POLECAMY TAKŻEToskania, synonim rajskiej idylli, to przede wszystkim smukłe cyprysy, zielone winnice, łagodne wzgórza, ciepłe morze, dużo słońca i doskonała kuchnia.

Wakacyjne leniuchowanie najlepiej połączyć z odkrywaniem skarbów sztuki i kultury. Stąd właśnie wywodzą się najsłynniejsi przedstawiciele epoki odrodzenia: Leonardo da Vinci – malarz, architekt, wynalazca i matematyk, prawdziwy człowiek renesansu, oraz Michał Anioł – niezwykle uzdolniony malarz, rzeźbiarz i architekt. Przede wszystkim należy zwiedzić Florencję, by na własne oczy przekonać się o jej wspaniałości. Koniecznie trzeba zajrzeć do Sieny słynącej z Palio, a miłośnicy przyrody powinni zorganizować kilkugodzinną wycieczkę do Parco della Maremma.

FLORENC

JA I TOSKA

NIA Intuicyjne mapy

Atrakcje turystyczneInformacje praktyczne

Intuicyjne ma

py

Atra

kcje turystyczneInfo

rma

cje pra

ktyczne

ISBN 978-83-7845-239-3

CEN

A D

ETA

LIC

ZNA

21,9

5 zł

(w

ty

m 5

% V

AT

)

