ISBN: 978-83-62508-00-6 Rafał Muster Potencjał rozwojowy … · 2017-05-17 · Raport z badań...

Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych im. ks. Emila Szramka w Tychach

Rafał Muster

Potencjał rozwojowyprzedsiębiorstwz obszaru Górnośląskiego Związku Metropolitalnego w świetle analiz empirycznych

Raport z badań

Doktor nauk humanistycznych w zakresie socjologii. Adiunkt w Zakładzie Socjologii Organizacji, Gospodarki i Metodologii Badań Społecznych Instytutu Socjologii Uniwersytetu Śląskiego. Zainteresowania naukowe związane przede wszystkim z rynkiem pra-cy, socjologią bezrobocia oraz problematyką zarządzania zasobami ludzkimi. Koordynator merytoryczny i uczestnik licznych projektów badawczych - także współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego - związanych z analizami procesów zachodzą-cych na lokalnych i regionalnych rynkach pracy. W latach 2009 – 2010 ekspert Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Katowicach w projekcie mo-nitorowania regionalnego rynku pracy. Autor pięciu opublikowanych raportów z badań oraz kilkudziesięciu artykułów z zakresu prognozo-wania sytuacji na rynku pracy oraz zarządzania zasobami ludzkimi.

ISBN: 978-83-62508-00-6

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Od badania do działania. Analiza trendów rozwojowych i zmian gospodarczych w obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego

Projekt objęty honorowym patronatem przezPrezydenta Miasta Tychy oraz Górnośląski Związek Metropolitalny

Fragment recenzji prof. UŚ. dr hab. Adama Bartoszka„Niniejszy raport przynosi nowe wartości poznawcze w zakresie dokumentacji terenowej i diagnozy stanu opinii społecznej 609 przedsiębiorców o problemach zatrudniania pracowników i perspektywach roz-woju firm z obszaru Górnośląskiego Związku Metropolitalnego. Jest to interesujący materiał dla badaczy, działaczy lokalnych i mieszkańców, oraz absolwentów mających dylematy orientowania się na aktywność zawodową a także dla szerszego kręgu czytelników. Zatem uważam publikację tego tomu za pożyteczne przedsięwzięcie naukowe i świadectwo dobrych akademickich kompetencji jego redaktora”.

Rafał Muster

Rafał Muster


Tychy 2011 rok

Rafał Muster


Raport z badań


5

Spis treści

Część I: Wprowadzenie 6

1.1 Od badania do działania - założenia i cele projektu 6

1.2 Pracodawcy jako uczestnicy badań 8

Część II: Osoby pracujące i podmioty gospodarcze funkcjonujące na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego

9

Część III: Charakterystyka badanych pracodawców 14

Część IV: Analiza zgromadzonego materiału empirycznego 18

4.1 Ruchy kadrowe w badanych przedsiębiorstwach 18

4.2 Zapotrzebowanie kadrowe badanych przedsiębiorstw 26

4.3 Opinie pracodawców na temat przygotowania absolwentów szkół ponadgimnazjalnych do wykonywania roli pracownika

37

4.4 Rozwój kompetencji zawodowych pracowników badanych firm i instytucji

40

4.5 Perspektywy rozwoju badanych przedsiębiorstw i instytucji 42

4.6 Sposoby radzenia sobie badanych firm w sytuacji kryzysu na rynkach światowych

44

4.7 Oczekiwania firm wobec instytucji samorządowych 55

4.8 Oczekiwania firm i instytucji wobec Górnośląskiego Związku Metropolitalnego 56

4.9 Wskazania respondentów z miast wchodzących w skład GZM, w których są najdogodniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej 58

4.10 Zmiany, które nastąpiły w badanych firmach w okresie ostatnich 3 lat 64

4.11 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej 67

4.12 Korzystanie z funduszy unijnych przez badane firmy 68

Część V: Zakończenie 70

Aneks: Rekomendowana bibliografia 74

Spis tabel i wykresów 75

6

Część I: Wprowadzenie 1.1 Od badania do działania - założenia i cele projektu

Projekt badawczy Od badania do działania. Analiza trendów rozwojowych i zmian go-spodarczych w obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, współfinansowany ze środ-ków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowany był przez pracowników Katedry Socjologii Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych im. ks. Emila Szramka w Tychach. Głównym celem działań w ramach tego przedsięwzięcia empirycznego, realizowanych od maja 2009 roku do kwietnia 2011 roku, było dokonanie diagnozy trendów i zmian gospodarczych zachodzących w regionie, w oparciu o przeprowadzenie badań socjologicznych wśród ponad ośmiotysięcznej grupy reprezentantów śląskich pracodawców (700 osób), bezrobotnych (2774 osób), ekspertów (560 osób) i uczniów szkół ponadgimnazjalnych (4250 osób), funkcjonujących w obszarze 14 miast tworzących Górnośląski Związek Metropolitalny.Zasadniczymi argumentami przemawiającymi za skupieniem działań empirycznych w ramach obszaru GZM były: fakt, iż jest on tą częścią województwa, której dominujący wizerunek często wpływa na postrzeganie przez mieszkańców Polski całego regionu oraz prowadzone w ostatnich latach intensywne działania w kierunku przekształcenia 14 miast członkowskich w jedne spójny i silny ośrodek metropolitalny, którego prężny rozwój pozwolić ma na konkurowanie z metropo-liami funkcjonującym w kraju i za jego granicami. Jak wiadomo, historycznie obszar ten rozwijał się w oparciu o istniejące tu surowce naturalne oraz procesy ich wydobycia i przeróbki, szcze-gólnie intensywnie zachodzące od XIX w. Dzięki temu powstał najbardziej uprzemysłowiony i wysoce zurbanizowany region w Polsce i jeden z ważniejszych tego typu ośrodków w Europie. Dziś przemysłowe miasta tego obszaru stają wobec trudnego procesu transformacji społeczno-

-gospodarczej w ośrodki o nowoczesnym i bezpiecznym dla środowiska przemyśle oraz gospo-darce opartej na wiedzy (Strategia Rozwoju GZM).Zrealizowane przedsięwzięcie empiryczne było więc niepowtarzalną okazją do uchwycenia dyna-miki procesów oraz przemian dokonujących się w tym zakresie i uwidaczniających się w opiniach i poglądach przedstawicieli grup, których codzienne funkcjonowanie w ramach badanego obsza-ru ma zasadniczy wpływ na możliwości kreowania silnej pozycji Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia”. Należy więc tutaj jednoznacznie podkreślić, że przeprowadzone badania nie polegały na analizie statystycznych danych ekonomicznych, demograficznych czy innych wskaźników stosowanych zazwyczaj jako kryteria określające poziom rozwoju gospodarczego wybranych obszarów metropolitalnych. Status metropolii nie może być bowiem określany je-dynie poprzez zastosowanie kryteriów statystycznych, gdyż równie istotne są tutaj cechy miast-metropolii istniejące w świadomości społeczeństwa. W realizowanych badaniach dążono więc do poznania opinii i poglądów przedstawicieli różnych środowisk, których działalność stanowi istotną determinantę rozwoju gospodarczego GZM. Dlatego właśnie badania realizowane wśród pracodawców z 14 miast GZM skupiały się głównie na uzyskaniu informacji o aktualnych i przewidywanych ruchach kadrowych, tworzeniu lub li-kwidacji miejsc pracy oraz oczekiwań wobec pracobiorców. Z kolei badania osób bezrobotnych, zarejestrowanych w 14 Powiatowych Urzędach Pracy, funk-cjonujących w obszarze GZM, służyć miały przede wszystkim dokonaniu diagnozy kwalifikacji zawodowych i kompetencji cywilizacyjnych bezrobotnych przydatnych w pracy zawodowej, ich oczekiwań wobec pracodawców oraz sposobów poszukiwania pracy.

7

Udział w projekcie reprezentacji uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych, funkcjo-nujących w obszarze 14 miast GZM, pozwolił z kolei na uzyskanie informacji o preferowanych kierunkach i formach dalszego kształcenia oraz planach rozwoju karier zawodowych przyszłych adeptów regionalnego rynku pracy. Realizacja badań wśród ekspertów instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych służyła natomiast identyfikacji silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń dla lokalnych gospodarek miast członkow-skich oraz całej gospodarki regionu, wynikających bezpośrednio z faktu powołania Górnośląskiego Związku Metropolitalnego i budowanej na tej podstawie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii

„Silesia”. Z uwagi na obszerność uzyskanego materiału badawczego, jego prezentacja dokonana

została w ramach czterech publikacji, z których każda zawiera analizę empiryczną zagadnień problemowych, podejmowanych w badaniach realizowanych wśród jednej z wybranych grup respondentów:• Europejskieszlaki–śląskiedrogi.TrendyrozwojoweGórnośląsko- Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia” (G. Gawron, P.Rojek-Adamek), 2011 r.• Planyżycioweorazaspiracjeedukacyjneizawodoweuczniówszkółponadgimnazjalnych w obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (B. Pactwa), 2011 r. • FunkcjonowanieosóbbezrobotnychnaterenieGórnośląskiego Związku Metropolitalnego (B. Pawlica), 2011 r. • PotencjałrozwojowyprzedsiębiorstwzobszaruGórnośląskiegoZwiązku Metropolitalnego w świetle analiz empirycznych (R. Muster), 2011 r.

Ponadto–dlastworzeniasyntetycznegopodsumowaniaobszernejczęścibadawczejorazwsparcia jej najważniejszych wniosków wypowiedziami uznanych w zakresie problemów me-tropolitalnościautorytetów–wramachprojektuwydanazostałapiątapublikacja.Stanowionapodsumowanie, a zarazem zaproszenie do zapoznania się z całością materiału. Zawarte w niej teksty, przygotowane przez członków zespołu badawczego i ekspertów zaproszonych do udziału w konferencji prezentującej rezultaty prowadzonych analiz, w przekonaniu autorów projektu po-służą nie tylko celom poznawczym, lecz również stanowić mogą praktyczne wsparcie dla liderów i wszystkich osób zaangażowanych w proces budowania Metropolii „Silesia”:• Odbadaniadodziałania.Analizatrendówrozwojowychizmiangospodarczych w obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (red.: M.S. Szczepański, G. Gawron, P. Rojek-Adamek), 2011 r.

Na koniec warto nadmienić, że prezentowany projekt to już trzecie z kolei – i dotychczas największe pod względem podejmowanych zagadnień problemowych oraz obszaru terytorialnego–przedsięwzięciebadawcze,któregorealizacji,dziękiwsparciufinansowemuześrodków Unii Europejskiej, podjęli się pracownicy tyskiej Katedry Socjologii. Wyniki poprzednich analiz udostępnione zostały czytelnikom w ramach dwóch publikacji wydanych przez Śląskie Wydawnictwa Naukowe WSZiNS w Tychach:• Edukacja całożyciowa a kompetencje cywilizacyjne (red. B. Pactwa, P. Rojek-Adamek), 2006 r. • Czynniki integracji i reintegracji zawodowej kobiet na regionalnym rynku pracy (red. G. Gawron, B. Pactwa), 2008 r.

8

1.2 Pracodawcy jako uczestnicy badań

Jednym z elementów wielopłaszczyznowego projektu badawczego Od badania do działa-nia. Analiza trendów rozwojowych i zmian gospodarczych w obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego” były także opinie pracodawców.Podczas gromadzenia danych od tych respondentów wykorzystano technikę standaryzowanego wywiadu kwestionariuszowego. Kwestionariusz wywiadu składał się z trzech części: wprowa-dzającej, pytań oraz metryczki. W części wprowadzającej respondentom przedstawiono podstawowe cele prowadzonych badań, do których zaliczono:

− diagnozę ruchów kadrowych (przyjęcia i zwolnienia), − poznanie oczekiwań przedsiębiorców, stawianych kandydatom do pracy, − diagnozę sposobów rekrutacji i selekcji personelu na wakujące miejsca pracy,− poznanie oczekiwań stawianych kandydatom do pracy (w tym także absolwentom kończącym naukę w szkołach ponadgimnazjalnych),

− identyfikację możliwości rozwoju kwalifikacji zawodowych przez personel zatrudniony w badanych organizacjach,

− diagnozę sposobów radzenia sobie firm z sytuacją kryzysu w gospodarce,− poznanie perspektyw i strategii rozwoju firm i instytucji w perspektywie najbliższych lat, − identyfikację zmian pozytywnych/ negatywnych, następujących zarówno na rynku pracy, jak i wśród badanych podmiotów.

Standaryzacja kwestionariusza wywiadu ułatwiła gromadzenie i późniejsze opracowanie mate-riału empirycznego. Wśród pytań zadawanych pracodawcom i ich reprezentantom (pracownikom działów personalnych, osobom pełniącym kierownicze funkcje w organizacjach) znalazły się w większości pytania zamknięte lub półotwarte (z kafeterią odpowiedzi). Jednak w celu pogłębienia problematyki badawczej respondentom zadawano także pytania otwarte, bez kafeterii odpowie-dzi. Pozwoliło to zgromadzić dodatkowy, niezwykle cenny materiał o charakterze jakościowym. Kwestionariusz wywiadu kończył się metryczką, w którym pytano o formę prawną firmy, rodzaj prowadzonej działalności, liczbę zatrudnionych (zarówno w ramach umowy o pracę, jak i w ra-mach form elastycznych), okres funkcjonowania na rynku, zasięg działalności, czy siedzibę. Zaplanowano zrealizować 700 wywiadów z pracodawcami w firmach funkcjonujących na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego (po 50 wywiadów na każde z 14 miast GZM). Jednakże łącznie udało się przeprowadzić 609 wywiadów, zatem przyjęte założenia zo-stałyzrealizowanenapoziomie87%.Zastosowanocelowydobórpróby–opomocwdoborzepracodawców do badań poproszono Powiatowe Urzędy Pracy, funkcjonujące na obszarze miast tworzących Górnośląski Związek Metropolitalny. Zasadniczą podstawą doboru podmiotów do badań było kryterium „istotnego wpływu firmy na lokalny rynek pracy”. Tak skonstruowane założenie metodologiczne doboru pracodawców do badań pozwoliło na dotarcie ankieterom do wielu firm i instytucji, które odgrywają kluczową rolę na analizowanych rynkach pracy według opinii przedstawicieli publicznych służb zatrudnienia. Jednym z istotniejszych problemów na-potykanych podczas realizacji badań były częste odmowy wzięcia udziału w badaniach tych firm iinstytucji,którezostaływskazaneprzezpublicznesłużbyzatrudnienia–pomimospecjalnegozaproszenia do wzięcia udziału w badaniach, które podmioty te otrzymały pocztą. Tym samym dobrana próba cyklicznie była uzupełniania przy pomocy osób koordynujących pracę ankieterów na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego.

9

Badania realizowane były przez ankieterów w siedzibach firm i organizacji, które zgodziły się na udział w projekcie. Osoby przeprowadzające wywiady (w okresie od początku grudnia 2009 r. do końcamarca2010r.)–conależypodkreślić–przeszłyspecjalneprzeszkoleniezzakresubudowynarzędzia badawczego, głównych celów i pytań badawczych.

Ze zgromadzonego w ten sposób obszernego materiału empirycznego została utworzona baza danych, która była podstawą do dokonywania statystycznych obliczeń z wykorzystaniem programu SPSS. To z kolei było podstawą do napisania raportu sprawozdającego uzyskane wy-niki badań terenowych.

Prezentację zasadniczej części zgromadzonego materiału, w oparciu o badania przepro-wadzone wśród pracodawców, poprzedzono analizą zastanych danych statystycznych charak-teryzujących m.in. osoby pracujące, a także podmioty gospodarcze funkcjonujące na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego.

Część II: Osoby pracujące i podmioty gospodarcze funkcjonujące na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego

W niniejszej części opracowania, w oparciu o dane GUS, przedstawiono m.in. dynamikę wzrostu liczby pracujących w poszczególnych miastach GZM (tabela nr 1) oraz ukazano udział pracujących w sektorze przemysłowym i usługowym (tabela nr 2).WczterechmiastachGZMwanalizowanymokresie–od2003do2008roku–odnotowanospadek liczby pracujących. Największy spadek pracujących nastąpił w Zabrzu (spadek o 2 904 osoby) i Bytomiu (spadek o 2 467 osób), w Rudzie Śląskiej liczba pracujących zmniejszyła się o 2 204 osoby, a w Świętochłowicach o 34 osoby. Natomiast w pozostałych dziesięciu miastach GZM nastąpił wzrost liczby pracujących. Największy przyrost w liczbach bezwzględnych odno-towano w Katowicach (o 14 505 osób), Gliwicach (o 14 021 osób), Tychach (o 11 562 osoby) oraz w Sosnowcu (o 3 603 osoby). Zatem można stwierdzić, że największy wzrost pracujących nastąpił w największym mieście województwa oraz w miastach posiadających w swoich granicach pod-strefy Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.Łącznie we wszystkich miastach Górnośląskiego Związku Metropolitalnego liczba osób pracujących od 2003 do 2008 roku zwiększyła się o 49 395 osób (z 539 502 do 588 897 osób), zatem przyrost ten wyniósł 9,2%. Największy przyrost pracujących (w procentach) w miastach GZM w badanym okresie odnotowano w Tychach (wzrost o 31,6%), Gliwicach (wzrost o 24,1%) i Siemianowicach Śląskich (wzrost o 17,6%).

Tabela 1Pracujący w miastach GZM, łącznie z rolnictwem indywidualnym

Miasto2003 2005 2008 wzrost/spadek 2003-2008

N % N % N % N %Bytom 35 706 6,6 34 416 6,3 33 239 5,6 -2 467 -6,9Chorzów 25 134 4,7 25 404 4,6 27 324 4,6 +2 190 +8,7Dąbrowa Górnicza 39 816 7,4 38 924 7,1 40 778 6,9 +962 +2,4Gliwice 58 187 10,8 63 339 11,6 72 208 12,3 +14 021 +24,1

10

Jaworzno 19 074 3,5 21 572 3,9 20 704 3,5 +1 630 +8,5Katowice 146 220 27,1 146 076 26,7 160 725 27,3 +14 505 +9,9Mysłowice 19 909 3,7 19 861 3,6 20 434 3,5 +525 +2,6Piekary Śląskie 12 534 2,3 15 081 2,8 12 760 2,2 +226 +1,8Ruda Śląska 38 945 7,2 37 040 6,8 36 741 6,2 -2 204 +5,7Siemianowice Śląskie

11 221 2,1 11 529 2,1 13 193 2,2 +1 972 +17,6

Sosnowiec 48 606 9,0 48 208 8,8 52 209 8,9 +3 603 +7,4Świętochłowice 8 823 1,6 8 139 1,5 8 789 1,5 -34 -0,4Tychy 36 560 6,8 38 066 7,0 48 122 8,2 +11 562 +31,6Zabrze 38 767 7,2 39 278 7,2 41 671 7,1 -2 904 -7,5suma 539 502 100,0 546 933 100,0 588 897 100,0 +49 395 +9,2

Uwaga: W tabeli nie uwzględniono pracujących w firmach, które zatrudniają mniej niż 9 osób. Źródło: dane GUS.

Kolejna tabela przedstawia dynamikę następujących zmian w poszczególnych miastach Górnośląskiego Związku Metropolitalnego w zakresie liczby pracujących w sektorze przemysło-wym i usługowym. Celowo w dalszych analizach pominięto pracujących w sektorze rolniczym, w którym de facto zatrudnionych jest jedynie 0,5% mieszkańców GZM.Analizując zastane dane statystyczne okazuje się, że na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego obserwuje się postępujący proces wzrostu liczby pracujących w sektorze usłu-gowym–z57,8%(N=311807)w2003rokudo58,9%(N=346719)pięćlatpóźniej.Wanalogicz-nym okresie (2003-2008 r.) zmniejszył się udział pracujących w miastach GZM w sektorze prze-mysłowym–z41,6%(N=224309)do40,6%(N=239087).

Tabela 2Pracujący w sektorze przemysłowym i usługowym w miastach GZM

Miastosektor przemysłowy sektor usługowy razem

2003 2005 2008 2003 2005 2008

Bytom 13 118 11 203 11 524 22 229 22 975 21 543Chorzów 9 354 8 637 9 506 15 678 16 675 17 721Dąbrowa Górnicza 21 622 21 012 21 600 17 892 17 617 18 858Gliwice 23 848 27 747 31 333 33 798 34 988 40 269Jaworzno 9 452 11 787 9 464 9 482 9 681 11 127Katowice 44 420 41 539 45 521 101 347 104 047 114 722Mysłowice 10 610 10 951 10 590 9 148 8 804 9 737Piekary Śląskie 6 638 9 003 6 374 5 730 5 937 6 245Ruda Śląska 23 940 21 794 19 952 14 890 15 125 16 647Siemianowice Śląskie 4 820 4 501 6 371 6 320 6 938 6 729Sosnowiec 19 247 18 444 19 374 29 004 29 493 32 571Świętochłowice 3 882 3 413 3 358 4 901 4 702 5 382Tychy 18 492 18 551 27 033 17 568 19 037 20 666Zabrze 14 866 15 634 17 087 23 820 23 566 24 502suma 224 309 224 216 239 087 311 807 319 585 346 719

Uwaga: w powyższej tabeli pominięto pracujących w rolnictwie – łącznie w sektorze tym pracuje jedynie ok. 0,5% ogółu aktywnych zawodowo mieszkańców GZM. W tabeli nie uwzględniono pracujących w firmach, które zatrudniają mniej niż 9 osób. Źródło: dane GUS.

11

Analizując procesy zachodzące na rynku pracy Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, za-obserwowanotakżeistotnyprzyrostliczbypodmiotówgospodarczych–od140779w1995rokudo 193 029 w 2009 roku (wzrost o 52 250 firm, czyli o 37,1%). Na obszarze GZM szczególna koncentracja podmiotów gospodarczych występuje w trzech następujących miastach: Katowicach (N=40 951), Sosnowcu (N=23 484) i Gliwicach (N=22317).Wtychtrzechmiastach–zgodniezdanymiGUS–funkcjonujeniemalpołowawszyst-kich firm ulokowanych na obszarze GZM. Ponadto w Katowicach, Sosnowcu i Gliwicach nastąpił także największy (w liczbach bezwzględnych) przyrost zakładanych podmiotów gospodarczych w latach 1995-2009. Z kolei na przestrzeni tych lat największy przyrost podmiotów gospodarczych w ujęciu procentowym odnotowano w Jaworznie (wzrost o 76,9%), Gliwicach (wzrost o 64,1%), Siemianowicach Śląskich (wzrost o 54,3%) i Zabrzu (wzrost o 49,3%).

