Jan Kochanowski.docx

8/17/2019 Jan Kochanowski.docx

1/12

Jan Kochanowski

Jan Kochanowski był wybitnym poetą epoki renesansu. Przyszedł naświat w Sycynie, w 1530 roku , w ziemiańskiej rodzinie. Jan miałsześciu braci i pi! si"str. Przebie# wczesnej edukacji młode#oKochanowskie#o nie jest znany. $iadomo, %e w &'(( roku poetazostaje wpisany na )ist student"w *kademii Krakowskiej. Studiazostają przerwane ok. &'(+ roku, prawdopodobnie z powod"wrodzinnych śmier! ojca-. d te#o momentu rozpoczyna siwie)o)etni okres podr"%y i ko)ejnych etap"w edukacjiKochanowskie#o.

$ )atach &''&/'0 przyszły poeta studiuje na 1niwersytecie wKr")ewcu. $ &''0 r. Kochanowski wyje%d%a do Padwy, edukacjazostaje przerwana w &''' roku podr"% do 2zymu, 3eapo)u i Po)ski-.$ tym samym roku Kochanowski dostaje si na dwór arcyksięciaAlbrechta Hohenzollerna, #dzie przebywa przez ki)kanaściemiesicy. puszcza dw"r, by ponownie uda! si do $łoch wyprawazostaje s4nansowana dziki po%yczkom od braci i da)szychkrewnych-. $ &''5 roku poeta odwiedza 6rancj, rok p"7niejpowraca na stałe do Po)ski.

Po śmierci matki Kochanowski dziedziczy połowrodzinne#o majątku w Czarnolesie. 8najduje sobie tak%e mo%nychmecenas"w, m.in. Jana 6ir)eja, rodzin 9arnowskich i 9czyńskich.Poeta jest czstym #ościem na dworze podkanc)erze#okoronne#o iotra !yszkowskie"o. :ziki je#o protekcji otrzymujew &';( roku stanowisko sekretarza #y"munta Au"usta orazdobra koście)ne. Słu%b na dworze kr")ewskim porzuca w &'+0 roku.

$ &'+; roku Kochanowski poś)ubia :orot Pod)odowską paradoczeka si sześciu c"rek i syna- i osiada na stałe w


2/12

Renesansowy charakter utworów Jana Kochanowskiego

Kochanowski to poeta renesansu. $ je#o tw"rczości widoczne jest dą&enie do realizacji antycznych idea'ów. Poeta hołduje

prostocie, k)asycznym >ormom, re#u)arnej budowie utwor"w. Je#o jzyk bywa bardzo wyszukany, poetycki, czasem %artob)iwy, innymrazem konkretny i powa%ny, a)e zawsze bardzo dopracowany ipoprawny.

Jako badacz )iteratury antycznej i czyte)nik pisarzy renesansu,Kochanowski przenosił dorobek antyku na #runt po)ski. 3awiązywałdo (lozo(i stoickiej) e*ikurejskiej+

?umanizm tw"rczości Kochanowskie#o przejawia si w r"%norodnejtematyce je#o dzieł, obejmującej m.in.@ miłoś! i przyja7ń, obyczaje,zabaw, %ycie dworskie i ziemiańskie, czy)i A szeroko pojteA s*rawy ludzkie.


3/12

cechowa! ka%de#o Cm%a prawe#oD.


4/12

!otyw w'adzy

$edłu# Kochanowskie#o, władca jest przede wszystkim boskimnamiestnikiem na ziemi. $ładza pochodzi od Ho#a, a ze swe#o

postpowania ka%dy władca bdzie musiał si przed nim roz)iczy!.Poeta pojmuje władz jako wie)ki obowiązek A zwierzchnoś! nadCstadem Ho%ymD i odpowiedzia)noś! za )osy poddanych. $ładca maw swoich działaniach naś)adowa! Stw"rc A by! sprawied)iwy,pomocny i zapewni! )udowi bezpieczeństwo. $ładza nie mo%e tak%ełączy! si z pychą ani szcze#")nym poczuciem uprzywi)ejowania.

