1

2

Jabłonica - moje miejsce na Ziemi

Jabłonica to piękna, malownicza miejscowość położona w kotlinie między

wzniesieniami, przez którą ze wschodu na zachód przepływa rzeczka. Nasza wieś ma

powierzchnię 612 ha i zamieszkuje ją ok. 800 mieszkańców. Jabłonica dzieli się na

przysiółki: Góry, Zadębina, Bąkówki, Wieś Dół, Wieś Góra. Nasza miejscowość leży

w województwie podkarpackim, niedaleko miasta powiatowego Jasła, w gminie

Skołyszyn. Jabłonica usytuowana jest na południowym stoku lesistego zbocza góry

Liwocz (562 m n. p. m.). Stąd wiedzie "zielony szlak" na szczyt góry, gdzie znajduje się

wieża widokowa z krzyżem oraz kaplicą. Z wieży roztacza się wspaniały widok na

okolice.

Jabłonica - panorama wsi

Jabłonica – my place on Earth Jabłonica is a beautiful and picturesque village situated in the valley between hills,

where from east to west a small river flows. Our village has an area of 612 ha

and a population of 800. Jabłonica is divided into several hamlets: Góry, Zadębina,

Bąkówki, Wieś Dół, Centrum and Wieś Góra. It is located in the administrative district

of Skołyszyn community (called Gmina Skołyszyn) in Jasło Couny, Subcarpathian

Voivodeship. Jabłonica is situated on the southern slope of wooded Liwocz Mountain

(562 meters above sea level). From here the green trail to the top of Liwocz Mountain

leads; where the observation platform with a cross and chapel is. You can also enjoy

wonderful views from here.

3

Początki Jabłonicy

Jabłonica została założona w XIV wieku. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi

z 1380 roku. Wieś była wtedy własnością szlachecką i należała do Bromisądza

z Lisowa herbu Bończa. Na przełomie XV i XVI wieku Jabłonica znajdowała się

w posiadaniu Piotra Samsona. W roku 1581 wieś była własnością Jana Śreniawy,

a w 1629 roku kupił ją Józef Romer. Później właścicielami byli Józef i Petronela

Jabłonowscy, a od roku 1837 Prosper Zborowski. W 1868 roku wieś nabył Karol

Klobassa, po którym odziedziczył ją Stanisław Klobassa. W 1900 roku na licytacji

nabyli Jabłonicę po połowie: Golda Kaner i Juda Eichenstein. Następnie wieś była

własnością Izaaka Langa i wspólników. Potem Jabłonica przeszła w ręce mieszkańców.

Panorama Jabłonicy w połowie XX w.

The beginnings of Jabłonica

The village of Jabłonica was founded in XIV century. The first registered information

about the village comes from 1380. The village was then the noble property and

belonged to Bronisądz from Lisów, Bończa coat of arms. In the XIV and XV century

Jabłonica was Piotr Samson’s property. In 1581 Jan Śreniawy was the owner of the

village and then it was bought by Józef Romer. Next, Józef and Petronela Jabłonowscy

were the owners and from 1629 – Prosper Zborowski. In 1868 Karol Klobassa bought

Jabłonica and then he handed it over to Stanisław. In 1900 Galda Kaner and Juda

Eichenstein bought Jabłonica in half at auction. Then the village belonged to Izaak Lang

and his partners. Finally, Jabłonica has become the ownership of its residents.

4

Szkoła Podstawowa w Jabłonicy

Stara szkoła

Historia szkoły w Jabłonicy rozpoczyna się

z rokiem 1928. Drewniany budynek znajdował

się w centrum Jabłonicy, przy drodze głównej.

Szkoła składała się z jednej sali lekcyjnej

i mieszkania służbowego.

Nowa szkoła

Nowy, piękny i przestronny budynek został

oddany do użytku 1 września 1965 roku.

Szkoła składała się z 7 sal lekcyjnych, pokoju

nauczycielskiego, szatni, biblioteki oraz węzła

sanitarnego.

Primary School in Jabłonica

Old building of Primary School in Jabłonica

The history of the school has its beginnings in 1928. A wooden building was situated in

the centre of Jabłonica, by the main road. The school consisted of one classroom and

a company apartment.

