Patron Publicznego Gimnazjum nr 2

w Żukowie

Życie osobiste

Johannes Hevelius (Hewelke)

ur. 28 stycznia 1611r.

zm. 28 stycznia 1687r.

RodziceKordula Hecker - (1594-1655)

pochodziła z rodziny bogatych kupców

Abraham Hewelke- (1576-1649) miał browary, prowadził też inne interesy

Wykształcenieszkoła parafialna

Uniwersytet w LejdzieGimnazjum Akademickie

Podróże 1632 – 1643:SzwajcariaLondynParyżNiemcy

Życie rodzinneKatarzyna Rebeschke 1635-1662

Elżbieta Kooppman 1663-1687

Dzieci:- pierwszy urodził się syn, ale zmarł w 1664r.- kolejne były trzy córki

Ważne wydarzenia:1618r. – spotkanie z Piotrem Krügerem1648r. – śmierć ojca i przejęcie

rodzinnego browaru1659r. – otrzymanie z rąk króla Jana

Kazimierza tytułu szlacheckiego1664r. – przyjęcie w poczet członków

towarzystwa naukowego Royal Society w Londynie

Heweliusz browarnikiemHeweliusz produkował ciemne jopejskie piwo (Jopenbier). Zarobione pieniądze wkładał w badania naukowe i pracę swojej drukarni.W 1636r. Heweliusz został przyjęty w poczet członków cechu browarniczegoW 1643r. został starszym cechowym.

Praca astronoma

Piotr Krüger 1627r. – nauki prywatne

u Piotra Krügera, który wprowadził Heweliusza w świat astronomii obserwacyjnej i konstruowania instrumentów naukowych.

29 czerwca 1630r. – pierwsza obserwacja podczas rejsu do Lejdy– zakrycie Saturna przez Księżyc

1630r. – obserwacja zaćmienia Księżyca

Pierwsze obserwatorium Heweliusza zbudowane w 1641 r. na poddaszu jego domu. Dwa drewniane instrumenty o ażurowej budowie to kwadrant (z lewej) i - na prawo od niego - sekstant. W wieżyczce - mosiężny kwadrant azymutalny, zwany wielkim (promień: 140 cm)

Nowe obserwatorium Heweliusza zbudowane w latach pięćdziesiątych na dachach trzech kamienic przy Korzennej.

Domy Heweliusza zniknęły ostatecznie z powierzchni ziemi w 1953 roku

Miejsce, gdzie stał dom rodzinny Heweliusza

Tablica pamiątkowa:

W tym miejscu stały domy i obserwatorium najsławniejszego po Mikołaju Koperniku astronoma w Rzeczypospolitej Polskiej

Jana Heweliusza

Piotr Gassendiparyski astronom w 1644r. ogłosił, że rezygnuje z badań

nad Księżycem, gdyż uznał, że gdańszczanin zrobi to lepiej

Pojedynek z Edmundem Halleyem w 1679r.

Oskarżenie: instrumenty Heweliusza pozbawione urządzeń optycznych to rozwiązanie przestarzałe i dające duże błędy pomiarowe.

Rozwiązanie sporu: przez ponad miesiąc astronomowie prowadzili obserwacje instrumentami Heweliusza i Halleya. Wynik okazał się pomyślny dla tego pierwszego: dokładność jego pomiarów była taka sama jak pomiarów Halleya, co angielski astronom uczciwie potwierdził.

Najważniejsze dzieła

Selenographia 1647

Mapa Księżyca

Cometografia 1668

Machinae Coelistis 1679

Scutum Sobiescianum 1683r.,czyli Tarcza Sobieskiego

Firmamentum Sobiescianum 1690r.inaczej Uranografia – Atlas nieba

Instrumentarium astronomiczne

Wielka luneta o dł. ok. 50m

Heweliusz z drugą żoną, Elżbietą, prowadzą obserwacje wielkim oktantem. Do celowania ku gwiazdom służyły przeziernice niewyposażone w lunetę.

Sekstant

Luneta do obserwacji Słońca metodą projekcji.

Zbudował peryskop lusterkowy, który do dziś jest używany na okrętach podwodnych.

Heweliusz jest również wynalazcą śruby, która do dziś jest używana w mikroskopach.