!otyw zabawy

*4rmacja zabawy, radości, dobre#o humoru to stały e)ement pieśniKochanowskie#o. Poeta nawiązując do staro%ytnej maksymy -car*ediem Horace"o, zachca czyte)nika do korzystania zdobrodziejstw %ycia. Hynajmniej nie propa#uje on jednak hedonizmuA w rozumieniu Kochanowskie#o zabawa stanowi natura)nyme)ement )udzkie#o %ycia, podobnie jak praca, cierpienie czy wa)kama sw"j właściwy czas i miejsce -!i'o szale) kiedy czas *o

temu-.

Fraszki

6orma >raszki wywodzi z si z epi#ramatu, a wic z #atunkuantyczne#o. Jako utwór krótki o *rostej budowie najczściejporusza kwestie )ekkie i zabawne, cho! >raszki Jana Kochanowskie#onierzadko odnoszą si do powa%nych temat"w, za#adnień4)ozo4cznych i mora)nych. 8wizła >orma wyma#a du%ej dyscyp)inytw"rczej i zdo)ności ce)ne#o puentowania utwor"w.

$ie)e >raszek Kochanowskie#o dotyczy &ycia dworskie"o i A jakmo%na przypuszcza! A powstały w czasie je#o pobytu na dworzepo)skie#o kr")a. 1kazują one po)skie obyczaje te#o okresu, a tak%ezdradzają zamiłowanie poety do %artu i biesiady. Przykładem takie#o

biesiadne#o utworu jest jedna z najpopu)arniejszych dziś >raszekpt.@ -4 doktorze Hisz*anie.


5/12

:ru#ą wa%ną #rup tematyczną stanowią raszki re6eksyjno7(lozo(czne. $ydaje si %e wikszoś! te#o typu utwor"w powstała

ju% w p"7niejszym czarno)eskim okresie. Ich nastr"j jest powa%ny, a>orma oszczdna. Poeta rozwa%a w nich prob)emy dotyczące %ycia iśmierci.

3ajtrudniej umieści! w czasie raszki dotyczące ludzkich *rzywari zachowa.. Jest to trzecia wa%na #rupa tematyczna. Poeta ujawniaw nich sw"j zmysł obserwatora i krytyka, kt"ry tra>nie potra4spuentowa! ro%ne słabości np. C3a nabo%nąD, C kaznodzieiD-.

6raszki to tak%e rodzaj autoportretu poety. 1kazują #o jakowszechstronne#o człowieka renesansu, dworzanina, uczone#o,ziemianina, patriot, a przede wszystkim wybitne#o artyst.


6/12

Treny


7/12

swoje#o światopo#)ądu oraz wybitne"o *oety, kt"ry swoje uczuciapotra4 wyrazi! w kunsztownej >ormie. $szystkie trzy postaci obecnesą w całym cyk)u, łączą si ze sobą, przenikają, raz znajdują si nap)anie b)i%szym, a raz da)szym.

Ju% w 8renie odnajdziemy zapowied7 tych trzech wcie)eń podmiotu)iryczne#o. $ątek osobisty wprowadzają słowa %a)u@

Wszytki płacze wszytki łzy !erak"itowe# $ "amenty i skargi%ymonidowe# Wszytki troski na świecie wszytki wzdychania# $ &a"e i'rasunki i r(k łamania# Wszytki a wszytki za raz w dom si) mó*

noście# + mnie płaka, me* wdzi)czne* dziewki pomo&cie -./0

3atomiast przywołanie takich postaci jak ?erak)it czy Symonidesstanowi zapowied7 obecności tematyki 4)ozo4cznej oraz antycznejtradycji )iterackiej w utworach.