Tabela 3Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON w miastach GZM

miasto1995 r. 2000 r. 2005 r. 2009 r.

Wzrost 1995-2009

N % N % N % N % N %Bytom 11 831 8,4 13 808 8,1 15 978 8,2 16 094 8,3 +4 263 +36,0Chorzów 8 329 5,9 9 159 5,4 10 803 5,6 11 213 5,8 +2 884 +34,6Dąbrowa Górnicza 10 103 7,2 11 670 6,8 12 261 6,3 12 204 6,3 +2 101 +20,8Gliwice 13 596 9,7 18 437 10,8 20 936 10,8 22 317 11,6 +8 721 +64,1Jaworzno 4 225 3,0 6 072 3,5 7 681 4,0 7 475 3,9 +3 250 +76,9Katowice 33 233 23,5 38 860 22,7 42 646 22,0 40 951 21,2 +7 718 +23,2Mysłowice 5 026 3,6 6 060 3,5 6 856 3,5 6 931 3,6 +1 905 +37,9Piekary Śląskie 2 917 2,1 3 190 1,9 3 483 1,8 3 808 1,9 +891 +30,5Ruda Śląska 6 828 4,9 8 235 4,8 9 313 4,8 9 629 5,0 +2 801 +41,0Siemianowice Śląskie

4 070 2,9 5 240 3,1 6 535 3,4 6 281 3,3 +2 211 +54,3

Sosnowiec 17 317 12,3 22 657 13,2 25 356 13,1 23 484 12,2 +6 167 +35,6Świętochłowice 3 012 2,1 3 414 2,0 3 740 1,9 3 846 2,0 +834 +27,7Tychy 9 700 6,9 12 054 7,0 13 405 6,9 12 982 6,7 +3 282 +33,8Zabrze 10 592 7,5 12 311 7,2 14 994 7,7 15 814 8,2 +5 222 +49,3suma 140 779 100,0 171 167 100,0 193 987 100,0 193 029 100,0 +52 250 +37,1

Źródło: dane GUS.

Niemal 80% zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (zgodnie z klasyfikacją PKD 2004) działa na terenie GZM w następujących pięciu sekcjach: a. handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdówsamochodowych,motocykliorazartykułówużytkuosobistegoidomowego(N=62482);b. obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodar-czej(N=39496);c.budownictwo(N=18852);d.transport,gospodarkamagazynowaiłączność(N=15086);e.przetwórstwoprzemysłowe(N=14489).Jednak–conależypodkreślić–wsekcjihandel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego w okresie od 1995 do 2009 roku odnotowano istotny spadek liczby zarejestrowanych w rejestrze REGON podmiotów gospodarczych (łącznie o 5 613 firm). W zdecydowanej większości sekcji PKD na obszarze GZM w latach 1995-2009 odnotowano wzrost liczebnościpodmiotówgospodarczych–wnajwiększymstopniuprzyrosttendotyczyłfirmbran-

12

żowo związanych z: obsługą nieruchomości, wynajmem i usługami związanymi z prowadzeniem działalnościgospodarczej(wzrosto23459firm);działalnościąusługową,komunalną,społeczną iindywidualną(wzrosto6884firmy);budownictwem(wzrosto6644firmy)orazpośrednictwemfinansowym(wzrosto6409firmy).Natomiastwujęciuprocentowym–schodzącnapoziomsek-cjiPKD2004–należyzaakcentowaćistotnyprzyrostpodmiotówgospodarczych(porównującrok 1995 do 2009) w branżach związanych z pośrednictwem finansowym (wzrost o 332,6%) oraz zedukacją(wzrosto238,2%)–patrztabelanr4.

Tabela 4Zarejestrowane podmioty gospodarcze wg sekcji PKD 2004 w latach 1995 i 2009 na obszarze GZM Sekcja PKD 2004 1995 2009 Wzrost / spadek

(1995-2009)N % N % N %

Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 439 0,3 816 0,4 +377 +85,9Rybactwo 4 0,003 37 0,02 +33 +825,0Górnictwo 46 0,03 105 0,07 +59 +128,3Przetwórstwo przemysłowe 13 870 9,8 14 489 7,5 +619 +4,5Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektrycz-ną, gaz i wodę

53 0,04 133 0,07 +80 +150,9

Budownictwo 12 208 8,7 18 852 9,8 +6 644 +54,4Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego

68 095 48,3 62 482 32,4 -5 613 +8,3

Hotele i restauracje 3 635 2,6 5 819 3,0 +2 184 +60,1Transport, gospodarka magazynowa i łączność 12 041 8,6 15 086 7,8 +3 045 +25,3Pośrednictwo finansowe 1 927 1,4 8 336 4,3 +6 409 +332,6Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

16 037 11,4 39 496 20,5 +23 459 +146,3

Administracja publiczna i obrona narodowa; obo-wiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne

120 0,09 303 0,2 +183 +152,5

Edukacja 1 490 1,1 5 039 2,6 +3 549 +238,2Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 4 638 3,3 8 990 4,7 +4 352 +93,8Działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała

6 160 4,4 13 044 6,7 +6 884 +111,8

Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników 16 0,01 1 0,001 -15 -93,8Organizacje i zespoły eksterytorialne 0 0,0 1 0,001 +1 +100,0suma 140 779 100,0 193 029 100,0 +52 250 +37,1


W niniejszym opracowaniu zwrócono także uwagę na ruchy wahadłowe mieszkańców poszczególnych miast Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, dotyczące codziennych dojaz-dów do pracy. Bazując na danych empirycznych, uzyskanych w oparciu o analizę zeznań podatko-wych PIT (system POLTAX), pochodzących od mieszkańców GZM (dane za 2006 rok), ukazano liczbę osób przyjeżdżających do pracy do poszczególnych miast GZM, jak i liczbę osób wyjeżdża-jących z tych miast w celu świadczenia pracy. Analiza o charakterze badań całościowych została przeprowadzona na poziomie poszczególnych miast Górnośląskiego Związku Metropolitalnego

13

–tymsamympowstałswoistyrankingatrakcyjnościposzczególnychlokalnychrynkówpracy.Szczegółowe dane na ten temat przedstawiono w tabeli nr 5.

Tabela 5Dojeżdżający do pracy w GZM

Jednostka terytorialnaliczba osób wyjeżdżających do pracy

liczba osób przyjeżdżają-cych do pracy

saldo przyjazdów i wyjaz-dów do pracy

liczba osób przyjeżdżają-cych do pracy, przypadająca na 1 osobę wyjeżdżającą do pracy

2006 r. 2006 r. 2006 r. 2006 r.Katowice 11 936 104 228 92 292 8,73Gliwice 7 484 20 558 13 074 2,75Dąbrowa Górnicza 10 518 12 162 1 644 1,16Mysłowice 6 853 7 239 386 1,06Chorzów 8 778 9 176 398 1,05Tychy 11 812 10 299 -1 513 0,87Zabrze 12 475 9 079 -3 396 0,73Jaworzno 6 148 4 312 -1 836 0,70Bytom 12 997 7 186 -5 811 0,55Piekary Śląskie 5 273 2 600 -2 673 0,49Ruda Śląska 9 591 4 530 -5 061 0,47Sosnowiec 22 584 10 125 -12 459 0,45Świętochłowice 5 875 2 486 -3 389 0,42Siemianowice Śląskie 8 905 3 415 -5 490 0,38suma 141 229 207 395 -66 166 1,42


Okazało się, że w pięciu miastach: Katowicach, Gliwicach, Dąbrowie Górniczej, Mysłowicach iChorzowie–zgodniezanaliząGUS–w2006rokuodnotowanododatniesaldoprzyjazdówdopracy. Zatem różnica pomiędzy liczbą przyjeżdżających a wyjeżdżających do pracy w tych mia-stach była dodatnia. W Katowicach na każde 9 osób przyjeżdżających do pracy przypada 1 osoba wyjeżdżająca do pracy. Natomiast w Gliwicach na każdą osobę wyjeżdżającą do pracy przypadają 3 osoby przyjeżdżające do pracy do tego miasta. Z kolei najmniejsza liczba osób przyjeżdżających do pracy, przypadająca na 1 osobę wyjeżdżającą do pracy, odnotowywana jest w Siemianowicach Śląskich, Świętochłowicach i Sosnowcu. Stosunek przyjeżdżających do pracy przypadający na jedną osobę wyjeżdżającą codziennie do pracy w tych miastach wynosi odpowiednio: 0,38 dla SiemianowicŚląskich;0,42dlaŚwiętochłowicoraz0,45dlaSosnowca. Pod analizę poddano także dynamikę zmiany (w latach 2002-2009) przeciętnego wynagro-dzenia brutto, jakie zgodnie z danymi GUS otrzymują osoby zatrudnione w firmach i instytu-cjachfunkcjonującychwmiastachGórnośląskiegoZwiązkuMetropolitalnego–wporównaniudo średniego wynagrodzenia odnotowywanego w województwie śląskim i w kraju. Analiza zastanych danych statystycznych pozwala stwierdzić, że najwyższa wartość przeciętnego wynagrodzenia brutto w miastach GZM odnotowywana jest w Katowicach (4 494,03 zł), Jaworznie (3 920,16 zł), Gliwicach (3 654,92 zł) oraz w Dąbrowie Górniczej (3 649,12 zł).

14

W tych czterech miastach w 2009 roku przeciętne wynagrodzenie brutto było wyższe od prze-ciętnego wynagrodzenia odnotowywanego dla mieszkańców województwa śląskiego (3 405,18 zł) oraz kraju (3 315,38 zł).

Tabela 6Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w miastach GZM na tle woj. śląskiego i kraju (w zł)Jednostka terytorialna 2002 r. 2006 r. 2009 r. wzrost

2002-2009Bytom 2 278,72 2 288,45 2 918,55 +639,93Chorzów 1 897,22 2 232,30 2 902,80 +1 005,58Dąbrowa Górnicza 2 348,19 2 826,02 3 649,12 +1 300,93Gliwice 2 611,36 2 879,53 3 654,92 +1 043,56Jaworzno 2 372,25 3 035,84 3 920,16 +1 547,91Katowice 2 707,36 3 523,92 4 494,03 +1 786,67Mysłowice 1 797,41 2 229,48 2 795,14 +997,73Piekary Śląskie 2 488,83 2 148,01 2 728,81 +239,98Ruda Śląska 2 755,98 2 326,18 2 889,28 +133,3Siemianowice Śląskie 1 946,03 2 393,50 2 960,73 +1 014,7Sosnowiec 2 007,92 2 333,91 2 988,73 +980,81Świętochłowice 1 922,12 2 213,47 2 628,03 +705,91Tychy 2 893,06 2 500,39 3 127,98 +234,92Zabrze 2 080,43 2 568,83 3 232,35 +1 151,92średnia dla GZM 2 293,30 2 535,70 3 206,50 +913,2średnia dla woj. śląskiego 2 298,44 2 729,63 3 405,18 +1 106,74średnia dla Polski 2 239,56 2 636,81 3 315,38 +1 075,82


Z kolei najniższy poziom przeciętnego wynagrodzenia w miastach GZM odnotowywany jest Świętochłowicach (2 628,03 zł), Piekarach Śląskich (2 728,81 zł), Mysłowicach (2 795,14 zł) i Rudzie Śląskiej (2 889,28 zł). Natomiast najwyższą dynamikę wzrostu płac na przestrzeni lat 2002-2009 zaobserwowano w Dąbrowie Górniczej (wzrost o 1 300,93 zł), Jaworznie (wzrost o 1 547,91 zł) oraz Katowicach (wzrost o 1 786,67 zł). Najniższy wzrost przeciętnego wynagrodzenia brutto w analogicznym okresie odnotowany został w Rudzie Śląskiej (wzrost o 133,30 zł), Tychach (wzrost o 234,92 zł) oraz Piekarach Śląskich (239,98 zł).

Część III: Charakterystyka badanych pracodawców

Łącznie w badaniach empirycznych wzięło udział 609 firm i instytucji funkcjonujących na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego. W każdym z 14 miast GZM założono, że ankietowanychbędziepo50podmiotów(łącznie700firm)–zatemdobranapróbazostałazre-alizowana na poziomie 87%. W sześciu miastach (Bytomiu, Gliwicach, Katowicach, Piekarach Śląskich, Siemianowicach Śląskich i Tychach) próba celowo dobranych przedsiębiorstw została zrealizowana na poziomie 100%. Z kolei najmniej podmiotów gospodarczych podczas realizacji badań„przeankietowano”wZabrzu(N=16;realizacjapróbynapoziomie32%),Świętochłowicach(N=31;realizacjapróbynapoziomie62%)orazwJaworznie(N=33;realizacjapróbynapoziomie66%). W pozostałych miastach GZM (Chorzów, Dąbrowa Górnicza, Mysłowice, Ruda Śląska,

15

Sosnowiec) dobrana próba pracodawców każdorazowo została zrealizowana na poziomie powyżej 80%. W tabeli nr 7 przedstawiono szczegółowy podział badanych firm z obszaru Górnośląskiego Związku Metropolitalnego ze względu na siedzibę prowadzonej działalności.

Tabela 7Podział badanych firm ze względu na siedzibę prowadzonej działalnościmiasto N % ogółuBytom 50 8,2Chorzów 42 6,9Dąbrowa Górnicza 47 7,7Gliwice 50 8,2Jaworzno 33 5,4Katowice 50 8,2Mysłowice 46 7,6Piekary Śląskie 50 8,2Ruda Śląska 48 7,9Siemianowice Śląskie 50 8,2Sosnowiec 46 7,6Świętochłowice 31 5,1Tychy 50 8,2Zabrze 16 2,6suma 609 100

Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010.

Kolejną istotną zmienną, pozwalającą na dokonanie charakterystyki badanych przedsiębiorstw, jest ich forma prawna (tabela nr 8). Dominowały osoby fizyczne prowadzące działalność gospo-darczą,którełączniestanowiły36,3%spośródogółubadanychfirm.Wnastępnejkolejności–biorącpoduwagęformęprawną–badanefirmyreprezentowałyspółkizograniczonąodpowie-dzialnością (28,7%). Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału wykazała, że co dziesiąty badany podmiot (10,2%) reprezentował jednostkę budżetową lub spółkę cywilną (9,0%). Wśród badanych przedsiębiorstw znalazły się również spółki akcyjne (6,6%), spółki jawne (4,1%) oraz spółdzielnie (1,8%).

Tabela 8Podział badanych firm ze względu na formę prawnąforma prawna N %osoba fizyczna 221 36,3spółka z o.o. 175 28,7jednostka budżetowa 62 10,2spółka cywilna 55 9,0spółka akcyjna 40 6,6spółka jawna 25 4,1spółdzielnia 11 1,8inne 20 3,3suma 609 100


16

Statystyczna analiza zgromadzonego materiału empirycznego wykazała, że wśród badanych pod-miotówzdecydowanąwiększość(N=539;88,6%ogółu)stanowiłyfirmykomercyjne.Natomiastjednostkibudżetowe–wistotnysposóbwpływającenaanalizowanelokalnerynkipracy–sta-nowiłyłącznie11,4%(N=70)badanychpodmiotów.W kolejnych dwóch tabelach (nr 9 i 10) zaprezentowano podział badanych firm komercyjnych i publicznych ze względu na podstawowy rodzaj prowadzonej działalności.

Tabela 9Podstawowy rodzaj działalności badanych firm komercyjnychwskazania N % firm komercyjnych % całości

usługi 190 35,3 31,2

handel 141 26,2 23,2

produkcja 102 18,9 16,7

budownictwo 64 11,9 10,5

transport 18 3,3 3,0

służba zdrowia 12 2,2 2,0

edukacja 6 1,1 1,0

inne 6 1,1 1,0

suma 539 100,0 88,6


Okazało się, że co trzecia (35,3%) badana firma komercyjna funkcjonuje w obszarze szeroko ro-zumianychusług,acoczwartypodmiot(26,2%)–branżowozwiązanyjestzhandlem.Natomiastw branży związanej z produkcją działa 18,9% uczestniczących w badaniu firm, a w budownic-twie 11,9%. Wśród przedsiębiorstw z obszaru Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, któ-re uczestniczyły w badaniu znalazły się także firmy branżowo związane z transportem (3,3%), służbą zdrowia (2,2%), a także edukacją (1,1%). Z kolei wśród instytucji publicznych biorących udział w badaniach ankietowych dominowały jednostki związane z administracją (22,8%), kul-turą (21,4%) oraz edukacją (14,3%) i służbą zdrowia (8,6%). Badane instytucje publiczne związane z wymienionymi powyżej branżami stanowiły łącznie 67,1% ogółu ankietowanych podmiotów niekomercyjnych.

Tabela 10Podstawowy rodzaj działalności instytucji publicznychwskazania N % instytucji publicznych % całości

administracja 16 22,8 2,6

kultura 15 21,4 2,4

edukacja 10 14,3 1,6


służby mundurowe 3 4,3 0,5

inne 17 24,3 2,8

nie podano 3 4,3 0,5

suma 70 100,0 11,4


17

Kolejną istotną zmienną, różnicującą firmy i instytucje uczestniczące w badaniach, jest liczba osób pracujących w tych podmiotach. Z jednej strony firmy pytano o liczbę pracowników zatrudnio-nychwramachumowyopracę(tabelanr11),azdrugiej–oliczbęosóbwykonującychpracęnazasadach form elastycznych, czasem określanych mianem elastycznych (umowa-zlecenie, umowa odzieło,pracatymczasowa,itp.)–tabelanr12.Statystycznaanalizazgromadzonegomateriałubadawczegowykazała,żebadanepodmioty–biorącpoduwagęliczbęzatrudnionychosób–najczęściejwskazywały,żeniezatrudniająwięcejniż 9 osób (34,5%) lub też zatrudniają od 10 do 49 osób (31,7%). Zatem w populacji badanych firm przeważają mikro i małe przedsiębiorstwa, które zatrudniają w ramach umów o pracę nie więcejniż50osób.Firmytestanowiły66,2%ogółubadanychpodmiotów.Jednakwśródprzed-siębiorstw uczestniczących w badaniu nie zabrakło firm średnich i dużych. Otóż co piąta firma (20%) zatrudnia od 50 do 249 osób, a 9,4% - co najmniej 250 osób (w tym 1,8% - więcej niż 1000 pracowników).

Tabela 11Podział badanych firm ze względu na liczbę osób zatrudnionych w ramach umowy o pracęLiczba zatrudnionych N %do 9 210 34,510 - 49 193 31,750 - 249 122 20,0250 - 999 46 7,61000 i więcej 11 1,8nie podano 27 4,4suma 609 100,0


Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, że 237 badanych podmio-tów (38,9%) korzysta ze wsparcia pracowników wykonujących swoje obowiązki zawodowe na ich rzecz w ramach tzw. elastycznych form zatrudnienia. Najczęściej firmy te korzystały z pracy nie więcej niż 5 takich pracowników. Jednakże wśród ankietowanych przedsiębiorstw znalazły się także podmioty współpracujące z co najmniej 30 osobami wykonującymi pracę w ramach formuł atypowych.

Tabela 12Podział badanych firm ze względu na liczbę osób pracujących na ich rzecz w ramach tzw. elastycznych form zatrudnieniaLiczba N % % ogółu

do 5 140 59,0 22,9

od 6 do 10 33 13,8 5,4

od 11 do 15 15 6,4 2,5

od 16 do 20 11 4,6 1,8

od 21 do 25 3 1,3 0,5

od 26 do 30 6 2,6 1

powyżej 30 29 12,3 4,8

suma 237 100,0 38,9


18

Badane przedsiębiorstwa zapytano także o okres ich funkcjonowania na rynku lokalnym (tabela nr 13) oraz o ich zasięg działalności (tabela nr 14). Okazało się, że niemal 17% uczestniczących w badaniach podmiotów działa na rynku lokalnym stosunkowo krótko - nie dłużej niż 5 lat. Co piąta firma (20,2%) funkcjonuje od 6 do 10 lat. Natomiast niemal 62% badanych przedsiębiorstw iinstytucjifunkcjonujeodconajmniej11lat–zczego27,1%działapowyżej20lat.

Tabela 13Okres funkcjonowania badanych firm na rynku lokalnymwskazania firm N %krócej niż 5 lat 103 16,9od 6 do 10 lat 123 20,2od 11 do 15 lat 97 15,9od 16 do 20 lat 115 18,9powyżej 20 lat 165 27,1nie podano 6 1,0suma 609 100,0


Jak wykazały przeprowadzone analizy, większość (51,1%) badanych podmiotów z obszaru Górnośląskiego Związku Metropolitalnego swoją działalność prowadzi na rynku lokalnym.

Tabela 14Zasięg działalności badanych firmwskazania firm N %lokalny 311 51,1krajowy 185 30,3rynki europejskie 74 12,2rynki światowe 36 5,9nie podano 3 0,5suma 609 100,0


Niemal co trzecia (30,3%) badana firma działa na rynku krajowym. Natomiast 12,2% podmiotów wskazało, że ich klienci pochodzą z rynków europejskich, a 5,9% z rynków światowych.

Część IV: Analiza zgromadzonego materiału empirycznego4.1 Ruchy kadrowe w badanych przedsiębiorstwach

Jednym z kluczowych problemów badawczych podjętych w niniejszej analizie była próba diagnozy przeprowadzonych i planowanych ruchów kadrowych w badanych firmach w kontek-ście przyjmowania lub zwalniania personelu.

19

Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału empirycznego wykazała, że w okresie ostatnie-go roku wyraźna większość firm i instytucji biorących udział w badaniu (74,1%) przyjmowało nowy personel. Co czwarty podmiot (25,6%) w okresie tym nie zatrudniał nowych pracowni-ków–tabelanr15.

Tabela 15Podział badanych firm ze względu na przyjmowanie nowych pracowników w okresie ostatniego rokuwskazanie N %tak 451 74,1nie 156 25,6nie podano 2 0,3suma 609 100,0


Do przedsiębiorstw, które wskazały, że w okresie 12 miesięcy przed badaniami zatrudniały no-wych pracowników, skierowano kilka dodatkowych pytań dotyczących liczby, jak i powodów zatrudniania nowych zasobów kadrowych.Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału empirycznego wykazała, że przedsiębiorstwa przyjmujące nowych pracowników najczęściej zatrudniały nie więcej niż 5 osób w okresie 12 miesięcy przed badaniem (64,7%). Spośród firm przyjmujących nowy personel w analizowa-nym okresie, 15,3% przyjęło od 6 do 10 pracowników. Wśród tej grupy pracodawców znalazły siętakżefirmyzatrudniająceconajmniej30nowychpracowników–szczegółowewskazania w tym zakresie przedstawiono w tabeli nr 16.