FLORENC

JA I TOSKA

NIA

i ToskaniaFLORENCJA

okladka_NAWIGATOR_Florencja_Toskania_PAD.indd 1 2013-03-01 11:13:41

i Toskania

Michał Jaworski

Intuicyjne mapyAtrakcje turystyczneInformacje praktyczne

FLORENCJA

Tekst: Michał Jaworski, współpraca: Ewa Krzątała-Jaworska

Redakcja: Ewa Ressel, korekta: zespół wydawnictwa SBM

Mapy: AMART Media

Projekt okładki i makiety: Paweł Panczakiewicz/PANCZAKIEWICZ ART.DESIGN

Skład: Jacek Bronowski

Zdjęcia:© Marzena, Michał i Jacek Bronowscy / www.foto-baza.pl: s. 3–5, 7, 8, 10, 12, 14–23, 25g, 32, 36–41, 46-6, 47, 52, 53d, 55–56, 58-1, 58-3, 58-5, 58-6, 59–60, 61dl, 62–69, 71, 73, 75–76, 78-1, 78-3, 78-4, 78-10, 79, 80d, 82–84, 85g, 86d, 91–94, 96-1, 98, 107, 108–109g, 108d, 110, 112-1, 112-2, 112-3, 112-6, 113, 117–118, 120d, 121g, 124–125, 127, 128g, 129–136, 137g, 141, 143, 144g, 146g, 152Fotolia.com: © Comugnero Silvana (28), © kmiragaya (33), © FedericoPhoto (116 g.), © franc100(128 d.), © Frankix (112-4), © LianeM (114 d.), © Ivan Floriani (46-9), © Malgorzata Kistryn (58-8), © wjarek (60), © Zechal (140), © olga demchishina (49), © Marco Mayer (29), © claudiozacc (51 p.), © vanillaechoes (30), © ronnybas (147), © Frank (126 d.), © Alessio Cola (31), © Malgorzata Kistryn (99), © goghy73 (24), © wallaceweeks (57), © jarre (112-9, 150, 151 d.), © ihsanGercelman (77), © luca manieri (26), © samott (112-5), © andream81 (138), © Africa Studio (112-8)Shutterstock.com: © Luciano Mortula (25 d.), © Gurgen Bakhshetsyan (1 d.), © Francesco R. Iacomino (1 g.), © Pecold (11), © newphotoservice (27 d.), © scattoselvaggio (27), © M. Rohana (13)Flickr.com: © Federico Pelloni (CC BY-ND 2.0) | flickr.com/photos/bleedingfred/514447114 (46-8); © Mathieu Lebreton (CC BY 2.0) | flickr.com/photos/mathieulebreton/7170009576 (46-10); © zioWoody (CC BY-NC-ND 2.0) | flickr.com/photos/ ziowoody/4239553421 (72d); © jc_nyc (CC BY-NC-SA 2.0) | flickr.com/photos/johnsonchen/5941366038 (74g); © Kwong Yee Cheng (CC BY-NC-SA 2.0) | flickr.com/photos/kycheng/2370689689 (74d); © AroundTuscany (CC BY 2.0) | flickr.com/photos/ aroundtuscany/4578115064 (78-6); © popkitchen (CC BY-NC-SA 2.0) | flickr.com/photos/popkitchen/2621863153 (96-4)Wikimedia.org: © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Altare piccolomini 02.JPG (122 g.), © Twice25 (CC-BY-SA-2.5) | www.wikimedia.org/.../File: Arezzo-Chiesa di san Domenico-Crocifisso di Cimabue-closeup.jpg (137 d.), © Wolfgang Sauber (CC-BY--SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Bargello - Ammanati Brunnen.jpg (78-5), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Boboli, isolotto 01.JPG (96-9), © ingorr (CC-BY-SA-2.0) | www.wikimedia.org/.../File: Boboli gardens 11.jpg (97), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Caffé paskowski 01.JPG (46-7), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Cappella brancacci 03.JPG (100 d.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File:Cenacolo di santo spirito, affresco orcagna 02.JPG (106-2), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Cenacolo di santo spirito 01.JPG (102 g.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Chiesa di san gaetano, acquasantiera di domenico pieratti 1640.JPG (51 l.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Chiostrino di Santa Maria Novella 5.JPG (51 g.), © Joanbanjo (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Columna a la cripta de la catedral de Siena.JPG (122 d.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Cortile di michelozzo 07.JPG (85 d.), © Clayton Tang (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: David by Michelangelo in The Gallery of the Accademia di Belle Arti.jpg (70 g.), © Gryffindor (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Duomo Firenze Apr 2008 P.jpg (61 p.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Farmacia di smn, sala vendita 01.JPG (46-2), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Farma-cia di smn, sala verde 02.JPG (50 d.), © Matthias Kabel(CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Florence Baptistery and Florence Cathedral 360 panorama small.jpg (58-10), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Forte di Belvedere, bastione.jpg (104 d.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Giardino delle rose 3.JPG (96-5), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikime-dia.org/.../File: Girdino delle rose 5.JPG (109 d.), © Edisonblus(CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Ingresso villa san martino elba.jpg (151 g.), © Georges Jansoone (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Lucca.city walls01.jpg (112-10), © Sailko (CC-BY--SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Modelli per il ballatoio.JPG (58-9), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Museo_guarnacci,_cratere_a_calice_di_montebradoni,_iv_sec._ac.jpg (142 d.), © Gabriele Delhey (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Ombrone.jpg (112-7), © Guillaume Piolle (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Palazzo Vecchio - grand hall.jpg (86 g.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Palazzo Vecchio - grand hall.jpg (46-4), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Palazzo davanzati, cortile 03.JPG (53 g.), © Roberto Vicario (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Palio di Siena 2 luglio 2010.jpg (119), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Palzzzo guadagni.JPG (102 d.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Parco di pinocchio 10 gran teatro del burattini 2.JPG (116 d.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Porta san giorgio, esterno 03.JPG (104 g.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Porta san giorgio, interno 02.JPG (103), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Pulpito del duomo di siena 00.JPG (121 d.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: San miniato, intarsio dei 12 segni zodiacali 00.JPG (106-6), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: San miniato, interno 01.JPG (106 d.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Sm al monte, interno, pavimenti 01.JPG (96-6), © Marie-Lan Nguyen(CC-BY-SA-2.5) | www.wikimedia.org/.../File: Theatre archaeological site Fiesole n01.jpg (115), © V1adis1av (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: TombOfBeatricePortinari.jpg (80 g.), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../ File: Torre del gallo, veduta, forte belvedere 2.JPG (96-7), © Sailko (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Uffizi Hallway.jpg (87 g.), © Longino (CC-BY-SA-3.0) | www.wikimedia.org/.../File: Vechio.jpg (46-5), domena publiczna (pozostałe)Zdjęcia na okładce i stronie tytułowej: © Francesco R. Iacomino | shutterstock.com (front, krajobraz); © Gurgen Bakhshet-syan | shutterstock.com (front, Florencja); © Marzena, Michał i Jacek Bronowscy / www.foto-baza.pl (tył i skrzydełka, 9 zdjęć); © ReverendMungo (CC BY-NC 2.0) | flickr.com/photos/andynelson/48278820 (miniaturka, Park Maremma)