:ramat ojca po)e#a na niemo%ności po#odzenia si z utratą c"rki.Pomiot )iryczny przywołuje wspomnienia radości i ener#ii, jakiewiązały si z obecnością 1rszu)ki w domu@

-./ Tyś za wszytki mówiła za wszytki śpiewała# Wszytkiś w domuk(ciki zaw&dy po1iegała -./0

8 tym utraconym szczściem kontrastują obecne pustka i smutek,kt"rych nic nie jest w stanie rozproszy!. 3ajwyra7niej ro)a ojcazarysowuje si w 8renie 9. $iersz ten jest niezwyk)e emocjona)ny,pozbawiony inte)ektua)nych odniesień do sztuki czy 4)ozo4i APerse>ona i 3iobe pojawiają si tutaj raczej w ro)i ozdobnik"w. $iersz

rozpoczyna si dramatycznym wyznaniem@

2gwałciłaś niepo1o&na 3mierci oczy mo*e# 4em widział umiera*(cmiłe dzieci) swo*e5 -./0

8e sł"w Kochanowskie#o mo%emy wnioskowa!, i% ojciec nie powinienpatrzy! na śmier! dziecka, jest ona bowiem zaburzeniemnatura)nych praw cyk)iczności %ycia, wiodące#o od dzieciństwa,poprzez młodoś!, a% do starości. :)ate#o poeta nazywa śmier!

Cniepobo%nąD A odbierając mu dziecko, sprzeciwiła si Hoskimprawom. $ wierszu tym pojawia si te% symbolika owocu A


8/12

1rszu)ka nazwana jest Cowocem niedordzałymDG podobnie A w 9renieM por"wnana zostaje do drzewka o)iwne#o, a w 9renie II do kłosa.$raz z przedwczesną śmiercią c"rki odebrane zostałyKochanowskiemu nadzieje na o#)ądanie jej %yciowe#o wzrostu.

3adzieje te wią%ą si z ko)ei ju% z samą ro)ą poety, kt"ry pra#nął, by1rszu)ka poszła w je#o ś)ady. jciec dostrze#ał zdo)ności, kt"remo#ły zwiastowa! prawdziwy ta)ent poetycki c"rki. Poświcony temuzostał w całości 8ren 9, rozpoczynający si od sł"w@

6cieszna mo*a śpiewaczko5 %a'o słowie7ska5# 8a któr( nie ty"komo*a cz(stka ziemie7ska# +"e i "utnia dziedzicznym prawem spaś, miała5 -./0

jciec/poeta widział w c"rce swoją nastpczyni, kt"ra miałabyodziedziczy! je#o )utni, czy)i ta)ent poetycki. $ da)szych wersachdziewczynka jest przedstawiana jako mała tw"rczyni@

-./ T)ś nadzie*) *u& po so1ie okazowała# 8owe piosnki so1ietworz(c nie zamyka*(c# 6stek nigdy a"e cały dzie7 prześpiewa*(c-./0

czywiście zdo)ności te w przypadku dwuip"ł)etnie#o wydają siprzesadzone, trzeba jednak słowa poety odczytywa! jakosubiektywny przejaw zawiedzionych nadziei ojca, nie zaś rea)istycznącharakterystyk 1rszu)ki. $yo)brzymiając ta)ent c"rki, Kochanowskipr"buje odda! wie)koś! swoje#o b")u i poczucia utraty.

$ ostatnich wersach 8renu pojawia si dy)emat@

-./ 8ie wiem co "&e*9 czy w smutku *awnie &ałowa,# :zy"i si) z

przyrodzeniem gwałtem mocowa,;

Pytanie dotyczy te#o, jak sobie poradzi! z nałym nieszczściem@ czyA z#odnie z za)eceniami stoickiej (lozo(i, kt"rej Kochanowskipozostawał przez dłu#i czas wierny A opanowa! emocje, czy te% da!im upustN Podmiot )iryczny zma#a si z tym pytaniem, byostatecznie uzna! bezu%ytecznoś! stoickie#o światopo#)ądu wob)iczu prawdziwej tra#edii. Ju% w 8renie / ma miejsce załamaniesi ideał"w, kt"rym poeta wcześniej hołdował. 9ak przez ceniona


9/12

przez Kochanowskie#o mądroś!, okazuje si bezsi)na. Podmiot)iryczny z #oryczą stwierdza@

