6

IV. Îá ýòîì äîëæíû çíàòü ôèëîëîãè... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105ÒÅÌÀ 1. Íåìíîæêî î ïîëüñêîé ëèòåðàòóðå... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

1. Àäàì Ìèöêåâè÷ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1061.1. Ìèöêåâè÷ è Ïóøêèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1081.2. Àäàì Ìèöêåâè÷. Ñòèõîòâîðåíèÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

2. Áîëåñëàâ Ïðóñ (Àëåêñàíäð Ãëîâàöêèé) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Áîëåñëàâ Ïðóñ Àíòåê (ôðàãìåíò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

3. Ãåíðèê Ñåíêåâè÷ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Ãåíðèê Ñåíêåâè÷. Êðåñòîíîñöû. Òîì 1. II ãëàâà (ôðàãìåíò) . . 125

4. Êñ¸íäç, êîòîðûé ïèñàë ñòèõè. ßí Òâàðäîâñêè . . . . . . . . . . . . . . 128Òåìà 2. Ðóññêèå ëàóðåàòû Íîáåëåâñêîé ïðåìèè è äðóãèå èçâåñòíûå

ïèñàòåëè... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1361. Àëåêñàíäð Ñåðãååâè÷ Ïóøêèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

1.1. À. Ñ. Ïóøêèí. Ñòèõîòâîðåíèÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1412. Àíòîí Ïàâëîâè÷ ×åõîâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

Àíòîí Ïàâëîâè÷ ×åõîâ. Ëîøàäèíàÿ ôàìèëèÿ . . . . . . . . . . . . . . 1483. Èâàí Àëåêñååâè÷ Áóíèí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

Èâàí Àëåêñååâè÷ Áóíèí. Ìîëîäîñòü è ñòàðîñòü . . . . . . . . . . . 1564. Áîðèñ Ëåîíèäîâè÷ Ïàñòåðíàê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

Áîðèñ Ëåîíèäîâè÷ Ïàñòåðíàê Äîêòîð Æèâàãî. ×àñòüòðèíàäöàòàÿ. Ïðîòèâ äîìà ñ ôèãóðàìè . . . . . . . . . . . . . . . 162

5. Èîñèô Àëåêñàíäðîâè÷ Áðîäñêèé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

Ðóññêî-ïîëüñêèé ñëîâàðü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169

Ðóññêî-ïîëüñêèé ñëîâàðü ê ñòàðûì äîêóìåíòàì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

Ñîêðàùåíèÿ ïîëüñêèå è ðóññêèå . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207

Áèáëèîãðàôèÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

Ñïèñîê çâóêîâûõ äîðîæåê íà êîìïàêò-äèñêàõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

7

Wstęp

�Jêzyk rosyjski dla studentów kierunków humanistycznych� jest przeznaczony dlastudentów dziennikarstwa, informacji naukowej i bibliotekoznawstwa, historii, filo-logii polskiej oraz filologii obcych.

Do napisania niniejszego podrêcznika sk³oni³a nas zarówno uboga oferta tego typuopracowañ na rynku wydawniczym, jak i obecna specyfika pracy na lektoracie jêzy-ka rosyjskiego. Na tê specyfikê wp³ywa wci¹¿ zbyt ma³a liczba godzin przeznaczo-nych na naukê jêzyka rosyjskiego w stosunku do rosn¹cych wymagañ programowychoraz oczekiwañ studentów. Studenci kierunków humanistycznych s¹ �wiadomi przy-datno�ci jêzyka rosyjskiego w sferze badañ literackich i historycznych, w obs³ugiwa-niu ksiêgozbiorów bibliotecznych, w pracy dziennikarskiej. Zgodnie z wymaganiamiprogramów ministerstwa, sprecyzowanych w standardach kszta³cenia dla poszcze-gólnych kierunków studiów, studenci na wydziale humanistycznym powinni w ci¹guminimalnego okresu (zazwyczaj jest to 120 godzin) osi¹gn¹æ jak najwy¿szy, okre�lo-ny przez standardy europejskie, poziom bieg³o�ci jêzykowej. Po¿¹danym poziomemjest najczê�ciej B2+. Znajomo�æ jêzyka obcego na tym poziomie dotyczy zarównojêzyka ogólnego, jak i specjalistycznego. Staje siê ju¿ powszechn¹ praktyk¹, abyuzyskane na lektoracie sprawno�ci jêzykowe by³y weryfikowane podczas zarównowewnêtrznych, jak i zewnêtrznych (miêdzynarodowych) egzaminów certyfikacyjnych.Certyfikat z jêzyka rosyjskiego na okre�lonym europejskim poziomie stanowi dlastudenta cenny dokument, który mo¿e nie tylko sprawiæ mu satysfakcjê, ale i byædodatkowym atutem na rynku pracy. �Dozowany� przez uczelnie w sposób bardzooszczêdny czas godzinowy przeznaczony na lektorat jêzyka rosyjskiego z regu³ywystarcza jedynie na kszta³cenie pod kierunkiem lektora podstawowych kompeten-cji jêzykowych i sprawno�ci komunikacyjnych typu: s³uchanie, czytanie, mówienie,pisanie. Na naukê jêzyka specjalistycznego podczas zajêæ z regu³y brakuje czasu.Zadaniem lektora powinno byæ takie zaplanowanie zajêæ, aby oprócz bezpo�redniejpracy ze studentem uwzglêdniæ równie¿ jego pracê samodzieln¹. Metodyka naucza-nia jêzyków obcych proponuje tutaj bardzo twórcz¹ i motywuj¹c¹ formê pracy, jak¹jest metoda projektów. Projekty zwi¹zane z opracowaniem literatury specjalistycz-nej powinny byæ realizowane przez studenckie �grupy projektowe� i nadzorowaneprzez lektora, pe³ni¹cego rolê koordynatora. Po ukoñczeniu pracy nad projektem lek-tor sprawdza i ocenia (czê�ciowo na zajêciach, czê�ciowo za� podczas konsultacji)zdobyt¹ w ten sposób wiedzê studentów.

