dawnych klasztorachtybetaskich, w wysokich Himalajach. To wanie tam mnisibuddyjscy zaczli hodowa spaniele tybetaskie, psy niezbyt due,ale dosy odwane, a jednoczenie bardzo odporne na wysokogrski

chd. Ich celem byo wyhodowanie psa tak maego, aby z atwocimona go byo wzi na rce i ukry pod zwojami szat po to, abyswym ciepem ogrzewa ciao waciciela.

Za czasw Karola II pomys ten zawdrowa na Wyspy Brytyjskie,gdzie kojarzc ze sobcoraz to mniejsze i mniejsze setery wyhodowa-no wreszcie angielskiego Toy spaniela. Z biegiem lat te kiedy myliw-skie, a teraz coraz bardziej rozpieszczane przez ich bogatychwacicieli psy skrzyowano z rasami ozdobnymi ze Wschodu.

Wspomnieniem po tych krzywkach jest dzisiaj wyranie spaszczonakufa King Charles spaniela, odrniajca go od pozostaych spanieli.By to, moim zdaniem, punkt zwrotny w historii zwizku czowieka zpsem. Z punktu widzenia psa waciwie niewiele si zmienio,natomiast dla czowieka jego zwizek z psem przybra zupenie nowycharakter: pies zacz suy tylko do ozdoby. I by to jedynieprzedsmak tego, co miao nastpi ju niebawem.

Dzi trudno jest znale przykady wskazujce na dawn zayo

czowieka z psem. Psy myliwskie, policyjne, pasterskie czywspomniane wczeniej psy-przewodnicy niewidomych to nieliczne,


18/204

niestety, wyjtki. Wynika to gwnie z faktu, e we wspczesnymwiecie, w jego kulturze i organizacji spoecznej, pozostao ju bardzoniewiele miejsca dla psa. Dawny i wierny towarzysz naszych zmagaze wiatem jest waciwie przez nas zapominany. Nasza dawnazayo z psem przerodzia si dzi nie tylko w lekcewaenie, alewrcz w pogard. Nie dziwmy si wic, e gdzie po drodzezagubilimy ten kiedy tak silny, bo instynktowny, kontakt z psem.

Nie jest chyba trudno zrozumie, dlaczego tak sistao. Liczce nie-zbyt wielu czonkw spoecznoci, w ktrych zaczynaa si naszahistoria, dzi zlay si w jedn, ogromn i jednorodn spoeczno -globaln wiosk. ycie w wielkich miastach uczynio z nas istotyanonimowe, nie znamy i - co gorsza - nie chcemy nawet zna tych,

ktrzy yjobok nas. A jeeli nie interesujnas potrzeby innych ludzi,jeeli tracimy z nimi kontakt, to tym samym tracimy rwnie kontakt zpsem. Dajc sobie coraz lepiej rad ze wszystkim, co spotyka nas wyciu, zakadamy milczco, e rwnie dobrze radzi sobie pies.Tymczasem prawda jest zupenie inna. Nie wiedzie czemuoczekujemy, e wanie ten jeden jedyny gatunek, pies, bdzieprzestrzega naszych norm zachowania, oczekujemy od niegozachowa wedug zasad, ktrych nie stosujemy do innych zwierzt, na

przykad krw czy owiec. Nawet kotu pozwalamy chodzi wasnymiciekami. Psu - niestety - nie pozwalamy robi tego, na co ma ochot,a co przecie ley w jego naturze.

Jest ironi losu - a dla mnie wrcz tragedi- e spord 1,5 milionainnych gatunkw zamieszkujcych Ziemijestemy jedynym, ktremuzosta dany rozum i dar podziwiania pikna w innych stworzeniach, ajednoczenie nie pozwalamy psu na bycie tym, czym jest - psemwanie. W rezultacie to niezwykle porozumienie, jakie kiedy istniao

midzy nami a naszym najlepszym przyjacielem, zostao zerwane. Niemoe wic dziwi nikogo fakt, e wanie wspczenie mamy wicejproblemw z psami ni mielimy ich kiedykolwiek w przeszoci.

Oczywicie, wci istnieje wiele szczliwych i penych harmoniizwizkw czowieka z psem. Nawizana w dalekiej przeszoci wiwci drzemie gdzie w nas. aden inny gatunek nie wzbudza w nastylu emocji, do adnego innego zwierzcia nie odnosimy si z takwielk czuoci, a czsto wrcz mioci. Prawd jednak wci

pozostaje fakt, e takie sytuacje czciej s wynikiem szczliwegozbiegu okolicznoci ni efektem naszej wiedzy na temat psa.


19/204

Zbudowana na pierwotnym instynkcie wi czowieka z psem zostaabowiem zerwana.

Przez ostatnie dziesi lat usilnie staraam si, aby nasze drogi znwsi zeszy, robiam wszystko, aby na nowo odbudowa wi, ktraprzez tyle lat istniaa midzy czowiekiem a psem. Weszam na drog,ktra okazaa si duga, krta i wyboista. U jej kresu zrozumiaamjednak, e kroczc po niej, odbyam najpikniejszpodr mego ycia.


20/204

Rozdzia2

Moje ycie z psami

Dzi samej trudno jest mi w to uwierzy, ale w przeszoci niezawsze miaam ochot na budowanie gbszego zwizku, ktryczyby mnie z jakimkolwiek psem. To, co stao si z Purdey, byodla mnie gbokim rozczarowaniem. Po jej mierci podjam nawet -jake klasycznw takich sytuacjach - decyzj, e ju nigdy wicejapa psa nie postanie w moim domu". Szybko jednak okazao si, emoja mio do psw jest-silniejsza ponad wszystko inne. Niespenarok po mierci Purdey pod naszym dachem zamieszka may,myliwski piesek, ktry bardzo skutecznie zacz leczy rany mojejduszy...

Mimo pocztkowych problemw i niepowodze ostatecznie na do-bre zadomowilimy sina wsi. Prawdmwic, gwnym powodemtego, e w naszym domu znw pojawiy si psy, byo zamiowaniemojego ma do polowa. Pamitam, jak pewnego jesiennego dnia1973 roku wrci do domu z niezbyt udanego polowania i dugo na-rzeka na to, e nie ma szczcia w swoich wyprawach, poniewa niema dobrego psa myliwskiego. Gdybym tylko mi psa, to dopierobym pokaza, na co mnie sta" - mwi patrzc przy tym na mnie wtaki sposb, e nie miaam adnej wtpliwoci co tak naprawdmiana myli.

Tak wic we wrzeniu tego roku, w dniu urodzin mego ma,pojawi siw naszym domu pierwszy pies myliwski, suka rasy

springer spaniel, ktrej dalimy na imiKelpie. Od pierwszego dniapokochalimy joboje. Dla mnie jednak by to rwnie pocztekmojej wielkiej fascynacji tras, fascynacji, ktra nie opucia mniedo dzisiaj.

Powanie obawiajc si, aby z naszym nowym psem nie stao sito, co stao si z Purdey, natychmiast kupilimy sobie jedn z wieluksiek powiconych wychowaniu i ukadaniu psa myliwskiego.Musz jednak szczerze przyzna, e nasze pierwsze wysiki w tym

kierunku nie przynosiy olniewajcych sukcesw. Uczylimy j na


21/204

przykad aportowania, a wic zachowania, ktre nie bardzo ley wnaturze springer spaniela. Trzymajc sicile wskazwek zawartychw podrczniku zaczlimy od rzucania przedmiotw i uczenia jejpodbiegania do nich i przynoszenia ich do nas. Ksika bardzo mocnopodkrelaa, e naley zacz od czego, co jest stosunkowo lekkie imikkie, po to, aby wyrobi w psie nawyk delikatnego obchodzeniasiz aportowanymi przedmiotami.

Zdecydowalimy, e najlepiej do tego celu bdzie si nadawajeden ze liniakw Ellie. Pewnego piknego poranka, na spacerze,zaczlimy pierwsz lekcj rzucajc przed siebie liniak zwizany wmocny supe. Serca zamary nam z podniecenia, kiedy w pewnymmomencie Kelpie radonie pobiega przed siebie, podbiega do

liniaka, chwycia go w pyszczek i zacza biec w nasz stron.Moecie sobie wyobrazi, jakie musielimy mie miny, kiedy Kelpieze liniakiem w zbach, zamiast zatrzyma si przy nas, pobiega znim do domu. Pamitam, e mj m, z wyranym rozczarowaniemmalujcym sina jego twarzy, zapyta: No, a co wedug tej mdrejksiki robi siw sytuacji takiej jak ta...?". Pamitam, e oboje w tymmomencie dosownie padlimy ze miechu na traw. Robilimy wicbardzo wiele bdw przy ukadaniu Kelpie, ale jak wida mielimy

te przy tym wiele zabawnych chwil. Dzi, ilekro pracuj z psem iwydaje mi si, e w relacji ja-pies zbyt duo jest mnie, a za mao psa,e tylko ja zaczynam kontrolowa sytuacj - zawsze wracam myldo tej zabawnej historii sprzed lat.

Kelpie, z oczywistych raczej wzgldw, bya bardziej psem mojegoma ni moim. Byam jednak tak bardzo z niej zadowolona, azwaszcza z tego, jak atwo i szybko zaadaptowaa si w naszejrodzinie, e nie mino wiele czasu, a zdecydowaam si, e bd

miaa swojego" psa. W owym czasie byam ju pod tak wielkimurokiem spanieli, e mj wybr by raczej oczywisty -zdecydowaam si na dziewiciotygodniow suczk rasy springerspaniel i to po rodzicach, ktrzy mieli cakiem imponujceosignicia na wystawach psw. Nazwaam jtak samo jak nazywasipies z moich dziecinnych marze - Lady.