-./ 8ieszcz)ś"iwy *a człowiek którym "ata swo*e# 8a tym strawił

&e1ych 1ył u*raszkach. 9eraz jednak w nią wątpi, podobnie jak wątpi w porządekświata w o#")e, skoro A jak zdaje si m"wi! A nie ma sprawied)iwości.*ni on, ani je#o dziecko niczym nie zawini)i, a jednak zosta)i dotk)iwieukarani. 9o nie miłosierny H"# rządzi światem, a)e Cjakiś nieznajomywr"#D. 1tw"r kończy si wykrzyknieniem@

-./ 4ałości5 co mi czynisz; =wa *u& o1o*e# >am straci,9 i pociech) i1aczenie swo*e;

Poeta jest świadomy, %e przemawia przez nie#o rozpacz A to %a)dyktuje mu takie b)u7niercze słowa. 3ie oznacza to wca)e, %e si ichwyrzeka. bawia si natomiast, %e obok utraty dziecka, straci te%oparcie, jakie dawała mu 4)ozo4a, mądroś! i cnota.

=1raz ?oga

braz Ho#a w 9renie MIII i w Pieśni M jest bardzo podobny, cho!sytuacja podmiotu )iryczne#o w obu utworach zupełnie inna. $pływato w zdecydowany spos"b na re)acj człowiek/H"#.

$ obu wierszach H"# został ukazany jakos*rawiedliwy i dobry4jciec. Poeta wierzy w je#o miłosierdzie, kt"re w Pieśni M objawia


10/12

si poprzez dzieło stworzenia, zaś w 9renie MIII w wybaczeniu win.Kreacja Ho#a jest wic konsekwentna, cho! w pieśni na pierwszyp)an wysuwa si je#o rola :twórcy, w trenie zaś :ędzie"o. 9o, cozasadniczo r"%ni oba utwory, to sytuacja podmiotu )iryczne#o.

$ Pieśni M o incipicie C


11/12

CKo#o kiedy pobo%noś! je#o ratowałaND 9ren I-. Słowa te wynikały zo#romne#o cierpienia poety. Jednak kiedy #wałtowny b") przemija,podmiot )iryczny zaczyna %ałowa! swych wcześniejszych sł"w.Przyznaje si do #rzechu@

-./ Wie"kie przed To1( s( wyst)py mo*e# Aecz miłosierdzie Two*e# Przewyssza wszytki złości0# 6&y* dziś Panie nade mn( "itości5

Poeta wyra%a znaną prawd, m"wiącą o tym, %e w dostatku )udziezapominają o Ho#u, oddając si ziemskim przyjemnościom, azwracają si do 3ie#o w nieszczściu.

9o *oczucie winy skłania podmiot )iryczny do rozwa%ań nad ro)ą

Ho#a/Sdzie#o@

-./ 2gu1isz nas pr)dko wiekuisty Panie# Jes"i nad nami stanie# Twaci)&ka 1oska r)ka@# %ama niełaska *est nam sroga m)ka -./0

Ldyby H"# w spos"b bezwz#)dny sądził )udzi za ich #rzechy,spadłaby na nich ci%ka kara, a)e A jak zdaje si wierzy! poeta A ;ó" jest mi'osierny i od*uszcza winy. :)ate#o pozostaje mu pokornieprosi! o wybaczenie.

$ydaje si, %e podmiot )iryczny przebył dłu#ą dro# od beztroskie#o,radosne#o uwie)bienia Ho#a zawarte#o w Pieśni M, do #łbsze#ozrozumienia Je#o zamiar"w i istoty Je#o miłosierdzia w 9renie MIII.:oświadczenie, jakim była d)a Kochanowskie#o śmier! c"reczki, nazawsze zmieniły je#o światopo#)ąd. I cho! kryzys wiary minął i poetaodzyskał u>noś! w Ho#a, zrozumiał, i% cierpienie jest e)ementem)udzkie#o %ycia, czścią Hoskie#o p)anu, wobec kt"re#o nie mo%nasi buntowa!, a jeś)i ju% A to nieskutecznie.


12/12

Jan Kochanowski.docx

Documents

Transcript of Jan Kochanowski.docx