Wydanie I 

© Copyright for the text, cover and layout by Wydawnictwo SBM Sp. z o.o.

Warszawa 2013

Wydawnictwo SBM Sp. z o.o.

ul. Sułkowskiego 2/2,

01-602 Warszawa

Historia ......................................... 7Święta, imprezy i festiwale ...... 10Kultura i sztuka ......................... 15Religia ......................................... 19Słynni ludzie ............................... 21Geografia .................................... 24Flora i fauna ............................... 26Kuchnia ...................................... 29Zakupy ........................................ 33Informator ................................. 34Słowniczek ................................. 38

Florencja ............ 40Plan Florencji ....................... 42

Dzielnica Santa Maria Novella ......... 47

Informacje turystyczne ...... 55

Dzielnica San Giovanni .......... 59

Katedra Santa Maria del Fiore .................. 60

Synagoga .............................. 66Plac Santissima

Annunziata ........................ 66Galleria dell’Accademia ...... 70Pałac i kaplice

Medyceuszy ....................... 71Informacje turystyczne ...... 75

Dzielnica Santa Croce ............. 79

Piazza della Signoria i okolice .............................. 82

Kościół Świętego Krzyża ................................. 91

Informacje turystyczne ...... 94

Dzielnica Santo Spirito ........... 97

Informacje turystyczne .... 110

Toskania .......... 113Fiesole ...................................114Collodi ...................................116Siena .....................................117Lukka ....................................125Piza ........................................130Arezzo ...................................134Cortona .................................138Volterra ................................140San Gimignano .....................143Chianti ..................................147Elba .......................................150Informacje turystyczne ......152

Mapa Toskanii......................156

Indeks ...................................160

SPIS TREŚCI

5 Florencja i Toskania

HISTO

RIA

ToSKAnIA dLA wIELu oSób jEST SynonIMEM RAjSKIEj IdyLLI. nIC dZIw-nEGo, żE RównIEż PoLACy CoRAZ CZęŚCIEj wybIERAją ją nA CEL uR-LoPowyCh wyjAZdów, SZuKAjąC wIdoKów RodEM Z FILMu Pod słońcem Toskanii, CZyLI SMuKłyCh CyPRySów, ZIELonyCh wInnIC I łAGodnyCh wZGóRZ. REGIon uSyTuowAny w SERCu włoCh, PoRoŚ-nIęTy GAjAMI oLIwnyMI, wInnICAMI I SłynnyMI SłonECZnIKAMI, ZA-PEwnIA wIELE MożLIwoŚCI bEZTRoSKIEGo wAKACyjnEGo wyPoCZynKu, A jEdnoCZEŚnIE dAjE oKAZję do KonTAKTu Z nAjwSPAnIALSZyMI dZIE-łAMI SZTuKI – ZAbyTKAMI ARChITEKTuRy, MALARSTwEM I RZEźbą.

