Jakiego kapitału intelektualnego potrzebuje Polska?

Piotr ArakWarszawa, 1 grudnia 2014 r.

II Kongres Elektryki Polskiej

1 - 2 .12 . 2014

2

Zacznijmy od definicji

Kapitał intelektualny to ogół niematerialnych aktywów ludzi, przedsiębiorstw, społeczności, regionów i instytucji, które odpowiednio wykorzystane, mogły być źródłem obecnego i przyszłego rozwoju kraju i dobrostanu społeczeństwa.

Źródło: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (2008), Raport o Kapitale Intelektualnym Polski.

3

Cztery komponenty KI• Kapitał ludzki: potencjał zgromadzony we wszystkich Polakach, wyrażający

się w ich wykształceniu, doświadczeniu życiowym, postawach, umiejętnościach i mogący służyć poprawie aktualnego i przyszłego dobrobytu Polski;

• Kapitał strukturalny: potencjał zgromadzony w elementach infrastruktury narodowego systemu edukacji i innowacji – placówkach oświatowych, naukowych, badawczych, infrastrukturze teleinformatycznej, własności intelektualnej;

• Kapitał społeczny: potencjał zgromadzony w polskim społeczeństwie w postaci obowiązujących norm postępowania, zaufania i zaangażowania, które wspierając współpracę i wymianę wiedzy, przyczyniają się do wzrostu dobrostanu;

• Kapitał relacyjny: potencjał związany z wizerunkiem Polski na zewnątrz; poziomem integracji z globalną gospodarką , atrakcyjnością dla jej zagranicznych „klientów” – partnerów handlowych, inwestorów, turystów.

Źródło: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (2008), Raport o Kapitale Intelektualnym Polski.

4

Dlaczego mówimy o kapitale intelektualnym?

• Bo to podejście interdyscyplinarne – edukacja to problem nauczycieli, wykładowców i ministerstw; infrastruktura badawcza to problem naukowców; brak zaufania to problem dla socjologów; a rating Polski ustalany przez agencje finansowe i banki to sprawa finansistów.

• Bo to podejście międzygeneracyjne – umiejętności i wiedza dzieci, młodzieży, studentów, dorosłych i osób starszych to elementy kapitału intelektualnego.

5

Jaki poziom umiejętności mają PolacyŚrednia wyników osób dorosłych biorących udział w badaniu kompetencji PIAAC

OECD z 2012 r. (maksimum to 400 pkt.)

WłochyHiszpania

FrancjaIrlandiaPolska

CyprAustria

Stany ZjednoczoneNiemcy

DaniaWielka Brytania

KoreaŚrednia OECD

KanadaSłowacja

CzechyBelgia

EstoniaNorwegia

SzwecjaAustraliaHolandiaFinlandia

Japonia

220 230 240 250 260 270 280 290 300 310

267

273

Źródło: OECD.

6

Nadal musimy doganiać Zachód w edukacjiOdsetek osób z wyższym wykształceniem w wieku 15-65 lat w 2003 i 2013 r. (proc.)

RumuniaWłochy

ChorwacjaMalta

PortugaliaAustria

SłowacjaCzechyWęgry

BułgariaPolskaGrecja

SłoweniaNiemcy

UE28Łotwa

FrancjaDania

HolandiaLitwa

HiszpaniaSzwecja

BelgiaEstonia

FinlandiaLuksemburg

CyprWielka Brytania

Irlandia

0 5 10 15 20 25 30 35 40

10

17

22

25 20032013

Źródło: Eurostat.

7

Młode „wykształciuchy”Odsetek osób z wyższym wykształceniem w grupie wieku 25-34 w 2003 i 2013 r. (proc.)

WłochyRumunia

AustriaChorwacja

MaltaCzechy

BułgariaSłowacja

NiemcyPortugalia

WęgryUE28

GrecjaSłoweniaFinlandia

ŁotwaHiszpania

DaniaPolskaBelgia

HolandiaEstoniaFrancjaSzwecja

Wielka BrytaniaLuksemburg

LitwaIrlandia

Cypr

0 10 20 30 40 50 60

26

20

37

42

20032013

Źródło: Eurostat.