Poniewa bardziej interesowaam si hodowl ni polowaniami,dziki Lady zaczam stawia pierwsze kroki na drodze do

fascynujcego wiata psich wystaw. Od poowy latsiedemdziesitych podrowaam z ni ju po caym kraju, biorc


22/204

udzia w licznych wystawach. Lady sprawowaa si wietnie izdobywaa uznanie w oczach wielu sdziw. W roku 1976zakwalifikowaa si na najwaniejsz ze wszystkich wystaw - lon-dyski Cruft's. Nigdy nie zapomn dnia, kiedy udalimy si dosynnej hali Olimpii - moje serce rozpieraa ogromna rado i duma.wiat psich wystaw to co wicej ni tylko satysfakcja z

osigni hodowlanych. Biorc udzia w wystawach poznajemynowych ludzi, zawizujemy nowe przyjanie i - co chybanajwaniejsze - spotykamy tych, ktrzy myl i czuj tak samo jakmy. To wanie na jednej z wystaw zawizaa sinajwiksza chybaprzyja mego ycia, przyja z Bertem i Gwen Green, bardzoznanymi i cenionym hodowcami, ktrych hodowla Springfayre od

dawna cieszya si zasuon saw w kynologicznym wiatku.Okazao si, e ju wczeniej syszeli o mnie i dla poparcia moichambicji hodowlanych podarowali mi Donn, trzyletni suk, ktrabya babci Lady. Donna posiadaa absolutnie wszystko, czegooczekuje si od psa, od ktrego chce si zacz lini hodowlan.Dziki niej wkrtce doczekaam si pierwszego wasnego miotu,siedmiu szczenit, z ktrych zatrzymaam jedno, nadajc mu imiChrissy.

Chrissy okaza si psem, ktry odnosi sukcesy nie tylko nawystawach, ale take na polowaniach. W wieku omiu miesicywygra klas szczenit i zosta zakwalifikowany na Cruft's. Wpadzierniku 1977 wzilimy udzia w Show Spaniels Field Day,prestiowej wystawie psw polujcych, ktre jednoczenie zdobyyju kwalifikacje na Cruft's. Na wystawie tej psy oceniane swycznie jako psy pracujce. Byam najszczliwsz osob nawiecie, kiedy Chrissy wygra, zdobywajc tytu Best English

Springer On The Day. Jak dzi pamitam uroczysto wrczanianam zwyciskiej rozety i to, co powiedzia do mnie sdzia: Witamywrd wybranych". Od tej chwili wiedziaam ju, e przyjto mnie inaledo cudownego wiata psw.

Zachcona takim sukcesem staraam sijeszcze bardziej udoskonaliswoj linihodowlan. Wprowadziam do hodowli dwie nowe suki zdoskonaymi rodowodami, z biegiem czasu nabywaam nowe psy, ajednoczenie zyskiwaam coraz wiksze uznanie w rodowisku kyno-

logicznym. Niestety - w roku 1979, z powodu nowotworu, odesza od


23/204

nas Donna. Miaa zaledwie osiem lat. Aby pocieszy crkpo jej stra-cie, kupiam jej cocker-spaniela Susie, ktra pniej urodzia Sandy.

Jednake moim najwikszym sukcesem hodowlanym okaza siKhan, angielski springer spaniel, ktry zwycia zarwno wposzczeglnych klasach, jak i w Best of Breed (Zwycizca Rasy -przyp. tum.). By on cudownym psem o przepiknej, bardzo samczejw wyrazie gowie, posiada wic cech, na ktr chyba najbardziejzwracaj uwag sdziowie. W 1983 roku, podajc drog sukceswmoich poprzednich szeciu psw, zakwalifikowa sina Cruft's, gdzie,ku mojej ogromnej radoci, zosta zwycizc w swojej klasie. Jakzawsze - wspomnienie wrczania dyplomu do dzi napenia mniepoczuciem dumy.

Jak ju wspomniaam, spotykaam na swojej drodze bardzoyczliwych mi ludzi, od ktrych wiele si nauczyam. Jedn znajbardziej cenionych przeze mnie osb by niewtpliwie Bert Green.Pamitam, jak powiedzia kiedy do mnie: Nie wiem, czy uda ci sipoprawi ras, ale zrb wszystko, eby przynajmniej jej nie zepsu".Zrozumiaam wtedy, jak wielka odpowiedzialno ciy na hodowcachi jak wane s podstawowe zasady, ktrym powinni oni pozostawierni przez cae ycie.

Dla mnie, jako hodowcy, jednym z najwaniejszych zada byo od-powiednie przygotowanie psa do opuszczenia rodzinnego domu. Pra-cujc nad usposobieniem psa zawsze staraam si, aby w przyszocisprawia on rado samym swoim istnieniem. Najwicej czasu powi-caam ukadaniu psa, swego rodzaju treningom, ktre w konsekwencjidaway psa posusznego, ale te i takiego, z ktrym miao siprzyja-cielski kontakt.

To wanie w trakcie tych zaj zaczam po raz pierwszy

zastanawia si nad naszym podejciem do psw. WspomnieniePurdey, jak ciemne chmury, wci unosio si nad horyzontemmoich myli. Bez przerwy zadawaam sobie pytania: Gdziepopeniam bd? Czy moje metody wychowawcze byy waciwe?Czy wina leaa tylko po jej stronie?

Moje obawy co do naszego podejcia do psw podsyca takerosncy brak zaufania do wszelkich metod, w ktrych stosuje siprzymus. W metodzie, ktr wtedy stosowaam, nie byo niczego

radykalnego czy rewolucyjnego. Przeciwnie - bya ona niezwyklewrcz konserwatywna. Jak wikszo z nas, uczyam psa siadania,


24/204

przyciskajc jego zad do ziemi, a chodzenia przy nodze - szarpiclekko smycz i pocigajc psa za sob. Metoda ta zajmowaaoczywicie wiele czasu, ale ostatecznie przynosia wyniki, ktrychoczekiwaam.

,Jednake im wicej czasu powicaam wiczeniom, tym wicejmiaam wtpliwoci, co do susznoci tej metody i mego podejciado psw. Jaki wewntrzny gos zdawa si do mnie mwi:kaesz psu co zrobi i on to robi, ale tak naprawdon wcale niechce tego robi".

Szczerze mwic, nigdy nie lubiam sowa posuszestwo".Moim zdaniem to rwnie nietrafne okrelenie jak owo przyrzekanena lubnym kobiercu posuszestwo" wobec wspmaonka.

Niesie ono z sob to samo znaczenie, co uywane w wieciemionikw koni sowo przeamanie". Prawd jednak jest, e obaw prosty sposb oddajto, co faktycznie wtedy robiam - uywaamswego rodzaju przemocy, zmuszaam zwierz do postpowaniawbrew jego woli. Zaczam si wic zastanawia, czy nie byobylepiej uywa takich sw, jak wsppracowa", wspdziaa"lub osign co razem"? Mimo e sowo posuszestwo"kojarzyo mi si negatywnie, to jednak dalej nie wiedziaam, jak

powinnam bya postpowa. Nie byo przecie wtedy adnych ksi-ek, ktre opisywayby jak robi to w inny sposb. Z drugiej zastrony, wci zadawaam sobie pytanie: za kogo waciwie siuwaasz, e podwaasz autorytety?". Nie miaam wic innegowyjcia, bya to jedyna metoda, jak naleao stosowa, jeelichciao si panowa nad psem i nie mie z nim kopotw. Jedyne,czego byam pewna to fakt, e odpowiednie wychowanie psa jest dlakadego z nas takim samym obowizkiem jak waciwe wychowanie

dzieci.Ostatecznie jednak zaczam powoli wprowadza pewne zmiany w

swoim podejciu do psw, zmiany, ktre dotychczasowmetodmiayuczyni nieco bardziej humanitarn". Pocztkowo byy one niewiel-kie, dotyczyy gwnie jzyka, w jakim mylaam o psach i zwracaamsi do nich. Jak ju wspomniaam, uywaam wtedy jeszczetradycyjnej metody, a w jej ramach powszechne byo stosowanieacuszkowej obroy zaciskowej. Osobicie uwaam t nazw za

kompletne nieporozumienie, twierdzbowiem, e jako taka nigdy niepowinna by uywana do tego, na co wskazuje jej nazwa, tzn. zaciska


25/204

sina szyi psa lub - co gorsza - dawi go kiedy chcemy zatrzyma gow miejscu lub zmusi, by szed przy nodze. Uwaaam, e jeelizaczniemy uywa mniej agresywnego jzyka, nasz sposb podejciado psa rwnie stanie siagodniejszy.

Kiedy pniej uczyam swojej metody, zawsze podkrelaam, e ob-roa acuszkowa powinna suy jedynie do wydawania charaktery-stycznego dwiku, ktry dla psa ma by sygnaem, e ma si niewyrywa do przodu lub zatrzyma w miejscu. Syszc go i chccunikn zacinicia si obroy na szyi, pies sam z siebie bdziekorygowa swoje zachowanie. Z dosy brutalnego narzdzia obroastawaa si agodnym argumentem przekonywajcym psa dookrelonego zachowania - niby niewielka zmiana, ale jake dua

rnica w podejciu do zwierzcia.Podobnie postpowaam przy uczeniu psa leenia przy nodze. Tu

rwnie nie zgadzaam siz tym, co robia wikszo ludzi, tzn. z szar-paniem za smycz po to, aby zmusi psa do pooenia sina ziemi. Jarobiam to inaczej - najpierw zachcaam psa, aby usiad, a pniej,prostujc jego przednie apy, sprawiaam, e pies sam kad si obokmnie. Zawsze, gdzie tylko mogam, staraam siosign dokadnie tosamo, co dawaa tradycyjna technika uczenia, ale z zastosowaniem o

wiele agodniejszych metod.Zmiany, ktre wprowadzaam do tradycyjnej metody, sprawiy, e

zaczam odnosi naprawdspore sukcesy na zajciach, ktreprowadziam dla wacicieli psw. Wci jednak byy to niewielkiezmiany a sama filozofia" podejcia do psa waciwie pozostawaabez zmian. Pies cigle nie mia wyboru i robic co, robi to tylkodlatego, e by do tego przymuszany. Czuam rwnie, ewykonujc moje polecenia, nie bardzo wiedzia, dlaczego ma to

robi. Wszystko to jednak ulego radykalnej zmianie pod koniec latosiemdziesitych.