New building of Primary School in Jabłonica

A new, beautiful and spacious building was opened on the 1st of September 1965. The

school consisted of seven classrooms, a teacher’s room, a library, a cloakroom and

a sanitary unit.

5

Parafia w Jabłonicy Jabłonica od najdawniejszych czasów należała do Parafii w Bączalu Dolnym, która

została erygowana w 1348 roku. W 1972 r. wybudowano w Jabłonicy kaplicę. Mimo

wielu przeszkód ze strony władz i braku materiałów budowlanych. Kaplicę ukończono

i poświęcono w 1976 roku. W 2003 r. w Jabłonicy powstała Parafia pw. Matki Bożej

Królowej. W 2001 r. rozpoczęto budowę kościoła, a w 2005 r. odprawiono pierwszą

Mszę Świętą w nowej świątyni.

Parish church in Jabłonica

Jabłonica belonged to parish church in Bączal Dolny for a long time. It was founded in

1348. A chapel in Jabłonica was built in 1972. Despite many obstacles from authorities

and shortages of building materials, the chapel was completed and consecrated in 1976.

In 2003 a parish church dedicated to Our Lady Queen in Jabłonica was founded. In

2001 the construction of the church began and in 2005 the first holy mass was

celebrated in a new temple.

6

Miejsca pamięci narodowej

Cmentarz z I wojny światowej

Cmentarz z I wojny światowej nr 28 II okręgu cmentarnego Jasło został wykonany

według projektu Johanna Jägera w latach 1916-1917. Jest miejscem pamięci narodowej

po wydarzeniach z 5 V 1915 r. - operacja gorlicka. W bitwie o wzgórza 307, 318

zginęło 169 żołnierzy: Austriaków, Niemców i Rosjan. Pochowani tutaj są również

Polacy, którzy walczyli w armiach zaborców.

WW I Cemetery NO 28

WWI cemetery number 28 (within second cemetery area of Jasło) was built according

to the project of John Jager in 1916-1917. It has become a national remembrance site

after the events of the Gorlice – Tarnów Offensive on 5th

May 1915. 50 Austrians, 53

Germans, 65 Russians (168 soldiers) were killed in the battle of the heights 307 and

318. Polish soldiers, who fought in invaders’ armies, are also buried here.

7

Płyta poległych partyzantów z II wojny światowej

W Jabłonicy na pograniczu z Czermną znajduje się betonowa płyta upamiętniająca

tragiczne wydarzenia Wigilii 1944 r. Płyta poświęcona jest polskim i radzieckim

partyzantom poległym w walce z niemiecką ekspedycją dokonującą pacyfikacji

Jabłonicy. W walce zginęli Wojciech Kwilosz oraz czterej partyzanci o nieznanych

nazwiskach. Na płycie znajduje się napis: "W walce z faszyzmem 24.12.1944 r. zginęli

Kwilosz Wojciech ps. "Tomek" - komendant Okręgu Armii Ludowej. Ps. "Mikołaj"

nazwisko nieznane, ps. "Fiodor", ps. "Staszek", ps. "Piotr". Chwała bohaterom walk za

wolność i socjalizm"

Stone tablet of partisans fallen in the Second World War

In Jabłonica on the borderline of Czermna, there is a stone tablet commemorating the

tragic events of Christmas Eve in 1944. The tablet is dedicated to Polish and Soviet

partisans who were killed in the battle with German expedition which pacified

Jabłonica. In the battle Wojciech Kwilosz alias ‘Tomek’ and four other partisans of

unknown names were killed. On the tablet there is an inscription: “In the fight against

fascism on 24th

December 1944

a commander of the People’s Army (Armia Ludowa) Wojciech Kwilosz alias ‘Tomek’,

‘Mikołaj’ of unknown surname, alias ‘Fiodor’, ‘Staszek’ and ‘Piotr’ were killed. Glory

to the heroes of the battle fighting for freedom and socialism.”