Od 1637r. Heweliusz zajął się intensywnie konstruowaniem lunet i utworzył sobie jedną z pierwszych w Europie szlifiernię soczewek dla celów astronomicznych

Jan Heweliusz i Gdańsk

Kościół św. Jana

Tu Heweliusz został ochrzczony

Ratusz Starego Miasta

Heweliusz pełnił funkcję ławnika (od 1641r.) oraz pierwszego rajcy (1651-1661); w piwnicach Ratusza Starego Miasta składował wyprodukowane przez siebie piwo.

Jako rajca był uprawniony do posiadania godła, na wizerunek którego wybrał żurawia niosącego w dziobie i pazurach po jednym kamieniu, ukazując w ten sposób swoje cechy: dążenie do celu, energię i nieme skupienie.

Mniej więcej w miejscu, gdzie stały trzy kamienice i browar stoi pomnik Jana Heweliusza

Jan Heweliusz 1611-1687Wybitny naukowiecAstronomTwórca atlasu niebaOdkrywca wielu kometI gwiazdozbiorówGenialny konstruktorI wynalazcaZnany gdański browarnik

Wcześniej stała w tym miejscu niezbyt fortunna rzeźba słynnego gdańszczanina, zwana przez niektórych "Klatką goryla". Dziś można ją oglądać przy ulicy Wodopój, obok hotelu Mercure.

Firmamentum Sobiescianum znajduje się przed pomnikiem Heweliusza

Kościół św. Katarzyny

W latach 1640-1687 Heweliusz był przełożonym gminy protestanckiej

Filar Heweliusza, na którym znajduje się epitafium ufundowane w roku 1779 przez prawnuka astronoma, Daniela Gottloba Dawidssona (męża wnuczki astronoma). Przy tym filarze znaleziono płytę nagrobną z napisem Błogosławieni zmarli, którzy umierają w Panu

Tabliczka z datą śmierci i zwięzłym monogramem wyciągnięta z grobu Heweliusza

Pod płytą (w grobie rodzinnym) leżały szczątki pochowanych tu: Jana Heweliusza, jego drugiej żony Elżbiety, ich córki Renaty i rocznej wnuczki.

Związki Heweliusza z królami

W 1642r. w Selenografii Heweliusz umieścił zaobserwowaną grupę gwiazd, które nazwał Gwiazdami Władysławowskimi. Dedykowane one były królowi Władysławowi IV.

W 1663 r. król francuski Ludwik XIV przyznał roczną pensję w wysokości 1200 franków. Heweliusz zawdzięczał to wyróżnienie sławie Selenografii, ale także wieloletnim kontaktom z uczonymi francuskimi. Pensja była mu wypłacana - choć niekiedy z opóźnieniem - do 1672 r.

•W grudniu 1659r. obserwatorium Heweliusza odwiedził Jan Kazimierz.

•W 1660 r. otrzymał od Jana Kazimierza posiadłość ziemską i szlachectwo (nie zatwierdzone jednak przez sejm)

•W 1661 r. – Heweliusz otrzymał królewski przywilej na założenie drukarni z pracownią miedziorytniczą – mógł sam rozpowszechniać swoje dzieła

•W 1668 r. Sobieski zamówił u Heweliusza kilka instrumentów, m.in. wynaleziony przez niego polemoskop, czyli prototyp peryskopu.

•W lipcu 1677 r. Jan III Sobieski odwiedził obserwatorium przy ulicy Korzennej. W październiku przyznał astronomowi pensję w wysokości 1000 florenów rocznie począwszy od 1678 r. Heweliusz został również zwolniony z płacenia podatków z browarów.

Królowa Szwecji Krystyna nadesłała Heweliuszowi propozycję objęcia stanowiska nadwornego astronoma w Sztokholmie - propozycji tej nie przyjął.

Ciekawostki

Mniej znanym faktem w życiorysie uczonego jest posiadanie zamiłowania do ogródka. Jak mówią przekazy, wyhodował w 1674 r. cytryny, obdarowując nimi Jana III Sobieskiego.

Według des Noyersa Heweliusz przepowiedział dzień swojej śmierci.

Jak się okazuje, Heweliusz pozostaje w pamięci i świadomoś-ci mieszkańców Miasta, co udowadnia miesięcznik 30 Dni przeprowadzając w roku 2000 plebiscyt na Gdańszczanina tysiąclecia. Astronom zajmuje w nim zaszczytne, pierwsze miejsce otrzymując 2402 głosy.