FLoREnCjA I ToSKAnIA

6

HISTO

RIA

jeśli na zwiedzenie Toskanii mamy tylko jeden–dwa dni, czasu wystarczy przede

wszystkim na to, żeby nabrać ochoty na powrót do tego regionu. warto wów-

czas spędzić cały dzień we Florencji, żeby na własne oczy przekonać się o jej

wspaniałości, choć miasto to zasługuje na pobyt trwający co najmniej 5–7 dni.

Koniecznie trzeba zajrzeć do Sieny, która jest dużo mniejsza i po jednym peł-

nym dniu zwiedzania można odnieść wrażenie, że się ją poznało dogłębnie.

Miłośnicy przyrody powinni zorganizować kilkugodzinną wycieczkę do Parco

della Maremma. żeby poczuć atmosferę Toskanii, najlepiej pojechać do Cortony

i wybrać się na spacer po okolicach, aby podziwiać przepiękne pejzaże. w przy-

padku pobytu co najmniej tygodniowego najlepiej zacząć pobyt w małym mia-

steczku, na przykład konkurującej z Florencją Sienie, by zachwycić się pięknem

jej gotyckiej katedry. Trzy dni trzeba przewidzieć na zwiedzenie stolicy regio-

nu i poznanie wspaniałych dzieł lokalnej odmiany renesansu. warto zajechać

do Pizy i zobaczyć słynną Krzywą wieżę oraz jedne z najważniejszych zabytków

architektury romańskiej. Aby poznać typowo toskańskie pejzaże i atmosferę,

najlepiej się wybrać do Volterry. jeden dzień najlepiej przeznaczyć na leniwą

przejażdżkę samochodem, zatrzymując się tu i ówdzie, aby skosztować specja-

łów toskańskiej kuchni i słynnych win.

7 Florencja i Toskania

HISTO

RIARzeźba z jednego z grobow

ców etruskich; M

uzeum Archeologiczne w

Chiusi

Historiawłochy to bardzo młode państwo – w 2011 r. obchodzono 150-lecie zjednoczenia Półwy-spu Apenińskiego. do 1861 r. dzisiejsze regio-ny, a  nawet miasta Italii były niezależnymi państwami, królestwami, księstwami i  re-publikami prowadzącymi zażartą rywalizację o wpływy. Położona w środkowych włoszech Toskania stanowiła pierwotnie terytorium Etrusków, którzy między IX a II w. p.n.e. zało-żyli na tych terenach swoje państwo. To oni jako pierwsi nosili się z zamiarem zjednocze-nia całego półwyspu.

8

HISTO

RIA

Dzisiaj o Etruskach tak niewiele wia-domo, że historycy spierają się na-wet co do tego, czy byli to przybysze z dalekiej Azji, czy rdzenni mieszkań-cy tych ziem. Ta tajemnicza cywiliza-cja odcisnęła trwałe piętno na kultu-rowym dziedzictwie regionu. Toskań-czycy są bardzo dumni ze swojego starożytnego pochodzenia – odwoła-nia do kultury Etrusków można zna-leźć m.in. w dziełach Michała Anioła. W 390 r. p.n.e. kontrolę nad całym Półwyspem Apenińskim przejęli Rzy-mianie, po których w Toskanii rów-nież pozostało wiele pamiątek. IV w. n.e., kiedy Konstantyn Wielki ogłosił chrześcijaństwo oficjalną religią całe-go cesarstwa, to początek wpływów nowego wyznania i Kościoła katoli-ckiego. Pod koniec średniowiecza miasta w regionie wykorzystały poli-tyczny zamęt do budowania własnej tożsamości, dzięki czemu na sile i bo-gactwie zyskała zwłaszcza Florencja.

O potędze Toskanii w tamtym okre-sie świadczą gmachy użytku pub-licznego z XIII i XIV w. W 1240 r., po okresie walk o wpływy między rodzi-nami kupieckimi, Florencja stała się najważniejszym miastem-państwem regionu.