8

Zgodnie z zamys³em autorek samodzielnej pracy studentów na kierunkach huma-nistycznych powinno w du¿ej mierze s³u¿yæ w³a�nie niniejsze opracowanie.

Podrêcznik �Jêzyk rosyjski dla studentów kierunków humanistycznych� sk³ada siêz czterech rozdzia³ów: I. Ýòî ïðèãîäèòñÿ æóðíàëèñòó; II. Áèáëèîòåêîâåäû, ïîèíòå-ðåñóéòåñü!; III. Êîå-÷òî äëÿ èñòîðèêîâ...; IV. Îá ýòîì äîëæíû çíàòü ôèëîëîãè...

Ka¿dy z rozdzia³ów zawiera dwa obszerne tematy (Òåìà 1 i Òåìà 2). Rozdzia³pierwszy uwzglêdnia w temacie 1. materia³y dotycz¹ce wspó³czesnych mediów ro-syjskich (szczególnie gazet i czasopism), a w temacie 2. � informacje o podstawo-wych gatunkach dziennikarskich, z którymi przysz³y adept dziennikarstwa, pracuj¹cw swoim zawodzie, na pewno siê zetknie.

Rozdzia³ drugi, przeznaczony dla studentów informacji naukowej i bibliotekoznaw-stwa, prezentuje w temacie 1. historiê bibliotek na Rusi, a w temacie 2. � opis jednejz bibliotek w Federacji Rosyjskiej.

Tre�ci rozdzia³u trzeciego maj¹ s³u¿yæ studentom historii. W jego czê�ci pierw-szej zosta³y zamieszczone teksty o znanych w³adcach Rosji (legendarnym za³o¿ycie-lu dynastii Rurykowiczów � ksiêciu Ruryku, ksiêciu W³odzimierzu Wielkim, któryochrzci³ Ru�, o carze Iwanie IV Gro�nym i o Piotrze I). Czê�æ druga rozdzia³uIII. �Êîå-÷òî äëÿ èñòîðèêîâ...� jest szczególnie wa¿na dla przysz³ych badaczy hi-storii stosunków polsko-rosyjskich w czasach zaboru rosyjskiego. Zawiera ona dzi-wiêtnastowieczne dokumenty (teksty drukowane oraz rêkopisy) napisane star¹ cyry-lic¹, które studenci powinni nauczyæ siê czytaæ. Zamieszczone w podrêczniku doku-menty i materia³y archiwalne zosta³y zaopatrzone w s³owniki oraz w stosowne æwi-czenia wyrabiaj¹ce umiejêtno�æ przek³adu i mówienia na przeczytany temat.

Rozdzia³ czwarty zosta³ po�wiêcony polonistom oraz studentom innych filologii(oprócz rosyjskiej). Jest on podzielony na czê�æ zawieraj¹c¹ teksty i niektóre utwory(lub ich fragmenty) kilku wybitnych twórców literatury polskiej, takich jak AdamMickiewicz, Boles³aw Prus, Henryk Sienkiewicz, ks. Jan Twardowski. W podroz-dziale dotycz¹cym naszego wieszcza narodowego zaznaczone zosta³y zwi¹zki przy-jacielsko-literackie, które ³¹czy³y Mickiewicza z wielkim poet¹ rosyjskim � A. S. Pusz-kinem. W temacie 2. studenci filologii maj¹ okazjê poznaæ biografie i wybrane utwo-ry wspomnianego ju¿ A. S. Puszkina, A. P. Czechowa oraz wielkich noblistów:I. A. Bunina, B. L. Pasternaka i J. A. Brodskiego.