Tabela 16Liczba nowych pracowników, zatrudnionych przez badane przedsiębiorstwa w okresie ostat-niego rokuwskazania N % % ogółuod 1 do 5 osób 292 64,7 47,9od 6 do 10 osób 69 15,3 11,4od 11 do 20 osób 35 7,8 5,7od 21 do 30 osób 15 3,3 2,5powyżej 30 osób 37 8,2 6,1nie podano 3 0,7 0,5suma 451 100,0 74,1


Analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, że wśród podmiotów gospodarczych zatrudniających w okresie ostatniego roku co najmniej 21 pracowników najczęściej znajdowały sięfirmybranżowozwiązanezprzemysłemprodukcyjnym(N=15),usługami(N=10),budownic-twem(N=7),awdalszejkolejności–handlem(N=5)oraztransportem(N=4).Badane podmioty z obszaru GZM, przyjmujące nowy personel w okresie 12 miesięcy przed realizacją badań ankietowych, podzielono także ze względu na ich podstawowy rodzaj pro-wadzonej działalności. Analiza zgromadzonego materiału empirycznego wykazała (agre-gując dane na poziomie branż), że najczęściej wśród badanych firm komercyjnych przyj-mujących nowych pracowników dominowały podmioty branżowo związane z transportem.

20

Łącznie wywiady przeprowadzono wśród 18 firm transportowych i okazało się, że w 17 spo-śród nich (co stanowiło 94,4% ogółu firm transportowych) przyjmowano nowych pracowników. Nowych pracowników często przyjmowały także podmioty gospodarcze branżowo związane z budownictwem (87,5% ogółu firm budowlanych), produkcją (76,5% ogółu firm produkcyjnych), atakże–usługami(70%ogółufirmusługowych).

Wśródprzedsiębiorstwkomercyjnychprzyjmującychnowychpracowników–biorąc zkoleipoduwagęwartościwliczbachbezwzględnych–dominowałypodmiotyzwiązanezusługa-mi(N=133;21,8%ogółubadanychpodmiotów),handlem(N=86;14,1%ogółu),produkcją(N=78;12,8%ogółu)orazbudownictwem(N=56;9,2%ogółu)–patrztabelanr17.

Tabela 17Podstawowa działalność firm komercyjnych przyjmujących nowych pracownikówwskazania N % z ogółu firm o danej działalności % ogółu badanych firm

usługi 133 70,0 21,8

handel 86 61,0 14,1

produkcja 78 76,5 12,8




edukacja 3 50,0 0,5

inne 5 83,3 0,8

suma 385 X 63,1


Okazało się, że wśród - nielicznych w sumie - badanych instytucji publicznych, przyjmujących nowych pracowników w ostatnim roku, dominowały podmioty związane z administracją oraz kulturą. Jednak należy podkreślić, że wszystkie podmioty publiczne związane z administracją, edukacją, służbą zdrowia oraz służbami mundurowymi w okresie ostatnich 12 miesięcy przyj-mowały nowy personel.

Tabela 18Podstawowa działalność instytucji publicznych przyjmujących nowych pracowników

wskazania N% z ogółu firm o danej

działalności% ogółu badanych firm


kultura 13 86,7 2,1

edukacja 10 100,0 1,6



inne 4 - 0,7

suma 52 X 8,5


Wkolejnejtabeli–nr19–przedstawionosiedzibębadanychpodmiotówzobszaruGZM,wktórych przyjmowano nowy personel w ostatnim roku. Okazało się, że najczęściej nowych pracowników

21

przyjmowały badane firmy usytuowane w Świętochłowicach, Katowicach, Zabrzu, Jaworznie i Chorzowie. Z kolei spośród badanych firm najrzadziej nowy personel zatrudniały podmioty mające swoje siedziby w Rudzie Śląskiej i Mysłowicach.

Tabela 19Siedziba badanych firm, przyjmujących nowych pracowników w okresie 12 miesięcy przed badaniami

siedziba N% badanych firm z danych

miejscowości% ogółu badanych firm

Świętochłowice 28 90,3 4,6

Katowice 45 90,0 7,4

Zabrze 14 87,5 2,3

Jaworzno 28 84,8 4,6

Chorzów 33 78,6 5,4

Sosnowiec 36 78,3 5,9

Piekary Śląskie 38 76,0 6,2

Siemianowice Śląskie 38 76,0 6,2

Gliwice 34 68,0 5,6

Tychy 34 68,0 5,6

Bytom 33 66,0 5,4

Dąbrowa Górnicza 30 63,8 5,0

Mysłowice 28 60,9 4,6

Ruda Śląska 27 56,3 4,4


Jednak - co - należy podkreślić najczęściej przedsiębiorstwa uczestniczące w badaniu zatrud-niały pracowników nie na nowe miejsca pracy, lecz z powodu uzupełniania braków kadrowych, wynikających z fluktuacji personelu (tabela nr 20). Uszczegółowiając wskazania tej grupy praco-dawców (przyjmujących nowy personel) można stwierdzić, że 38,6% spośród nich zatrudniało pracowników w ostatnim roku tylko na miejsce odchodzących osób. Niemal 30% tych firm ofe-rowało nowe miejsca pracy. Natomiast co trzeci podmiot (33,7%) część pracowników przyjmował na nowe miejsca pracy, a część za odchodzący personel. Dla 7,8% firm powodem przyjmowania personelu do pracy był sezonowy wzrost zatrudnienia.

Tabela 20Powody przyjmowania nowych pracowników w ubiegłym roku przez badane podmioty wskazania N % % ogółu

przyjmowano ich na miejsce odchodzących pracowników 173 38,6 28,4

przyjmowano ich na nowe miejsca pracy 133 29,5 21,8

część przyjmowano za odchodzących pracowników, a część na nowe miejsca pracy 152 33,7 25

sezonowy wzrost zatrudnienia 35 7,8 5,7


Bardziej szczegółowa analiza zgromadzonego materiału empirycznego wykazała, że jedynie część badanych przedsiębiorstw w okresie ostatnich 12 miesięcy generowało nowe miejsca pracy.

22

Analizując zgromadzone dane empiryczne z firm komercyjnych na poziomie poszczególnych branż okazało się, że w ostatnim roku nowe miejsca pracy najczęściej generowały przedsiębior-stwa branżowo związane ze służbą zdrowia (33,3% ogółu badanych podmiotów komercyjnych związanych ze służbą zdrowia), produkcją (26,5% ogółu badanych podmiotów komercyjnych związanych z produkcją), usługami (25,3% ogółu badanych podmiotów komercyjnych zwią-zanych z usługami) oraz budownictwem (20,3% ogółu podmiotów komercyjnych związanych z budownictwem).Biorąc pod uwagę liczbową reprezentację uczestniczących w badaniach firm, które deklarowały tworzenie nowych, względnie trwałych miejsc pracy, to z kolei dominowały przedsiębiorstwa związanezusługami(N=48;7,9%ogółubadanychpodmiotów),handlem(N=28;4,6%ogółuba-danychpodmiotów),produkcją(N=27;4,4%ogółubadanychpodmiotów)orazbudownictwem(N=13;2,1%ogółubadanychpodmiotów).Zkoleiwnajmniejszymstopniutagrupapodmiotówkomercyjnych(przyjmującychnanowemiejscapracy)związanabyłaztransportem(N=1;0,2%ogółubadanychpodmiotów)iedukacją(N=1;0,2%ogółubadanychpodmiotów).

Tabela 21Podstawowa działalność firm komercyjnych przyjmujących pracowników na nowe miejsca pracywskazania N % z ogółu firm o danej działalności % ogółu badanych firmusługi 48 25,3 7,9handel 28 19,9 4,6produkcja 27 26,5 4,4budownictwo 13 20,3 2,1służba zdrowia 4 33,3 0,7transport 1 5,6 0,2edukacja 1 16,7 0,2inne 4 66,7 0,7suma 126 X 20,8


Z kolei badane instytucje publiczne z obszaru GZM, które w okresie ostatnich 12 miesięcy przyj-mowałypracownikównanowemiejscapracydziałająprzedewszystkimwobszarzekultury(N=3;0,5%ogółubadanychpodmiotów)iadministracji(N=2;0,4%ogółubadanychpodmiotów).

Tabela 22Podstawowa działalność instytucji publicznych przyjmujących pracowników na nowe miejsca pracywskazania N % z ogółu firm o danej działalności % ogółu badanych firm

kultura 3 20,0 0,5




edukacja 0 0,0 0,0

inne 0 0,0 0,0

suma 7 X 1,3


23

Analizie poddano także siedzibę badanych podmiotów funkcjonujących na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, które w okresie 12 miesięcy przed realizacją badań zwiększały zatrud-nienie tylko na nowotworzone miejsca pracy (tabela nr 23). Okazało się, że największy odsetek badanych firm, zatrudniających nowych pracowników, swoją siedzibę ma w następujących mia-stachGZM:Zabrzu(N=8;50%badanychpodmiotówzZabrza),Tychach(N=18;36%badanychpodmiotówzTychów),PiekarachŚląskich(N=17;34%badanychpodmiotówzPiekarŚląskich),RudzieŚląskiej(N=13;27,1%badanychpodmiotówzRudyŚląskiej),Bytomiu(N=12;24%ba-danychpodmiotówzBytomia)iSiemianowicachŚląskich(N=12;24%badanychpodmiotów z Siemianowic Śląskich). Jednak na uwadze należy mieć także fakt, że w Zabrzu wywiady zostały zrealizowane jedynie w 16 firmach.

Tabela 23Siedziba badanych firm przyjmujących nowych pracowników na nowe miejsca pracy w okresie 12 miesięcy przed badaniamisiedziba N % badanych firm z danych miejscowości % ogółu badanych firm

Zabrze 8 50,0 1,3

Tychy 18 36,0 3,0



Bytom 12 24,0 2,0


Chorzów 8 19,0 1,3

Gliwice 9 18,0 1,5



Katowice 8 16,0 1,3



Jaworzno 3 9,1 0,5


Dogrupyfirmzatrudniającychnowypersonelwokresieostatniegoroku(N=451;74,1%)skierowano także pytanie o najważniejsze umiejętności/ cechy, których brakowało kan-dydatom do pracy. Szczegółowe wskazania respondentów zaprezentowano na wykresie nr 1.

24

Wykres 1Umiejętności/ cechy, których brakowało kandydatom do pracy (w %)

10,9

9,3

10,6

14

16

17,1

23,1

29,7

34,6

65,2

0 10 20 30 40 50 60 70

inne

obsługa komputera

prawo jazdy kat. B

znajomość przepisów prawnych

znajomość przynajmniej jednego języka obcego

dobra komunikacja w mowie i piśmie

dyspozycyjność

dobre zaprezentowanie się na rozmowiekwalifikacyjnej

dodatkowe certyfikaty/ uprawnienia zawodowe

doświadczenie zawodowe

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli wskazać maksymalnie trzy odpowiedzi.Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010.

Jak wykazały przeprowadzone badania empiryczne, wśród pracodawców z 14 miast Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, zdecydowanie najczęściej (65,2%) przedsiębiorcy wskazywali, że kandydatom do pracy brakowało odpowiedniego doświadczenia zawodowego. W dalszej ko-lejności respondenci (34,6%) mówili o deficycie różnych dodatkowych uprawnień zawodowych oraz certyfikatów. Niemal 30% badanych podkreślało, iż kandydaci na pracowników nie potra-fili dobrze zaprezentować się podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Natomiast w przypadku 23,1% ankietowanych firm słabą stroną zgłaszających się kandydatów na pracowników okazała się ich ograniczona dyspozycyjność. Najrzadziej wskazywano na braki u kandydatów do pracy prawa jazdy kat. „B” (10,6%) oraz umiejętności obsługi komputera (9,3%).Na podstawie odpowiedzi udzielonych przez przedstawicieli badanych firm uzasadnione bę-dzie postawienie tezy, że przedsiębiorcy oczekują od przyszłych pracowników dużego poziomu samodzielności–czegoprzejawembędzieodpowiednipoziomdoświadczeniazawodowego.Oczekiwania pracodawców tym samym są związane ze stosunkowo krótkim okresem adaptacji nowego personelu zarówno do miejsca pracy, jak i do zakresu obowiązków zawodowych. Tym samym wydaje się, że uzasadnione będzie twierdzenie dotyczące utrudnionego dostępu do ofert pracy absolwentom, których doświadczenie zawodowe jest małe lub żadne. Pracodawcy od kan-dydatów na pracowników oczekują ponadto profesjonalnego przygotowania dokumentów apli-kacyjnych oraz dobrego zaprezentowania się podczas rozmowy kwalifikacyjnej. W tym miejscu można postulować położenie większego nacisku na zwiększenie dostępności do usług poradnictwa

25

zawodowego i to nie tylko wśród bezrobotnych oraz poszukujących pracy, ale przede wszystkim wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów. Niestety, w krajowym systemie oświaty (a szczególnie na poziomie szkół ponadgimnazjalnych oraz uczelni wyższych) dostępność do profesjonalnych doradców zawodowych jest na ograniczonym poziomie - niewiele szkół i uczelni na stałych etatach zatrudnia doradców zawodowych. Wynika to (szczególnie w szkołach ponad-gimnazjalnych, które są usytuowane w strukturach lokalnych samorządów) przede wszystkim zograniczonychfunduszynaetaty.Jakzaprezentowanonawykresienr2–niemalcoczwartypodmiot wskazał, że kandydatom do pracy brakowało dyspozycyjności. Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału wykazała, że najczęściej na brak dyspozycyjności u kandydatów do pracy narzekały przede wszystkim mniejsze firmy, prowadzone przez osoby fizyczne. Większe podmioty–częstodziałającetakżenarynkachzagranicznych–wskazywałyzkoleinadeficytyznajomości języków obcych u kandydatów do pracy.Rzadko–cozaznaczonojużwcześniej–badanefirmywskazywałyukandydatówdopracynabrak prawa jazdy kat. „B”, czy umiejętności obsługi komputera. Może to świadczyć o dobrych kompetencjach cywilizacyjnych znaczącej części kandydatów do pracy.

Do 156 przedsiębiorstw, które w okresie 12 miesięcy poprzedzających badania nie za-trudniałynowychpracowników,skierowanopytanieopowodytegostanurzeczy–szczegółoweodpowiedzi respondentów przedstawiono na wykresie nr 2.

Wykres 2Powody niezatrudniania nowych pracowników przez badane firmy (w %)

3,8

1,9

11,5

21,2

23,1

93,6

0 20 40 60 80 100

inne

kandydaci do pracy nie zgłaszają się do nas

kandydaci do pracy nie mają odpowiednichkwalifikacji zawodowych

wysokie koszty zatrudnienia

niestabilny rynek

brak potrzeb


Respondenci reprezentujący firmy niezatrudniające nowego personelu zdecydowanie najczęściej wskazywali na brak takich potrzeb (93,6%). W dalszej kolejności respondenci mówili o niestabil-nym rynku (23,1%) oraz wysokich kosztach zatrudnienia (21,2%). O wiele rzadziej respondenci reprezentujący badane podmioty wskazywali na brak u kandydatów do pracy odpowiednich kwalifikacji zawodowych (11,9%), czy niezgłaszanie się ich do pracodawców (1,9%).

26

4.2 Zapotrzebowanie kadrowe badanych przedsiębiorstw

Jednym z ważniejszych problemów badawczych była także próba identyfikacji przewidy-wanych ruchów kadrowych w najbliższym roku. Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału empirycznego wykazała, że niemal 38% badanych firm i instytucji jednoznacznie wskazało, że nie planują zmiany liczby zatrudnionych. Natomiast 28,2% firm deklarowało chęć zwiększenia stanu liczebnego zatrudnionego personelu, a blisko 7% respondentów reprezentujących firmy i instytucje mówiło o planach redukcji personelu (tabela nr 24).

Tabela 24Podział badanych przedsiębiorstw w zakresie planowanej zmiany liczby zatrudnionych w najbliższym rokuwskazania N %zwiększenie zatrudnionego personelu 172 28,2zmniejszenie zatrudnionego personelu 41 6,7nie planujemy zmian liczby zatrudnionych 230 37,8trudno powiedzieć 158 26,0brak wskazania 8 1,3suma 609 100


W kolejnych trzech tabelach przedstawiono podział badanych podmiotów, planujących w najbliż-szym roku zwiększenie liczby zatrudnionego personelu, ze względu na dwie następujące zmienne: podstawową branżę prowadzonej działalności (tabela 25 i 26), a także ze względu na siedzibę fir-my (tabela 27). Zgromadzony materiał empiryczny wykazał, że zdecydowanie najczęściej badane firmy komercyjne, chcące zwiększyć liczebność zatrudnionego personelu, branżowo związane są zsektoremusług(N=53;8,7%ogółubadanychpodmiotów),handlem(N=45;7,4%ogółubadanychpodmiotów),produkcją(N=31;5,1%ogółubadanychpodmiotów)orazbudownictwem(N=16;2,6%ogółubadanychpodmiotów).Fakt,żespośródbadanychfirmfunkcjonującychnaobszarzeGórnośląskiego Związku Metropolitalnego to właśnie podmioty branżowo związane z szeroko rozumianym sektorem usług najczęściej wskazywały na chęć zwiększenia liczby zatrudnionego personelu, potwierdzają także dane statystyczne przedstawiające proces zmiany struktury bran-żowej regionalnych firm, jak i osób pracujących. Jednak proces systematycznego wzrostu udziału pracującychwsektorzeusług–awszczególnościtychonowoczesnymcharakterze–ciąglenaregionalnym rynku pracy województwa śląskiego (a w tym także na obszarze GZM) przebiega zbyt wolno. Nadal udział zatrudnionych w sektorze przemysłu jest zbyt wysoki w porównaniu do odsetka pracujących w usługach. Jednak na poziomie poszczególnych miast wchodzących w skład Górnośląskiego Związku Metropolitalnego można zaobserwować istotne różnice w tym zakresie.Otóżdlaprzykładu–71%mieszkańcówKatowiczatrudnionychjestwsektorzeusług,podczas gdy w Rudzie Śląskiej odsetek pracujących w usługach osiągnął poziom zaledwie 45,3% (zatem był niższy w porównaniu do Katowic o 25,7%).Natomiast zdecydowanie najrzadziej chęć przyjęcia nowego personelu w perspektywie najbliż-szego roku deklarowały badane podmioty komercyjne, działające w obszarze edukacji oraz służ-by zdrowia.

27

Tabela 25Podstawowa działalność gospodarcza firm komercyjnych planujących zwiększenie liczby zatrudnionego personeluwskazania N % z ogółu firm o danej działalności % badanych firmusługi 53 27,9 8,7handel 45 31,9 7,4produkcja 31 30,4 5,1budownictwo 16 25,0 2,6transport 5 27,8 0,8służba zdrowia 4 33,3 0,7edukacja 2 33,3 0,3brak wskazania 2 - 0,3suma 158 X 25,9


Badania wykazały także, że jedynie nieliczne instytucje publiczne planują zwiększyć liczbę za-trudnionegopersonelu.Firmyteprzedewszystkimzwiązanesązkulturą(N=4;0,7%ogółuba-danychpodmiotów)orazadministracją(N=3;0,5%ogółubadanychpodmiotów).

Tabela 26Podstawowa działalność instytucji publicznych planujących zwiększenie liczby zatrudnionego personeluwskazania N % z ogółu firm o danej działalności % badanych firmkultura 4 26,7 0,7administracja 3 18,8 0,5edukacja 2 20,0 0,3służby mundurowe 1 33,3 0,1służba zdrowia 1 16,7 0,1brak wskazania 3 - 0,5suma 17 X 2,2


Biorączkoleipoduwagęinnąistotnązmienną–siedzibębadanychfirm–topoprze-analizowaniu zgromadzonego materiału empirycznego okazało się (analizując dane na poziomie poszczególnych 14 miast GZM), że podmioty najczęściej planujące nowe przyjęcia do pracy funk-cjonująwZabrzu(N=9;56,3%ogółubadanychfirmzZabrza),Katowicach(N=20;40%bada-nychfirmzKatowic),Świętochłowicach(N=10;32,3%badanychfirmzeŚwiętochłowic),RudzieŚląskiej(N=15;31,3%badanychfirmzRudyŚląskiej),Sosnowcu(N=14;30,4%badanychfirm zSosnowca),awdalszejkolejności–wPiekarachŚląskich(N=15;30%badanychfirmzPiekarŚląskich)iSiemianowicachŚląskich(N=15;30%badanychfirmzSiemianowicŚląskich).Zkoleinajrzadziej–cowykazałybadania–badanefirmy,planująceprzyjęcianowychpracow-nikówwokresienajbliższegoroku,swojąsiedzibęmiaływGliwicach(N=6;12%badanychfirmzGliwic),Mysłowicach(N=9;19,6%badanychfirmzMysłowic)iBytomiu(N=11;22%badanychfirm z Bytomia).

28

Tabela 27Siedziba badanych firm, planujących przyjęcie nowych pracowników w okresie najbliższego rokusiedziba N % badanych firm z danych miejscowości % ogółu badanych firmZabrze 9 56,3 1,5Katowice 20 40,0 3,3Świętochłowice 10 32,3 1,6Ruda Śląska 15 31,3 2,5Chorzów 13 31,0 2,1Sosnowiec 14 30,4 2,3Piekary Śląskie 15 30,0 2,5Siemianowice Śląskie 15 30,0 2,5Dąbrowa Górnicza 13 27,7 2,1Jaworzno 9 27,3 1,5Tychy 13 26,0 2,1Bytom 11 22,0 1,8Mysłowice 9 19,6 1,5Gliwice 6 12,0 1,0


Do firm planujących zwiększenie liczby zatrudnionego personelu skierowano szereg dodatkowych pytań,mającychnacelupogłębieniepodjętejproblematyki.Firmytepytanom.in.oplanowanąliczbę osób do przyjęcia, zawody/ specjalności, w których nastąpi wzrost zatrudnienia, sposoby poszukiwania nowego personelu, czy oczekiwania względem kandydatów do pracy.Wśród firm wskazujących, że w najbliższych 12 miesiącach planują zwiększenie liczby pracowników wyraźniedominująfirmyiinstytucjechcąceprzyjąćstosunkowoniewieleosób–niewięcejniż5(73,8%).Jednakże–conależypodkreślić–wśródpróbybadanychpracodawcówzobszaruGZMznalazły się również podmioty planujące przyjąć co najmniej 30 nowych pracowników. Szczegółowe wskazaniaprzedsiębiorcówwtymzakresieprzedstawionowkolejnejtabeli–nr28.