Przez ostatnie kilka lat w Gdańsku uroczyście obchodzona jest rocznica urodzin oraz śmierci wielkiego piwowara i astronoma. Odbywają się okolicznościowe spotkania oraz koncerty znanych wykonawców. W tym dniu władze Miasta honorują gdańskich naukowców, wręczając im Nagrody Naukowe im. Jana Heweliusza.

Jan Heweliusz potrafił sobie zorganizować życie. Do pracy nie miał daleko - wychodził tylko na dach swego domu. Był także radnym, ale i do ratusza spacerkiem mógł dojść w kilka minut. Został pochowany kościele św. Katarzyny, który znajdował się kilkaset metrów od domu.

Wyjątkowo dobry wzrok pozwalał mu obserwować bez specjalnych przyrządów nawet najbardziej odległe gwiazdy

Języka polskiego Heweliusz uczył się w polskiej szkole w Grudziądzu, gdyż w Gdańsku mówiono po niemiecku.

Elżbieta była wielką muzą astronoma, wiernie towarzyszyła mu w jego pracy i cieszyła się jego sukcesami.   Przeżyła go zaledwie sześć lat, a jej gwiazda zgasła w wigilię świąt Bożego Narodzenia. Miejsce spoczynku oboje znaleźli w kościele św. Katarzyny. W 1986 roku, dzień po ekshumacji zwłok astronoma, spłonął ich dom przy ul. Korzennej, co pozwala przypuszczać, że duch Heweliusza nie opuszcza Gdańska.

Jedna z matryc miedziorytniczych, która przedstawiała dwie duże mapy Księżyca, po śmierci Heweliusza przerobiona została na tacę do kawy.

W Lejdzie Heweliusz zlatynizował swoje nazwisko – Johannes Hevelius Dantiscus (Jan Heweliusz z Gdańska)

Heweliusz zmarł z powodu choroby nerek.

Heweliusz na portretach

Od 1 czerwca 2004 roku

dzień ten jest Świętem Szkoły

SZTANDARkolor niebieski jak niebo nad Polską, jak woda w jeziorach Kaszub

w kole barwy złota znajduje się postać patrona szkoły -Jana Heweliusza.

w prawej ręce, leżącej na otwartej księdze, Heweliusz trzyma pióro

lewą rękę Heweliusz oparł na globusie, od którego w górę wznoszą się gwiazdy, wyznaczając uczniom drogę

książka, globus, pióro to podstawowe źródła wiedzy i niezbędne atrybuty edukacji szkolnej

litery koloru starego złota są stylizowane, bowiem mają przypominać, że patron to postać historyczna, pochodząca z XVII w.

element haftu kaszubskiego z tzw. szkoły żukowskiej, której tradycje sięgają odległych wieków, a nierozerwalnie łączą się z Żukowem.

Wzór wizerunku Heweliusza na sztandar został zaczerpnięty z obrazu Daniela Schultza (1677)

Godłokształt tarczy szkolnej, której płaszczyzna jest dwubarwna

na czerwonym tle umieszczono biały napis "Publiczne Gimnazjum nr 2"

na niebieskim polu znajduje się dalsza część nazwy szkoły: "im. Jana Heweliusza w Żukowie"

przedmiot obserwacji i zainteresowań patrona-Księżyc i gwiazdy, ku którym zmierzają uczniowie, wspinając się na wyżyny w swoim całościowym rozwoju.

dół tarczy, poniżej nazwy miejscowości, wypełnia element haftu kaszubskiego, jako wyraz związku szkoły z regionem

podstawowe barwy godła-czerwony, biały, niebieski i kształt liter nawiązują do sztandaru

Hymn szkoły Słowa: Grażyna Czechowska, Dorota Rabek

Muzyka: Witold Treder

Zgłębiać świata tajemnice I zachłannie sięgać gwiazd;

Ciągle szukać w sobie dobra,Aby innym móc je dać;

Po cel zmierzać wytrwałością,Charakteru siłę znać,

Prosto w oczy spojrzeć sobie,Bo tak chce żyć każdy z nas.

Ref. O Janie Heweliuszu,Naszą jasną myśl poprowadź,

By następne pokoleniaNa nas chciały się wzorować.

Zgłębiać nieba tajemnice,Swej Ojczyzny wartość znać,Ciągle szukać w sobie dobra,

Aby innym móc je dać.

Wycieczka Śladem Jana Heweliusza

Każda klasa I na początku swojej edukacji w gimnazjum odwiedza Gdańsk i przemierza go śladem Jana Heweliusza