Przed rozpoczêciem pracy nad ka¿dym z rozdzia³ów student zostaje ukierunko-wany na okre�lony rodzaj wiedzy, któr¹ powinien posi¹�æ (×òî âû çíàåòå?) oraz naokre�lone umiejêtno�ci, które powinien wykszta³ciæ (×òî âû óìååòå?). Dziêki tej swo-istej instrukcji wstêpnej bêdzie on zdawa³ sobie sprawê z tego, jaki cel powinien muprzy�wiecaæ i jak¹ wymiern¹ korzy�æ jêzykow¹ da mu praca nad oferowanym mate-ria³em. Wspomniana instrukcja stanowi zatem mini plan wynikowy, który, zgodniez zasadami wspó³czesnej metodyki, jest powszechnie stosowany w nauczaniu jêzy-ków obcych na ró¿nych poziomach kszta³cenia.

Podtematy w tematach g³ównych zawieraj¹ na wstêpie s³owniczek aktywnej lek-syki tematu. Zadaniem studenta jest zapoznanie siê z nowymi wyrazami i ewentualne

9

sprawdzenie znaczenia niektórych z nich w s³owniku na koñcu podrêcznika. Kolejnedwa æwiczenia maj¹ charakter gramatyczny i uwzglêdniaj¹ takie struktury i zjawiskajêzykowe, z którymi student zetknie siê w tek�cie g³ównym. Dobór zagadnieñ grama-tycznych by³ podyktowany: 1) potrzebami komunikacyjnymi (np. u¿ycie i odmianaliczebników porz¹dkowych przy okazji prezentowania tekstów historycznych, dlaktórych znamienne jest wystêpowanie licznych dat), 2) zasadno�ci¹ zapoznania stu-dentów z konstrukcjami charakterystycznymi dla stylu naukowego i popularnonau-kowego (np. konstrukcjami niezbêdnymi przy definiowaniu pojêæ: �÷òî? ÿâëÿåòñÿ÷åì?�, �÷òî? ïðåäñòàâëÿåò ñîáîé ÷òî?�, przy okre�laniu sk³adu, np.: �ñîñòîÿòü èç÷åãî?�, �ñîäåðæàòü ÷òî?�, �ñîäåðæàòüñÿ â ÷¸ì?�, �âõîäèòü â ñîñòàâ ÷åãî?�,�çàêëþ÷àòü â ñåáå ÷òî?�, porównywania na zasadzie równoznaczno�ci �êàê ..., òàê è�itp.). Tekst g³ówny zosta³ podany w wersji graficznej, a w wielu przypadkach rów-nie¿ � d�wiêkowej. Czytaj¹c go, oprócz analizatora wzrokowego, student uruchamiapercepcjê s³uchow¹, dziêki czemu mo¿e on samodzielnie kszta³towaæ swoje spraw-no�ci czytania tekstu i s³uchania ze zrozumieniem mowy rosyjskiej (teksty zosta³ynagrane przez rodzimych u¿ytkowników jêzyka rosyjskiego). Sprawdzeniu stopniazrozumienia tekstu s³u¿¹ æwiczenia polegaj¹ce na uzupe³nieniu zdañ w³a�ciwymiwyrazami, zaznaczeniu znakiem �+� (prawda) lub ��� (fa³sz) zdañ dotycz¹cych tre-�ci tekstu, wykonaniu testu wielokrotnego wyboru, odpowiedzi na pytania itp.

Wszystkie zawarte w podrêczniku zadania mog¹ byæ wykonywane zarówno nazajêciach pod kierunkiem lektora, jak i samodzielnie � w domu. W sposób samodzielnystudent powinien wykonaæ zamieszczone na koñcu ka¿dego z rozdzia³ów zadaniadotycz¹ce zespo³owej prezentacji przyswojonego materia³u (wspomniana wy¿ej pra-ca metod¹ projektów). Polecenia do zadañ precyzuj¹, miêdzy jak¹ w przybli¿eniu licz-bê studentów w zespole powinien byæ podzielony materia³ z podrêcznika oraz w jakisposób nale¿y prezentacji dokonaæ. Pod poleceniami, w tabelach, zosta³y podanewskazówki na ten temat. Prezentacja ustna oraz pisemna materia³u, podanie ca³ejgrupie nowego s³ownictwa, ustna ocena w³asna omawianych tre�ci stanowi¹ dosko-na³¹ okazjê zarówno do wyrabiania sprawno�ci mówienia, jak i sprawdzenia przezlektora stopnia opanowania zadanego materia³u.