8

Pomnik poległych funkcjonariuszy MO

Przy drodze Jabłonica - Czermna usytuowany jest pomnik poświęcony pamięci

poległych mieszkańców Jabłonicy, którzy zginęli w dniu 15 maja 1945 r. Pomnik jest

wykonany z betonu, obłożony lastrykiem, zwieńczony orłem i ogrodzony metalową

barierką. Na frontowej ścianie pomnika umieszczona jest tablica o następującej

treści: „W 30. rocznicę powstania MO i SB w hołdzie funkcjonariuszom MO:

szeregowy Bronisław Bylinowski, szeregowy Władysław Walczyk poległym w walce

o utrwalenie władzy ludowej. 7.10.1974 r. Społeczeństwo Gminy Skołyszyn". Pomnik

odsłonięto w roku 1974. Inicjator budowy pomnika, jak również wykonawca nie są

znani.

Monument to the fallen MO officers

By the road Jabłonica- Czermna there is a monument to the fallen residents of

Jabłonica, who were killed on 15th May 1945. The monument is made of concrete,

covered with terrazzo, with a statue of an eagle on the top and fenced with a metal

barrier. On the front wall of the monument, there is a commemorative tablet with

a following message: “In the 30th

anniversary of MO and SB, homage to MO officers,

Private Bronisław Bylinowski, Private Władysław Walczyk, fallen in the fight for the

consolidation of communist authorities in Poland. 7th

October 1974 Gmina Skołyszyn

Society”. The monument was exposed in 1974. However, the initiator and builder of the

monument are unknown.

9

Zabytki

Kapliczka na Zadębinie

Na Zadębinie, w otoczeniu dwóch starych lip, na betonowym fundamencie stoi

murowana kapliczka, pokryta daszkiem dwuspadowym, z krzyżem u szczytu. Została

wybudowana około 1900 roku. Wewnątrz znajduje się figurka Matki Bożej z Lourdes

o wysokości 0,48 m.

In Zadębina there is a stone shrine built on the concrete foundation in the surroundings

of two old lime trees. It is covered with a gabled roof with a cross on the top. It was

built around 1900. Inside the shrine, there is a figure of Our Lady of Lourdes with

a height of 45 cm.

10

Kapliczka przy drodze do Czermnej

Przy dawnej drodze Jasło-Jabłonica znajduje się kapliczka słupowa, wymurowana

z cegły, pomalowana na kolor piaskowy. W szczycie zwieńczonym krzyżem jest wnęka,

a w niej drewniana figurka św. Floriana. Trudno określić wiek kapliczki. Być może

powstała za czasów pierwszych właścicieli wioski. Jest to najstarszy obiekt kultu

religijnego w Jabłonicy. To tutaj znajdowała się gotycka rzeźba Matki Bożej, później

przeniesiona do nowego kościoła. W roku 2012 kapliczka została odnowiona.

Najstarsza kapliczka w Jabłonicy

By the old road Jasło-Jabłonica there is a shrine of pole construction, made of bricks,

with a sandy colour. At the top of the shrine with a cross, there is a niche with a wooden

figure of Saint Florian. It is difficult to determine the age of the shrine. Perhaps it was

built in the times of the first owners of the village. It is the oldest object of religious cult

in Jabłonica. In the shrine there was a gothic sculpture of Theotokos - Mother of God,

which then was moved to the new parish church. In 2012 the shrine was renovated.

11

Gotycka figurka Matki Bożej

Figurka Matki Bożej z Jabłonicy to rzeźba w stylu gotyckim. Została wykonana

w drewnie lipowym. Pochodzi z XIV wieku. Mogła przywędrować do Jabłonicy

z kościoła w Bączalu Dolnym albo z Biecza lub Krakowa. Gotycka Madonna

z Dzieciątkiem to unikatowy zabytek. Rzeźba ma 88 cm wysokości i przedstawia Matkę

Bożą trzymającą Dzieciątko na prawym ramieniu. Figurka przez wieki stała w małej

kapliczce murowanej przy drodze do Czermnej. Do kościoła została przeniesiona

5 lutego 2010 roku.