Tabela 28Planowana liczba pracowników, którzy zostaną przyjęci do pracy w najbliższym rokuwskazania N % % ogółuod 1 do 5 osób 127 73,8 20,8od 6 do 10 osób 23 13,4 3,8od 11 do 20 osób 10 5,8 1,6od 21 do 30 osób 4 2,3 0,7powyżej 30 osób 8 4,7 1,3suma 172 100,0 28,2


Okazało się, że przedsiębiorstwa komercyjne, planujące w najbliższym roku przyjąć co najmniej 21nowychpracowników,branżowozwiązanesąusługami(N=4)orazhandlem(N=3).Dwiefir-my deklarujące chęć zatrudnienia co najmniej 21 osób związane były z budownictwem, jedna z transportem, a jedna z produkcją przemysłową.

29

Firmy,którejednoznaczniewypowiadałysięoplanachzwiększenialiczbyzatrudnionegopersoneluwymieniałytakżezawody/specjalności,wjakichbędąprzyjmowaćdopracy–tabelanr29.

Tabela 29Zawody/ specjalności, w których badane firmy planują zwiększenie zatrudnieniazawody/ specjalności N %pracownik ochrony osób i mienia 110 6,8sprzedawca 89 5,5sprzątaczka 80 4,9murarz 78 4,8pracownik fizyczny 67 4,1kierowca z prawem jazdy kat. „C” 66 4,1strażnik 60 3,7przedstawiciel handlowy 52 3,2górnik 51 3,1pracownik drogowy 44 2,7pracownik konserwacji terenów zielonych 42 2,6magazynier 35 2,1pracownik biurowy 32 1,9spawacz 30 1,8doradca finansowy 28 1,7lekarz 26 1,6cieśla 17 1,0nauczyciel akademicki 15 0,9ratownik medyczny 15 0,9kucharz 14 0,8instalator wodno-kanalizacyjny 14 0,8inżynier budowlany 14 0,8ślusarz 13 0,8kosmetyczka 12 0,7inżynier elektryk 10 0,6księgowa 8 0,5mechanik pojazdów samochodowych 8 0,5zbrojarz 8 0,5fryzjer 7 0,4telemarketer 7 0,4kelner 7 0,4pracownik socjalny 7 0,4barman 6 0,4energetyk 6 0,4instruktor nauki jazdy 6 0,4operator linii produkcyjnej 6 0,4operator wózka widłowego 6 0,4pielęgniarka 6 0,4stolarz 6 0,4technik elektryk 6 0,4operator maszyn CNC 6 0,4brukarz 5 0,3elektromonter 5 0,3

30

technik farmaceuta 5 0,3gastronom 5 0,3informatyk 5 0,3kierowca z prawem jazdy kat. „T” 5 0,3krawcowa 5 0,3nauczyciel języka angielskiego 5 0,3specjalista ds. ochrony środowiska 5 0,3policjant 5 0,3monter 5 0,3tynkarz 5 0,3elektryk 5 0,3kafelkarz 5 0,3kelner 5 0,3

Uwaga: w powyższej tabeli przestawiono zawody/ specjalności, w których badane firmy i instytucje planują zwiększyć zatrudnienie o co najmniej 5 nowych pracowników. Łącznie badane firmy deklarowały chęć zwiększenia zatrudnienia o 1628 osób. Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010.

Na podstawie zgromadzonego materiału empirycznego, dotyczącego planowanych przyjęć do pracy przez ankietowane firmy z obszaru GZM (tabela nr 29), można stwierdzić, że najczęściej poszukiwane będą osoby o stosunkowo niskich kwalifikacjach. Ankietowane firmy i instytucje rzadko będą zwiększać liczbę personelu posiadającego wysokie kwalifikacje. Może to nieść za sobąszeregniekorzystnychzjawisk.Popierwsze–przewidywaćmożnapogłębiającysięproblemujemnego salda migracji, które coraz częściej dotyka większe miasta województwa śląskiego. W szczególności zaś problem odpływu może dotyczyć wysokokwalifikowanego personelu, który –niemogącrealizowaćswoichplanówiambicjizawodowych–będziedecydowaćsięnazmia-nę miejsca zamieszkania, przenosząc się nie tylko poza GZM, ale także poza obszar regionu. Na uwadze należy mieć fakt, że aktualnie we wszystkich uczelniach województwa śląskiego kształ-ci się ok. 200 tys. studentów, a każdego roku ich mury opuszcza ok. 40 tys. absolwentów. Ciągle w zbyt małym stopniu w regionie reprezentowany jest sektor usług, a szczególnie zbyt wolno gene-rowane są miejsca pracy w usługach o charakterze nowoczesnym oraz w segmencie zaawansowa-nych technologii. Ponadto profil generowanych miejsc pracy w układzie administracyjnym GZM (i w ogóle szerzej - na obszarze całego województwa) nie sprzyja zmianie wizerunku regionu, ciągle postrzeganego przez pryzmat przemysłu ciężkiego. W ślad za pytaniem o planowaną liczbę osób, które badane przedsiębiorstwa chcą zatrudnić, re-spondenci wskazywali na zasadnicze powody przyjmowania nowego personelu (tabela nr 30).

Tabela 30Powody przyjmowania przez badane podmioty nowych pracowników w najbliższym rokuwskazania N % % ogółuna miejsca odchodzących pracowników 15 8,7 2,5na nowe miejsca pracy 105 61,0 17,2część na miejsca odchodzących pracowników a część na nowe miejsca pracy 48 27,9 7,9sezonowy wzrost zatrudnienia 14 8,1 2,3


31

Jak wykazały badania empiryczne, przedsiębiorcy chcący zwiększyć obsadę kadrową w najbliż-szym roku przede wszystkim wskazywali, że będą to nowe miejsca pracy (17,2% ogółu badanych podmiotów). Na drugim miejscu (7,9% ogółu badanych podmiotów) firmy wskazywały, że część osób przyjmą na miejsca odchodzących pracowników, a część na nowe miejsca pracy. Jedynie 2,5% respondentów jednoznacznie wskazało, że nowi pracownicy zostaną przyjęci na miejsca odchodzącego personelu na zasadzie uzupełniania pojawiających się wakatów. Dla podobnego odsetka badanych firm (2,3%) będzie to sezonowy wzrost zatrudnienia.

Respondentom reprezentującym w badaniach ankietowane firmy i instytucje, które pla-nują wzrost liczby personelu zadano także pytanie o sposoby poszukiwania nowych, potrzebnych pracowników–uzyskaneodpowiedziprzedstawiononawykresienr3.Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, że ankietowane podmioty zdecydowanie najczęściej chcą korzystać z czterech następujących źródeł rekrutacji:

a. Powiatowe Urzędy Pracy (53,5%),b. ogłoszenia w Internecie (45,3%),c. rekomendacje znajomych (41,3%),d. ogłoszenia w prasie (40,1%).

Wykres 3Sposoby poszukiwania nowych pracowników przez badane firmy i instytucje (w %)

5,2

2,3

2,9

7,6

8,1

40,1

41,3

45,3

53,5

0 10 20 30 40 50 60

inne

korzystając z pomocy Gminnych Centrów Informacji

poprzez uczestnictwo w Targach Pracy

korzystając z pomocy prywatnch biur pośrednictwapracy

poprzez werbuek na uczelniach (np. Biura Karier)

poprzez zamieszczanie ogłoszeń w prasie

korzystając z rekomendacji znajomych

zamieszczając ogłoszenia w Internecie

korzystając z pomocy Powiatowych Urzędów Pracy

korzystając z pomocy prywatnych biur pośrednictwa pracy

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi.Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010.

Badania ponadto wykazały, że niewielki odsetek badanych firm podczas procesu rekrutacji pla-nuje korzystać z pomocy Gminnych Centrów Informacji lub uczestniczyć w Targach Pracy.

Pracodawcy–copodkreślonojużwcześniej–najczęściejwskazywalinapublicznesłużby zatrudnienia jako na instytucje, z pomocy których będą korzystać podczas rekrutacji i selekcji pracowników do pracy. W tym miejscu można postulować jednocześnie o wzmocnie-

32

niesłużbzatrudnienianalokalnychrynkachpracy–szczególniewkontekścieprofesjonalizacjiświadczonych usług pośrednictwa pracy. Jednocześnie w praktyce okazuje się, że przedsiębior-cy za pośrednictwem Powiatowych Urzędów Pracy najczęściej poszukują pracowników o sto-sunkowo niskich kwalifikacjach. Jednakże istotny wzrost roli publicznych służb zatrudnienia w zakresie aktywizacji zasobów ludzkich na lokalnych rynkach, obserwowany w naszym kraju w okresie ostatnich lat, a także zwiększony napływ bezrobotnych absolwentów wyższych uczelni rejestrujących się w urzędach pracy pozwalają postawić tezę, że nastąpi wzrost zainteresowania firm poszukiwaniem także wysokokwalifikowanego personelu za pośrednictwem tych właśnie urzędów. Na drugim miejscu w tym swoistym zestawieniu rankingowym, dotyczącym poten-cjalnych sposobów poszukiwania nowego personelu przez badane podmioty, znalazł się Internet. Uzasadnione jest twierdzenie, że w wirtualnej przestrzeni będzie pojawiać się coraz więcej ofert pracy. Tym samym można przypuszczać, że problem wykluczenia z rynku pracy pewnych grup bezrobotnych (np. w szczególności osób po 50. roku życia) może się pogłębiać w związku z ogra-niczonymiumiejętnościamiporuszaniasiędużejczęścitychosóbwInternecie–takżewkon-tekście poszukiwania pracy.

Ankietowane firmy zapytano także o potencjalne techniki gromadzenia informacji o kandydatach do pracy w realizowanym procesie obsady wakujących stanowisk. W tym miejscu można stwierdzić, że ta uzyskana wiedza może mieć wartość aplikacyjną, praktycznie użytecz-ną dla osób poszukujących zatrudnienia lub chcących zmienić pracę. Szczegółowe wskazania respondentów w tej kwestii przedstawiono na wykresie nr 4.Okazało się, że najczęstszą techniką selekcji personelu, stosowaną przez badane firmy i instytucje z obszaru Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, które planują zwiększyć liczebny stan za-trudnienia w najbliższych latach, są rozmowy kwalifikacyjne (84,8%) oraz analiza dokumentów aplikacyjnych (60,5%). Co trzecia firma z tej grupy ankietowanych podmiotów (34,3%) planuje stosować testy praktyczne, natomiast co czwarty respondent (23,3%) zwrócił uwagę na chęć po-siłkowania się rekomendacjami znajomych. Wydaje się jednak, że przedsiębiorstwa poszukujące nowych pracowników w praktyce obsadzania pojawiających się wakatów zdecydowanie częściej posiłkują się rekomendacjami i poleceniem danego kandydata. Tzw. kapitał społeczny kandydata do pracy, jego sieć powiązań i kontaktów nabiera szczególnej wagi w przypadku osób bez większe-go doświadczenia zawodowego. Zgromadzony materiał badawczy wykazał także, iż ankietowane firmy nie zamierzają posiłkować się podczas naboru kandydatów do pracy analizą grafologiczną. Niewielki odsetek spośród tych przedsiębiorstw (0,6%) planuje zastosować rozbudowaną technikę selekcyjną, nazywaną ośrodkiem ocen (Assessment Center), natomiast 4,1% posiłkować będzie się testamipsychologicznymi.Ztychtechnikselekcyjnych–cowykazałybadaniaempiryczne–naj-częściejkorzystaćbędąwiększepodmioty,które–jakmożnaprzypuszczać–mająrozbudowanedziały personalne. Jak wykazały przeprowadzone analizy, bardzo mały odsetek firm i instytucji (1,7%) będzie zlecać na zewnątrz całą procedurę rekrutacji i selekcji oraz korzystać tym samym ze wsparcia komercyjnych agencji doradztwa personalnego.

33

Wykres 4Techniki selekcji personelu stosowane przez badane firmy i instytucje (w %)Wykres 4

Techniki selekcji personelu stosowane przez badane firmy i instytucje (w%)

5,8

0

0,6

1,7

4,1

23,3

34,3

60,5

84,8

0 20 40 60 80 100

inne

analiza grafologiczna

ośrodek ocen (Assesment Center)

korzystanie z usług firm doradztwa personalnego

testy psychologiczne

rekomendacje znajomych

testy praktyczne

analiza dokumentów aplikacyjnych

rozmowy kwalifikacyjne

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli wskazać maksymalnie trzy odpowiedzi

Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010


Przedsiębiorcom planującym zwiększyć obsadę kadrową w najbliższym roku zadano także pytania o szczególnie pożądane umiejętności, uprawnienia (tabela nr 31), jak i cechy oso-bowościowe wymagane od potencjalnych kandydatów do pracy (tabela nr 32). Analiza zgroma-dzonego materiału badawczego wykazała, że z zaproponowanej listy kafeteryjnej pracodawcy najczęściej wskazywali na prawo jazdy kat. „B”, umiejętność obsługi komputera oraz umiejętność obsługi specjalistycznych urządzeń, jako na szczególnie pożądane umiejętności oczekiwane od kandydatówdopracy.Częśćpodmiotówgospodarczych–związanychzhandlem–podkreśla-ło u potencjalnych pracowników konieczność znajomości obsługi kasy fiskalnej. Zatem należy uwypuklić znaczenie dla pracodawców uniwersalnych kompetencji cywilizacyjnych, do których m.in. można zaliczyć prawo jazdy, czy obsługę komputera. Niektórzy przedsiębiorcy oczekują wysokiego poziomu mobilności przestrzennej od swojego personelu - powinni mieć to na uwa-dze zwłaszcza kandydaci do pracy, przy czym liczy się nie tylko posiadanie samego dokumentu prawa jazdy, ale przede wszystkim praktyczna umiejętność poruszania się samochodem.

Tabela 31Szczególnie pożądane przez pracodawców umiejętności, uprawnienia od kandydatów do pracywskazania N % % ogółuprawo jazdy kat. „B” 64 37,2 10,5obsługa komputera 64 37,2 10,5umiejętność obsługi specjalistycznych urządzeń 63 36,6 10,3umiejętność obsługi kasy fiskalnej 32 18,6 5,3inne 37 21,5 6,1


34

Biorąc z kolei pod uwagę opinie pracodawców na temat wymaganych od potencjalnych pracowników cech osobowościowych/ cech charakteru, to kluczowego znaczenia nabierają pra-cowitość i uczciwość. Następnie dla badanych liczą się takie cechy, jak komunikatywność oraz sumienność. Opinie respondentów reprezentujących badane podmioty w zakresie oczekiwań pracodawców, dotyczących pożądanych umiejętności, uprawnień, czy cech osobowościowych powinny zostać wykorzystane przez instytucje zajmujące się procesami aktywizacji rynku pra-cy–szczególniewkontekścieukazaniaposzukującymzatrudnieniawymagaństawianymkan-dydatom do pracy.

Tabela 32Szczególnie pożądane przez pracodawców od kandydatów do pracy cechy osobowościowe/ cechy charakteru wskazania N % % ogółupracowitość 116 67,4 19,0uczciwość 113 65,7 18,6komunikatywność 82 47,7 13,5sumienność 73 42,4 12,0dokładność 50 29,1 8,2dyspozycyjność 42 24,4 6,9punktualność 35 20,3 5,7opanowanie 21 12,2 3,4inne 10 5,8 1,6


Firmyiinstytucjemającewswoichplanachchęćzwiększenialiczbypracowników(N=172)zapytano także o wskazanie poziomu ważności poszczególnych czynników w kontekście podej-mowania ostatecznej decyzji o zatrudnieniu określonych osób (tabela 33, wykres 5). Pytanie to celowo zadano tylko przedsiębiorstwom planującym wzrost zatrudnienia, aby zwiększyć aplika-cyjną wartość przeprowadzonych badań i tym samym - ich praktyczną użyteczność. Pracodawcy osobno oceniali każdą cechę/ umiejętność/ kwalifikację, dokonując wartościowania ich na pię-ciopunktowej skali od „zdecydowanie nieważne” do „bardzo ważne”.

Jak wykazały badania empiryczne, dla ankietowanych pracodawców czynnikami ma-jącymi kluczowe znaczenie przy podejmowaniu ostatecznej decyzji o zatrudnieniu określonego kandydata do pracy są:

− kwalifikacje zawodowe (87,8%),− dyspozycyjność (81,4%),− sposób prezentacji swojej kandydatury (62,2%),− poziom wykształcenia (49,5%),− staż pracy (49,4%),− rodzaj ukończonej szkoły (47,7%).Natomiast z zaproponowanej pracodawcom listy kafeteryjnej najmniejsze znaczenie miały takie czynniki, jak:

− długość okresu pozostawania bez pracy (26,2%), − młody wiek kandydata na pracownika (22,6%).

35

Przedsiębiorcy - czego można było się spodziewać - tym samym wskazywali, że liczą się dla nich przede wszystkim konkretne umiejętności i kwalifikacje, które mogą zostać praktycznie wy-korzystane podczas pracy. Ponadto, wyraźnie akcentowano kwestie związane z oczekiwanym wysokim poziomem dyspozycyjności od przyszłych pracowników. Nie bez znaczenia pozostaje sposób prezentacji swojej kandydatury przez osoby poszukujące zatrudnienia przed przyszłymi pracodawcami. Można postulować, by ta część zgromadzonego materiału empirycznego została takżewykorzystanaprzezosobyzajmującesięaktywizacjązawodową–wskazującbezrobotnymi poszukującym pracy konkretne wymagania pracodawców stawiane kandydatom do pracy.

Tabela 33Opinie pracodawców o znaczeniu cech/ umiejętności/ kwalifikacji szczególnie ważnych dla pracodawców przy podej-mowaniu decyzji o zatrudnieniu kandydatów do pracy

cechy/ umiejętności/ kwalifikacje

ocena znaczenia

bardzo ważne ważneani ważne ani

nieważneraczej nieważne

zdecydowanie nieważne

N % N % N % N % N %

kwalifikacje zawodowe 104 60,5 47 27,3 13 7,6 5 2,9 3 1,7

dyspozycyjność 57 33,1 83 48,3 20 11,6 9 5,2 0 0,0

sposób prezentacji swojej kandydatury 26 15,1 81 47,1 33 19,2 24 14,0 6 3,5

poziom wykształcenia 29 16,9 56 32,6 56 32,6 22 12,8 5 2,9

staż pracy 19 11,0 66 38,4 47 27,3 31 18,0 9 5,3

rodzaj ukończonej szkoły 23 13,4 59 34,3 55 32,0 27 15,7 7 4,1

wygląd zewnętrzny 15 8,7 49 28,5 50 29,1 36 20,9 21 12,2

rekomendacje/ znajomości 13 7,6 41 23,8 53 30,8 39 22,7 25 14,5

długość okresu pozostawania bez pracy 7 4,1 38 22,1 55 32,0 38 22,1 30 17,4

młody wiek kandydata na pracownika 4 2,3 35 20,3 68 39,5 40 23,3 23 13,4


36

Wykres 5Cechy szczególnie ważne dla pracodawców przy podejmowaniu decyzji o zatrudnieniu kandydatów do pracy (suma odpowiedzi: „bardzo ważne” i „ważne”) – w %

Wykres 5 Cechy szczególnie ważne dla pracodawców przy podejmowaniu decyzji o zatrudnieniu kandydatów do pracy (suma odpowiedzi: „bardzo ważne” i „ważne”) – w%

3,5

22,6

26,2

31,5

37,2

47,7

49,4

49,5

62,2

81,4

87,8

0 20 40 60 80 100

inne

młody wiek kandydata na pracownika

długość okresu pozostawania bez pracy

rekomendacje/ znajomości kandydata

wygląd zewnętrzny

rodzaj ukończonej szkoły

staż pracy

poziom wykształcenia

sposób prezentacji swojej kandydatury

dyspozycyjność

kwalifikacje zawodowe

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci oceniali każdą cechę osobno


Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci oceniali każdą cechę osobno.Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010.

Z kolei do 41 firm planujących redukcję personelu skierowano pytania o przyczyny zwolnień, do których ma dojść w najbliższym roku. Podmioty te pytano także o liczbę osób przewidzianych do zwolnienia. Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału badawczego wy-kazała, że ankietowane podmioty gospodarcze oraz instytucje publiczne, działające na obszarze 14 miast Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, łącznie planują zwolnić 340 osób. Wśród nich–zgodniezewskazaniamipracodawców–dominowaćbędąpracownicybiurowi(N=182;53,4%ogółuprzewidzianychdozwolnienia),operatorzymaszynprodukcyjnych(N=59;22,8%ogółuprzewidzianychdozwolnienia),atakżesprzątaczki(N=23;6,8%ogółuprzewidzianychdo zwolnienia).

Tabela 34zawody/ specjalności, w których badane firmy planują zwolnienia personeluzawody/ specjalności N % ogółupracownik biurowy 182 53,4operator maszyn produkcyjnych 59 22,8sprzątaczka 23 6,8inżynier (bez wskazania specjalności) 20 5,9pracownik budowlany 10 2,9

37

pracownik gastronomii 6 1,8mechanik samochodowy 5 1,5robotnik wykwalifikowany 5 1,5sprzedawca 5 1,5elektromonter 4 1,2kasjer 3 0,9instruktor nauki jazdy 2 0,6kierowca-mechanik 2 0,6kierownik budowy 2 0,6kopacz 2 0,6nauczyciel wychowania fizycznego 2 0,6rejestrator medyczny 2 0,6spawacz 2 0,6fryzjer 1 0,3księgowa 1 0,3nauczyciel języka polskiego 1 0,3pracownik fizyczny 1 0,3suma 340 100,0


Identyfikując powody skłaniające badane firmy i instytucje do przeprowadzenia zwolnień oka-zało się, że wskazywano następujące czynniki:

− dążenie do redukcji kosztów prowadzenia działalności, − spadek zamówień, − kryzys gospodarczy, − sprzedaż części spółki, − ograniczeniekontraktuprzezNFZ,− wprowadzenie nowych przepisów dotyczących wymaganych kwalifikacji.

Jednakże na uwadze należy mieć fakt, że badania wykazały o wiele częstszą chęć przyjmowania nowychosóbdopracyniżredukcjipersonelu.Otóż–cojużpodkreślonowcześniej–łącznieba-dane firmy chcą zatrudnić 1628 osób, natomiast do zwolnienia przewidzianych jest 340 pracow-ników. Zatem, w stosunku do zamierzonych zwolnień, badane podmioty z obszaru GZM niemal pięciokrotnie częściej planują przyjęcia do pracy.