W tamtym okresie zmienio si rwnie moje ycie osobiste.Rozeszam si z mem, moje dzieci byy ju prawie dorose iprzygotowyway sido studiw. Sama rwnie zaczam studiowana Humberside University na Wydziale Literatury i NaukSpoecznych, gdzie szczeglnie zainteresoway mnie psychologia ibehawioryzm. Ze wzgldu na rozwd przestaam te bra czynny

udzia w wystawach psw, mimo e zaczynaam by coraz wyejceniona w krgach kynologicznych. Zmuszona te byam rozsta


26/204

si z kilkoma z moich psw. By to niewtpliwie jeden ztrudniejszych okresw w moim yciu.

W 1984 roku, z szstk psw, ktre zostay ze mn,przeprowadziam si do nowego domu w North Lincolnshire.Prawie zupenie straciam kontakt ze wiatem wystaw, mj czaspochaniaa gwnie praca, staraam sirwnie pomaga dzieciom.Poza wasnymi, mj kontakt z innymi psami ogranicza si jedyniedo pracy w schronisku dla zwierzt Jey Gee oraz do prowadzenia wmiejscowej gazecie rubryki powiconej zwierztom.

Moja wielka mio do psw przetrzymaa tcikprbczasu.Tym razem jednak realizowaa si w czym nowym. Od czaswstudiw wci interesowaam si psychologi, a zwaszcza tak

modnym dzi behawioryzmem. Czytaam klasyczne dzieaPawowa, Freuda, B.F. Skinnera, jak rwnie prace innych saw wdziedzinie psychologii i przyzna musz, e w ksikach tychznajdowaam coraz wicej pogldw, z ktrymi zgadzaam si bezreszty. Na przykad bardzo mi si spodobao twierdzenie, e pies,ktry skacze na waciciela, prbuje mu takim zachowaniemprzypomnie, jak wyglda hierarchia w stadzie i jakie w niejzajmuje miejsce. Albo e pies, ktry przepycha si z nami w

drzwiach, kiedy wychodzimy z nim na spacer, sprawdza w tensposb, czy droga jest wolna i adne niebezpieczestwo nie zagraastadu, ktrego czuje siprzewodnikiem i opiekunem.

Zgadzaam si rwnie z tym, co zwyko si nazywa lkiemprzed rozstaniem". Z behawioralnego punktu widzenia pies obgryzameble czy niszczy wszystko w domu, poniewa rozdzielono go zjego wacicielem, a taka separacja jest dla kadego psa bardzostresujcym przeyciem. Pogld taki brzmia bardzo sensownie i

pozwala wyjani okrelone zachowania psw. Ale dla mnieczego w tym wszystkim brakowao. Cigle zadawalam sobie rnepytania: Dlaczego tak si dzieje? Skd pies o tym wie?Zastanawiaam si rwnie, czy przypadkiem nie zwariowaam,kiedy zadawalam takie pytania. Bo na przykad interesowao mnie,dlaczego pies jest tak bardzo uzaleniony od swojego waciciela,e rozstanie z nim jest dla niego takie stresujce. Wtedy jeszczetego nie wiedziaam, ale na to wszystko po prostu patrzyam od zlej

strony.


27/204

Nie przesadzchyba, jeeli powiem, e moje podejcie do psw -a nawet do samego ycia - zmienio si pewnego popoudnia 1990roku. Wtedy zajmowaam si rwnie komi. Rok wczeniej mojakoleanka, Wendy Broughton, na ktrej wycigowym koniu oimieniu China jedziam czasami, zapytaa mnie, czy nie byabymzainteresowana obejrzeniem wystpw pewnego amerykaskiegokowboja, imieniem Monty Roberts. Przyjecha wanie do Anglii nazaproszenie samej krlowej, aby zademonstrowa swojpionierskmetodobchodzenia siz komi. Wendy wczeniej bya na jednymz jego pokazw i widziaa, jak potrafi ujedzi konia, ktry nigdywczeniej nie mia do czynienia z siodem, uzd ani jedcem, awszystko to zajo mu nie wicej ni trzydzieci minut. Na kadym

robio to wielkie wraenie, ale Wendy podchodzia do jegowyczynw z duym sceptycyzmem. Uwaaa, e na pewno musiawczeniej mie z takim koniem do czynienia, w jaki sposbprzygotowa si do wszystkiego. Waciwie bya pewna, e to, cowidziaa, byo jedynie fuksem.

I wanie w 1990 roku Wendy miaa okazj rozwia wszystkieswoje wtpliwoci. Odpowiedziaa na ogoszenie, jakie MontyRoberts umieci w czasopimie Horse & Hound. Organizowa

wanie kolejny pokaz i prosi o udostpnienie mu dwuletnich koni,ktre nigdy wczeniej nie byy siodane i ujedane. Wendy zgosiaswoj dwuletni, penokrwist klacz, kasztank Ginger Rogers.Monty zaakceptowa jej zgoszenie i jej klacz miaa wzi udzia wpokazie, w ktrym Monty demonstrowa, jak dziaa jego metoda.Sama Wendy traktowaa to wszystko bardziej jako wyzwanie nizgoszenie na pokaz. Jej klacz bya wyjtkowo upartym i trudnym doopanowania zwierzciem. Osobicie obie byymy przekonane, e

tym razem kosa trafia na kamie.Kiedy w soneczne popoudnie jechaam do schroniska dla zwierzt

Wood Green niedaleko St Ives w Cambridgeshire, na terenie ktregomia siodby pokaz, staraam siwyzby wszelkich uprzedze i tonie tylko dlatego, e miaam ogromne uznanie dla wiedzy, jakkrlowa posiadaa o zwierztach w ogle, a o koniach wszczeglnoci. Uwaaam, e jeeli ona sama darzy kogo takwielkim zaufaniem i rczy za niego, to taki kto jest wart

przynajmniej tego, aby go obejrze.


28/204

Podejrzewam, e kiedy syszymy sowo kowboj", to od razu stajenam przed oczami kto taki jak John Wayne, facet w kapeluszu zszerokim rondem, skrzanych spodniach i batem w rku, ktry klnc ispluwjc idzie przez ycie. Osoba, ktra tego dnia pojawia siprzednielicznwidowni, nie moga chyba dalej odbiega od tego wyobra-enia. Pojawi si oto przed nami pan w dokejce na gowie,niebieskiej koszuli i beowych spodniach. W jego wygldzie izachowaniu nie byo niczego wulgarnego, brutalnego czynieporadnego, przypomina bardziej eleganckiego ziemianina ninieokrzesanego prostaka. Byo te w nim co niezwykego, niemalcharyzmatycznego. Jak bardzo niezwykego i charyzmatycznegomiaymy siprzekona ju wkrtce.

Okoo pidziesit osb siedziao wok okrgej arenywyznaczonej dla koni, ktre miay bra udzia w pokazie. Monty wkilku krtkich sowach przedstawi swoj metod i wyjani, cozamierza nam pokaza. Wszystko to nie zapowiadao si najlepiej.Kiedy przemawia do zebranych, stojca tu za nim Ginger Rogerskiwaa gow tak, e stwarzao to wraenie, i dosy sarkastycznieprzytakuje temu, co mwi Monty. Wszyscy wybuchnli miechem.

Kiedy Monty odwrci sido Ginger, ta przestaa podrzuca gow,

ale kiedy zwrci siponownie w stronwidowni, Ginger zaczynaawszystko od pocztku. Ja i Wendy spojrzaymy na siebie porozumie-wawczo, mylaymy dokadnie o tym samym - tym razem facet siprzeliczy, nic mu z tego nie wyjdzie. Rozparymy sina krzesach iczekaymy, kiedy siskompromituje...

Dokadnie dwadziecia trzy minuty i trzydzieci sekund pniejmusiaymy odwoa wszystko to, co wczeniej mylaymy. Tylebowiem zajo Monty'emu nie tylko uspokojenie Ginger, ale rwnie

opanowanie i osiodanie konia, o ktrym doskonale wiedziaymy, enigdy wczeniej nie by pod siodem. Wendy i ja siedziaymy wosupieniu, nie byymy w stanie wydoby z siebie gosu. Na naszychtwarzach malowao siniedowierzanie. Przez duszchwilbyymydosownie w szoku. Pniej jeszcze przez wiele dni rozmawiaymy otym, czego byymy wiadkami. Wendy, ktra po pokazie rozmawiaaz Montym, zbudowaa nawet dokadnkopiokrgej areny, na ktrejwystpowa Monty i sama zacza stosowa si do jego porad przy

ukadaniu koni.