8

To ile osób jest w stanie zacząć pracę przy nowym produkcie decyduje o miejscu inwestycji

SłoweniaLitwa

SłowacjaIrlandia

RumuniaWęgry

NorwegiaGrecja

FinlandiaCzechyDania

PortugaliaBelgia

AustriaSzwecjaPolska

HolandiaWłochy

HiszpaniaJaponiaFrancja

Wielka BrytaniaRosja

NiemcyKorea Płd.

0 200 400 600 800 1000 1200 1400

22

65

82

135

354

1145

Liczba pracowników B+R w poszczególnych krajach w 2011 r. (tys.)

Źródło: Eurostat.

• 10 proc. ekspertów i naukowców w Polsce ma więcej niż 65 lat;

• 29 proc. ma więcej niż 54 lata.

9

Polacy są poza PolskąPolacy przebywający poza granicami Polski powyżej 12 miesięcy 2002-2013 (mln)

2002 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 20130

0.5

1

1.5

2

2.5

0.786

1

1.45

1.95

2.272.21

2.12

2.062.13

2.196 • Od 2003 r. z Polski wyjechało 30 tys. profesjonalistów z uprawnieniami np. lekarskimi do innego kraju Europejskiego Obszaru Gospodarczego;

• W kraju na stałe mieszka 36,5 mln osób;

• Od 2004 r. ubyła około 1 mln mieszkańców – pytanie, czy wrócą?

Źródło: GUS.

10

Zmniejszający się kraj

2013 2020 2030 2040 2050 2060 2070 208060

70

80

90

100

110

120

130

140

150

SzwecjaWielka BrytaniaCzechyRumuniaNiemcyPolskaSłowacjaGrecjaPortugaliaLitwa

Liczba ludności w proporcji do roku 2013 w wybranych krajach Unii (proc.)

Źródło: Eurostat.

11

Rosnąca armia emerytów

Źródło: Eurostat.

2013 2020 2030 2040 2050 2060 2070 20800%

10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

18 18 18 17 17 17 17 17

65 63 61 60 59 58 58 58

16 18 20 22 24 24 25

65+15-640-14

Struktura ludności w Wielkiej Brytanii w latach 2013-20802013 2020 2030 2040 2050 2060 2070 2080

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

15 15 14 13 13 13 13 13

71 67 64 62 57 54 55 54

13 17 24 28 32 31 31

65+15-640-14

Struktura ludności w Polsce w latach 2013-2080

12

Młodych na studiach będzie ubywało

• Obecnie na uczelniach studiuje 52 proc. osób w wieku 19-24 lat. Wartość ta ustabilizowała się na tym poziomie od kilku lat, ale wskaźnik ten wzrósł czterokrotnie od 1990 r.

• Na uczelniach technicznych i przyrodniczych studiuje 27 proc. wszystkich studentów i odsetek ten rośnie o kilka punktów procentowych rocznie.

2013 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 20500.000

0.200

0.400

0.600

0.800

1.000

1.200

1.400

1.600

1.800

0.430 0.414 0.397 0.327 0.303 0.342 0.308 0.288 0.271 0.249

liczba studentów ogółemliczba studentów kierunków technicznych i przyrodczniczych

Ile będzie studentów w przyszłości (mln)

Źródło: Opracowanie własne na podst. GUS.

13

Jakie kompetencje powinien mieć pracownik na polskim rynku pracy

• Zawodowe, czyli umiejętności i wiedza niezbędne do wykonywania konkretnego zawodu. Uczelnia powinna je określić sama na podstawie aktualnie dostępnych badań rynku pracy, dokumentów strategicznych polskiego rządu lub na podstawie informacji uzyskanych od pracodawców z którymi uczelnie planują pracować przy realizacji programu

• Interpersonalne, rozumiane jako: umiejętne stosowanie języka polskiego i obcego w odpowiednim kontekście kulturowym; umiejętność prezentowania swoich własnych opinii w jasny i czytelny sposób; współpraca w grupie; rozwiązywanie konfliktów; prowadzenie dyskusji; przygotowywanie i wygłaszanie prezentacji; radzenie sobie ze stresem i asertywność.