4.3 Opinie pracodawców na temat przygotowania absolwentów szkół ponadgimnazjalnych do wykonywania roli pracownika

Kolejnym kluczowym zagadnieniem, poruszanym podczas badań wśród pracodawców funkcjonujących na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, była próba diagnozy postrzegania przez nich poziomu przygotowania młodych osób, kończących szkoły ponadgim-nazjalne, do pełnienia roli pracownika. W tym celu do ankietowanej populacji osób, reprezen-tujących w badaniach pracodawców, skierowano pytanie o ocenę na pięciostopniowej skali (od

„bardzo źle” do „bardzo dobrze”) wybranych 21 cech absolwentów. Uzyskany materiał empiryczny zaprezentowano w tabeli nr 35 oraz na wykresie nr 6.

38

Jak wykazały przeprowadzone analizy, u młodych osób, kończących szkoły ponadgimnazjalne, w kontekście przygotowania ich do pełnienia roli pracownika, pracodawcy najlepiej postrzegają następujące cechy:

a. uczenie się nowych obowiązków,b. umiejętność przygotowania dokumentów aplikacyjnych,c. umiejętność obsługi komputera,d. chęć podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Wymienione powyżej cechy absolwentów szkół ponadgimnazjalnych grupa co najmniej 65% re-spondentów każdorazowo oceniała na poziomie bardzo dobrym lub dobrym. Zatem w opiniach przedsiębiorcówabsolwencipostrzeganisąjakoosobyzdużympotencjałemrozwoju–sągotowido podnoszenia kwalifikacji zawodowych, a także szybko uczą się nowych obowiązków. Natomiast najmniej korzystnie u młodych osób kończących szkoły ponadgimnazjalne ocenio-no takie czynniki, jak:

a. umiejętności praktyczne,b. wiedzę fachową,c. radzenie sobie w sytuacjach stresowych.

Zgodnie z przewidywaniami wyniki badań wykazały (w opiniach pracodawców) niski poziom umiejętności praktycznych u absolwentów. W przypadku percepcji poziomu umiejętności prak-tycznych u absolwentów, odsetek pracodawców oceniających tę cechę na poziomie bardzo dobrym i dobrym kształtował się na poziomie 31,3% ogółu ankietowanych. Wiedzę fachową u absolwentów 34,7% badanych przedstawicieli firm i instytucji oceniło jako dobrą i bardzo dobrą, natomiast ra-dzenie sobie w sytuacjach stresujących 36,9% badanych zaopiniowało na tym samym poziomie.

Tabela 35Percepcja przez pracodawców wybranych cech u absolwentów

cechy absolwentówocena cech absolwentów

bardzo dobrze dobrze ani dobrze ani źle źle bardzo źleN % N % N % N % N %

uczenie się nowych obowiązków 62 10,2 345 56,7 134 22,0 30 4,9 3 0,5umiejętność przygotowania dokumentów aplikacyjnych

90 14,8 317 52,1 131 21,5 30 4,9 6 1,0

umiejętność obsługi komputera 166 27,3 238 39,1 128 21,0 31 5,1 5 0,8chęć do podnoszenia kwalifikacji zawodowych 93 15,3 306 50,2 138 22,7 31 5,1 5 0,8uczciwość 80 13,1 298 48,9 161 26,4 29 4,8 2 0,3umiejętność pracy zespołowej 43 7,1 333 54,7 166 27,3 26 4,3 4 0,7komunikatywność 67 11,0 307 50,4 172 28,2 24 3,9 4 0,7ambicja 109 17,9 262 43,0 161 26,4 37 6,1 4 0,7punktualność 80 13,1 290 47,6 151 24,8 39 6,4 12 2,0dostosowywanie się do zmian w organizacji 38 6,2 316 51,9 174 28,6 32 5,3 4 0,7obowiązkowość 47 7,7 295 48,4 182 29,9 40 6,6 9 1,5staranność wykonywanej pracy 53 8,7 288 47,3 183 30,0 42 6,9 6 1,0pracowitość 65 10,7 269 44,2 205 33,7 29 4,8 4 0,7umiejętność zaprezentowania się na rozmowie kwalifikacyjnej

57 9,4 241 39,6 202 33,2 64 10,5 9 1,5

samodzielność 50 8,2 241 39,6 211 34,6 65 10,7 5 0,8znajomość języków obcych 57 9,4 234 38,4 218 35,8 47 7,7 12 2,0

39

konsekwencja w działaniu 37 6,1 234 38,4 246 40,4 48 7,9 4 0,7wykazywanie inicjatywy 53 8,7 197 32,3 243 39,9 68 11,2 11 1,8radzenie sobie w sytuacjach stresowych 27 4,4 198 32,5 240 39,4 97 15,9 11 1,8wiedza fachowa 31 5,1 180 29,6 244 40,1 95 15,6 22 3,6umiejętności praktyczne 27 4,4 164 26,9 240 39,4 116 19,0 25 4,1


Wykres 6Percepcja wybranych przez pracodawców cech u absolwentów (suma odpowiedzi: „bardzo dobrze” i „dobrze”) – w %

Wykres 6

Percepcja wybranych cech u absolwentów przez pracodawców (suma odpowiedzi: „bardzo

dobrze” i „dobrze”) – w%

31,3

34,7

36,9

41

44,5

47,8

47,8

49

54,9

56

56,1

58,1

60,7

60,9

61,4

61,9

62

65,5

66,4

66,9

66,9

0 20 40 60 80

umiejętności praktyczne

w iedza fachow a

radzenie sobie w sytuacjach stresow ych

w tkazyw anie inicjatyw y

konsekw encja w działaniu

znajomość języków obcych

samodzielność

umiejętność zaprezentow ania się na rozmow ie kw alifikacyjnej

pracow itość

staranność w ykonyw anej pracy

obow iązkow ość

dostosow yw anie się do zmian w organizacji

punktualność

ambicja

komunikatyw ność

umiejętność pracy zespołow ej

uczciw ość

chęć do podnoszenia kw alifikacji zaw odow ych

umiejętność obsługi komputera

umiejętność przygotow ania dokumentów aplikacyjnych

uczenie się now ych obow iązków

U

waga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci oceniali każdą cechę osobno

Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci oceniali każdą cechę osobno.Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010.

40

4.4 Rozwój kompetencji zawodowych pracowników badanych firm i instytucji

We współczesnych organizacjach, działających w dynamicznie zmieniającym się otocze-niu zewnętrznym i wewnętrznym, kluczowego znaczenia dla osiągnięcia przewagi konkurencyj-nej będzie nabierać cykliczny proces podnoszenia kompetencji zawodowych posiadanych zaso-bów ludzkich. Uczestniczące w badaniach podmioty wskazywały na przyjęte strategie rozwoju kwalifikacjizatrudnionychpracowników–szczegółowewskazaniarespondentówwtejkwestiiprzedstawiono w tabeli nr 36.

Tabela 36Opinie pracodawców na temat możliwości rozwoju kwalifikacji zasobów ludzkich zatrudnionych w ich przedsiębiorstwachwskazania N %

prowadzimy tylko szkolenia wymagane prawem 224 36,8

prowadzimy własne szkolenia zawodowe i kursy dla własnych pracowników 107 17,6

kierujemy na szkolenia i finansujemy kursy swoim pracownikom prowadzone przez firmy zewnętrzne 147 24,1

prowadzimy własne szkolenia zawodowe oraz wysyłamy pracowników na kursy prowadzone przez firmy zewnętrzne

129 21,2

nie wskazano 2 0,3

suma 609 100,0


Okazało się, że najczęściej badane podmioty wskazywały, że prowadzą tylko takie szkolenia, które sąwymaganeprzepisamiprawnymi–tęodpowiedźzzaproponowanejlistykafeteryjnejwska-zało niemal 37% respondentów. Niemal co czwarty ankietowany (24,1%) wskazał, że ich firmy kierują swoich pracowników na szkolenia prowadzone przez instytucje zewnętrzne. Najbardziej rozbudowane działania z zakresu rozwoju zasobów ludzkich prowadzi jedynie co piąte badane przedsiębiorstwo(21,2%)zGórnośląskiegoZwiązkuMetropolitalnego.Firmyteprowadząwła-sne szkolenia zawodowe, a także wysyłają swój personel na kursy prowadzone przez zewnętrz-ne jednostki szkoleniowe. Pogłębiona analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, że–biorącpoduwagęliczbęzatrudnionych–sątoprzedewszystkimwiększefirmyiinstytucje.Jednak podsumowując ten fragment badań można stwierdzić, że w sumie niezbyt duży odsetek ankietowanych podmiotów prowadzi systematyczne i wielopłaszczyznowe, wkomponowane w strategię rozwoju działania z zakresu rozwoju kwalifikacji swojego personelu.

Przedstawiciele ankietowanych firm wskazywali ponadto, czy byliby zainteresowani zatrudnieniem osób bezrobotnych, gdyby Powiatowy Urząd Pracy sfinansował przeszkolenie takichosób–patrztabelanr37.Okazałosię,że36,1%badanychpodmiotówjednoznaczniewy-raziło zainteresowanie przyjęciem takich pracowników w struktury swojej organizacji. Łącznie firmy te wyraziły gotowość przyjęcia 399 bezrobotnych osób, przeszkolonych uprzednio przez Powiatowe Urzędy Pracy. Co czwarta firma (26,6%) wyraziła odmienne zdanie w tym temacie i nie była zainteresowana zatrudnianiem osób bezrobotnych, przeszkolonych przez publiczne służby zatrudnienia pod ich potrzeby.

41

Tabela 37Podział badanych firm ze względu na chęć zatrudnienia osób bezrobotnych, gdyby PUP sfinansował przeszkolenie takiej osobywskazania N %tak 220 36,1nie 162 26,6trudno powiedzieć 224 36,8nie podano 3 0,5suma 609 100,0


Pracodawcy–cowykazałaprzeprowadzonaanalizaempiryczna–bylibyzainteresowaniprzedewszystkim zatrudnianiem osób bezrobotnych, gdyby publiczne służby zatrudnienia, działające na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, sfinansowały zgodnie z ich potrzebami następujące tematy szkoleń:

− użytkowanie różnych programów komputerowych (Ms Office, programy graficzne),− operator ciężkiego sprzętu budowlanego, − obsługa kasy fiskalnej, − techniki sprzedaży i obsługi klienta, − stolarz meblowy, − operator obrabiarek sterowanych numerycznie CNC, − cukiernik, − księgowość, − murarz-tynkarz, − SEP do 1 kV, − spawacz, − pracownik utrzymania czystości, − pilarz, − operator wózków widłowych, − pracownik ochrony osób i mienia, − barman-kelner, − kucharz, − florystysta, − przewóz rzeczy, − prawo jazdy kat. „C”, − prawo jazdy kat. „D”, − operator podnośnika teleskopowego,− uprawnienia pedagogiczne.

Wymienione powyżej wskazania przedsiębiorców, dotyczące oczekiwanych rodzajów szkoleń, po których zdecydowaliby się przyjąć osoby bezrobotne, mają konkretny wymiar aplikacyjny, można rzec–praktycznieużyteczny.Woparciuosygnałypłynącezrynkupracymożnakonstruowaćprogramy szkoleniowe, zgodne z potrzebami pracodawców, co powinno implikować wzrostem ichefektywności–czyliwięcejuczestnikówtychszkoleńikursówdoskonalącychpodejmieod-powiednie zatrudnienie.

42

4.5 Perspektywy rozwoju badanych przedsiębiorstw i instytucji

Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału empirycznego pozwoliła także stwier-dzić, że istotna część ankietowanych podmiotów optymistycznie patrzy w przyszłość. Otóż 34,4% ankietowanych firm i instytucji jednoznacznie wypowiedziało się, że ich firma w perspektywie najbliższych 2 lat rozwinie się poprzez wchodzenie na nowe rynki zbytu lub poprzez zwiększenie produkcji. Niemal co drugi respondent (46%) zaakcentował, że firma będzie działać w podobnej skali. Natomiast tylko 8 jednostek (1,3%) zwróciło uwagę na to, że ich przedsiębiorstwo zmniej-szyskalędziałalności,a4firmy(0,7%)zostanązlikwidowane–tabelanr38.

Tabela 38Podział badanych firm ze względu na percepcję możliwości rozwoju w okresie najbliższych 2 latwskazania N %

firma będzie działać w podobnej skali 280 46,0

firma się rozwinie (nowe rynki zbytu/ większa produkcja) 210 34,4

firma zmniejszy skalę działalności 8 1,3

firma zostanie zlikwidowana 4 0,7

trudno powiedzieć 99 16,3

nie podano 8 1,3suma 609 100,0


Analiza zgromadzonego materiału empirycznego pozwala stwierdzić, że podmioty deklarujące w perspektywie najbliższych dwóch lat rozwinięcie swojej działalności działają przede wszyst-kimwZabrzu(N=9;56,3%badanychfirmzZabrza),RudzieŚląskiej(N=25;52,1%badanychfirmzRudyŚląskiej),Świętochłowicach(N=15;48,4%badanychfirmzeŚwiętochłowic),Jaworznie(N=13;39,4%badanychfirmzJaworzna)orazChorzowie(N=16;38,1%badanychfirmzChorzowa).Jednakże i w tym miejscu należy podkreślić fakt, że w dużej mierze pierwsze miejsce w niniej-szym zestawieniu rankingowym, jakie przypisano Zabrzu, wynika z najmniejszej reprezenta-cji w badaniach firm z tego miasta. Łącznie w mieście tym wywiady przeprowadzono jedynie w16firmachiinstytucjach–zatemjeżeli9spośródtychfirmdeklarujerozwinięcieprowadzonejdziałalności w perspektywie najbliższych dwóch lat jest to aż 56,3%.

Tabela 39Siedziba badanych firm deklarujących, że w perspektywie dwóch najbliższych lat rozwiną swoją działalnośćsiedziba N % badanych firm z danych miejscowości % ogółu badanych firm

Zabrze 9 56,3 1,5




Chorzów 16 38,1 2,7





43


Bytom 15 30,0 2,6

Tychy 14 28,0 2,3


Gliwice 9 18,0 1,5


W kolejnej tabeli (nr 40) przedstawiono podział badanych firm komercyjnych, które deklarują, że w perspektywie dwóch najbliższych lat rozwiną swoją działalność. Został on dokonany ze względu na rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej. Najwięcej podmiotów gospodarczych deklarujących, że w perspektywie dwóch lat rozwiną swoją działalność (biorąc pod uwagę warto-ściwliczbachbezwzględnych)związanychjestzsektoremusług(N=60),handlem(N=56)orazprodukcją(N=45).Natomiast–schodzącnapoziomposzczególnychbranż–możnastwierdzić,że najczęściej podmioty związane z produkcją, służbą zdrowia, handlem i usługami deklarowały możliwy rozwój w perspektywie najbliższych lat.

Tabela 40Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej firm komercyjnych deklarujących, że w perspektywie dwóch najbliższych lat rozwiną swoją działalność

wskazania N% z ogółu firm o danej

działalności% badanych firm

usługi 60 31,6 9,9

handel 56 39,7 9,2





edukacja 1 16,7 0,2

inne 1 16,7 0,2

brak wskazania 20 - 3,3

suma 210 X 34,7


Analiza empiryczna wykazała, że w sumie bardzo niewielki odsetek badanych firm z obszaru GZM ma w planach zmniejszenie skali swojej działalności. Schodząc na poziom poszczególnych miast okazałosię,żefirmyteswojąsiedzibęmająwBytomiu(N=2),DąbrowieGórniczej(N=2),Tychach(N=1),RudzieŚląskiej(N=1),Sosnowcu(N=1)iŚwiętochłowicach(N=1).Podmiotytebranżowozwiązanesązhandlem(N=4),budownictwem(N=2),atakżeprodukcją(N=1)iusługami(N=1).Cztery podmioty podczas realizacji badań wskazały, że ich działalność w najbliższym czasie zo-staniezlikwidowana.Firmyte-zbranżyusługowej(N=3)iprodukcyjnej(N=1)-znajdowałysię wSiemianowicachŚląskich(N=1),PiekarachŚląskich(N=1),Jaworznie(N=1)iMysłowicach(N=1).

Problematyka badawcza, dotycząca postrzegania możliwości rozwoju firmy przez respondentów w perspektywie najbliższych dwóch lat, została pogłębiona o próbę diagnozy sposobów roz-woju tych firm (tabela nr 41), ewentualnych powodów zmniejszenia skali działalności, lub jej likwidacji.

44

Tabela 41Sposoby rozwoju badanych firm w okresie najbliższych 2 latwskazania N % % ogółunowy sklep, nowe rynki zbytu, nowi klienci 148 70,5 24,3nowe produkty, usługi 47 22,4 7,7zwiększenie jakości oferowanych produktów 34 16,2 5,6zwiększenie zatrudnienia 14 6,7 2,3rozwój kwalifikacji personelu 9 4,3 1,5rozwój technologii, zakup nowego sprzętu 8 3,8 1,3pozyskanie dotacji z funduszy unijnych 7 3,3 1,1przeniesienie siedziby do nowej placówki 3 1,4 0,5większe nakłady na marketing i reklamę 2 1,0 0,3dywersyfikacja działalności 1 0,5 0,1fuzja z inną firmą 1 0,5 0,1

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci - często odpowiadając na pytanie o otwartym charakterze (bez kafeterii odpowiedzi) - wskazywali więcej niż jeden sposób rozwoju firmy w perspektywie naj-bliższych 2 lat. Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010.

Pogłębiona analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, że 210 firm (34,4%), które jednoznacznie wskazały na spodziewany rozwój w perspektywie najbliższych 2 lat, będzie dążyć przedewszystkimdozdobycianowychrynkówzbytu,atymsamym–nowychklientów.Wdal-szej kolejności respondenci wskazywali na chęć podjęcia działań mających na celu zwiększenie jakości oferowanych produktów, lub zwiększenie liczby pracowników. Natomiast przedsiębiorstwa wskazujące w badaniach, że w najbliższych dwóch latach ograni-cząskalędziałalności(N=8;1,3%ogółubadanychfirm)uzasadniałytęsytuacjęnastępującymiprzyczynami: brak zleceń, likwidacja jednego z punktów sprzedaży oraz złośliwość urzędników. Natomiast cztery organizacje, zgodnie ze wskazaniami respondentów, w najbliższym okresie zo-staną zlikwidowane z powodu braku zleceń oraz pojawiających się problemów właścicielskich.

4.6 Sposoby radzenia sobie badanych firm w sytuacji kryzysu na rynkach światowych

Jednym z podjętych celów przeprowadzenia badań wśród firm i instytucji działających na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego była również próba diagnozy sposobów radzenia sobie w sytuacji kryzysu na rynkach światowych. Jak wykazały wyniki badań empirycznych, w okresie kryzysu gospodarczego przedsiębiorstwa funkcjonujące na omawianym obszarze dotknął przede wszystkim problem spadku zamówień itymsamymzmniejszeniaobrotów(38,9%).Niemal16%podmiotów–zgodniezewskazaniamipracodawców–dotknęłozjawiskoredukcjiobsadykadrowej.Niecomniejszyodsetekbadanychfirm (15,4%) zmniejszyło zarobki swojego personelu, natomiast 13% ograniczyło różnego typu działania na rzecz lokalnej społeczności, a 12,8% zmuszonych było ograniczyć czas pracy swo-ich pracowników. Co dziesiąty podmiot (10,2%) zwrócił uwagę na problem ograniczania działań z zakresu rozwoju kwalifikacji personelu. Najrzadziej wskazywano na zmniejszenie zdolności kredytowejfirmy(8%)oraznaograniczanieświadczeńpozapłacowychpracowników–szczegó-łowe wskazania przedsiębiorców zaprezentowano w tabeli nr 42 oraz na wykresie nr 7.

45

Tabela 42

Reakcje badanych przedsiębiorstw na sytuację kryzysu gospodarczego

sytuacjanie i nie spodziewamy się tego w najbliższym roku

jeszcze nie, ale spodziewamy się tego w

najbliższym rokutak, to już się wydarzyło trudno powiedzieć

N % N % N % N %

spadek zamówień, zmniejszenie obrotów

233 38,3 46 7,6 237 38,9 76 12,5

zwolnienia personelu 399 65,5 35 5,7 96 15,8 70 11,5

ograniczenie zarobków pracowników

413 67,8 39 6,4 94 15,4 57 9,4

ograniczenie działań na rzecz lokalnej społeczności

264 43,3 23 3,8 79 13,0 200 32,8

ograniczenie czasu pracy, brak zajęcia dla pracowników

437 71,8 27 4,4 78 12,8 59 9,7

ograniczenie działań z zakresu rozwoju kwalifikacji pracowników

370 60,8 27 4,4 62 10,2 126 20,7

zmniejszenie zdolności kredytowej firmy

347 57,0 22 3,6 49 8,0 168 27,6

ograniczenie świadczeń pozapłaco-wych dla pracowników

386 63,4 20 3,3 47 7,7 129 21,2


Wykres 7Sytuacje, które dotknęły badane przedsiębiorstwa jako reakcje na sytuację kryzysu (w %)

7,7

8

10,2

12,8

13

15,4

15,8

38,9

0 10 20 30 40 50

ograniczenie świadczeń pozapłacowych dlapracowników

zmniejszenie zdolności kredytowej firmy

ograniczenie działań z zakresu rozwojukwalifikacji pracowników

ograniczenie czasu pracy, brak zajęcia dlapracowników

ograniczenie działań na rzecz lokalnejspołeczności

ograniczenie zarobków pracowników

zwolnienia personelu

spadek zamówień, zmniejszenie obrotów


46

Kolejne tabele przedstawiają charakterystykę badanych przedsiębiorstw, których nie dotknął pro-blem spadku zamówień w okresie kryzysu, ani też nie spodziewają się wystąpienia tego zjawiska w najbliższym czasie. Przeprowadzono ją wg kryterium siedziby firmy oraz podstawowej branży prowadzonej działalności. Okazało się, że wśród badanych przedsiębiorstw mających swoją sie-dzibę na obszarze GZM, najczęściej firmy z Sosnowca, Rudy Śląskiej oraz Mysłowic wskazywały, iż nie dotknęły ich problemy związane ze spadkiem zamówień w okresie kryzysu i nie spodzie-wają się wystąpienia tego zjawiska w najbliższym czasie.