29/204

Ja sama rwnie doznaam jakby objawienia, to, co zobaczyam nawasne oczy, dao mi wiele do mylenia. Technika, ktr stosujeMonty, polega na poczeniu siz koniem lub - jak to on sam ujmuje- przyczeniu sido niego". To, co robi na ringu, byo nawizaniemwzajemnego kontaktu z koniem i w zasadzie sprowadzao si doporozumiewania si z nim w jego wasnym, koskim jzyku. Caajego metoda opiera sina dowiadczeniu zdobytym przez lata pracy zkomi, a take - co jest najwaniejsze - na umiejtnociobserwowania zwierzcia w jego naturalnym rodowisku. Najwikszewraenie robio jednak to, e w jego metodzie nie byo miejsca nabl, przemoc czy strach. Monty uwaa, e jeeli nie uda sikomuprzekona zwierzcia do siebie, to wszystko co bdzie z nim robi,

bdzie aktem przemocy, wymuszaniem wasnej woli na zwierzciu,ktre nie chce robi tego, czego od niego oczekujemy. Robi wicwszystko inaczej ni inni, ale prawda bya po jego stronie, czegodowodem byo bezgraniczne zaufanie, jakim zawsze obdarzay gokonie. Zwraca na przykad uwagna fakt, e by w stanie dotykanajbardziej czuego miejsca u konia, jego pachwiny. Tego dniakiedy patrzyam, jak w absolutnej harmonii wsppracuje z koniem,jak mu siprzyglda i jak wychwytuje kady znak, jaki zwierzmu

wysya, pomylaam sobie, e ten czowiek przeama barierymidzy ludmi a zwierztami. Monty potrafi do tego stopniapoczy si z koniem, e ten pozwala mu robi z sobwszystko,co tylko chcia. I nie byo w tym wszystkim najmniejszego laduwymuszania czegokolwiek, uywania siy czy przemocy - to corobi ko, robi to z wasnej, nieprzymuszonej woli. Zaczam siwic zastanawia, czy ja sama nie mogabym zastosowa tegosamego do psw. Byam przekonana, e musi to by moliwe, skoro

psy sz nami tak blisko od tak wielu lat. Ale pytanie brzmiao: jakto zrobi?


30/204

Rozdzia3

Patrz, sucham i ucz si

Zrozumiaam teraz, e wtedy szczcie umiechno si do mnie.Gdybym nie zacza powiksza wasnego stada psw, nie byabym wstanie zrozumie tego, co zobaczyam. Do tego momentu liczba psw,ktre posiadaam, ograniczaa si do czterech: Khana, Susie i Sandy,jak rwnie nabytego niedawno psa rasy beagle, ktremu daam naimiKim. Bya to wesoa czwrka o jake rnych charakterach. Wtym okresie sama rwnie wchodziam w nowfazmojego ycia - niemiaam ju wikszych zobowiza, moje dzieci stay sisamodzielne,zmarli moi rodzice. Mogc myle ju tylko o sobie i o tym, co dalejrobi ze swoim yciem, zdecydowaam si na przepikne czarneszczeniowczarka niemieckiego o imieniu Sasha.

Od zawsze chciaam mie owczarka niemieckiego, mimo e rasa tanie cieszy sinajlepszopini. Dla wikszoci bowiem rasa ta to jedy-nie psy policyjne, agresywne zwierzta, zawsze atakujce ludzi, co,oczywicie, jest bardzo dalekie od prawdy. Mylc o psach, zbyt czstouywamy stereotypw tak samo, jak zbyt pochopnie szufladkujemyludzi. Wszystkie owczarki niemieckie s agresywne, wszystkiespaniele sgupie, a beagle to powsinogi - kt z nas nie sysza tego...A ma to tyle wsplnego z prawd, co twierdzenie, e wszyscy Francuzichodzw beretach, a wszyscy Meksykanie nosz sombrera. Czy niejest to mieszne? Jednake moje obawy przed posiadaniem owczarkaniemieckiego byy zupenie innej natury. Najzwyczajniej w wiecie nie

byam pewna, czy wsppraca z psem tej rasy po prostu nie przekraczamoich moliwoci. Wiele syszaam o ich niezwykej wprostinteligencji, ktra dla waciciela jest nie lada wyzwaniem, poniewastale musi on stawia przed psem jakie zadania, by pies mg sirozwija. Zawsze uwaaam, e nie miaabym na to czasu,cierpliwoci, a zapewne te wystarczajcej wiedzy, aby temusprosta. Teraz jednak wydawao mi si, e mam to wszystko.

Pojawienie siSashy w moim domu stao sipunktem zwrotnym.

Po tym jak zobaczyam co potrafi Monty, wiedziaam, e pozostaje


31/204

mi jedynie pj jego ladem i bardzo uwanie przyglda sitemu,jak zachowuj simoje psy. Musiaam przesta myle, e to tylkoja wiem wszystko najlepiej i zacz uczy si od nich. Wkrtcezaczam dostrzega to, czego wczeniej nie widziaam. Sasha byamodym i tryskajcym energi psem. Pozostae psy reagoway nani w rny sposb. Kim, beagle, po prostu nie zwraca na niadnej uwagi. Khan z kolei by bardzo zadowolony z jej przybycia ichtnie z ni si bawi. Zupenie mu nie przeszkadzao, e Sashapodaa za nim krok w krok, przyczepiona do niego jak rzep dopsiego ogona. Jedynym psem, ktremu to wszystko byo nie wsmak, bya Sandy, cocker-spaniel mojego syna Tony'ego.

Od pierwszej chwili, kiedy Sasha pojawia si u nas w domu,

zachowanie Sandy nie pozostawiao adnych wtpliwoci, ezwyczajnie nie yczy sobie jej obecnoci w domu. Trzeba jej jednakodda sprawiedliwo - nie bya psem modym, miaa judwanacie lat i najzwyczajniej w wiecie denerwowa j takitryskajcy energi i skaczcy wok niej szczeniak. Pocztkowostaraa si nie zwraca na ni uwagi i odwracaa od niej gow, zczasem jednak stao si to coraz trudniejsze, jako e Sasha w wieku10 tygodni bya ju wiksza od niej. Kiedy wic nie przynosio to

adnych efektw, zaczynaa wydawa z siebie niski, peen po-irytowania warkot, a Sasha wycofywaa si.

Kiedy obserwowaam to wszystko i zastanawiaam sio co chodzi,uwiadomiam sobie w pewnym momencie, e ju kiedy widziaamtakie zachowanie u jednego z moich poprzednich psw, amianowicie u Donny, a raczej Ksinej, bo tak j zwyklimynazywa. Jak samo jej imi wskazuje, byo w niej co zarystokratycznej wyniosoci. Kiedy przechadzaa si po domu,

wszyscy inni musieli ustpowa jej z drogi. Pamitam, jak pewnegorazu odwiedzia mnie moja mama i rozmawiajc ze mn przysiadana fotelu, ktry Donna uwaaa za swj. Wanie wylegiwaa sinanim w najlepsze. W momencie kiedy moja mama usiada na fotelutu obok Donny, ta podniosa si i z oburzeniem w oczach zepchnamam z fotela. Biedna mama wyldowaa na pododze. Kiedypozbieraa sii ponownie usiada na fotelu, Donna zrobia dokadnie tosamo. Wtedy oczywicie obie uwaaymy takie zachowanie za bardzo

zabawne.


32/204

Kiedy tak obserwowaam Sash i Sandy, uwiadomiam sobie, eznw jestem wiadkiem czego, co ju widziaam w przeszoci.Byam wic wiadkiem czego, ale wci nie rozumiaam czego. Terazjednak spojrzaam na wszystko tak, jakbym widziaa to po razpierwszy i stao si dla mnie jasne, o co w tym wszystkim chodzi:Sandy, jak kiedy Donna, staraa sipokaza, kto tu jest szefem, kto turzdzi, jej zachowanie byo wic swego rodzaju okazywaniemwasnego statusu w grupie.

Inn rzecz, ktra zwrcia mojuwagbyo niezwyke oywienie,jakie moje psy okazyway wobec siebie, gdy schodziy si razem.Kiedy na przykad zabieraam Sash na zastrzyk do weterynarza, zakadym razem, gdy wracaymy do domu, Sasha zachowywaa siw

specyficzny sposb. Wtedy nie wiedziaam jak to nazwa, ale dzinazywam to rytualnym powitaniem". Polegao ono na tym, e popowrocie Sasha kada po sobie uszy i w podnieceniu lizaa pyskipozostaych psw.

Z pocztku nie bardzo wiedziaam, o co w tym wszystkim chodzi. Wprzypadku Sashy nie wiedziaam, czy zoy to na karb jej modzie-czego rozbrykania, tego, e wci jest nowym psem w grupie, czymoe nawyku, ktry nabya jeszcze zanim pojawia si u mnie. Jej

zachowanie stao si dla mnie inspiracj do gbszego zastanowieniasi nad jej reagowaniem na pozostae psy, przypominao mi bowiemzachowanie siwilkw, o ktrych co nieco czytaam w przeszoci.

Zdobyam kilka kaset wideo z filmami o wilkach, psach dingo i in-nych dzikich psach i zdumiao mnie, kiedy natychmiast zauwayamidentyczne do Sashy zachowanie. Byo czym naprawdfascynujcymwidzie, e one rwnie witaj si ze sob w w rytualny sposb.Byam prawie pewna, e u nich rwnie ma to co wsplnego ze

statusem w grupie. Moje podejrzenia umocniy si, kiedy zaczambliej przyglda si mechanizmom, jakie rzdz zachowaniem siposzczeglnych osobnikw w stadzie wilkw, spoecznoci, w ktrejwszystko krci siwok jej przywdcw - pary Alfa.

Wicej o parze Alfa bd mwia w dalszej czci ksiki, terazwyjani jedynie, e dwa wilki Alfa to takie, ktre snajsilniejszymi,najzdrowszymi, najinteligentniejszymi i posiadajcymi najwikszedowiadczenie osobnikami w stadzie. Ich najwyszy status jest

podtrzymywany przez fakt, e s jedynymi czonkami stada, ktre sirozmnaaj, a to z kolei zapewnia, e tylko najzdrowsze geny maj


33/204

szans przetrwania. Najistotniejsze w tym jest to, e para Alfadominuje i kieruje wszelkimi przejawami ycia w stadzie. Pozostaacz stada uznaje ich dominujc rol i bez adnego sprzeciwuustpuje im we wszystkim. Kady z czonkw stada stojcy niej whierarchii wie, gdzie jest jego miejsce w strukturze grupy i jakiezadania do niego nale.

