Systemy nawigacji w hipertekstowym środowisku informacyjnym Projektowanie i badanie użyteczności

dr Stanisław SkórkaInstytut Informacji Naukowej

i BibliotekoznawstwaUniwersytet Pedagogiczny w

KrakowieORGANIZACJA INFORMACJI O KULTURZE REGIONUMetodologia badań standardów zastosowanychw serwisach internetowychGdańsk, 18-19 listopada 2008 r.

navigare necesse est, vivere non est necesse

Plutarch (Żywoty równoległe: Pompejusz, 50)

Nawigowanie (nawigacja)

polega na znajdowaniu drogi i podążaniu nią w celu dotarcia do poszukiwanej informacji (celu), • wymaga wiedzy i informacji

o środowisku, w którym się odbywa.

Nawigujemy…

Nawigowanie w World Wide Web

• Teoria i praktyka poruszania się od strony do strony w hiperprzestrzeni;

• Proces poszukiwania zorientowany na cel i lokalizowania informacji powiązanej hiperłączami;

• Przeglądanie sieci;• Linki, etykiety i inne elementy które umożliwiają

dostęp do stron i pomagają ludziom zachować poczucie orientacji podczas interakcji w serwisach WWW.

Nielinearność

Narzędzia nawigacjiPrzestrzeń rzeczywista

• latarnia morska• kompas• sekstans• log ręczny

Pomoce w nawigacjiprzestrzeń rzeczywista

• Gwiazda Polarna• Strony świata• Ukształtowanie terenu• Charakterystyczne miejsca (znaki, budynki itp.)

Potrzeby użytkownika nawigującego

• Gdzie jestem?• Gdzie mogę się udać?• Jak mogę się tam dostać?• W jaki sposób mogę wrócić do miejsca,

gdzie już wcześniej byłem?

Proces nawigowania

Etapy procesu nawigowania wg S. Jul i G. Furnasa (1997)

Trzy aspekty nawigowania

1. przenoszenie się (locomotion) - ukierunkowane i celowe przemieszczanie się użytkownika,

2. podejmowanie decyzji - występuje w sposób ciągły podczas nawigowania, użytkownik decyduje o wyborze kierunku, zakończeniu poszukiwania, uzależnione jest od wiedzy deklaratywnej i proceduralnej,

3. przetwarzanie - proces przyrostowy odbywający się w czasie rzeczywistym, obejmuje wspomniane wyżej elementy składowe.

Modele nawigowaniai kryteria ich podziału

Kryterium poznawcze:- eksploracja- znajdowanie drogi- identyfikacja obiektów

Kryterium poznawcze:- eksploracja- znajdowanie drogi- identyfikacja obiektów

Teoria grafów:- przeszukiwanie głębokie- przeszukiwanie wszerz

Teoria grafów:- przeszukiwanie głębokie- przeszukiwanie wszerz

Przestrzenie informacyjne:- przestrzenne- semantyczne- społeczne

Przestrzenie informacyjne:- przestrzenne- semantyczne- społeczne

Narzędzia nawigacyjne:- oparte na zapytaniach- oparte na linkach

Narzędzia nawigacyjne:- oparte na zapytaniach- oparte na linkach

Systemy nawigacji

James Kalbach nawigacja strukturalna n. łączona n. użyteczna (wspomagająca)

L. Rosenfeld, P. Morville

• globalny• lokalny• kontekstowy

główna

1

1.1 1.2

2

2.1 2.2

3

3.1 3.2

Kategorie nawigacji (J. Kalbach)

strukturalna

łącząca

wspomagająca

Wspieranie nawigowania (mechanizmy)

• nawigacja stopniowa (sekwencyjne) i stronicowa• okruchy chleba (nić Ariadny)• mapa serwisu,• drzewa nawigacyjne, • chmury tagów• dynamiczne menu• paski nawigacyjne• przyciski Wstecz i Dalej• Historia

Problemy użytkownika nawigującego

• Gdzie jestem?• Gdzie mogę się udać?• Jak mogę się tam dostać?• W jaki sposób mogę wrócić do miejsca gdzie już

wcześniej byłem?

Cykl nawigowania (wg D.Danielsona)

przyzwyczajenieprzyzwyczajenie reorientacjareorientacja

prognozowanie

Narzędzia nawigacjiPrzestrzeń cyfrowa

• Linki• Etykiety• Mapy stron• Historia odwiedzin• Przyciski WSTECZ i DALEJ

Pomoce w nawigacjiPrzestrzeń cyfrowa

• nagłówki• etykiety• podpowiedzi• „ścieżki okruszków”

Rozmieszczenie elementów nawigacyjnych

Wbudowane systemy nawigacyjne: globalny, lokalny i kontekstowy

Dlaczego nie lubimy nawigować?

• Brak czasu• Nie znamy granic przestrzeni• Za dużo różnorodnych i niejednolitych

elementów• Brak umiejętności i wiedzy• Wolimy zapytać (np. wyszukiwarki)

Problemy podczas nawigowania

• Zagubiony w hiperprzestrzeni (lost in hyperspace)

• Przeładowanie poznawcze (cognitive overload)

• Przeładowanie informacji (information overload)

• „pustynna mgła” (desert fog)• „co jest za drzwiami?”

• łatwość wyuczenia• elementy nawigacyjne zawsze w tym samym

miejscu• oferowanie alternatywnego wyboru (opcje)• prezentowanie czytelnych komunikatów• stosowanie precyzyjnych i zrozumiałych

etykiet (tytułów)• zgodność z tematyką strony (dokumentu)• wspomaganie celów i zachowań

użytkowników.

Systemy nawigacyjne w WWW

Cechy i zadania

Systemy nawigacyjneZalecenia

• Nie zmieniaj lokalizacji menu • Wyróżniaj etykiety linków• Stosuj kilka systemów nawigacji• Informuj o aktualnej lokalizacji użytkownika• Buduj kontekst (scenariusz) nawigowania• Ograniczaj występowanie zagubienia w

przestrzeni i przeładowania poznawczego

Wnioski

• systemy nawigacji stosowane są w każdej formie przekazu informacji

• dają możliwość samodzielnego i swobodnego wyboru drogi do celu

• nawigowanie jako metoda poszukiwania posiada kontekst poznawczy i przemieszczania w przestrzeni

• jest aktywną formą poszukiwania informacji

Wnioski (2)

• na początku ewolucji s.n. bazowano na istniejących w świecie rzeczywistym znakach i standardach, po kilkunastu latach role się odwracają…

Nawigowanie liniowe

Nawigowanie bazowe

<<<

Zadanie nr 2

Na kartce papieru• rozrysuj nawigację globalną serwisu• nawigację lokalną• nawigację kontekstową• narysuj szkic strony (layout) z rozmieszczeniem

poszczególnych elementów

W Power Point:• zaprojektuj narysowane wcześniej schematy

JAK RYSOWAĆ NAWIGACJĘ

główna

1 2 3

1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 3.2

główna

1 2 3

1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 3.2

główna

1

1.1 1.2

2

2.1 2.2

3

3.1 3.2

2.1

2.2

2.3

2.4

Opisywanie tras nawigacyjnych

Strona 1 Strona 2 Strona 3Strona 1 > Strona 1.1 > Strona 2.2 > Strona 3.3

Strona 2↓

Strona 2.3 ↓

Strona 3.1

Chmura tagów

Paski nawigacyjne

Nawigacja stronicowa

Drzewa nawigacyjne

Dynamiczne menu

Nawigacja stopniowa (sekwencyjna)

Okruchy chleba albo„nić Ariadny”

Mapa serwisu

skorka@ap.krakow.pl