Lukka – pozostałości rzymskiego amfiteatru

9 Florencja i Toskania

HISTO

RIA

Od XV do XVIII w. była to jedyna re-publika we Włoszech w całości zarzą-dzana przez potężny ród arystokra-tyczny, jeden z najbardziej wpływo-wych w całej Europie – Medyceuszy. To oni przekształcili Florencję w  fi-nansową stolicę Europy. Fundamen-tem prosperity były wpływy z handlu wełną, co z  kolei zapewniło rozwój urbanistyczny – miasto powiększa-ło się za sprawą napływu siły robo-czej. Florencja stała się również stoli-cą całego regionu, który od XVI w. miał status Wielkiego Księstwa Toskanii. To właśnie w tym niezwykłym mieście narodził się renesans – nowe spoj-rzenie na świat w sztukach pięknych. Za jed no z najważniejszych wydarzeń rozgraniczających średniowiecze i od-rodzenie uważa się ogłoszenie konkur-su na wrota do baptysterium i, nie co później, zwieńczenie gotyckiej kate-dry majestatyczną kopułą. W okresie renesansu we Florencji tworzyli zna-komici artyści o światowej renomie,

których dzieła można podziwiać do dzisiaj, tacy jak Lorenzo Ghiberti, Ma-saccio, Donatello, Michał Anioł, Giotto di Bondone, Fra Angelico i Leonardo da Vinci. Miejscowi pisarze – Fran-cesco Petrarka, Giovanni Boccaccio i Dante Alighieri – jako jedni z pierw-szych sprzeciwili się monopolowi łaci-ny i zaczęli pisać w języku narodowym – po toskańsku. We Florencji powstał również Książę Niccola Machiavellego, jedno z najważniejszych dzieł filozofii politycznej, które przyczyniło się roz-woju sztuki sprawowania władzy.

W 1801 r. Napoleon podbił Toska-nię i utworzył Królestwo Etrurii. W la-tach 1807–1809 region był nawet częścią Francji. Początek XIX w. to na całym Półwyspie Apenińskim okres budzenia się nastrojów narodowych oraz dążeń do zjednoczenia państwa, do którego włączona została także Toskania. Pierwszym królem Włoch po zjednoczeniu kraju w 1861 r. zo-stał Wiktor Emmanuel II. W 1865 r.

Centrum Florencji – posąg Kosmy I, księcia Toskanii i protoplasty rodu Medyceuszy

10

HISTO

RIA

Florencja zyskała status drugiej sto-licy Zjednoczonych Włoch, przej-mując rolę po Turynie. Kiedy jednak w 1870 r. do młodego państwa włą-czono Rzym, stolicę przeniesiono do Wiecznego Miasta. Dla Florencji był to ekonomiczny cios – z długów udało się jej wyjść dopiero na początku XX w.

To właśnie w okresie Risorgimento należy doszukiwać się genezy nazw większości placów w  całym kraju. Place (piazza) i ulice (via) upamięt-niające ojców ojczyzny – Giusep-pe Mazziniego, Giacoma Matteot-tiego, Camilla Cavoura i Giuseppe Gari baldiego – istnieją chyba w każ-dym włoskim mieście i miasteczku. Wszystkie te nazwiska wiążą się właś-nie z  kształtowaniem państwowo-ści w Italii. Mazzini był rewolucjoni-stą i patriotą, który przyczynił się do zjednoczenia Włoch. Opowiadał się za stworzeniem jednego państwa włoskiego w ramach republiki. Gari-baldi zapisał się jako bohater słynnej wyprawy tysiąca ochotników, pod-czas której zmusił do ucieczki króla Obojga Sycylii, co okazało się decy-dującym wydarzeniem w procesie zjednoczenia Włoch. Cavour z ko-lei dbał o pozycję Włoch na arenie międzynarodowej poprzez zawiera-nie układów z przyszłymi sąsiadami. Żyjący w późniejszym okresie Matteo-tti zasłużył się przede wszystkim jako aktywny działacz antyfaszystowski.