• W zakresie przedsiębiorczości, rozumiane przykładowo jako: myślenie i działanie w kreatywny i przedsiębiorczy sposób; znajomość terminów ekonomicznych; dokonywanie analizy SWOT przy podejmowaniu decyzji; planowanie i zarządzanie czasem.

• Analityczne w środowisku nowoczesnych technologii, określone przykładowo jako: rozwiązywanie problemów; formułowanie myśli w sposób syntetyczny i logiczny; interpretacja wyników badań; formułowanie wniosków; przedstawienie danych w sposób zrozumiały; dokonywanie analiz ilościowych i jakościowych; praca z oprogramowaniem charakterystycznym dla danego kierunku studiów; oraz posługiwanie się nowoczesnymi środkami komunikacji. Źródło: Pilotaż programu Kompetencji

Zamawianych w latach 2014-2015

14

Za sześć lat bez pracy może być tylko pół miliona Polaków

• Kto będzie miał pracę w 2020 r. Najbardziej pożądani przez pracodawców mają być: – specjaliści od administracji i zarządzania, sprzedaży, marketingu i public relations. Za sześć lat tak

szeroka branża ma zatrudniać 564 tys. osób - aż o 175 tys. więcej niż dziś;– rozchwytywani mają być analitycy i doradcy finansowi - przybędzie dla nich około 115 tys. miejsc (do

380 tys.); – a także specjaliści ICT (ds. baz danych i sieci komputerowych oraz programiści) - ich liczba wzrośnie o

ponad 100 tys. (do 286 tys.); – o ponad 27 tys. więcej miejsc pracy będzie dla ochroniarzy (344,2 tys.). Wciąż najwięcej osób na

rynku (aż 1,4 mln) będzie pracowało w sektorze handlu, ale zatrudnienie wzrośnie tylko o 70 tys.• Kto będzie bez pracy w 2020 r.:

– Największą grupą zawodową w Polsce pozostaną rolnicy - będzie ich 720 tys., ale ich liczba spadnie o jedną trzecią;

– w zawodach rzemieślników, stolarzy i malarzy dziś pracuje łącznie około 150 tys. osób, na koniec dekady zostanie ich niecałe 100 tys. ;

– z 382,8 tys. obecnie do 346,5 tys. w 2020 r. spadnie liczba stanowisk dla sprzątaczek domowych, biurowych, hotelowych oraz bufetowych;

– prace straci co dziesiąty budowlaniec zajmujący się wykończeniami; – podobny los czeka także co dziesiątego sportowca zawodowego i trenera; – zmniejszy się także liczba przewodników, konduktorów, pośredników nieruchomości i stewardów.

Źródło: IPiSS (2014) Prognozy zatrudnienia w Polsce do 2020 roku - syntetyczne wyniki i wnioski.

15

Zatrudnienie specjalistów będzie rosło (tys. osób)2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Fizycy, chemicy, matematycy, statystycy etc.

24,38 25,49 26,84 28,1 29,39 30,75 31,94 33,23

Biolodzy etc. 47,59 49,32 51,49 53,49 55,54 57,7 59,55 61,55

Inżynierowie 202,33 209,53 218,58 226,91 235,43 244,43 252,09 260,42

Inżynierowie elektrotechnologii

55,77 57,96 60,67 63,18 65,76 68,47 70,81 73,35

Architekci, geodeci etc. 93,73 96,96 101,03 104,77 108,6 112,65 116,07 119,8

Analitycy systemowi i programiści, specjaliści od baz danych i sieci komputerowych

191,71 203,74 217,72 231,13 244,89 259,28 272,38 286,29

Źródło: IPiSS (2014) Prognozy zatrudnienia w Polsce do 2020 roku - syntetyczne wyniki i wnioski.

16

Pytania do dyskusji:

• Jak sprawić by to polska firma pomagała przy budowie elektrowni jądrowej w kraju?

• Dlaczego inżynier opuszczający politechnikę powinien wiedzieć co głosił Kartezjusz?

• Jak dynamicznie dostosowywać programy kształcenia do zmieniających się potrzeb rynku?

• Dlaczego nie potrzebujemy ministra nauki i szkolnictwa wyższego?

• Co zrobić by polska elektroenergetyka nie znalazła się na technologicznym śmietniku historii?