W trakcie ogldania filmw o wilkach stao sidla mnie oczywiste,e wspomniane wyej rytualne powitania odnosiy si jedynie doosobnikw, ktre byy parAlfa. Dwa osobniki, ktre stay na czelestada nigdy nie lizay pyskw innych wilkw, same za byy zawszelizane przez pozostae. Owo obserwowane w naturze lizanie byorwnie bardzo charakterystyczne: wilki take robiy to z wielkim

zapamitaniem i koncentroway si jedynie na pysku. W sposobiezachowania si osobnikw Alfa dostrzegam te co jeszcze. Zawszebyy bardzo pewne siebie, zawsze przyjmoway inne postawy ciaa,zwaszcza ogony nosiy o wiele wyej od pozostaych czonkw stada.Osobniki stojce niej w hierarchii stada rwnie wysyay swojesygnay. Jedne opuszczay swoje ciaa poniej poziomu ciaaprzywdcw, inne, przypuszczalnie modsze lub stojce najniej whierarchii, nawet nie prboway podchodzi zbyt blisko pary Alfa,

po prostu trzymay siod nich w pewnej odlegoci. Wygldao wicna to, e tylko niektrzy czonkowie stada dostpowali zaszczytulizania swoich przywdcw, inni byli go pozbawieni.

Znw uwiadomiam sobie, e co podobnego widziaam juwczeniej. To przecie Ksina, tzn. Donna, zawsze nosia siz takjaniepask wyniosoci. Ale dopiero wtedy, kiedy spostrzeenieto odniosam do stada swoich piciu psw, nagle wszystko stao sidla mnie jasne. Znw to samo zobaczyam w ich zachowaniu,

wygldao to tak, jakby wrd nich byli krlowie, ksita ipodwadni. Stao si dla mnie oczywiste, e stojce niej whierarchii psy byy utrzymywane na tych pozycjach przez te, ktre wtej hierarchii stay wyej, dokadnie tak, jak miao to miejsce wstadzie wilkw. Jako nigdy wczeniej nie poczyam tych dwchfaktw, teraz za stao sidla mnie oczywiste, e psy zachowujsidokadnie tak samo. Dla mnie by to wielki krok naprzd.

Sasha bya tego najlepszym dowodem. Stao si teraz jasne, e

zdobya wyszy status w grupie. Urosa znacznie i nabraa na tylepewnoci siebie, e zacza nie zwraca uwagi na protesty Sandy.


34/204

Sandy za coraz mniej zwracaa na ni uwag i coraz bardziejustpowaa jej. Kiedy Sasha wchodzia jej w drog, ta odwracaa odniej gow, coraz bardziej spuszczaa z tonu i coraz niej wasnyogon.

Zmiana ukadu si bya najbardziej widoczna podczas zabaw.Kiedy rzucaam psom pieczk lub cokolwiek innego, czym akuratsi bawilimy, to wanie Sasha czua siw obowizku odzyskaniajej. Inne psy wprawdzie te biegy za ni i radonie skakay wokzabawki, gdy ldowaa w trawie, ale nie byo adnej wtpliwoci codo tego, kto ma jpodnie z ziemi. A jeeli nawet zdarzyo si tak,e ktry z psw zbliy sido Sashy w momencie kiedy trzymaa wzbach pik, ta jedynie znaczco spogldaa w stronmiaka, a jej

postawa zdawaa simwi: , jest moja, nie wa sinawet zbliy".Jednoczenie jzyk ciaa Sandy, postawy, jakie przyjmowaa, coraz

bardziej wyraay podporzdkowanie i poddanie si, zdawa simo-go, e kurczy siw sobie w trakcie takich zabaw. Ostatecznie daaza wygran i pozwolia Sashy sta si niekwestionowanymprzywdc stada. Mona powiedzie, e modszy od niej piesdokona bezkrwawego zamachu stanu.

Oczywicie nie zawsze moje psy zachowyway si w taki tylko

sposb. Wikszo czasu spdzay na wesoych zabawach i wydawaysiby bardzo zadowolone z wasnego towarzystwa. Zaczynaam wicrozumie, e takie pokazywanie, gdzie jest czyje miejsce w hierarchiistada pojawia si jedynie w okrelonych sytuacjach. Dlategonastpnym zadaniem, jakie postawiam przed sob, byo dowiedziesi, kiedy i dlaczego to ma miejsce.

Mojuwagzwrci fakt, e psy zachowyway siw ten sposb za-wsze, ilekro wracaam do domu. Przygldajc sitemu bliej, zauwa-

yam, e w podobny sposb zachowyway si rwnie wtedy, kiedykto dzwoni do drzwi. Gdy je otwieraam, wszystkie psy gromadziysiwok mnie. Staway siwtedy bardzo podniecone, podbiegay dodrzwi, skakay wok tego, kto wanie wchodzi do rodka. Zawszezachowyway si dokadnie w ten sam sposb, za kadym razempowtarzay owo zrytualizowane zachowanie. Podobne zachowanie uswoich psw zaobserwowaam rwnie wtedy, kiedy przed spaceremsigaam po ich smycze. W caej grupie zaczynao panowa wielkie

poruszenie, wszystkie staway sipodniecone, skakay w gri w d,gdy przygotowywalimy sido opuszczenia domu.


35/204

Raz jeszcze uwaniej przejrzaam filmy o wilkach i raz jeszcze spo-strzegam, e zachowujsi tak samo. W przypadku wilkw takie za-chowania pojawiay si wwczas, kiedy cae stado byo gotowe dowyruszenia na owy. Biegay wok siebie i przepychay sinerwowo,ale tylko para Alfa bya spokojna, trzymajc wysoko uniesione gowy iogony. I tylko ta para wyprowadzaa cae stado na wypraw wposzukiwaniu upu.

Zrozumiaam, e poprzez takie wanie zachowanie wilki niejakoponownie ustalay, jakie jest miejsce poszczeglnych osobnikw whierarchii stada. Przywdca raz jeszcze przypomina caej reszcie, e toon przewodzi stadu, a pozostali majza nim poda. Taka jest struk-tura grupy i nikt nie moe siz niej wyamywa, jeeli chce przetrwa.

Byo jasne, e moje stado robio dokadnie to samo. Jednake mnienajbardziej interesowaa odpowied na pytanie, jaki jest mj udzia wtym wszystkim. Ze sposobu, w jaki psy zachowyway siwok mniewiedziaam, e na pewno jestem jak czci tego procesu, a tym,ktry najbardziej zachca mnie do brania w nim udziau bya wanieSasha.

Zawsze, kiedy wychodzilimy na zewntrz, Sasha niezmienniestawaa przede mn, zajmowaa tak pozycj, ktra tarasowaa mi

drog. Wprawdzie mogam powstrzyma j przed tym cignc zaobro, to jednak zawsze staraa si rusza przede mn. Wydawaosi, e dla niej jest rzeczoczywist, i ona zawsze rusza przede mn.Podobnie ilekro na spacerze dawa si sysze jaki gony dwiklub dziao sico nieprzewidzianego - na przykad nagle pojawia siprzed nami inny pies - Sasha zawsze stawaa przede mnw wyranieobronnej postawie. Rwnie kiedy psy byy w domu i nagle kto obcypojawia si w zasigu ich wzroku, listonosz czy roznosiciel mleka

puka do drzwi, to wanie Sasha bya psem, ktry wtedy szczekanajgoniej. I w przeciwiestwie do pozostaych psw, to wanie jbyo najtrudniej uspokoi w takich sytuacjach.

Jeeli mam by zupenie szczera, jej zachowanie w pewnym sensiemartwio mnie. Przypominao mi troch zachowanie Purdey, ktrarwnie miaa zwyczaj biegania w kko przede mn. Przez chwilbaam si, e kolejny raz zawiod swojego psa. Na szczcie tymrazem wiedziaam ju, o co w tym wszystkim chodzi. Wspomnienie

Donny znw dostarczyo mi pierwszej wskazwki. Przypomniay misiczasy, kiedy wziam na wychowanie Shauna. Ilekro rozcielaam


36/204

na pododze kocyk, a na nim kadam dziecko, Donna zawsze kadasiobok niego z apna jego nodze. Jeeli dziecko zrzucao jej ap,kada jna nim z powrotem. Byo oczywiste, e Donna zachowywaasi jak jego opiekun i obroca, cay czas strzegc go przedniebezpieczestwem. Dopiero teraz zrozumiaam, e tak jak Donnapoczuwaa sido obowizku strzeenia mojego malestwa, tak Sashauwaaa, e jej zadaniem jest opieka nade mn. Bo jake inaczejmona wytumaczy fakt, e traktowaa mnie w sposb specjalny, gdywracaam do domu lub kiedy witaam goci? Dlaczego stawaa siwyjtkowo aktywna, kiedy wyprowadzaam jna spacer?

Uwiadomiam sobie, e bdy, ktre popeniam w przeszoci,sprowadzaj si do specyficznie ludzkich uwarunkowa. Jak chyba

wikszo ludzi milczco zakadaam, e cay wiat obraca si tylkowok naszych ludzkich spraw, a wszystkie inne stworzenia, lepiej lubgorzej, ale jako tam umiejsiw tym wiecie znale. Zakadaam, eponiewa to ja posiadam psa, to tym samym rwnie ja powinnam byjego przywdc. Teraz, po raz pierwszy, zaczam sizastanawia, czytak jest w istocie, czy przypadkiem nie jest tak, e to Sasha zaczynaopiekowa simn.