Tabela 43Siedziba badanych firm deklarujących, że nie dotknęły ich problemy związane ze spadkiem zamówień w okresie kryzysu i nie spodziewają się tego w najbliższym czasiesiedziba N % badanych firm z danych miejscowości % ogółu badanych firm





Gliwice 20 40,0 3,3




Bytom 18 36,0 3,0

Tychy 18 36,0 3,0


Chorzów 13 30,1 2,1

Zabrze 4 25,0 0,7



Ponadto zgromadzony materiał empiryczny wykazał, że podmioty gospodarcze deklarujące, że nie dotknęły ich problemy związane ze spadkiem zamówień w okresie kryzysu i nie spodziewają się tego w najbliższym czasie, branżowo związane są przede wszystkim z:

− usługami (45,8%), − handlem (36,2%), − budownictwem (35,9%),− produkcją (32,4%).

Tabela 44Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej firm komercyjnych deklarujących, że nie dotknęły ich problemy związane ze spadkiem zamówień w okresie kryzysu i nie spodziewają się tego w najbliższym czasiewskazania N % z ogółu firm o danej działalności % badanych firmusługi 87 45,8 14,3handel 51 36,2 8,3budownictwo 23 35,9 3,8produkcja 33 32,4 5,4służba zdrowia 3 25,0 0,5transport 4 22,2 0,7

47

edukacja 3 16,7 0,5inne 4 66,7 0,7brak wskazania 25 - 4,1suma 233 X 38,3


W kolejnych tabelach przedstawiono miasta oraz branże reprezentowane przez firmy, któ-re podczas badań wskazywały, że w ostatnim czasie dotknęły ich problemy związane po pierwsze –zespadkiemzamówień(tabelanr45),podrugie–zezwolnieniamipracowników(tabelanr47)iwreszciepotrzecie–związanezograniczeniemzarobkówpersonelu(tabelanr49).Jak wykazały przeprowadzone analizy, największy odsetek badanych firm (z poszczególnych miast GZM), które zadeklarowały, iż dotknęły ich problemy spadku zamówień/ zmniejszenia obrotów funkcjonuje na obszarze Siemianowic Śląskich. Odsetek ankietowanych podmiotów z tego miasta, które dotknął problem spadku zamówień/ zmniejszenia obrotów w okresie kryzysu kształtował się na poziomie 71%. Niemal połowa ankietowanych firm z Mysłowic i Chorzowa zaobserwowa-ła spadek zamówień w okresie ostatnich kilkunastu miesięcy. W najmniejszym stopniu problem ten wskazywany był przez firmy mające siedziby w Sosnowcu (26,1% badanych firm z Sosnowca) i Rudzie Śląskiej (29,2% badanych firm z Rudy Śląskiej).

Tabela 45Siedziba badanych firm deklarujących, że dotknęły ich problemy spadku zamówień/ zmniejszenia obrotów w okresie kryzysusiedziba N % badanych firm z danych miejscowości % ogółu badanych firmŚwiętochłowice 22 71,0 3,6Mysłowice 21 45,6 3,4Chorzów 19 45,2 3,1Siemianowice Śląskie 22 44,0 3,6Dąbrowa Górnicza 19 40,4 3,1Gliwice 20 40,0 3,3Tychy 20 40,0 3,3Jaworzno 13 39,4 2,1Piekary Śląskie 17 34,0 2,8Katowice 17 34,0 2,8Bytom 16 32,0 2,7Zabrze 5 31,3 0,8Ruda Śląska 14 29,2 2,3Sosnowiec 12 26,1 2,0


Agregując dane na poziomie branż reprezentowanych przez badane podmioty można stwierdzić, iż w największym stopniu problem kryzysu dotknął firmy związane z transportem (61,1% bada-nych firm transportowych), budownictwem (48,4% badanych firm budowlanych), jak i produk-cją(48%badanychfirmprodukcyjnych)–szczegółowewskazaniarespondentówprzedstawionow tabeli nr 46.

48

Tabela 46Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej firm komercyjnych deklarujących, że dotknęły ich problemy spadku zamówień/ zmniejszenia obrotów w okresie kryzysuwskazania N % z ogółu firm o danej działalności % badanych firmtransport 11 61,1 1,8budownictwo 31 48,4 5,1produkcja 49 48,0 8,1handel 64 45,4 10,5usługi 65 34,2 10,7edukacja 2 33,3 0,3służba zdrowia 2 16,7 0,3inne 2 33,3 0,3brak wskazania 11 - 1,8suma 237 X 38,9


Wyniki przeprowadzonych analiz ponadto wykazały, iż najczęściej badane podmioty deklarujące, że dotknęły ich problemy konieczności przeprowadzenia zwolnień części personelu w okresie kryzysu, mają swoją siedzibę w Zabrzu (25% badanych firm z Zabrza), Bytomiu (22% badanych firm z Bytomia) oraz Mysłowicach (21,7% badanych firm z Mysłowic).

Tabela 47Siedziba badanych firm deklarujących, że dotknęły ich problemy konieczności zwolnienia części personelu w okresie kryzysu gospodarczegosiedziba N % badanych firm z danych miejscowości % ogółu badanych firm

Zabrze 4 25,0 0,7

Bytom 11 22,0 1,8


Gliwice 10 20,0 1,6


Katowice 9 18,0 1,5

Chorzów 7 16,7 1,1


Tychy 8 16,0 0,8




Jaworzno 3 9,1 0,5

Sosnowiec 2 4,3 0,3


Przedsiębiorstwa twierdzące, że były zobligowane do redukcji części zatrudnionego per-sonelu, branżowo związane są przede wszystkim z produkcją oraz budownictwem. Jak wykazała przeprowadzona analiza, mniej więcej co czwarta badana firma działająca w tych obszarach zmu-szonazostaładoprzeprowadzeniaredukcjipersonelu.Branżete–azwłaszczaprzemysłmotory-zacyjny–przedewszystkimnarażonesąnawahaniakoniunkturalnecykliczniepojawiającesię

49

w gospodarce. Tym samym należy postulować, aby inwestycje pojawiające się w poszczególnych układach lokalnych były branżowo zdywersyfikowane. Na lokalnym/ regionalnym rynku pracy nie można dopuścić do wystąpienia sytuacji monokultury branżowej. Niesie to za sobą poważ-ne niebezpieczeństwo wystąpienia zjawiska bezrobocia strukturalnego w przypadku załamania koniunkturalnegonaokreśloneprodukty.Ponadto–postulowaćmożnaprzyciąganietakichin-westorów i inwestycji, które generować będą miejsca pracy w sektorze tzw. nowoczesnych usług oraz high-technology.

Tabela 48Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej firm komercyjnych deklarujących, że dotknęły ich problemy konieczno-ści zwolnienia części personelu w okresie kryzysuwskazania N % z ogółu firm o danej działalności % badanych firm



edukacja 1 16,7 0,2

usługi 26 13,7 4,3

handel 19 13,5 3,1



brak wskazania 8 - 1,3

suma 96 X 15,8


Istotną część realizowanych badań wśród pracodawców z Górnośląskiego Związku Metropolitalnego poświęcono także problematyce ich funkcjonowania w okresie kryzysu/ spo-wolnienia gospodarczego. Schodząc na poziom poszczególnych miast GZM okazało się, że nie-mal co trzecia (32,3%) ankietowana firma ze Świętochłowic zmuszona została do ograniczenia zarobków swoich pracowników. Ten sam problem dotknął niemal co czwartą (24,2%) badaną firmę z Jaworzna oraz mniej więcej co piątą z Bytomia (22%), Sosnowca (21,7%) oraz Chorzowa (19%). Jak wykazały przeprowadzone analizy, w najmniejszym stopniu z problem tym boryka-ły się podmioty ulokowane w Piekarach Śląskich (2%), Rudzie Śląskiej (4,2%), Siemianowicach Śląskich(8%)iTychach(10%)–szczegółowyrozkładuzyskanychodpowiedzizaprezentowanow tabeli nr 49.

Tabela 49Siedziba badanych firm deklarujących, że w okresie kryzysu dotknęła ich konieczność ograniczenia zarobków pracownikówsiedziba N % badanych firm z danych miejscowości % ogółu badanych firmŚwiętochłowice 10 32,3 1,6Jaworzno 8 24,2 1,3Bytom 11 22,0 1,8Sosnowiec 10 21,7 1,6Chorzów 8 19,0 1,3Zabrze 3 18,9 0,5Gliwice 9 18,0 1,5Katowice 9 18,0 1,5

50

Mysłowice 8 17,4 1,3Dąbrowa Górnicza 6 12,8 1,0Tychy 5 10,0 0,8Siemianowice Śląskie 4 8,0 0,7Ruda Śląska 2 4,2 0,3Piekary Śląskie 1 2,0 0,2


Zdecydowanie najczęściej wśród badanych podmiotów (wg kryterium branży) do ograniczenia zarobkówzmuszonezostałyfirmyreprezentującebranżęprodukcji–coczwarty(26,5%)podmiotzwiązany z tym sektorem podjął tego typu działania.

Tabela 50Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej firm komercyjnych deklarujących, że w okresie kryzysu dotknęła ich konieczność ograniczenia zarobków pracowników wskazania N % z ogółu firm o danej działalności % badanych firmprodukcja 27 26,5 4,4edukacja 1 16,7 0,2służba zdrowia 2 16,7 0,3budownictwo 9 14,1 1,5usługi 26 13,7 4,3handel 17 12,1 2,8transport 2 11,1 0,3inne 1 16,7 0,2brak wskazania 9 - 1,5suma 94 X 15,5


Ankietowane firmy i instytucje zapytano również o to, czy kryzys gospodarczy w ich opiniachnegatywniewpłynąłnafunkcjonowanieichfirmy,atakże–czysytuacjakryzysudo-tknęła w opiniach respondentów rynek pracy w układzie lokalnym, regionalnym oraz krajo-wym. Szczegółowa analiza materiału badawczego wykazała, że niemal połowa (45%) badanych podmiotów stwierdziła, iż kryzys gospodarczy na rynkach światowych negatywnie wpłynął na aktualną sytuację ich firm i instytucji. Natomiast wyższy odsetek respondentów zgodził się ze stwierdzeniem mówiącym, że występujący okres dekoniunktury negatywnie oddziaływał na rynek pracy w układzie:

− lokalnym (62,7%), − regionalnym (60,9%), − krajowym (65,8%). Zatem można stwierdzić, że badane firmy z obszaru GZM częściej wskazywały na to, że sytuacja kryzysowa nie wpłynęła negatywnie na ich funkcjonowanie, lecz na ogólną sytuację panującą na rynku pracy. W celu głębszej eksploracji potencjalnego wpływu kryzysu na funkcjonowanie an-kietowanych firm, respondentom zadano pytania o porównanie obecnego popytu na oferowane produkty i usługi do poziomu popytu na te dobra w zeszłym roku. Uzyskane wyniki przedsta-wiono w tabeli nr 51.

51

Tabela 51Opinie badanych firm i instytucji na temat popytu na oferowane produkty i usługi w stosunku do roku ubiegłegowskazania N %zdecydowanie wyższy 30 4,9raczej wyższy 177 29,1taki sam 45 7,4raczej niższy 163 26,8zdecydowanie niższy 52 8,5trudno powiedzieć 136 22,3brak wskazań 6 1suma 609 100,0


Przeprowadzone badanie ankietowe wykazało, że dla co trzeciego podmiotu (34%) obec-ny popyt na oferowane produkty i usługi w porównaniu do roku ubiegłego jest na wyższym po-ziomie (suma odpowiedzi „zdecydowanie wyższy” i „raczej wyższy”). Zbliżony odsetek (34,2%) firm i instytucji wskazało, że zapotrzebowanie rynkowe na wytwarzane przez nie dobra jest na niższym poziomie (suma odpowiedzi „raczej niższy” i „zdecydowanie niższy”).

W raporcie przedstawiono także wskazania respondentów, porównujące aktualny popyt na usługi/ produkty oferowane przez badane firmy w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego zagregowane w oparciu o siedzibę przedsiębiorstwa oraz branżę podstawowej działal-ności.TychyiSosnowiec–todwamiastazobszaruGórnośląskiegoZwiązkuMetropolitalnego,w których ankietowane firmy najczęściej wskazywały na wyższy poziom popytu na oferowane usługi/ produkty w porównaniu do roku ubiegłego. W Tychach większe zapotrzebowanie na oferowane produkty w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego podawało 40% badanych firm, w Sosnowcu ich udział w całościowej populacji analizowanych firm kształtował się na podobnym poziomie i wyniósł 39,1%. Z kolei sytuacja odwrotna, czyli niższy popyt na oferowane usługi/ produkty w stosunku do roku ubiegłego najczęściej występował w badanych firmach jaworznickich (42,4%) i chorzowskich (42,9%).

Tabela 52Opinie respondentów z poszczególnych firm z miast GZM, porównujące aktualny popyt na oferowane usługi/ produkty w stosunku do roku ubiegłego – agregacja danych na poziomie miast GZM

miastowyższy taki sam niższy trudno powiedzieć

N % N % N % N %Bytom 19 38,0 4 8,0 16 32,0 11 22,0Chorzów 15 35,7 0 0,0 18 42,9 8 19,0Dąbrowa Górnicza 17 36,2 4 8,5 14 29,8 11 23,4Gliwice 18 36,0 1 2,0 17 34,0 14 28,0Jaworzno 6 18,2 2 6,1 14 42,4 11 33,3Katowice 15 30,0 3 6,0 17 34,0 15 30,0Mysłowice 13 28,6 0 0,0 19 41,3 13 28,3Piekary Śląskie 18 36,0 7 14,0 17 34,0 6 12,0Ruda Śląska 18 37,5 1 2,1 16 33,3 12 25,0Siemianowice Śląskie 19 38,0 1 2,0 21 42,0 5 10,0Sosnowiec 18 39,1 2 4,3 18 39,1 8 17,4Świętochłowice 6 19,4 13 41,9 12 38,7 0 0,0Tychy 20 40,0 6 12,0 11 22,0 13 26,0Zabrze 5 31,3 1 6,1 5 31,3 5 31,3


52

W kolejnej tabeli (nr 53) przedstawiono opinie respondentów z firm o określo-nych branżach, porównujące aktualny popyt na oferowane usługi/ produkty w stosunku do roku ubiegłego. Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału empirycznego wykazała, że istotny wzrost popytu odnotowano w podmiotach branżowo związanych ze służbą zdrowia (41,7%), produkcją (35,3%) oraz usługami (34,7%). Natomiast największy spadek zapotrze-bowaniaodnotowanowfirmachtransportowych–okazałosię,żeaż55,6%badanychpod-miotów branżowo związanych z transportem wskazało na niższy popyt na oferowane usługi w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Ponadto, połowa badanych firm związa-nych z budownictwem i edukacją odnotowała spadek popytu na oferowane przez siebie usługi. Wydaje się, że zarówno w przypadku firm transportowych, jak i budowlanych zasadniczym po-wodem zmniejszenia popytu na oferowane usługi/ produkty była sytuacja kryzysu na rynkach światowych, co negatywnie wpłynęło na funkcjonowanie podmiotów reprezentujących wymie-nione branże. Natomiast w przypadku instytucji związanych z edukacją spadek popytu na ofe-rowaneusługito–copodkreślalirespondenci–efektniżudemograficznego.

Tabela 53Opinie respondentów z poszczególnych firm z miast GZM, porównujące aktualny popyt na oferowane usługi/ produk-ty w stosunku do roku ubiegłego – agregacja danych na poziomie branż firm komercyjnych

branżewyższy taki sam niższy trudno powiedzieć

N % N % N % N %produkcja 36 35,3 8 7,8 35 34,3 22 21,6budownictwo 18 28,1 6 9,4 32 50,0 8 12,5handel 46 32,6 8 5,7 60 42,6 27 19,1usługi 66 34,7 13 6,8 60 31,6 50 26,3transport 4 22,2 1 5,6 10 55,6 3 16,7edukacja 1 16,7 0 0,0 3 50,0 2 33,3służba zdrowia 5 41,7 2 16,7 3 25,0 2 16,7


W trakcie realizacji badań poproszono także pracodawców o próbę oceny przewidywa-nego zapotrzebowania na oferowane produkty w perspektywie najbliższego roku (ta-bela nr 54). Udzielane przez pracodawców opinie na ten temat świadczą o sporym po-ziomie optymizmu badanych firm. Otóż najczęściej (46,8%) wskazywano, że popyt ten będzie na wyższym poziomie (suma odpowiedzi „zdecydowanie wyższy” i „raczej wyższy”). Jedynie co dziesiąty podmiot (10,7%) stwierdził, że spodziewany popyt będzie na niższym pozio-mie (suma odpowiedzi „raczej niższy” i „zdecydowanie niższy”).

53

Tabela 54Opinie pracodawców na temat spodziewanego popytu na oferowane przez nich produkty i usługi w perspektywie najbliższego rokuwskazania N %zdecydowanie wyższy 34 5,6raczej wyższy 251 41,2taki sam 33 5,4raczej niższy 59 9,7zdecydowanie niższy 6 1,0trudno powiedzieć 220 36,1brak wskazań 6 1,0suma 609 100,0


W ślad za pytaniem o spodziewany popyt rynkowy na wytwarzane produkty i usługi, ankietowane podmioty poproszono o dokonanie próby przewidzenia sytuacji ich firm za kilka lat. Szczegółowy rozkład udzielonych odpowiedzi przedstawiono w tabeli nr 55.

Tabela 55Oczekiwana sytuacja badanych firm w perspektywie najbliższych kilku latwskazania N %zdecydowanie lepsza 74 12,2lepsza 278 45,6taka sama 11 1,8gorsza 20 3,3zdecydowanie gorsza 2 0,3firma zostanie zlikwidowana 2 0,3trudno powiedzieć 212 34,9brak wskazań 10 1,6suma 609 100,0


Na uwagę zasługuje fakt, iż większość (57,8%) ankietowanych przedstawicieli firm i in-stytucji z wyraźnym optymizmem spogląda w przyszłość w kontekście spodziewanej sytuacji rynkowej swojej organizacji uważając, że przewidywana sytuacja będzie zdecydowanie lepsza lub lepsza. Jedynie 3,6% populacji respondentów spodziewa się pogorszenia sytuacji firmy. Bardziej szczegółowe wyniki analiz empirycznych, będące próbą diagnozy sytuacji badanych firm w per-spektywie kilku lat, przedstawiono w kolejnych dwóch tabelach (56 i 57). Na podstawie zgromadzonego materiału empirycznego można stwierdzić, że najczęściej respon-denci reprezentujący podmioty gospodarcze z Chorzowa (71,4%) oraz Jaworzna (48,4%) wska-zywali na to, iż sytuacja ich firm w perspektywie najbliższych 3 lat będzie lepsza w porównaniu do obecnej. Z kolei najmniej optymistycznych wskazań, będących próbą przewidzenia sytuacji ankietowanych podmiotów za kilka lat, pochodziło od firm z Dąbrowy Górniczej (46,8%) oraz Świętochłowic(48,4%)–tabelanr56.

54

Tabela 56Opinie respondentów z poszczególnych firm z miast GZM, będące próbą przewidzenia sytuacji ich firm za 3 lata – agregacja danych na poziomie miast GZM

miastolepsza taka sama gorsza trudno powiedzieć

N % N % N % N %Bytom 31 62,0 0 0,0 1 2,0 18 36,0Chorzów 30 71,4 0 0,0 11 26,2 1 2,4Dąbrowa Górnicza 22 46,8 4 8,5 1 2,1 18 38,3Gliwice 31 62,0 0 0,0 1 2,0 18 36,0Jaworzno 23 69,7 0 0,0 3 9,1 7 21,2Katowice 31 62,0 0 0,0 1 2,0 18 36,0Mysłowice 24 52,2 0 0,0 1 2,2 18 39,1Piekary Śląskie 26 52,0 1 2,0 5 10,0 18 36,0Ruda Śląska 28 58,3 0 0,0 1 2,1 18 37,5Siemianowice Śląskie 29 58,0 0 0,0 0 0,0 21 42,0Sosnowiec 26 56,5 0 0,0 2 4,3 16 34,8Świętochłowice 15 48,4 5 16,1 4 12,9 7 22,6Tychy 26 52,0 1 2,0 1 2,0 21 42,0Zabrze 10 62,5 0 0,0 1 6,3 4 25,0


Analizując rozkład uzyskanych odpowiedzi, będących próbą przewidzenia kondycji podmiotów gospodarczych za kilka lat, można zauważyć, że największy poziom optymizmu reprezentują firmy branżowo związane z produkcją. Otóż 62,7% badanych firm produkcyjnych przewiduje wystąpieniepoprawysytuacjiswojejfirmyzakilkalat.Firmybranżowozwiązanezusługami(59,5%), handlem (58,9%) i budownictwem (57,8%) również optymistycznie patrzą w przyszłość i przewidują poprawę sytuacji swojego przedsiębiorstwa w perspektywie najbliższych lat.

Tabela 57

Opinie respondentów z poszczególnych firm z miast GZM, będące próbą przewidzenia sytuacji ich firm za 3 lata – agregacja danych na poziomie branż firm komercyjnych

branżelepsza taka sama gorsza trudno powiedzieć

N % N % N % N %produkcja 64 62,7 2 2,0 4 4,0 28 27,5usługi 113 59,5 4 2,1 3 1,6 69 36,3handel 83 58,9 1 0,7 7 5,0 49 34,8budownictwo 37 57,8 1 1,6 3 4,7 21 32,8edukacja 3 50,0 0 0,0 0 0,0 3 50,0transport 8 44,4 1 5,5 1 5,5 7 38,9służba zdrowia 4 33,3 1 8,3 1 8,3 5 41,7


Można spodziewać się, że podmioty przewidujące poprawę swojej sytuacji w perspektywie naj-bliższych kilku lat będą także zwiększać zatrudnienie, co przełoży się na ogólną poprawę sytu-acji na rynku pracy.

55

4.7 Oczekiwania firm wobec instytucji samorządowych

Kolejnym z problemów badawczych podjętych podczas analiz empirycznych była chęć diagnozy oczekiwań przedsiębiorców względem instytucji samorządowych. Na pierwszy plan wyraźnie wysuwają się kwestie finansowe, związane z ułatwieniami w dostępie do źródeł funduszy unijnych (61,4%), bądź dotyczące problematyki utworzenia funduszu poręczeń kredytowych (17,1%). Następne wskazania respondentów związane były z udostępnianiem terenów podewentualneinwestycje–podobnyodsetekbadanychoczekujeprzygotowaniaprzezinstytucjesamorządowe uzbrojonych terenów pod działalność gospodarczą (13,8%), jak i przygotowania planów zagospodarowania terenów, na których będzie można realizować działalność (13,3%).