A statue of Our Lady Queen of Jabłonica

A statue of Our Lady Queen of Jabłonica is a gothic sculpture. It was carved in lime

wood. The sculpture dates back to XIV century. It could come to Jabłonica from a

church in Bączal Dolny or from Biecz or Cracow. A gothic Madonna with the Child

(the Mother of Jesus) is a unique monument. It measures 88cm and presents St. Mary,

Mother of God, holding baby Jesus on Her right arm. The sculpture was in a small stone

shrine for years by the road to Czermna. It was moved to the church in Jabłonica on the

5th February 2010.

12

Barokowy krucyfiks

Zabytkowy krzyż z Jezusem znajduje się w głównym ołtarzu kościoła w Jabłonicy.

Został wykonany prawdopodobnie na początku XVIII wieku. Ofiarował go do

Jabłonicy w 1977 roku ks. proboszcz Stanisław Czerniec.

A Baroque Crucifix

A historic cross with Jesus is placed in the main altar of church in Jabłonica. A crucifix

was probably made in the early XVIII century. It was donated to Jabłonica in 1977 by

Stanisław Czernieca , a priest of a parish church in Jabłonica.

13

Cudowna figurka Matki Bożej z Jabłonicy

Figurka reprezentuje typ drewnianej rzeźby pełnoplastycznej. Przedstawia wizerunek

Matki Bożej z Dzieciątkiem. Pochodzi z XIX wieku. Figurka pierwotnie stała

w kapliczce przydrożnej, która się nie zachowała. Następnie królowała w kaplicy

zbudowanej w 1972 roku. W 2005 roku została przeniesiona do nowego kościoła

i znajduje się na ścianie ołtarzowej prezbiterium. Figurka słynie z objawień i cudów.

Rzeźba Matki Bożej z XIX w.

Miraculous Image of Our Lady of Jabłonica

The figure is an example of a wooden sculpture. It presents the image of Our Lady of

Jabłonica with Baby Jesus. It comes from 19th

century. The figure was originally in

a wayside shrine which was not preserved. Then it was in a shrine built in 1972. In 2005

the figure was moved to the new church and now there is on the altar wall of presbytery.

The figure is famous for private revelations and miracles.

14

Dawne narzędzia pracy W naszej szkole mamy bogate zbiory dawnych narzędzi pracy i sprzętów domowych.

Stworzyliśmy wraz z uczniami i przy pomocy mieszkańców wsi „ izbę regionalną”.

Uczniowie na lekcjach historii i innych zajęciach poznają te eksponaty, dowiadują się,

jak ciężko ludzie w dawnych czasach pracowali, jak nazywają się te urządzenia i do

czego służyły. Mamy w posiadaniu np. żarna, dzieżę, niecki, cepy, kołowrotek, tarę,

maślnice, cierlicę… i prawdziwą strzechę. Uczniowie wzbogacają swoją wiedzę

i budują więź ze środowiskiem , z którego pochodzą.

Old working tools In our school we have got a rich collection of old working tools and household items.

Thanks to residents’ help, we and students have created “The Regional Heritage

Chamber”. During history and other lessons, students learn about exhibits, find out how

hard people worked in the past, how these pieces of equipment are called and what they

were used for. We have got quern-stones, a kneading-trough, “niecka”, a flail,

a spinning wheel, a washboard, a churn, a hackle … and a real thatching. Students

enrich their knowledge and build a connection to the environment they come from.

15

Środowisko przyrodnicze

Jabłonica położona jest na wysokości ok. 305 m n.p.m. na zboczach wzniesień

rozciągających się od strony południowej i północnej. W budowie geologicznej

wyróżniają się dwie odrębne serie geologiczne – sfałdowany flisz i pokrywa

czwartorzędowa. Obszar ten zbudowany jest głównie z piaskowców i zlepieńców.

Występują tu wychodnie skalne, czyli miejsca w terenie, w którym skała wychodzi na

powierzchnię ziemi.

Wysokość nad poziomem morza powoduje, że klimat jest tu zbliżony do tego jaki

panuje w górach i kształtowany jest przez napływające z zachodu wilgotne masy

powietrza polarno-morskiego. Cyrkulacja ta przeważa wiosną, latem i jesienią,

natomiast zimą zdarzają się napływy

kontynentalnych mas powietrza ze

wschodu. Przeważają tu wiatry

zachodnie, północno-zachodnie i

południowo-zachodnie. Średnia

roczna temperatura wynosi +7,4 ° C,

a średnie opady roczne 700-800 mm.