Zawsze wiele uczyam si od moich psw, ale tym razem bya to

najwiksza dawka wiedzy, jak otrzymaam. Efekt by taki, e razjeszcze przemylaam wszystko od nowa. I wtedy wszystko sizaczo, ruszyo jak lawina. Pomylaam sobie: Chwileczk, czy niejest przypadkiem tak, e patrzysz na te sprawy od zlej strony? Czy abynie ma w tym wszystkim zbyt wiele tak typowej dla nas, ludzi,arogancji i wyniosoci? Czy nie lepiej jest spojrze na to z punktuwidzenia psa, a wtedy by moe okae si, e to nie pies zaley od nas,ale przeciwnie, to my zaleymy od psa i on bierze na siebie

odpowiedzialno za nas? Co zrobi, jeeli pies uwaa, e to on jestprzewodnikiem stada, a my jestemy mu podporzdkowani? Co zrobi,jeeli uwaa za swj obowizek opiekowanie si nami?" I waniekiedy tak zastanawiaam sinad tym, nagle wszystko uoyo mi siwjedncao.

Pomylaam o lku przed rozstaniem. Zamiast patrze na psa, ktre-go pozostawilimy w domu i ktry simartwi tym, gdzie jest jego ma-musia lub tatu, spjrzmy na niego jako na psa, ktry zamartwia si

tym, gdzie te podziay sijego cholerne dzieci. Gdyby kto mia dwu-letnie dziecko i nie wiedzia, gdzie si zapodziao, czy wwczas nie


37/204

odchodziby od zmysw? Psy pozostawione same w domu nie niszczcaego mieszkania z nudw, one robi to z czystej paniki. Jeeli twjpies skacze na ciebie, kiedy wracasz, to nie robi tego, poniewa chcesiz tobbawi, ale dlatego, e bardzo sicieszy, e znw poczyesize stadem, nad ktrym czuwa.

Wyszo wic na to, e byam gupia. Popeniaam bdy, ktre my,ludzie, popeniamy niestety zbyt czsto w naszym podejciu dozwierzt. Zaoyam, e moje psy nie posiadajwasnego jzyka,poniewa uwaaam, e go nie potrzebuj, skoro yjw naszymwiecie. Zakadaam rwnie, e doskonale zdajsobie sprawztego, e yjc ze mn, yjw warunkach domowych. Nie dociera domnie fakt, e yjwedug regu, jakie daa im matka natura jeszcze

wtedy, kiedy byy dzikimi zwierztami. Krtko mwic- wymusiamna nich ycie po ludzku", pozwoliam na to, aby w dawnzayowkrada sipogarda i lekcewaenie. Nie mogpowiedzie, edoznaam nagego olnienia, e spado to na mnie jak grom z jasnegonieba, niemniej jednak od tej chwili cae moje mylenie o psach, caamoja filozofia ulegy gruntownej zmianie.


38/204

Rozdzia4

Przywdztwo w hierarchii stada

W cigu kilku miesicy dowiedziaam si o psach wicej niwydawao mi si, e jest to moliwe. Caymi godzinami przygldajcsi jak moje psy wzajemnie reaguj na siebie, jak si zachowuj,uwanie suchajc tego, co maj mi do powiedzenia, zdobyamogromn wiedz na ich temat. Zachowanie dzikich przodkw pswbyo kadego dnia powtarzane w moim domu przez moje psy.

Zaczam dostrzega, jak wymuszaj na innych swoj wol, jakpokazujswojprzewagnad innymi, jak okazujsupremacj. I niktna nikogo nie krzycz, poniewa psy nie krzycz, nikt nikomu nierozdziela klapsw, poniewa psy nie bij.

Obserwujc swoje psy, wyrniam trzy wyrane sposobywzajemnego oddziaywania na siebie: w momentach poczuciazagroenia, kiedy wychodziy na spacer oraz kiedy spotykay si zesob ponownie po chwilowym rozstaniu. We wszystkich tych

sytuacjach psy zajmoway swoje, wyznaczone im w hierarchii stadamiejsce, przywdca grupy swoim zachowaniem okazywa swj

autorytet, a wszystkie pozostae byy ulegle wobec niego. terazchciaam znale odpowied na pytanie: jak mona to wykorzysta?

Wedug mnie tym, co najciekawsze w metodzie Monty Robertsa tosposb, w jaki naladowa on zachowanie konia, mimo e sam bykprzecie czowiekiem. Wiedziaam wic, e chcc i jego ladembdmusiaa powtarza zachowanie moich psw. chciaam zobaczy,co si zmieni, jeeli ja sama przejmprzywdztwo stada, ale w takisposb jak robi to wilki i dzikie psy. Co waniejsze - chciaam tedowiedzie si, czy w ogle bd musiaa to robi. Czy bdzie tomiao jakie skutki uboczne, czy bdzie kolidowao z normalnympsim yciem? Majc to wszystko na wzgldzie wiedziaam, enajtrudniejszym zadaniem bdzie znalezienie sposobu na skonieniepsa do podejmowania decyzji, ktre on podejmuje z wasnej,nieprzymuszonej woli. Jakby uj to Monty - gdyby psy miayzebranie, to czy wybrayby mnie na przewodniczcego? Takich


39/204

wanie sytuacji potrzebowaam i wiedziaam, e nie bdzie to atwezadanie.

Jeszcze zanim zaczam, zdawaam sobie spraw, e dwa elementybdmiay absolutnie fundamentalne znaczenie: zawsze bdmusiaaby konsekwentna i w kadej sytuacji bdmusiaa zachowa spokji cierpliwo. Przez cae pokolenia uczono nas, e psa mona nauczyposuszestwa wykrzykujc do niego rozkazy. Kt z nas nie uywatakich komend, jak siad, zosta, popro czy chod tutaj? Sama ichuywaam. Psy rozumiejje i odrniajod siebie, ale nie dlatego, eznaj ich znaczenie. Poniewa s czsto powtarzane, psy jedyniekojarzje z okrelonym dwikiem. Moim zdaniem, ich jedynzaletjest to, i dowodz, jak wane jest bycie konsekwentnym w procesie

wysyania informacji do psa. Pod kadym innym wzgldemkomunikowanie si z psem podniesionym gosem jest najlepszymsposobem na wychowanie psa neurotycznego.

Wszystko, co obserwowaam wok, zdawao sipotwierdza mojeprzekonania. Pamitam na przykad pewnego waciciela dobermana,ktry chodzi z nim na spacery do tego samego parku co ja ze swoimipsami. Ilekro jaki pies prbowa podej do dobermana jego waci-ciel zaczyna krzycze na niego i gronie wymachiwa lask. I

niemale w tej samej chwili, kiedy w pan zaczyna to robi, jegopies zaczyna gronie warcze, prbujc jednoczenie zapa laskzbami. Z drugiej za strony zauwayam, e osoby, ktre do swoichpsw miay bardziej agodny i przyjazny stosunek, z reguy posiadayrwnie agodne i przyjanie nastawione do otoczenia psy. Wszystkoto sprawio, e zaczam bardzo gboko zastanawia si nad istotprzywdztwa, jakie miaam zapewni swoim psom i szybkozorientowaam si, e - z wielu zresztpowodw - to wanie spokj

i opanowanie powinny stanowi podstawwszystkiego.Zarwno w wiecie ludzi, jak i w wiecie psw najwiksi

przywdcy to tacy, ktrzy inspiruj do dziaania, ale jednoczeniepromieniuje od nich spokj. Wemy choby ludzi znanych nam zhistorii: Gandhi, Siedzcy Baw, Mandela - wszyscy byli ludmi owielkiej charyzmie, ale jednoczenie byli ludmi bardzospokojnymi. Zawsze ilekro myl o cechach przywdcyprzychodzi mi na myl w synny fragment z poematu Kiplinga If

":


40/204

Nie tra gowy, gdy wszyscy wokStracili swoje...

Jeeli sitylko nad tym zastanowimy, wyda nam sito oczywiste.

Przywdca, ktrego jest atwo zastraszy czy wyprowadzi zrwnowagi, nie jest przywdc, ktry daje poczucie pewnoci,trudniej jest mu zaufa czy uwierzy w niego. Z pewnocina tymzasadza si przywdztwo w stadach wilkw, gdzie osobnik Alfazawsze zachowuje spokj w taki sposb, e czsto graniczy to zwyniosoci.

Wiedziaam wic, e jeeli chckomunikowa siz moimi psamiposugujc si ich jzykiem i - co waniejsze - jeeli chc zosta

przez nie wybrana na ich przewodnika, to bd musiaa zaczzachowywa si w sposb, ktry one kojarz z przywdztwem. Znatury nie jestem osob zbyt opanowan i bardzo pewn siebie,dlatego te zmuszona byam nieco zmieni swoj osobowo izachowanie, kiedy przebywaam w otoczeniu psw. W porwnaniuze zmianami, jakie wkrtce zobaczyam w swoich psach, zmiana,ktrej musiaam dokona w sobie, bya stosunkowo niewielka.

Pewnego deszczowego poranka postanowiam wprowadzi swoje

myli w czyny. Pamitam, e lao wtedy jak z cebra i powaniezastanawiaam si, czy nie byoby lepiej poczeka na bardziejsoneczny dzie. Byam jednak zbyt niecierpliwa, aby czeka napoprawpogody. Poprzedniego dnia, kiedy kadam sido ka,byam absolutnie zdecydowana, aby mimo wszystko zacznastpnego dnia. Cho przyzna musz, e miaam duowtpliwoci, nie wiedziaam, czy to wszystko zadziaa. Po czciczuam sinawet trochgupio. Gdzie w gbi duszy miaam cich

nadziej, e nikogo nie spotkam nastpnego ranka. Ale kiedy ranoschodziam po schodach, wiedziaam jedno - nie mam nic dostracenia.