Wykres 8Oczekiwania ankietowanych firm od instytucji samorządowych (w %)

9,9

13,3

13,8

17,1

61,4

0 20 40 60 80

inne

przygotowanie planów zagospodarowania terenów poddziałalność gospodarczą

przygotowanie uzbrojonych terenów pod działalnośćgospodarczą

utworzenie funduszu poręczeń kredytowych

ułatwienia w dostępności do źródeł unijnego wsparciafinansowego

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci czasem wskazywali po kilka odpowiedzi.Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010.

Przy okazji do tej grupy respondentów skierowano prośbę o wypowiedzenie się na temat oceny poziomu wspierania przedsiębiorców przez lokalne instytucje samorządowe w zakresie procesu prowadzeniadziałalnościgospodarczej–tabela58.

Tabela 58Ocena działalności instytucji samorządowych w zakresie wspierania przedsiębiorców przez badane podmiotywskazania N %bardzo dobrze 28 4,6dobrze 130 21,3źle 151 24,9bardzo źle 65 10,7

56

trudno powiedzieć 225 36,9brak wskazań 10 1,6suma 609 100


Oceniając działania wspierające przedsiębiorców, podejmowane przez jednostki samorządowe, można zauważyć większą częstotliwość pojawiania się opinii negatywnych. Otóż oceny pozy-tywne (suma odpowiedzi: „bardzo dobrze” i „dobrze”) wskazało 25,9% respondentów, podczas gdy noty negatywne (suma odpowiedzi: „źle” i „bardzo źle”) samorządom wystawiła populacja 35,6% badanych. Pozostali respondenci, nie zajmując konkretnego stanowiska, wybierali odpo-wiedź „trudno powiedzieć”.

Tabela 59Ocena działalności instytucji samorządowych w zakresie wspierania przedsiębiorców

– agregacja danych na poziomie miast GZM

miastobardzo dobrze i dobrze bardzo źle i źle trudno powiedziećN % N % N %

Piekary Śląskie 18 36,0 16 32,0 16 32,0Tychy 17 34,0 8 16,0 23 46,0Zabrze 5 31,3 8 50,0 3 18,7Jaworzno 10 30,3 18 54,5 4 12,1Dąbrowa Górnicza 13 27,7 20 42,6 14 29,8Ruda Śląska 14 28,0 15 30,0 18 36,0Bytom 14 28,0 22 44,0 14 28,0Siemianowice Śląskie 13 26,0 18 36,0 19 38,0Świętochłowice 8 25,8 11 35,5 12 38,7Sosnowiec 11 23,9 17 40,0 18 39,1Chorzów 10 23,8 16 38,1 12 28,6Katowice 11 22,0 16 32,0 23 46,0Gliwice 8 16,0 12 24,0 30 60,0Mysłowice 6 13,0 19 41,3 19 41,3


Bardziej szczegółowa analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, że najczęściej dzia-łalność instytucji samorządowych, w zakresie wspierania przedsiębiorców, pozytywnie oceniały badane podmioty mające swoją siedzibę w Piekarach Śląskich, Tychach, Zabrzu i Jaworznie.

4.8 Oczekiwania firm i instytucji wobec Górnośląskiego Związku Metropolitalnego

W związku z faktem realizacji projektu badawczego na obszarze 14 miast wchodzących w skład Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, w kwestionariuszu skierowanym do praco-dawców nie zabrakło także pytań dotyczących diagnozy oczekiwań przedsiębiorców względem tej instytucji. Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału badawczego (tabela nr 60) wyka-zała, że 18,2% respondentów wypowiedziało się na temat ewentualnych oczekiwań wobec GZM,

57

odmiennego zdania (brak oczekiwań wobec GZM) było 31,9% respondentów. Jednak najczęściej (48,4%) respondenci wybierali odpowiedź „trudno powiedzieć”.

Tabela 60Podział badanych firm ze względu na oczekiwane wsparcie/ pomoc ze strony Górnośląskiego Związku Metropolitalnegowskazania N %tak 111 18,2nie 194 31,9trudno powiedzieć 295 48,4brak wskazania 9 1,5suma 609 100,0


Badania wykazały, że najczęściej przedsiębiorcy od Górnośląskiego Związku Metropolitalnego oczekują wsparcia w uzyskaniu dotacji z funduszy unijnych na prowadzenie i dalszy rozwój działal-ności gospodarczej. Część pracodawców wskazało na konieczność organizacji przez GZM działań promocyjnychzarównofirmy,jakicałegoregionu–takżepozagranicamikraju.Ponadtozwró-cono uwagę na potencjalną możliwość wykorzystania struktur organizacyjnych Górnośląskiego Związku Metropolitalnego w kontekście rozwoju kompetencji swoich pracowników. Wskazywano na potencjalne wykorzystanie GZM jako organizacji szkoleniowej. Pojawiły się również głosy akcentujące potrzebę wykreowania przez GZM spójnej strategii rozwoju 14 miast wchodzących w skład tego Związku, jak i potrzebę budowy spójnego systemu komunikacji. Kilku responden-tów oczekuje ze strony GZM obniżenia podatków, jak i wspierania procesów rozwoju Specjalnych Stref Ekonomicznych.

Tabela 61Oczekiwane przez ankietowanych pracodawców wsparcie ze strony Górnośląskiego Związku Metropolitalnegowsparcie N % % ogółupomoc w uzyskaniu dotacji finansowych (także z UE) 53 47,7 8,7promocja firm i regionu 12 10,8 2,0szklenia/ rozwój personelu 8 7,2 1,3spójna strategia rozwoju miast GZM 7 6,3 1,1spójny system komunikacji 7 6,3 1,1obniżenie podatków 6 5,4 1,0rozwój Specjalnych Stref Ekonomicznych 4 3,6 0,7brak wskazania 32 28,8 5,3

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci - często odpowiadając na pytanie o otwartym charakterze (bez kafeterii odpowiedzi) - wskazywali więcej niż jedną odpowiedź.Źródło: badania własne WSZiNS, Tychy 2009-2010.

Jednak–conależypodkreślić–istotnaczęśćzwymienionychoczekiwańprzedsiębiorcówwobecGZM nie leży w kompetencjach Związku.

58

4.9 Wskazania respondentów z miast wchodzących w skład GZM, w których są najdogodniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

Podczas realizacji badań do ankietowanych organizacji skierowano także pytanie o wskazanie jednego z 14 miast Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, gdzie ich zdaniem są najkorzystniejsze warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Szczegółowe wskazania respondentów w tej kwestii przedstawiono w tabeli nr 62. Trzema miastami, które uzyskały naj-więcej wskazań, okazały się: -Katowice(N=172;28,2%),-Gliwice(N=87;14,3%),-Tychy(N=54;8,9%).Z kolei najrzadziej - identyfikując miasta, w których są szczególnie korzystne warunki do prowa-dzeniadziałalnościgospodarczej-respondenciwskazywalinaZabrze(N=5;0,8%)iŚwiętochłowice(N=3;0,5%).

Tabela 62Miasta wchodzące w skład GZM, w których - w opiniach respondentów - panują najdogodniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania N %Katowice 172 28,2Gliwice 87 14,3Tychy 54 8,9Sosnowiec 32 5,3Chorzów 26 4,3Ruda Śląska 26 4,3Bytom 22 3,6Piekary Śląskie 21 3,4Dąbrowa Górnicza 20 3,3Siemianowice Śląskie 18 3,0Mysłowice 16 2,6Jaworzno 14 2,3Zabrze 5 0,8Świętochłowice 3 0,5Brak wskazania 93 15,2suma 609 100,0


Każdy z respondentów, wskazujący na miasto wchodzące w skład Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, w którym są najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospo-darczej, podawał jednocześnie argumentację swojego stanowiska. W kolejnych 14 tabelach (nr 63 –76)przedstawionowskazaniarespondentówuzasadniającewybórkonkretnychmiast.Przedstawiciele badanych pracodawców z GZM wskazujący na Katowice jako na miasto, w któ-rym są najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, argumentowali to przede wszystkim jego lokalizacją (centrum aglomeracji), wielkością (duże miasto), a także –rozwojem.

59

Tabela 63Argumenty respondentów, którzy wskazali Katowice jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Nlokalizacja, centrum aglomeracji 54duże miasto, duży rynek zbytu 46rozwój miasta 21dużo firm 19dobra infrastruktura komunikacyjna 9więcej zamożnych klientów 8tu działa firma 8dobra współpraca z instytucjami samorządowymi 7łatwiej znaleźć potencjalnych pracowników 5dużo uczelni wyższych 4


Z kolei respondenci zaznaczający, że to Gliwice są tym miastem w GZM, w którym panują najko-rzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, podawali przede wszystkim nastę-pującą argumentację: funkcjonowanie Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, rozwój miasta, atakże–dobrainfrastrukturakomunikacyjna.

Tabela 64Argumenty respondentów, którzy wskazali Gliwice jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warun-ki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania NFunkcjonowanie Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej 27Rozwój miasta 16Dobra infrastruktura komunikacyjna 9Dużo firm 6Uzbrojone tereny pod inwestycje 6Dobra współpraca z instytucjami samorządowymi 5Dużo studentów 5Lokalizacja 4Duże miasto, duży rynek zbytu 4Mały poziom bezrobocia 2


Przedstawiciele badanych podmiotów z GZM, wskazujący na Tychy jako na miasto, w którym są najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, argumentowali zajęte sta-nowisko przede wszystkim funkcjonowaniem w obszarze miasta Specjalnej Strefy Ekonomicznej, awdalszejkolejności–rozwojemmiasta,dobrąinfrastrukturąkomunikacyjną,jakipoprawnąwspółpracąsektorabiznesuzlokalnymiwładzamisamorządowymi–tabelanr65.

60

Tabela 65Argumenty respondentów, którzy wskazali Tychy jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Nfunkcjonowanie Specjalnej Strefy Ekonomicznej 12rozwój miasta 11dobra infrastruktura komunikacyjna 6dobra współpraca z instytucjami samorządowymi 6uzbrojone tereny pod inwestycje 5lokalizacja 5tu jest siedziba firmy 2


Na czwartym miejscu w tym swoistym zestawieniu rankingowym pojawił się Sosnowiec. Wskazując go jako miasto, w którym panują najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospo-darczej na obszarze GZM, respondenci podawali następujące argumenty: dobra współpraca z lo-kalnymi instytucjami samorządowymi oraz to, że w tym mieście jest siedziba firmy, co przekłada się bezpośrednio na znajomość tutejszego rynku.

Tabela 66Argumenty respondentów, którzy wskazali Sosnowiec jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Ndobra współpraca z instytucjami samorządowymi 7tu jest siedziba firmy 7znajomość lokalnego rynku 6dobra infrastruktura komunikacyjna 3lokalizacja 3rozwój miasta 1dużo firm 1duże miasto, duży rynek zbytu 1


Z kolei respondenci, którzy wskazali podczas badań na Chorzów jako na miasto, w którym panują szczególnie korzystne warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, ar-gumentowali to przede wszystkim dobrą współpracą z lokalnymi instytucjami samorządowymi. Ta grupa respondentów wskazywała także m.in.: na rozwój miasta, a także na znajomość rynku lokalnego (tabela nr 67).

Tabela 67Argumenty respondentów, którzy wskazali Chorzów jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Ndobra współpraca z instytucjami samorządowymi 7rozwój miasta 5znajomość lokalnego rynku 5

61

dobra infrastruktura komunikacyjna 3dużo firm 2duże miasto, duży rynek zbytu 2dużo parkingów 2tu jest siedziba firmy 1


Część respondentów, jako miasto w którym panują szczególnie korzystne warunki do prowadze-nia działalności gospodarczej, wskazywało na Rudę Śląską. W tym przypadku badani najczęściej podkreślali: wielkość miasta, poprawne stosunki z lokalnymi władzami, a także dostępne tereny inwestycyjne.

Tabela 68Argumenty respondentów, którzy wskazali Rudę Śląską jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Nduże miasto, duży rynek zbytu 5dobra współpraca z instytucjami samorządowymi 3tereny inwestycyjne 3rozwój miasta 2dobra infrastruktura komunikacyjna 2tu jest siedziba firmy 2aktualny plan zagospodarowania przestrzennego 2lokalizacja 1


Dla części badanych miastem z obszaru GZM, w którym panuje szczególne dobry klimat do prowadzenia działalności gospodarczej, jest Bytom. W mieście tym w opiniach części popula-cji ankietowanych można spotkać się ze szczególnie dobrą współpracą z instytucjami samorzą-dowymi. Atutami okazały się także: jego lokalizacja oraz wielkość samego miasta, a co za tym idzie–sporyrynekzbytu.

Tabela 69Argumenty respondentów, którzy wskazali Bytom jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warun-ki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Ndobra współpraca z instytucjami samorządowymi 4lokalizacja 3duże miasto, duży rynek zbytu 2tradycje górnicze miasta 1tereny inwestycyjne 1


62

Z kolei respondenci wskazujący na Piekary Śląskie, w kontekście identyfikacji miasta z obszaru GZM, jako szczególnie przychylnego przedsiębiorcom, podkreślali: dobrą współpracę z insty-tucjami samorządowymi, a także fakt, że w mieście tym znajduje się siedziba firmy oraz rozwój miasta.

Tabela 70Argumenty respondentów, którzy wskazali Piekary Śląskie jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniej-sze warunki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Ndobra współpraca z instytucjami samorządowymi 5tu jest siedziba firmy 5rozwój miasta 3


Natomiast respondenci, którzy wskazali na Dąbrowę Górniczą, jako na miasto z obszaru GZM, w którym są najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, argumento-wali swoje stanowisko najczęściej przygotowanymi w obrębie miasta terenami inwestycyjnymi, wielkością miasta, a tym samym dużym rynkiem zbytu oraz funkcjonowaniem Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Tabela 71Argumenty respondentów, którzy wskazali Dąbrowę Górniczą jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzyst-niejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Ntereny inwestycyjne 4duże miasto, duży rynek zbytu 4funkcjonowanie Specjalnej Strefy Ekonomicznej 3rozwój miasta 2dobra lokalizacja 2dobra współpraca z instytucjami samorządowymi 1dużo parkingów 1tu jest siedziba firmy 1


Argumenty respondentów, którzy wskazali Siemianowice Śląskie, jako miasto GZM, w którym są najkorzystniejszewarunkidoprowadzeniadziałalnościgospodarczej,dotyczyły–jakwykazałaprzeprowadzonaanalizaempiryczna–znajomościspecyfikilokalnegorynku,istnieniadobrejinfrastruktury komunikacyjnej, poprawnej współpracy z lokalnymi instytucjami samorządowy-mi,atakże–korzystnymiwarunkamilokalowymi.

63

Tabela 72argumenty respondentów, którzy wskazali Siemianowice Śląskie jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadze-nia działalności gospodarczejwskazania Ntu jest siedziba firmy, znajomość rynku lokalnego 4dobra infrastruktura komunikacyjna 3dobra współpraca z instytucjami samorządowymi 3korzystne warunki lokalowe 3korzystny zakup nieruchomości 1


Natomiast argumentami o kluczowym charakterze, wskazywanymi przez respondentów, dla któ-rych Mysłowice postrzegane są jako miasto z najkorzystniejszymi warunkami do prowadzenia działalności gospodarczej, okazały się następujące czynniki: znajomość rynku lokalnego, dobra infrastruktura komunikacyjna, a także poprawna współpraca z instytucjami samorządowymi.

Tabela 73argumenty respondentów, którzy wskazali Mysłowice jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działal-ności gospodarczejwskazania Ntu jest siedziba firmy, znajomość rynku lokalnego 11dobra infrastruktura komunikacyjna 4dobra współpraca z instytucjami samorządowymi 1


Respondenci z badanych firm i instytucji wskazujący Jaworzno, jako miasto GZM, w którym panują najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, swoje stanowisko argumentowali dobrą współpracą z instytucjami samorządowymi, rozwojem miasta, a także zna-jomością lokalnego rynku w związku z faktem, że w mieście tym znajduje się siedziba firmy.

Tabela 74Argumenty respondentów, którzy wskazali Jaworzno jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Ndobra współpraca z instytucjami samorządowymi 5rozwój miasta 4tu jest siedziba firmy, znajomość lokalnego rynku 3tereny inwestycyjne 2dobra infrastruktura komunikacyjna 2


64

Argumenty respondentów wskazujących na Zabrze, jako na miasto, w którym są najkorzystniej-sze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej, dotyczyły dobrej lokalizacji tego miasta oraz wysokiego poziomu profesjonalizmu lokalnego Urzędu Skarbowego.

Tabela 75Argumenty respondentów, którzy wskazali Zabrze jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warun-ki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Nlokalizacja 1profesjonalny Urząd Skarbowy 1


Natomiast dobra współpraca z instytucjami samorządowymi, jak i lokalizacja to argumenty re-spondentów, którzy wskazywali Świętochłowice, jako miasto z GZM, w którym w ich opiniach są najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej.

Tabela 76Argumenty respondentów, którzy wskazali Świętochłowice jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniej-sze warunki do prowadzenia działalności gospodarczejwskazania Ndobra współpraca z instytucjami samorządowymi 1lokalizacja 1


4.10 Zmiany, które nastąpiły w badanych firmach w okresie ostatnich 3 lat

Populację ankietowanych podmiotów zapytano także o pozytywne i negatywne zmiany, jakie miały miejsce w ich organizacjach w okresie ostatnich trzech lat. Wskazania respondentów, dotyczące tego tematu, przedstawiono w dwóch kolejnych zestawieniach tabelarycznych (nr 77 i 78).Respondenci, reprezentujący w badaniach firmy i instytucje, wskazując pozytywne zmiany, jakie miały miejsce w ich placówkach, zwracali uwagę na szereg różnych czynników. Kluczowe miejsce wśród identyfikowanych zmian o charakterze pozytywnym zajęły nowe inwestycje oraz zwięk-szeniezatrudnienia,awdalszejkolejności–rozszerzenieasortymentuiwejścienanowerynki.Nie bez znaczenia okazały się też czynniki związane z modernizacją zakładu, czy chociażby ze wzrostemkwalifikacjizatrudnionegopersonelu.Zatem–dokonującpewnejgeneralizacji–możnastwierdzić, że pozytywne zmiany w organizacji to przede wszystkim rozwój firmy oraz rozwój kompetencji zasobów ludzkich. Dla części firm istotną pozytywną zmianą okazała się możliwość sięgania po dotacje unijne na prowadzenie i rozwój przedsiębiorstwa.

65

Tabela 77Pozytywne zmiany, jakie miały miejsce w badanych organizacjach w ostatnich trzech latachwskazanie Nnowe inwestycje 43zwiększenie zatrudnienia 41szerszy asortyment 32szerszy rynek zbytu 32rozwój firmy 26nowe oddziały, rozbudowa firmy 21zwiększenie obrotów 15informatyzacja 15modernizacja zakładu 14lepiej kwalifikowany personel 13zwiększenie dynamiki rozwoju 12korzystanie z dotacji unijnych 11uzyskanie stabilizacji finansowej 11zwiększenie dyscypliny pracy 9zmiany organizacyjne 8podnoszenie kwalifikacji personelu 7brak następstw kryzysu, brak redukcji zatrudnionych 6większa motywacja personelu 5budowa nowej siedziby 5podwyżki dla pracowników 4wprowadzenie lepszej organizacji pracy 4zwiększenie jakości oferowanych produktów 4więcej klientów 4fuzja 3stabilizacja zatrudnienia 3utrzymanie się na rynku 3spłata zadłużenia 2otrzymanie certyfikatu jakości 2lepsza pozycja firmy na rynku 2mniejsza fluktuacja personelu 2nowa siedziba 2odmłodzenie zatrudnienia 2przekształcenie w firmę prywatną 1koncentralizacja produkcji 1konsolidacja firmy 1konsolidacja zespołu 1lepsze warunki pracy 1lepsze zarządzanie firmą 1nagrody branżowe 1nowa działalność 1lepsza sytuacja finansowa firmy 1uzyskanie nagrody „Przedsiębiorca roku” 1przekształcenie w spółkę akcyjną 1nabycie osobowości prawnej 1


66

Z kolei zmiany, które nastąpiły w badanych organizacjach w okresie ostatnich kilku lat, postrzegane przez respondentów w kategoriach negatywnych, to przede wszystkim efekt niższego popytu oraz dużej konkurencji. Pojawiły się także wskazania dotyczące pogorszenia się sytuacji finansowej, zmniejszenia liczby pracowników oraz problemu fluktuacji personelu. Nie bez znaczenia okazała się też kwestia związana z brakiem możliwości podnoszenia płac dla personelu–patrztabelanr78.

Tabela 78Negatywne zmiany, jakie miały miejsce w badanych organizacjach w ostatnich trzech latachwskazanie Nmniejszy popyt na oferowane produkty/ usługi 41duża konkurencja 24gorsza sytuacja finansowa 19zmniejszenie liczby pracowników 14brak odpowiednio kwalifikowanego personelu 11brak możliwości podnoszenia płac 9fluktuacja personelu 8kłopoty ze ściągalnością należności finansowych z innych firm 7zmniejszenie pensji personelu 6brak środków na modernizację 4mniejsze marże 4niestabilny rynek, kryzys 3ograniczenie produkcji 3brak inwestycji w siedzibę firmy 2brak kontrahentów 2niestabilne prawo 2mniejsza zdolność kredytowa 2mniejsza motywacja personelu 2niż demograficzny 2pojawiło się za dużo organizacji związkowych 1coraz bardziej roszczeniowy klient 1częste zmiany kadry zarządzającej 1wysokie koszty utrzymania 1opieszałość samorządu 1podniesienie czynszu 1


Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału empirycznego wykazała ponadto, że sytuacja fi-nansowa 41,5% ankietowanych podmiotów pozwala na dokonywanie nowych inwestycji. Podmioty te branżowo związane są przede wszystkim z produkcją, handlem i usługami.

67

4.11 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej

Ankietowani przedsiębiorcy wskazywali także na podstawowe bariery utrudniające pro-wadzenie działalności gospodarczej (wykres nr 9). Wyraźnie dominowały trzy czynniki: a. wysokie koszty zatrudnienia personelu (65,4%),b. wysokie koszty obciążeń podatkowych przedsiębiorstw (55,7%),c. niejasne i niespójne przepisy prawa (54,4%).Uczestniczące w badaniach organizacje z zaproponowanej listy kafeteryjnej, wskazując kluczo-we bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej, najrzadziej wybierały takie czynniki, jak: brak odpowiedniej infrastruktury technicznej (4,3%) oraz brak uzbrojonych terenów pod inwe-stycje (5,9%).