wAżnE wydARZEnIA• 900 r. p.n.e. – osiedlenie się Etru-

sków w Toskanii• 59 r. p.n.e. – założenie Florentii

(późniejszej Florencji)

• 27 r. p.n.e. – założenie cesarstwa rzymskiego przez Gajusza Okta-wiana, który otrzymał tytuł Augusta

• 20 r. p.n.e. – założenie Sieny • 250 r. n.e. – rozpowszechnienie

się chrześcijaństwa dzięki kupcom ze wschodu

• 1065 – podbój Sycylii przez Pizę, która staje się najważniejszym por-tem na Morzu Śródziemnym

• 1250 – rozwój systemu bankowe-go i wzrost bogactwa toskańskich miast

• 1284 – podbój Pizy przez Genuę, zjednoczenie pod egidą Florencji miast Toskanii z wyjątkiem Lukki i Sieny

• 1296 – początek prac nad budową katedry we Florencji

• 1350 – budowa wieży w Pizie• 1400–1500 – złoty wiek Toskanii,

rozwój renesansu i humanizmu • 1434 – początek panowania rodu

Medyceuszów• 1530 – Aleksander Medycejski zo-

staje pierwszym księciem Toskanii• 1569 – powstanie Wielkiego Księ-

stwa Toskanii • 1737 – wygaśnięcie rodu Medyce-

uszów, władza przechodzi w ręce dynastii habsbursko-lotaryńskiej, kraj popada w zależność od Au-strii, wpływy północne w kulturze regionu

• 1860 – początek Risorgimento (zjednoczenia Włoch)

• 1861 – ogłoszenie zjednoczenia państwa

• 1922 – marsz na Rzym Mussoliniego – początek faszyzmu we Włoszech

• 1962–1965 – Sobór Watykański II• 1988 – wejście Włoch do strefy euro

11 Florencja i Toskania

ŚwIęTa

, ImPREzy I fESTIw

alE

Styczeń:Befanate (6 stycznia). Pieśni ludowe śpiewane na ulicach Lukki przez mło-dzież z okazji święta Trzech Króli.

luty:Martedì Grasso (wtorek przed wiel-kim postem). Karnawał, parada wo-zów z alegorycznymi postaciami i za-bawa w  całym mieście (Viareggio, Lukka).Carnevale della Mea (druga lub trze-cia niedziala lutego). Karnawałowa parada w średniowiecznych strojach z pokazami tańca, pieśniami i muzyką

Święta, imprezy i festiwale

włosi uwielbiają się bawić – każde tradycyjne święto lub rocznica wydarzenia historycznego jest dobrym pretekstem do spotkania z rodzi-ną lub przyjaciółmi. Po oficjalnych obchodach organizowanych przez władze miejskie lub Kościół zabawa przenosi się do okolicznych barów i na ulice.

z XIV w. (w sierpniu odbywa się także letnia edycja; Bibbiena, Arezzo).

marzec:Scoppio del carro (Niedziela Wiel-kanocna). Fajerwerki wystrzeliwane w niedzielny poranek we Florencji z wozu ciągniętego przez dwa bawoły i zmierzającego w stronę katedry (po-myślne dotarcie kawalkady do świąty-ni zapowiada dobre zbiory).Dzień św. Józefa (19 marca). Tradycyj-ny pochód i śpiewy w dzielnicy Onda na via Duprè w Sienie.Festi degli Aquiloni Pierwsza Nie-dziela po Wielkanocy (San Miniatola). Pokazy latawców.