Największa liczba opadów przypada

w lipcu, a najmniejsza w styczniu.

Wody opadowe powodują, że z

okolicznych wzniesień spływają

liczne potoki. Przez Jabłonicę płynie

potok o nazwie Czermianka.

Natural environment

Jabłonica is located at about 305 m above sea level on hillsides stretching from south

and north. Two different geological layers: the Carpathian Flysch Belt and a quaternary

cover stand out in a geological structure. They are mainly built from brownstones and

conglomerates. There are rocky outcrops – visible exposures of bedrocks or ancients

superficial deposits on the surface on the Earth.

The elevation causes that the climate is similar to mountain climate and it is shaped by

humid polar-maritime air masses approaching from the west. This circulation dominates

in spring, summer and autumn, but in winter the inflows of continental air masses from

east occur. The predominant winds in Jabłonica are: west winds, northwest and

southwest winds.

The average annual temperature is +7,4 ° Celsius and the average annual rainfalls are

700-800mm. The highest rainfalls are in July and the lowest in January. Because of

rainfalls, there are numerous streams streaming down the hills. A stream called

Czermianka is running through Jabłonica.

16

Liwocz

Na terenie Jabłonicy znajduje się las obejmujący górę Liwocz – najwyższe wzniesienie

na Pogórzu Ciężkowickim, wznoszące się na 562 m n.p.m. Ze względu na walory

przyrodnicze w roku 2004 utworzony został rezerwat przyrody "Liwocz" wchodzący

w skład Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki. Utworzony został tutaj także specjalny

obszar ochrony siedlisk Natura 2000. Z Jabłonicy wiedzie pieszy zielony szlak

turystyczny na górę Liwocz, na szczycie którego znajduje się 23 metrowa wieża

z platforma widokową, z której można podziwiać pasma Pogórza i Beskid Niski, a przy

dobrej przejrzystości powietrza Tatry i Bieszczady. Na szczycie wieży znajduje się

18 metrowy krzyż. U stóp wieży króluje duży pomnik Jana Pawła II, a także

Sanktuarium Chrystusowego Krzyża i Matki Bożej Królowej Pokoju. Znajduje się tam

cudowna figura Maryi i obraz Jezusa. Obok stoi naturalnych rozmiarów całoroczna

szopka.

Liwocz

In Jabłonica there is a forest with Liwocz Mountain – the highest hill in Ciężkowice

Foothill (Pogórze Cięzkowickie) at 562 m above sea level. In 2004 a nature reserve

“Liwocz” including Pasmo Brzanki Landscape Park was created on account of natural

values, as well as a special protected area of natural habitats called Natura 2000. From

Jabłonica a green hiking trail leads to Liwocz Mountain, on the top of which there is

a 23 meter-high tower with an observation platform. When the clearness of the air is

good, you can admire Pogórza and Low Beskids, Tatra Mountains and Bieszczady

there. On the top of the tower there is a 18 meter-high cross. At the foot of it, there is

a big statue of St. John Paul II and the sanctuary of the Cross of Christ and Our Lady

Queen of Peace. There is also a miraculous statue of Our Lady Queen and the image of

Jesus. Next to it, there is a life-sized seasonal nativity scene.

17

Roślinność

Okoliczne lasy porasta podlegająca ochronie żyzna buczyna karpacka oraz las mieszany

z przewagą lasu iglastego. W drzewostanie przeważa buk zwyczajny z domieszką jodły

pospolitej i jaworu. Rośnie tu rzadki krzew o nazwie kłokoczka południowa, która na

przełomie maja i czerwca obsypują piękne, pachnące, zwisające grona małych

i różowawych kwiatów. Zwany jest świętym krzewem naszych przodków, bo wierzono

w jego magiczną moc. Występuje tutaj kilka roślin podlegających ścisłej lub częściowej

ochronie gatunkowej: jedna z najpiękniejszych naszych paproci - paprotnik kolczysty,

najokazalsza z naszych goryczek, dorastająca do 1 m goryczka trojeściowa, zagrożony