Wielu osobom, ktre znam, wydaje si, e od zawsze moje psyrobiy dokadnie to, czego od nich oczekiwaam. Nic chyba dalejnie odbiega od prawdy ni takie stwierdzenie. W tamtym czasiemoje psy to bya jedna maa zgraja niesfornych i bardzo lezachowujcych sipsiakw. Kiedy wracaam do domu, zbiegay si

wszystkie razem i - jak zreszt inne psy - skakay na mnie, cooczywicie bardzo mnie denerwowao. Czsto miaam rce pene


41/204

toreb z zakupami albo co eleganckiego na sobie, a im to wcale nieprzeszkadzao w radosnym wpadaniu na mnie. Z tego chobywzgldu pierwsz spraw, ktr postanowiam si zaj, byowanie ukrcenie takich zachowa.

Pamitajc o przygotowanym poprzedniego wieczora planie,postanowiam zacz od naladowania zachowa osobnika Alfa,czyli zaczam ignorowa to, co robiy moje psy. Nie muszchybadodawa, e nie byo to najatwiejsze na wiecie zadanie dowykonania... Wkrtce jednak zauwayam, e mam do dyspozycji owiele wicej narzdzi ni mi si wczeniej wydawao. Poniewajestemy istotami, ktre posuguj simow, uywamy zbyt wielesw. Zapominamy, jak wiele przekazujemy sobie posugujc si

innym jzykiem - jzykiem ciaa. Jeeli - dla przykadu - kto odnas odwraca si, to doskonale wiemy, co to znaczy. Podobnie jeeliwchodzimy do pokoju penego ludzi i kto odwraca od nas wzrok,to tym samym otrzymujemy bardzo czytelny komunikat. Psyuywaj dokadnie tego samego jzyka, zwaszcza kontaktwzrokowy odgrywa w nim wan rol. Szybko uwiadomiamsobie, e mog to wykorzysta. Tak wic kiedy z rana zeszam nad i wpuciam psy do kuchni, zaczam zachowywa si inaczej

ni dotd. Kiedy zaczy skaka na mnie - nie przywoywaam ichdo porzdku, kiedy zaczy rozrabia - nie odsyaam ich naposanie. Przez pierwsze kilka minut staraam si te unika z nimiwszelkiego kontaktu wzrokowego. Po prostu najzwyczajniej w wiecienie zwracaam na nie adnej uwagi. Musz si przyzna, epocztkowo czuam si nieswojo. Postpowaam przecie wbrew takmocno zakorzenionemu w kadym z nas odruchowi reagowania na to,co robi pies wobec nas. Nie wiem, czy dugo byabym w stanie to

wytrzyma, gdyby nie fakt, e moje zachowanie przyniosonatychmiastowe niemal wyniki. W przecigu dwch, trzech dnirezultaty byy jeszcze bardziej widoczne. Ku memu wielkiemu zdzi-wieniu psy bardzo szybko przestay skaka na mnie i stay simniejnatarczywe. Poniewa zachowywaam siw ten sposb za kadym ra-zem kiedy si z nimi spotykaam, zaczam wzbudza w nich corazwikszy szacunek. Nie min tydzie, a mogam swobodnie wej dokuchni, nie bdc obskakiwana przez wszystkie moje psy.

Jestem przekonana, e tak szybko i chtnie zaakceptoway nowsy-tuacj, poniewa dostrzegy w tym take korzyci dla siebie. Pozosta-


42/204

wiajc mi wicej przestrzeni, zauwayy wyran zmianw klimacienaszych spotka - byam po prostu bardziej zadowolona z tego, e je-stem z nimi, sprawiao mi to wicej radoci. Nauczyy si, e kiedyspdzam z nimi czas, to jest to czas dobrze spdzony. Behawioryzmnauczy mnie, e powinno si ignorowa niepodane lub przesadnezachowania, natomiast nagradza zachowania pozytywne. Dlategokadam na to nacisk i nieco czciej bawiam si z nimi, kiedy domnie podchodziy. Wkrtce zaczy przychodzi do mnie tylko wtedy,kiedy prosiam je o to, a wszystkie te zmiany dokonay si w cigujednego tygodnia.

Poczyniony, bardziej na prbni na powanie, krok przynis takdobre rezultaty, e postanowiam zrobi nastpny. Wszak jedna

jaskka nie czyni wiosny... Postanowiam wic zaj si sytuacj,kiedy w psach budzi sipoczucie zagroenia, a zwaszcza gdy do ichstada zblia si kto obcy. Jak wikszo psw, moje rwnieszczekay bez koca ilekro kto puka do drzwi. Kiedy wpuszczaamje do pokoju, natychmiast otaczay nowo przybyego ca gromad iskakay na niego, robic przy tym niemoliwy do wytrzymania haas.Mogam do woli krzycze do nich: przestacie, uspokjcie si - one itak robiy swoje. Teraz jednak wiedziaam ju, e swoimi krzykami nie

tylko nie uspokajaam sytuacji, ale jjeszcze pogarszaam. Raz jeszczeprzypomnia mi si Kipling - wiedziaam, e nie powinnam tracigowy, powinnam zachowa spokj i by konsekwentna w swoichpoczynaniach.

Poprosiam wic wszystkich, ktrzy mnie odwiedzali, aby po prze-kroczeniu progu nie zwracali uwagi na moje psy. Psy, ktre mimowszystko skakay na goci, wyprowadzaam do drugiego pokoju.Oczywicie niektrzy z moich znajomych myleli, e z lekka

zwariowaam. Dla wielu z nich witanie si z psem byo najbardziejnaturalnym odruchem pod socem, zwaszcza jeeli by to piesniezwykej urody. Moi przyjaciele i caa rodzina rzeczywicie zawszeserdecznie witali siz Sash, Khanem, Kimem i Sandy. Jednak byamzdecydowana postawi na swoim i poprosiam ich, aby tego nie robili.

Pierwsze oznaki zmian wystarczyy, abym upewnia si w moimprzekonaniu. W przecigu zaledwie kilku dni psy zaczy zachowywasi o wiele spokojniej. Wkrtce psy ograniczyy si do szczekania,

przestay podbiega i krci siwok kadego, kto przekracza prgnaszego domu. Raz jeszcze pokazay, jak szybko s w stanie


43/204

zorientowa si, czego od nich oczekuj. Oczywicie sama nie mogamuwierzy, e nastpio to w tak krtkim czasie, dlatego czciowokadam to na karb tego, e Sandy i Khan byy ju psami mocnoleciwymi. Due znaczenie miao jednak dla mnie to, e psem, uktrego zauwayam najwiksze zmiany w zachowaniu bya Sasha,najmodsza w stadzie, a do tego owczarek niemiecki. Nigdy jednak nieuwaaam, e mam zawsze racj, e znam przyczyny, z powoduktrych to wszystko zaczyna dziaa, przeciwnie - nigdy nieopuszczay mnie wtpliwoci, czy postpuj susznie i czy obraamwaciwy kierunek. Mimo wszystko muszjednak przyzna, e nie doopisania jest fantastyczne uczucie, jakie zawsze towarzyszyo mi kiedybyam wiadkiem, jak moje psy zmieniaj si, stajsicoraz bardziej

szczliwe, spokojne i opanowane.Nastpnym zadaniem, z jakim chciaam sizmierzy, byy spacery.

Wychodzenie z psami na spacer byo, delikatnie mwic, urwaniemgowy. Gdziekolwiek bymy poszli, psy bez sensu biegay wok mnie,cignc przy tym niemiosiernie za smycze. Ich zachowanie byo dlamnie dobrym podsumowaniem szkolenia ich tradycyjn metod.Uczc je t metod posuszestwa wpoiam im niewtpliwie wielepozytywnych zachowa, ale - jeeli mam by szczera - po takim

szkoleniu moje psy byy albo robotami, bezdusznie wykonujcymimoje polecenia, albo szy na ywio i robiy wszystko, na co tylkomiay ochot - porodku nie byo nic. Nie chciaam, aby tak byo,byam te przekonana, e musi istnie jaki sposb na porozumienie iwspprac, co co sprawi, e bd posuszne wtedy, kiedy ja bdtego chciaa, ale te bd mogy swobodnie biega, jeli im na topozwol i cieszy si wolnoci, jeeli bd warunki po temu.Wiedziaam rwnie, e najlepszym sposobem kontroli jest

samokontrola. Pytanie brzmiao tylko - jak tego dokona?Pomylaam wic, e lepiej bdzie, jeeli zamiast bra je na smycz, a

potem pozwala im biega wok mnie jak obkane, lepiej bdzie,jeeli znw zaczn od uspokojenia caej ferajny. Zabierajc si dodziea przypomniaam sobie, jak zachowyway siw swoich stadachwilki. Widziaam przecie, e para Alfa pozwalaa innym wilkom naswobodne bieganie wok nich, ale zawsze trwao to tylko chwil, poczym wszyscy uspokajali sii mona ju byo wyruszy na polowanie

w porzdku ustalonym przez hierarchi stada. Dlatego te kiedypierwszy raz zabraam swoje psy na spacer, nie uspokajaam ich wcale,


44/204

przeciwnie - pozwoliam im na odrobin szalestwa. Wci majc wpamici obrazy z ycia wilkw doszam do wniosku, e psy po prostumusz niejako nakrci si -wychodzenie na spacer bowiem jest dlanich jak wyruszanie na owy, a takie chwilowe szalestwo sprawia, ewicej adrenaliny kry w ich yach. Sprbowaam wic nie walczyz instynktem, ale akceptowa go.