Kwiecień:Mostra internazionale dell’Arti gia-nato (ostatni tydzień kwietnia). Świę-to rzemiosła z całej Europy; Florencja; www.mostraartigianato.it.Dzień św. Katarzyny ze Sieny (28–29 kwietnia, Siena). Procesja i parada przez kontrady miasta, błogosławień-stwo relikwiami.Dom św. Katarzyny w Sienie

12

ŚwIęTa

, ImPREzy I fESTIw

alE

maj:Festa del Grillo (40 dni po Wielkano-cy). Obchody nadejścia wiosny orga-nizowane we Florencji w Parco delle Cascine w zachodniej części miasta.Palio di Santo Stefano (koniec maja). Parada w Pizie, w XII-wiecznych stro-jach ludowych z konkursem rzuca-nia chorągwiami, święto połączone z Festa Chiesanovese (parada folk-lorystyczna) i Sagra dell’Anguilla (tar-gi wina). Maggio Musicale Fiorentino (począ-tek maja–koniec czerwca). Festiwal muzyki klasycznej we Florencji.Palio dei micci (pierwsza niedziela miesiąca). Palio na osłach w miastecz-ku Querceta.Balestro del grifalco (czwarta nie-dziela maja). Strzelanie z kuszy do so-koła w Massa Maritima (także druga niedziela sierpnia).Maggiolata (ostatnia i przedostatnia niedziela maja). Święto związane z lo-kalnymi tradycjami wiejskimi, z paradą

na cześć wiosny i lata w miejscowoś-ciach Lucignano i Arezzo.

Czerwiec:Luminaria di San Ranieri (16 VI). Ilu-minacje zabytkowego pałacu nad brze-giem Arno w Pizie.Regaty na Arno (17 VI). Zawody w ko-stiumach z epoki; Piza.Gioco del Ponte (ostatnia sobota czerwca). Festiwal w Pizie. Główna atrakcja to przetaczanie zabytkowe-go wozu wzdłuż rzeki.Giostra dell’archidado (pierwsza niedziela miesiąca). Wywodząca się ze średniowiecza rywalizacja między mieszkańcami poszczególnych dziel-nic Cortony w strzelaniu z kuszy do tarczy, celem jest zdobycie verretty, czyli złotej strzały.Sagra musicale lucchese (przełom maja i czerwca). Koncerty muzyki sa-kralnej i religijnej w kościołach Lukki.Calcio in costume (24 czerwca). Za-wody podobne do rugby, w których

Scoppio del carro – obchody Niedzieli Wielkanocnej we Florencji

13 Florencja i Toskania

Święta

, imprezy i festiw

ale

Sierpniowy festiwal Volterra AD 1398 – święto kultury średniowiecza w Volterrze

biorą udział cztery drużyny reprezen-tujące poszczególne dzielnice Floren-cji, organizowane w Festa di San Gio-vanni na Piazza Santa Croce.

lipiec:Palio (2 lipca). Słynne wyścigi koni na Piazza del Campo w Sienie.Settimana musicale Senese (poło-wa lipca). Koncerty muzyki kameralnej w Sienie.Pistoia blues (data ruchoma). Festi-wal muzyki w mieście Pistoia.Italia Wave Love Festival (druga po-łowa miesiąca). Międzynarodowy fe-stiwal muzyki rockowej i pop w Lukce.

Sierpień:Palio (16 sierpnia). Druga edycja fe-stynu w Sienie.Il Baccanale (ostatnia sobota mie-siąca). Święto wina, jedzenia i dobrej zabawy organizowane przy tradycyj-nych śpiewach; Montepulciano.Il Bruscello (15 sierpnia). Festiwal muzyki i śpiewów średniowiecznych w Montepulciano.Letni festiwal (cały miesiąc). Rodea i inne pokazy hodowców krów z Ma-remmy; Albarese.Palio Marinaro (15 sierpnia). Rega-ty i tradycyjna parada w Porto Santo Stefano.

14

Święta

, imprezy i festiw

ale

Palio na Piazza del Campo w Sienie

Volterra AD 1398 (od trzeciej do czwartej niedzieli sierpnia) Festiwal ku-tury średniowiecza w Volterze (www.volterra1398.it).

wrzesień:Palio della Bellestra (początek mie-siąca). Zawody w strzelaniu z kuszy w Sansepolcro.Giostra del Saracino (pierwsza nie-dziela września). Turniej rycerski mię-dzy przedstawicielami czterech dziel-nic Arezzo.Anima Mundi (druga połowa mie-siąca). Festiwal muzyki sakralnej w ka-tedrze w Pizie.