wyginęciem wroniec widlasty, który

został umieszczony na „Czerwonej

liście roślin i grzybów Polski”,

śnieżyczka przebiśnieg, sałatnica

leśna - kwitnąca na żółto w okresie od

czerwca do sierpnia roślina należąca

do rodziny astrowatych, orlik

pospolity - gatunek rośliny z rodziny

jaskrowatych, posiadający fioletowe

kwiaty w kształcie kielicha,

miesiącznica trwała mająca drobne,

bladofioletowe kwiaty zebrane

w złożone grona, o przyjemnym zapachu. Orlik pospolity

Flora

The nearby forests are covered with fertile Carpathian beech tree forest under

protection and mixed forests predominantly by coniferous forests. In the tree stand,

a common beech with silver fir and sycamore predominates. A rare shrub called

European bladdernut grows here. It has got beautiful aromatic clusters of small pink

flowers blooming in May-June. It is known as “holy shrub of our ancestors” because

they believed in its magic power. There are several strictly and partly protected plants:

a Hard shield fern – one of the most beautiful ferns, a willow gentian – growing up to

1 m in height, a northern firmoss – in danger of extinction which was placed on “Red

list of Polish plants and mushrooms”; a common snowdrop, an aposeris – a genus of

flowering plants in the daisy family, blooming yellow from June to August, a common

columbine - a species of columbine native to Europe, a flowering herbaceous perennial

plant with purple flowers in a shape of calicle, a perennial honesty with small light

purple flowers of complex flowers and nice aroma.

18

Zwierzęta

Na terenie Jabłonicy spotkać można wiele interesujących i rzadkich zwierząt. W lasach

zamieszkują sarny, jelenie, dziki, lisy i inna zwierzyna łowna. Duże spustoszenie

w drzewostanie czynią bobry budując swoje żeremia. Występuje tu wiele rzadkich

zwierząt podlegających ochronie gatunkowej. Gniazdują tu ptaki drapieżne takie jak:

puszczyk uralski, puszczyk zwyczajny czy krogulec. Zobaczyć tu można

przebywającego wysoko w koronach drzew grubodzioba. W wilgotnym, zbutwiałym

drzewie, zazwyczaj brzozie lub osice swoje gniazdo zakłada dzięcioł białogrzbiety.

W pobliżu leśnych strumieni spotyka się salamandrę plamistą oraz kumaka górskiego.

Przedstawicielami gadów są tu: żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, jaszczurka

żyworodna, jaszczurka zwinka i padalec zwyczajny. Ze względu na swoją

owadożerność bardzo pożyteczna jest ryjówki aksamitna podlegająca ścisłej ochronie

gatunkowej. Występują tu liczne gatunki motyli, w tym rzadkie, takie jak paź żeglarz

czy bielinek bryonie.

Żeremie bobrów

Bocian biały

19

Fauna In Jabłonica you can see a lot of Animals. Roe-deer, deer, wild boars, foxes and other

wild game live in the woods. Beavers cause a huge devastation in the forest stand while

building their lodges. There are a lot of rare protected animal species. Birds of prey such

as: a Ural owl, a tawny owl and a sparrowhawk nest here. You can see a hawfinch high

in the branches of trees. In a wet decayed tree, typically in a birch or an aspen, a white-

backed woodpecker builds its nest. By the forest streams you can meet a fire salamander

or a yellow-bellied toad. The reptile representatives are: a common European viper,

a grass snake, a common lizard, a sand lizard and a slow worm. A common shrew,

which is under strict protection, is very useful considering that it is insectivorous. There

are numerous butterfly species including rare ones such as: a sail swallowtail and

a dark-veined white.

Jaszczurka zwinka

Bielinek bryonie Bie

20

Publikacja współfinansowana

ze środków Unii Europejskiej w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Vademecum powstało w ramach projektu "Plan rozwojowy

Szkoły Podstawowej w Jabłonicy" w wyniku prac:

Teksty historyczne polskie - Koło Teatralno-Historyczne

Teksty przyrodnicze - Klub Młodego Odkrywcy

Teksty angielskie - Klub Tłumacza

Skład komputerowy - Klub Młodego Informatyka