Rnica polegaa na tym, e kiedy zakadaam swoim psom smycze,to nie robiam absolutnie nic: po prostu staam w miejscu, spokojnie icicho czekajc a siuspokoj, zanim wyjdziemy na zewntrz. Razjeszcze okazao si, e takie spokojne i opanowane przewodzenie przy-nosi owoce - psy bardzo szybko uspokoiy si. Pniej, ju naspacerze, zauwayam, e w dalszym cigu powinnam okazywa im

moje prawo do przewodzenia im. W przeszoci, co zapewne wcizdarza sizbyt wielu wacicielom psw, byam po prostu wywlekanaprzez moje psy na ulic, co - przyznaj- raczej nigdy nie sprawiao miwielkiej przyjemnoci. teraz, kiedy psy zaczynay w ktrymmomencie znw cign za smycze, ponownie stawaam w miejscu inie robiam nic. Rezultaty byy wprost zdumiewajce. Psy bardzoszybko zorientoway si, e jeeli chci szybciej ode mnie, to niepjdnigdzie. Jedna smycz po drugiej stawaa sicoraz mniej napita,

kiedy przestaway cign, a w kocu przystaway w miejscu ioglday sina mnie. Kiedy zrobiy to pierwszy raz, wiedziaam ju, etdy droga. Wiedziaam te, e bya to walka na charaktery, ale to jamusiaam jwygra.

Nastpnie zaczam sizastanawia, czy w taki sam sposb powin-nam postpowa z nimi, kiedy je spuszczam ze smyczy. W przeszoci,spuszczone ze smyczy, rozbiegay si na cztery strony wiata, poczym, kiedy je wolaam, zaczynay mie dziwne problemy ze suchem

- czasami przychodziy natychmiast, innym razem, zwaszcza kiedytrafiy na zajca lub innego psa, odpowiadao mi tylko echo niesionepo polach. Na spacerach byam te wiadkiem sytuacji, kiedy toprzyguchy" pies wraca do swego mocno podenerwowanegowaciciela, ale ten karci psa za to, e tak dugo musia goprzywoywa. Zawsze uwaaam, e jest to wysyanie sprzecznychsygnaw - taki pies nastpnym razem na pewno dobrze sizastanowi,czy ma wrci, skoro wie z dowiadczenia, e kiedy to zrobi - zojmu

skr. A jeeli kto wpadnie na pomys, aby dogoni swego psa, tozapewniam, e niele si nabiega. Psy bowiem uwielbiaj kiedy


45/204

waciciel podchodzi do nich na niewielkodlego, a one rzucajsido ucieczki co si w nogach, traktujc to jako wietnzabaw.

I znw przypomnienie sobie tego, jak zachowuj si wilki rzucionowe wiato na owe problemy ze suchem u psw domowych.Wiedzc, e to osobnik Alfa jest tym, ktry przewodzi stadu napolowaniu, spojrzaam na ca t sytuacj z punktu widzeniakonkretnego psa. ,Jeeli taki pies jest wicie przekonany, e towanie on jest osobnikiem Alfa, tym samym jest przekonany, e to onprzewodzi polowaniu. Dlatego te zadaniem waciciela takiego psa,jako osobnika podporzdkowanego, nie jest bynajmniej odwoywaniepsa, ale przeciwnie - posuszne podanie za nim. Zachconasukcesami, jakie dala praca z moimi psami na smyczy, postanowiam

im pokaza, e nawet kiedy je spuszczam ze smyczy, to wci jajestem tym, kto przewodzi polowaniu.

Nie bardzo miaam ochotna wyprbowanie swoich teorii na otwar-tej przestrzeni, ale na szczcie miaam wystarczajco duy ogrd, abymc zacz wanie tam. Przywoywanie psa do nogi i nagradzanie go,kiedy to zrobi, nie wprowadza w psiej gowie zamieszania, jakim jestkarcenie go za to, e robi to zbyt opieszale. Jak poprzednio - psy bar-dzo szybko zaczy si uczy, cho nie wszystkie. Wyjtkiem by

beagle Kim. Pewnego razu wci nie reagowaa na moje przywoania,wolc obwchiwa rne zakamarki ogrodu. Zawiedziona, odwrciamsi od niej na picie i ruszyam w stron furtki postanawiajc, ezostawijsamw ogrodzie. Kiedy byam ju przy furtce odwrciamsi i ujrzaam Kim biegncw mojstronco si w nogach. I tu mnietkno: od tej chwili ilekro Kim nie przychodzia do mnie, kiedy jwoaam, odwracaam si od niej, ruszaam w stron domu, a wtedyKim zaczynaa biec w moim kierunku. Psy z natury s zwierztami

stadnymi i jeeli bdmiay do wyboru wypuci sigdzie samopasalbo pozosta przy stadzie, to z pewnocizawsze wybiorto drugie.

By to ogromny krok naprzd. Wygldao to tak, jakbym trzymaa jena niewidocznej smyczy. Rnica w ich zachowaniu bya ogromna - wprzecigu kilku tygodni nauczyy sicieszy swojwolnocii biegado woli, ale tym razem robiy to w taki sposb, aby nie oddala sizbytnio ode mnie. A kiedy chciaam, aby znw zbiegy si razem, bomielimy wraca do domu, robiy to natychmiast kiedy dawaam im

znak. Szczerze musz wyzna, e z tego powodu czuam si jak wsidmym niebie.


46/204

Nie chcjednak sprawia wraenia, e wszystko i zawsze szo jak pomale - zapewniam, e tak nie byo. Kiedy staraam sirozwija swojepomysy, niektre rzeczy po prostu nie wychodziy. Zauwayam, ezwaszcza prby czenia mojej nowej metody ze star, bazujcnaprzymusie, czyniy wicej zego ni dobrego.

Uwiadomiam sobie, e bdc czowiekiem niepotrzebnie kompli-kowaam wiele rzeczy, ktre z natury sproste. Zawsze wydawao misi, e w rym lub owym musi by co wicej, e to nie moe by takieproste, zawsze szukaam czego jeszcze. Powoli jednak docierao domnie, e wikszo rzeczy jest bardzo prosta. Zrozumiaam, e jeelizacznsibardziej koncentrowa na tym, jak rzeczy widzpsy, a nieludzie, to odnios wikszy sukces. Bdmy bowiem szczerzy - czy

kto z nas widzia kiedy psa, ktry uywaby smyczy czyacuszkw w stosunku do drugiego psa? Od tej chwili postanowiam,e we wszystkim, co dalej bdrobia, nie uyjsztucznych z punktuwidzenia psa, bo ludzkich, metod czy przedmiotw.

Mija ju drugi czy trzeci miesic od kiedy zaczam stosowaswojmetod, ale wci nie byam pewna, czy ogarniam cao tego,co robi. Moje psy, z ktrymi obcowaam na co dzie, na biecodostarczay mi wszelkich potrzebnych informacji, dlatego, jeeli

zachodzia taka konieczno, zawsze mogam dokona wikszych lubmniejszych zmian w technice, jakrozwijaam. Bardzo czsto bya topo prostu metoda prb i bdw. Nastpny duy przeom dokona sijednak nie w zwizku z psami, ktre wtedy posiadaam, ale wzwizku z wciywym wspomnieniem Donny, czyli Ksinej.

Raz w tygodniu sprawiaam moim psom szczeglnprzyjemno ikupowaam im kilka smakowitych koci szpikowych. Kiedy ya jesz-cze Donna, zawsze ten sam rytua mia miejsce, kiedy kadam koci

na ziemi. Gdy pena krlewskiej wrcz godnoci wkraczaa dopokoju, pozostae psy natychmiast usuway sijej z drogi. Z dostojnpowolnoci dugo obwchiwaa koci, po czym wybieraa sobiejednz nich i odchodzia. Dopiero wtedy pozostae psy bray to, na comiay ochot. W zachowaniu tym rozpoznaam t sam zasadprzywdztwa, z ktrwanie staraam sizaznajomi. Wygldao nato, e ten, co nie robi nic, dostaje najwicej. Podsuno mi to myl,aby wykorzysta czas karmienia na potwierdzenie hierarchicznej

struktury stada. Bynajmniej nie by to nowy pomys. Studiujcbehawioryzm spotkaam si ju z uwagami, ktre podkrelay, jak


47/204

wielkie znaczenie ma jedzenie w obecnoci psa. Behawiorycitwierdz, e taki sposb jedzenia pokazuje psu, kto jest przewodnikiemstada. Uwaaam to za suszne, zwaszcza obserwujc inne zwierzta,takie jak lwy czy wilki w szczeglnoci. Wrd zwierzt, ktreprowadzstadny tryb ycia, tylko osobnik Alfa zawsze jest tym, ktryposila sipierwszy.

Ale podczas gdy zgadzaam size spostrzeeniami behawiorystw,to jednak nie odpowiaday mi metody, jakie oni proponuj. Wedug ichteorii, czowiek powinien pierwszy spoywa swj posiek w obec-noci psa i dopiero potem pozwoli psu na zjedzenie swego. Nie ulegawtpliwoci, e takie postpowanie daje okrelone korzyci, ale dlamnie byo w tym wszystkim wiele spraw, ktre mnie nie zadowalay.

Pomijam tu takie drobiazgi jak fakt, e ludzie karmi swoje psy ornych porach dnia i nocy. W schroniskach, na przykad, psy skarmione wczenie z rana. Uwaaam te, e przy takim podejciu dosprawy zajmuje to zbyt wiele czasu. Mylc o dzikich psach, trudno mibyo wyobrazi je sobie czekajce do wieczora na kolacj. One zawszeszukajokazji, aby co podapa do zjedzenia, bardzo rzadko jest tak,e spoywaj jeden posiek dziennie i najadajsiwtedy do syta. Razzapi zajca, innym razem ptaka, kad

Jan.fannell.zapomniany.jezyk.psow.PL.pdf.eBook

Documents

Transcript of Jan.fannell.zapomniany.jezyk.psow.PL.pdf.eBook