Październik:Sagra del tordo (Festyn Drozda; ostatnia niedziela miesiąca). Pokazy strzelania z łuku w Montalcino.

listopad:Festival dei Popoli (drugi tydzień listo-pada). Festiwal filmowy we Florencji.

Lucca Comics & Games (1-4 listopa-da; czasami data ruchoma). Festiwal komiksu i gier w Lukce.Lucca Winter Festival (połowa listo-pada). Cykl koncertów artystów z całe-go świata reprezentujących wiele styli muzycznych: soul, rock, pop i inne.

Grudzień:Presepe vivente (26 grudnia–6 stycz-nia). Żywa szopka. Według tradycji małego Jezusa gra najmłodsze dzie-cko z miasteczka ze swoimi rodzica-mi; Contignano, Siena.La città dei presepi (od 23 grud-nia). Całe Calenzano zamienia się w wielką wystawę szopek, do udzia-łu w przedstawieniach zapraszani są także widzowie.Fiabesque (od 23 grudnia). W ma-łym miasteczku Peccioli szczegól-nie traktowane są baśnie i  bajki. W okresie świątecznym iluzja staje się tu rzeczywistością, a rzeczywi-stość magią.

15 Florencja i Toskania

kultu

ra i sztu

kaHerkules i Kakus (1527–1534) Baccio Bandinellego w

e Florencji

16

kultu

ra i sztu

ka

Posąg Dantego we Florencji

Jednym z pierwszych przedstawicieli nowej epoki był Arnolfo di Cambio, architekt i rzeźbiarz, który zaprojekto-wał m.in. kościół Santa Croce, Palazzo Vecchio oraz katedrę. Wszystkie bu-dowle charakteryzują się obecnością elementów gotyckich (okna z ostrymi łukami, sklepienia krzyżowe), ale ich zdobienia nawiązują do tradycji kla-sycznej. Gotycką architekturę można też podziwiać w Arezzo, Cortonie i Pi-zie. Z kolei malarzem, który na trwałe zapisał się w historii sztuki tego regio-nu, jest Giotto. Do jego najwybitniej-szych dzieł zalicza się XIII-wieczne fre-ski w bazylice Franciszkanów w Asy-żu, gdzie po raz pierwszy w historii artyście udało się ukazać głębię prze-strzeni, gestykulację przedstawionych postaci oraz zachować proporcje na-malowanych elementów. Tym samym dokonał rewolucji, która wpłynęła na rozwój całej późniejszej sztuki. Giotto odegrał w sztuce taką samą rolę jak

w literaturze Dante, uważany za ojca całej literatury włoskiej. Jego najwięk-sze dzieło, Boska komedia, to pochwa-ła humanizmu, ale w duchu średnio-wiecznym. Po zjednoczeniu państwa to właśnie język Florencji i dzieło Dan-tego stały się podwalinami włoskiego, który zapewnił krajowi jedność także pod względem językowym.

Kultura i sztukaRozwój sztuki i kultury Toskanii przypada przede wszystkim na okres między XIII i XVI w. Z wcześniejszych lat w całym regionie zacho-wała się bogata spuścizna kultury antycznej i etruskiej (Fiesole, Arezzo, Volterra) oraz ro-mańskiej (Piza, Lukka). najwspanialsze dzieła regionu wiążą się z epoką renesansu. Pierw-sze zabytki Florencji – baptysterium i klasztor San Miniato al Monte – noszą jeszcze cechy typowe dla wcześniejszego stylu romańskie-go, takie jak plan oparty na prostych bryłach nawiązujących do sztuki klasycznej.