Mamy nadziejê, i¿ zarówno mo¿liwo�æ ró¿norodnych form pracy, jak¹ stwarzaniniejszy podrêcznik, jak i charakter zawartych w nim æwiczeñ, materia³ów i doku-mentów sprawi¹, ¿e bêdzie on skutecznym narzêdziem w opanowaniu rosyjskiegojêzyka specjalistycznego z zakresu nauk humanistycznych.

Autorki

90

II. Îòâåòüòå óñòíî, à çàòåì ïèñüìåííî íà ñëåäóþùèå âîïðîñû:1. Êàêèì ó÷ðåæäåíèåì, êîãäà è êîìó áûë âûäàí äàííûé äîêóìåíò?2. Íà êàêóþ äîëæíîñòü áûë íàçíà÷åí àäðåñàò äîêóìåíòà?3. Êàêèå ìåñòíîñòè íàçâàíû â òåêñòå?4. Êàêîå ðàñïîðÿæåíèå äàë íà÷àëüíèê Êåëåöêîé ó÷åáíîé äèðåêöèè âóéòó

ãìèíû?5. Êàêèì îáðàçîì äîëæåí èñïîëíÿòü âîçëîæåííûå íà íåãî îáÿçàííîñòè

àäðåñàò ïèñüìà?

III. Ïðî÷èòàéòå è ñ ïîìîùüþ ñëîâàðÿ ïåðåâåäèòå íà ïîëüñêèé ÿçûê ðóêîïèñüïðîòîêîëà, ïðèëîæåííîãî ê ïèñüìó.

Archiwum Pañstwowe w Kielcach. Zespó³ Akt. Kielecka Dyrekcja Szkolna. Sygn. arch. 2978 (04)

91

IV. Íà îñíîâàíèè ïðî÷èòàííîãî ïðîòîêîëà îòâåòüòå íà ñëåäóþùèå âîïðîñû:1. Êîãäà áûë ñîñòàâëåí äàííûé ïðîòîêîë?2. Íà îñíîâàíèè êàêîãî äîêóìåíòà âóéò ãìèíû Ãóðû ïðèáûë â Ìèõàëîâñêîå

íà÷àëüíîå ó÷èëèùå?3. ×òî ñäåëàë âóéò â ïðèñóòñòâèè ìåñòíîãî ñîëòûñà?4. ×òî áûëî ñîñòàâëåíî è ïîäïèñàíî â äîêàçàòåëüñòâî ïåðåäà÷è èìóùåñòâà

ó÷èòåëþ Ðîìàíó Îáåðæèíñêîìó?5. Êåì áûë ïîäïèñàí ïðîòîêîë?

V. Èçëîæèòå â ïèñüìåííîé ôîðìå ñîäåðæàíèå ïðî÷èòàííîãî âàìè ïèñüìà.

93

II. Îòâåòüòå íà âîïðîñû:1. Êîìó àäðåñîâàíî äàííîå ïèñüìî?2. Ãäå, êîãäà è êåì áûë ñîñòàâëåí è ïîäïèñàí äîêóìåíò?3. Êóäà áûë íàïðàâëåí íà ðàáîòó ó÷èòåëü: â êàêîå ó÷èëèùå, â êàêóþ äåðåâíþ

è â êàêîé óåçä?4. Êàêîå æàëîâàíèå áûëî íàçíà÷åíî ó÷èòåëþ?5. Ê êîìó, ñîãëàñíî ñîäåðæàíèþ ïèñüìà, äîëæåí áûë ÿâèòüñÿ ó÷èòåëü äëÿ

âñòóïëåíèÿ â ñâîþ äîëæíîñòü?6. Êàêîå ðàñïîðÿæåíèå áûëî äàíî âóéòó îòíîñèòåëüíî ïðîòîêîëÿðíîãî ââå-

äåíèÿ â äîëæíîñòü ó÷èòåëÿ?7. Êàêîå ïðåäïèñàíèå äà¸òñÿ ó÷èòåëþ â êîíöå äîêóìåíòà?

III. Èçëîæèòå â ïèñüìåííîé ôîðìå ñîäåðæàíèå ïðî÷èòàííîãî âàìè ïèñüìà.