…spiker wolności

JAN NOWAK JEZIORAŃSKI

Jan Nowak-Jeziorański, właściwe Zdzisław Jeziorański, urodził się 2 października 1914 roku w Berlinie w rodzinie warszawskiej inteligencji. Uczęszczał do

Gimnazjum im. Stefana Batorego, a później do Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie,

w którym przystąpił do egzaminu dojrzałości. W 1932 roku rozpoczął studia ekonomiczne na Uniwersytecie Poznańskim. Po uzyskaniu magisterium w 1936 r. przystąpił pod kierunkiem prof. Edwarda Taylora do pracy nad rozprawą doktorską na temat cyklu koniunktury gospodarczej w Polsce 1929-1936.

Gimnazjum im. Stefana Batorego Gimnazjum im. Adama Mickiewicza

Uniwersytet Poznański

Edward Taylor

Jeziorański odbywał służbę wojskową w 2. Dywizjonie Artylerii Konnej im. Józefa Sowińskiego, jako bombardier podchorąży artylerii. Dwa lata później, w roku 1939, został wzięty do niewoli niemieckiej, szczęśliwie jednak zdołał uciec z transportu i zejść do podziemia.

„To był najbardziej dramatyczny moment mojego życia, ale mimo wszystko wiedziałem, że mi wierzą. Już nic nie można było wtedy zrobić. Niczemu zapobiec”

Od 1940 roku znajdował się w Warszawie, czynnie angażując się w działalność konspiracyjną, od 1941 roku w ramach ZWZ (późniejAK). Zaczynał jako uczestnik akcji „N”, polegającej na rozpowszechnia-niu druków, mających obniżyć morale żołnierzy niemieckich, następnie pracował w organach administracji niemieckiej, wynosząc i kopiując dokumenty okupanta. Ten okres to także politologiczny debiut Jeziorańskiego, w 1940 roku wydał w podziemiu swój pierw-szy esej polityczny, traktujący o Konstytucji 3 Maja.

Na początku 1943 roku Zdzisław Jeziorański zgłosił się jako ochotnik do pracy w charakterze kuriera AK, która miała polegać na dostarczaniu polskim placówkom działającym na terenach nieokupowanych przez Niemców poufnych raportów oraz tajnej korespondencji. Jego pierwsza misja wiodła do poselstwa polskiego w Sztokholmie, druga natomiast do rządu polskiego w Londynie, gdzie na ręce gen. Kazimierza Sosnkowskiego, premiera Stanisława Mikołajczyka, prezydenta Władysława Raczkiewicza i ambasadora Edwarda Raczyńskiego złożył raporty o sytuacji w okupowanym kraju. W czasie misji londyńskiej Zdzisław Jeziorański zmienił nazwisko na Jan Nowak.

Generał Kazimierz Sosnkowski

Premier Stanisław Mikołajczyk

PrezydentWładysław Raczkiewicz

AmbasadorEdward Raczyński

Z Anglii został przetransportowany do Włoch. W nocy z 25 na 26 lipca 1944 lecąc na pokładzie samolotu, wylądował w pobliżu Tarnowa, a następnie dotarł do Warszawy jako ostatni emisariusz przed wybuchem Powstania Warszawskiego

W przeddzień kapitulacji Warszawy, działając z rozkazu komendanta AK gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego wyruszył do Londynu wywożąc setki dokumentów i zdjęć.

Gen. Tadeusz Komorowski

JAN NOWAK-JEZIORAŃSKI PRZEMAWIA

W RADIU WOLNA EUROPA, 3 MAJA 1952

Po wojnie pozostał na Zachodzie, mieszkając w Londynie, Monachium i Waszyngtonie. W latach 1948–1951 pracował w redakcji polskiej brytyjskiej rozgłośni BBC. Jego działalność w Wielkiej Brytanii pomogła w uświadomieniu zachodniej opinii publicznej o skali zbrodni hitlerowskich na terenie Polski. Pracował wówczas dla BBC w Sekcji Polskiej. Pod koniec 1951 roku podjął się kierowaniem Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa. Organizował ją przez kilka miesięcy, tworząc przede wszystkim zespół pracowników. Pierwsza audycja została nadana do kraju 3 maja 1952 roku. Rozgłośnią Polską RWE kierował nieprzerwanie do 1 stycznia 1976 r.

Fragment przemówienia Jana Nowaka Jeziorańskiego na otwarcie rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa 3 maja 1952 r.

Przez wiele lat Nowak-Jeziorański był związany z Polskim Radiem. Pierwszy raz wystąpił w latach 30. w audycji harcerskiej, mając 16 lat. Podczas okupacji współpracował z powstańczym radiem „Błyskawica”, gdzie przekazywał warszawiakom informacje o najnowszych wydarzeniach z frontu. W 1994 rozpoczął cykl felietonów „Polska z oddali”, nadawanych w Programie I Polskiego Radia. Następnie wygłaszał cykliczne komentarze pod tytułem „Polska z bliska”.

Po raz pierwszy po wojnie przyjechał do Polski w sierpniu 1989r. na zaproszenie Lecha Wałęsy. Potem już regularnie odwiedzał kraj, aż do stałego zamieszkania w Polsce, w 2002r. Przez cały okres pobytu w Polsce, podobnie, jak na emigracji, zaangażowany był aktywnie w działalność polityczną.

„Jan Nowak-Jeziorański był wielkim patriotą i wielkim człowiekiem, "księciem II Rzeczpospolitej" - powiedział przebywający w Rzymie Lech Wałęsa.”

Zmarł 20 stycznia 2005r. w szpitalu im. prof. Orłowskiego w Warszawie. Uroczysty pogrzeb odbył się 26 stycznia 2005r. Na dziedziniec Zamku Królewskiego w Warszawie, gdzie wystawiono trumnę, przybyli tłumnie mieszkańcy Warszawy i delegacje innych regionów kraju oraz wiele osobistości ze świata kultury i polityki.

Ku czci Jeziorańskiego jego patronat przyjęło wiele szkół, jego nazwiskiem nazwano ulicę na warszawskiej Pradze, a przed jego domem postawiono „ławeczkę”-pomnik upamiętniający Jana Nowaka, autorstwa Wojciecha Gryniewicza.

Krzyż Kawalerski Wojennego Virtuti Militari

ODZNACZENIA JANA JEZIORAŃSKIEGO

Order Orła Białego

Krzyż komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polski

Krzyż walecznych Medal WolnościKrzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

• Kamil Stańczyk

• Klasa IIIB

• Zespół Gimnazjum im. Ofiar Katynia i Szkoły Podstawowej im. Św. Jadwigi Królowej Polski w Lisiej Górze

• Opiekun: Angelika Klimek