Wykres 9Podstawowe bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (w %)Wykres 9

Podstawowe bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (w%)

2,5

4,3

5,9

11,2

13,8

14,9

16,1

54,4

55,7

65,4

0 20 40 60 80

inne

brak odpowiedniej infrastruktury technicznej

brak uzbrojonych terenów pod inwestycje

niekonsekwentna polityka władz samorządowych

napływ konkurencyjnych towarów z importu

utrudniony dostęp do kredytów bankowych

brak wykwalifikowanych kadr

niejasne i niespójne przepisy prawa

wysokie koszty obciążeń podatkowych przedsiębiorstw

wysokie koszty zatrudnienia personelu

Uwaga: procenty nie sumują się do 100, gdyż respondenci mogli wskazać maksymalnie trzy odpowiedzi



W zasadzie można stwierdzić, że bariery wskazywane przez ankietowane firmy i instytucje, do-tyczące prowadzenia działalności gospodarczej identyfikowane na poziomie GZM, są zbliżone do barier wskazywanych na krajowym rynku.

68

4.12 Korzystanie z funduszy unijnych przez badane firmy

W kwestionariuszu wywiadu znalazły się także pytania o korzystanie ze środków unij-nych. Na podstawie zgromadzonego materiału empirycznego okazało się, że jedynie co czwarty podmiot(25,9%)korzystazewsparciazfunduszyunijnych–tabelanr79.

Tabela 79Podział badanych firm i instytucji z obszaru GZM ze względu na korzystanie z funduszy unijnychwskazania N %tak 158 25,9nie 432 70,9brak wskazania 19 3,2suma 609 100,0


Analiza materiału empirycznego wykazała, że firmy korzystające z funduszy unijnych najczęściej mają siedzibę w następujących miastach GZM: -Katowicach(N=24;48%badanychfirmzKatowic),-Tychach(N=16;32%badanychfirmzTychów),-Bytomiu(N=14;28%badanychfirmzBytomia),-Chorzowie(N=14;33,3%badanychfirmzChorzowa),-Gliwicach(N=12;24%badanychfirmzGliwic),-PiekarachŚląskich(N=12;24%badanychfirmzPiekarŚląskich),-SiemianowicachŚląskich(N=12;24%badanychfirmzSiemianowicŚląskich),-Jaworznie(N=11;33,3%badanychfirmzJaworzna),-Świętochłowicach(N=10;32,3%badanychfirmzeŚwiętochłowic).

W celu pogłębienia podjętej problematyki badań, związanej z korzystaniem z funduszy unijnych,respondentom–reprezentującymfirmybędącebeneficjentamiśrodkówUE–zada-no pytanie o zakres wykorzystania przyznanych dotacji. Natomiast podmioty niekorzystające z funduszy unijnych zapytano o powody tego stanu rzeczy. Badaneorganizacje,którekorzystajązfunduszyunijnych(N=158;25,9%)wskazywałyprzedewszystkim na następujące zagospodarowanie uzyskanych dotacji:

- szkolenia personelu, - informatyzacja, - zakup nowych maszyn i urządzeń, - zatrudnienie nowych pracowników, - zarządzanie jakością, - realizacja badań rozwojowych, - ochrona środowiska,- podniesienie konkurencyjności,- rozbudowa lub remont firmy.

Z kolei ankietowane podmioty, które nie korzystają z dostępnych na rynku funduszy unijnych(N=432;70,9%),wskazywałynanastępującepowody:

- zbyt duża biurokracja, - skomplikowane procedury aplikowania,- brak wiedzy na temat dostępnych funduszy,

69

- brak potrzeb,- brak czasu na przygotowanie odpowiednich wniosków,- brak odpowiednich programów.Na podstawie zgromadzonego materiału badawczego można stwierdzić, że bardzo wyraźnie wskazywano na bariery biurokratyczne, związane z procedurą przygotowania stosownego wnio-sku, jako na czynniki utrudniające uzyskanie unijnego wsparcia. Poza tym część z pracodaw-ców–cowyraźniepodkreślanowbadaniach–miałozasobąniepowodzeniawaplikowaniu o środki finansowe pochodzące z funduszy unijnych. Odrzucenie przygotowanych wniosków na etapie oceny formalnej lub merytorycznej okazywało się istotnym czynnikiem zniechęcającym do udziału w kolejnym postępowaniu konkursowym.Ankietowane firmy zapytano także o to, czy w najbliższych latach będą korzystać z funduszy unijnych. Na podstawie przeprowadzonej analizy (tabela nr 80) można stwierdzić, że mniej wię-cej połowa ankietowanych podmiotów (53,2%) zmierza sięgać po środki finansowe z funduszy Unii Europejskiej.

Tabela 80Podział badanych firm i instytucji z obszaru GZM ze względu na chęć korzystania z funduszy unijnych w najbliższych latachwskazania N %tak 324 53,2nie 248 40,7brak wskazania 37 6,1suma 609 100,0


Poniżej przedstawiono podział badanych firm, deklarujących chęć korzystania z funduszy unij-nych, przeprowadzony ze względu na siedzibę przedsiębiorstw: -Bytom(N=30;60%badanychfirmzBytomia), -Chorzów(N=23;54,8%badanychfirmzChorzowa), -DąbrowaGórnicza(N=20;42,6%badanychfirmzDąbrowyGórniczej), -Gliwice(N=25;50%badanychfirmzGliwic), -Jaworzno(N=21;63,6%badanychfirmzJaworzna), -Katowice(N=37;74%badanychfirmzKatowic), -Mysłowice(N=30;65,2%badanychfirmzMysłowic), -PiekaryŚląskie(N=28;56%badanychfirmzPiekarŚląskich), -RudaŚląska(N=15;31,3%badanychfirmzRudyŚląskiej), -SiemianowiceŚląskie(N=23;46%badanychfirmzSiemianowicŚląskich), -Sosnowiec(N=23;50%badanychfirmzSosnowca), -Świętochłowice(N=18;39,1%badanychfirmzeŚwiętochłowic), -Tychy(N=19;38%badanychfirmzTychów), -Zabrze(N=12;75%badanychfirmzZabrza). Ankietowane organizacje, deklarujące chęć sięgania po fundusze unijne w najbliższych latach, potencjalnie pozyskane środki zamierzają przede wszystkim zagospodarować na: - zakup nowych technologii, - remont i modernizację budynków firmy,

70

- szkolenia własnej kadry, - ochronę środowiska, - zatrudnienie nowych pracowników, - rozbudowę firmy, - podniesienie konkurencyjności, - zarządzanie jakością.Natomiast firmy i instytucje, które nie zamierzają ubiegać się o wsparcie z funduszy unijnych, sytuację tę argumentowały w następujący sposób: - nadmierna biurokracja, - zbyt skomplikowane procedury, - brak potrzeb, - brak odpowiednich programów, - niepewna sytuacja na rynku, - brak wkładu własnego, - brak wiedzy na temat dostępnych funduszy.

Część V: Zakończenie

Podsumowując zgromadzony materiał empiryczny, na podstawie badań przeprowadzonych wśród pracodawców, można stwierdzić, że:

Większość badanych podmiotów (51,1%) z obszaru Górnośląskiego Związku Metropolitalnego swoją działalność prowadzi na rynku lokalnym, 12,2% firm funkcjonuje na rynkach europejskich, natomiast 5,9% - na rynkach światowych. Wyraźna większość firm i instytucji biorących udział w badaniu (74,1%) w okresie ostatniego rokuprzyjmowałonowypersonel–najczęściejfirmyzatrudniającenowychpracowników branżowozwiązanebyłyzusługami,handlem,produkcjąibudownictwem,jednak–jak wykazałaszczegółowaanalizazgromadzonegomateriałuempirycznego–częściejprzyjmo- wano pracowników nie na nowe miejsca pracy, lecz uzupełniano braki kadrowe, wynikające z fluktuacji personelu. Pracodawcy z Górnośląskiego Związku Metropolitalnego zdecydowanie najczęściej (65,2%)

wskazywali, że kandydatom do pracy brakowało odpowiedniego doświadczenia zawodowego. W dalszej kolejności respondenci (34,6%) mówili o deficycie różnych dodatkowych uprawnień zawodowych oraz certyfikatów, natomiast niemal 30% przedsiębiorstw podkreślało, iż kandydaci na pracowników nie potrafili dobrze zaprezentować się podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Firmyniezatrudniającenowegopersoneluzdecydowanienajczęściejwskazywałynabrak

takich potrzeb (93,6%). W dalszej kolejności respondenci mówili o niestabilnym rynku (23,1%) oraz wysokich kosztach zatrudnienia (21,2%). Niemal 38% badanych firm i instytucji jednoznacznie wskazało, że nie planują zmiany liczby

zatrudnionych, 28,2% firm deklarowało chęć zwiększenia stanu liczebnego zatrudnionego personelu (najczęściej na nowe miejsca pracy), natomiast blisko 7% respondentów reprezen- tujących firmy i instytucje mówiło o planach redukcji personelu. Wśród firm wskazujących, że w najbliższych 12 miesiącach planują zwiększenie liczby pracowników,wyraźniedominowałyorganizacjechcąceprzyjąćstosunkowoniewieleosób–nie

71

więcejniż5(73,8%).Jednakże–conależypodkreślić–wśródpróbybadanychpracodawców z obszaru GZM znalazły się również podmioty planujące przyjąć co najmniej 30 nowych pracowników (firmy te branżowo związane są przede wszystkim z usługami oraz handlem). Szczegółowa analiza materiału badawczego wykazała, że firmy i instytucje z obszaru GZM

najczęściej przyjmować będą w swoje struktury osoby o stosunkowo niskich kwalifikacjach. Ankietowane podmioty, które przyjmować będą nowych pracowników, najczęściej chcą

korzystać z pomocy Powiatowych Urzędów Pracy (53,5%), ogłoszeń w Internecie (45,3%), rekomendacji znajomych (41,3%) oraz ogłoszeń w prasie (40,1%). Najczęstszą techniką selekcji personelu, stosowaną przez badane firmy i instytucje z obszaru

Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, które planują zwiększyć liczebny stan zatrudnienia w najbliższych latach, będą rozmowy kwalifikacyjne (84,8%) oraz analiza dokumentów aplikacyjnych (60,5%). Co trzecia firma z tej grupy ankietowanych podmiotów (34,3%) planuje stosowanie testów praktycznych, natomiast co czwarty respondent (23,3%) zwrócił uwagę na chęć posiłkowania się rekomendacjami znajomych. Szczególnie pożądanymi umiejętnościami/ uprawnieniami dla pracodawców od kandydatów

do pracy okazały się prawo jazdy kat. „B”, obsługa komputera i specjalistycznych urządzeń. Oczekiwanymi cechami charakteru od przyszłych pracowników są: pracowitość i uczciwość, awdalszejkolejności–komunikatywnośćorazsumienność. Dla ankietowanych pracodawców czynnikami mającymi kluczowe znaczenie przy podejmo-

waniu ostatecznej decyzji o zatrudnieniu określonego kandydata do pracy są: kwalifikacje za - wodowe (87,8%), dyspozycyjność (81,4%), sposób prezentacji swojej kandydatury (62,2%), poziom wykształcenia (49,5%), staż pracy (49,4%) oraz rodzaj ukończonej szkoły (47,7%). Szczegółowa analiza zgromadzonego materiału badawczego wykazała, że ankietowane pod-

mioty gospodarcze oraz instytucje działające na obszarze 14 miast Górnośląskiego Związku Metropolitalnegołącznieplanujązwolnić340osób.Wśródnich–zgodniezewskazaniami pracodawców–dominowaćbędąpracownicybiurowi(N=182;53,4%ogółuprzewidzianych dozwolnienia),operatorzymaszynprodukcyjnych(N=59;22,8%ogółuprzewidzianychdo zwolnienia) oraz sprzątaczki (N=23; 6,8% ogółu przewidzianych do zwolnienia). Identyfikując powody skłaniające badane firmy i instytucje do przeprowadzenia zwolnień

okazało się, że wskazywano następujące czynniki: dążenie do redukcji kosztów prowadzenia działalności, spadek zamówień, czy kryzys gospodarczy. W kontekście przygotowania do pełnienia roli pracownika, u absolwentów szkół ponadgimna-

zjalnych pracodawcy najchętniej postrzegają następujące cechy: uczenie się nowych obowiąz- ków, umiejętność przygotowania dokumentów aplikacyjnych, umiejętność obsługi komputera oraz chęć podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Natomiast najmniej korzystnie u młodych osób, kończących szkoły ponadgimnazjalne,

oceniono takie czynniki, jak: umiejętności praktyczne, wiedzę fachową oraz radzenie sobie w sytuacjach stresowych. Niezbyt duży odsetek ankietowanych podmiotów prowadzi systematyczne i wielopłaszczy-

znowe, wkomponowane w strategię rozwoju działania z zakresu rozwoju kwalifikacji swojego personelu–jedyniecopiąteprzedsiębiorstwoprowadzizarównowłasneszkoleniazawodowe, jak i wysyła pracowników na kursy prowadzone przez firmy zewnętrzne. Badania wykazały także, że 36,1% badanych podmiotów wyraziło zainteresowanie zatrud-

nieniem bezrobotnych, gdyby Powiatowy Urząd Pracy sfinansował przeszkolenie takich osób. Najczęściej wskazywano na następujące szkolenia: użytkowanie różnych programów komputerowych, operator ciężkiego sprzętu budowlanego, obsługa kasy fiskalnej, techniki sprzedaży i obsługi klienta, stolarz meblowy, czy operator obrabiarek sterowanych numerycznie CNC.

72

Istotnaczęśćankietowanychpodmiotówoptymistyczniepatrzywprzyszłość–34,4%firm i instytucji jednoznacznie wypowiedziało się, że ich firma w perspektywie najbliższych 2 lat rozwinie się poprzez wchodzenie na nowe rynki zbytu lub poprzez zwiększenie produkcji, niemal co drugi respondent (46%) zaakcentował, że firma będzie działać w podobnej skali, natomiast tylko 8 jednostek (1,3%) zwróciło uwagę na to, że ich przedsiębiorstwo zmniejszy skalę działalności, a 4 firmy (0,7%) zostaną zlikwidowane. Najwięcej podmiotów gospodarczych, deklarujących, że w perspektywie dwóch lat rozwiną

swoją działalność (biorąc pod uwagę wartości w liczbach bezwzględnych), związanych jest zsektoremusług(N=60),handlem(N=56)orazprodukcją(N=45). Firmydeklarujące,żewperspektywienajbliższychlatrozwinąsię,będądążyćprzedewszyst- kimdozdobycianowychrynkówzbytu,atymsamym–nowychklientów.Wdalszejkolej- ności respondenci wskazywali na chęć podjęcia działań mających na celu zwiększenie jakości oferowanych produktów, czy zwiększenie liczby pracowników. Badane przedsiębiorstwa, funkcjonujące na obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego,

w okresie kryzysu gospodarczego dotknął przede wszystkim problem spadku zamówień itymsamymzmniejszeniaobrotów(38,9%).Niemal16%podmiotów–zgodniezewskazaniami pracodawców–dotknęłozjawiskoredukcjiobsadykadrowej,niecomniej(15,4%)badanych firm zmniejszyło zarobki swojego personelu, natomiast 13% ograniczyło różnego typu działania na rzecz lokalnej społeczności. 12,8% zmuszonych było ograniczyć czas pracy swoich pracow- ników, a co dziesiąty podmiot (10,2%) zwrócił uwagę na problem ograniczania działań z zakresu rozwoju kwalifikacji personelu. Agregując dane na poziomie branż reprezentowanych przez badane podmioty można stwier-

dzić, iż w największym stopniu problem kryzysu dotknął firmy związane z transportem (61,1% badanych firm transportowych), budownictwem (48,4% badanych firm budowlanych) oraz z produkcją (48% badanych firm produkcyjnych). Przedsiębiorstwa twierdzące, że były zobligowane do redukcji części zatrudnionego personelu branżowo związane są przede wszystkim z produkcją oraz budownictwem. Badane firmy od instytucji samorządowych oczekują przede wszystkim pomocy w dostępie

do źródeł funduszy unijnych (61,4%) oraz utworzenia funduszu poręczeń kredytowych (17,1%). W następnej kolejności respondenci wskazywali na kwestie związane z udostępnianiem terenów pod ewentualne inwestycje. Podobny odsetek badanych oczekuje przygotowania przez instytucje samorządowe uzbrojonych terenów pod działalność gospodarczą (13,8%), jak i przygotowania planów zagospodarowania terenów, gdzie będzie można realizować działalność (13,3%). Badania wykazały także, że przedsiębiorcy najczęściej od Górnośląskiego Związku

Metropolitalnego oczekują wsparcia w uzyskaniu dotacji z funduszy unijnych na prowadzenie i dalszy rozwój działalności gospodarczej. Część pracodawców wskazało na konieczność organizacjiprzezGZMdziałańpromocyjnychzarównofirmy,jakicałegoregionu–także poza granicami kraju. Ponadto zwrócono uwagę na potencjalną możliwość wykorzystania struktur organizacyjnych Górnośląskiego Związku Metropolitalnego w kontekście rozwoju kompetencji pracowników. Kluczowymi barierami, utrudniającymi prowadzenie działalności gospodarczej, okazały się

wysokie koszty zatrudnienia personelu (65,4%), wysokie koszty obciążeń podatkowych przed- siębiorstw (55,7%) oraz niejasne i niespójne przepisy prawa (54,4%). PracodawcywskazywalitakżenamiastazobszaruGZM,wktórych–wichopiniach–panują

najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej. Najczęściej wskazywano na Katowice, Gliwice i Tychy.

73

Kluczowe miejsce, wśród zidentyfikowanych zmian o charakterze pozytywnym w badanych organizacjach,zajęłynoweinwestycjeorazzwiększeniezatrudnienia,awdalszejkolejności– rozszerzenie asortymentu, wejście na nowe rynki oraz czynniki związane z modernizacją za- kładu i ze wzrostem kwalifikacji zatrudnionego personelu. Z kolei zmiany, które nastąpiły w badanych organizacjach w okresie ostatnich kilku lat,

postrzegane przez respondentów w kategoriach negatywnych, to przede wszystkim efekt niż- szego popytu oraz dużej konkurencji, jednakże pojawiły się także wskazania na pogorszenie się sytuacji finansowej, zmniejszenie liczby pracowników, czy na problem fluktuacji personelu. Jedyniecoczwartypodmiot(25,9%)korzystazewsparciazfunduszyunijnych–przedewszyst-

kim firmy te uzyskane środki finansowe przeznaczyły na szkolenia personelu, informaty- zację, zakup nowych maszyn i urządzeń, zatrudnienie nowego personelu oraz zarządzanie jakością. Z kolei ankietowane podmioty, które nie korzystają z dostępnych na rynku funduszy unijnych

wskazywały na następujące powody: zbyt duża biurokracja, skomplikowane procedury aplikowania, brak wiedzy na temat dostępnych funduszy, brak potrzeb, brak czasu na przygotowanie odpowiednich wniosków, a także - brak odpowiednich programów. Mniej więcej połowa ankietowanych podmiotów (53,2%) w najbliższym czasie zmierza sięgać pośrodkifinansowezfunduszyUniiEuropejskiej–środkitefirmyzamierzajązagospodaro- wać na następujące działania: zakup nowych technologii, remont i modernizację budynków firmy, szkolenia własnej kadry, ochronę środowiska, zatrudnienie nowych pracowników, rozbudowę firmy, podniesienie konkurencyjności oraz zarządzanie jakością. Natomiast firmy i instytucje, które nie zamierzają ubiegać się o wsparcie z funduszy unijnych

sytuację tą argumentowały przede wszystkim nadmierną biurokracją i zbyt skomplikowaną procedurą aplikowania o środki finansowe.

Przeprowadzone analizy wśród pracodawców mają wartość aplikacyjną i ich wyniki z pewnością mogą zostać praktycznie wykorzystane przez różne firmy oraz instytucje. Badania te mogą posłużyć m.in. przy tworzeniu/ modyfikacji strategii rozwoju Górnośląskiego Związku Metropolitarnego, przy kreowaniu planów szkoleń osób bezrobotnych i poszukujących pracy (w oparciu o zidentyfikowane potrzeby pracodawców), a także przy modyfikacji treści i kierun-ków kształcenia. Ponadto, wyniki przeprowadzonych analiz można wykorzystać jako uzasad-nienie aplikowania o środki finansowe na realizację różnych projektów współfinansowanych ze źródeł unijnych.To pionierskie badanie, przeprowadzone na grupie 609 pracodawców, funkcjonujących na obsza-rze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, wymaga dalszego pogłębienia, gdyż z pewnością nie udało się wyczerpać podjętej problematyki badawczej. Wiele kwestii zostało zarysowanych i wymagają one z pewnością gruntowniejszej badawczej eksploracji.Postulować można wpisanie w strategię funkcjonowania Górnośląskiego Związku Metropolitalnego cyklicznych badań, prowadzonych wśród pracodawców. Umożliwi to pełniejsze zdiagnozowanie kierunków zmian, zachodzących wśród podmiotów gospodarczych.

74

Aneks: Rekomendowana bibliografia1. Atrakcyjność inwestycyjna i potencjał gospodarczy gmin województwa śląskiego, Urząd Marszałkowski, Katowice 2009.2. A. Barczak, K. Tausz, Śląski rynek pracy. Analiza wielowymiarowa, Główny InstytutGórniczy,PolskieWydawnictwoNaukowe,Katowice–Warszawa2004.3. A. Barczak (red.), Dynamika zjawisk społeczno-gospodarczych na Górnym Śląsku, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Katowice 2010.4. M. Bąk, P. Kulawczuk, A. Szcześniak (red.), Praca wysokiej jakości dla Śląska. Mechanizmy, instrumenty i rozwiązania dla zwiększenia liczby dobrze płatnych miejsc pracy w województwie śląskim, Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym, Warszawa 2010.5. S. Borkowska (red.), Edukacja zawodowa a rynek pracy, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 1999.6. S. Borkowska (red.), Przyszłość pracy w XXI wieku, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2004. 7. P. Dominiak, Sektor MSP we współczesnej gospodarce, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2005.8. M. Góra, U. Sztanderska (red.), Wprowadzenie do analizy lokalnego rynku pracy, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2006.9. U. Jeruszka, Kwalifikacje zawodowe. Poglądy teoretyczne a rzeczywistość, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2006.10. A. Klasik (red.), Przedsiębiorczość, konkurencyjność, rozwój regionalny, Wyd. Górnośląskiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości, Chorzów 2004.11. R. Kośmider (red.), Rola małych i średnich przedsiębiorstw w rozwoju regionalnym, Impuls, Kraków 2000. 12. E. Kryńska (red.), Polski rynek pracy – niedopasowania strukturalne, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2004.13. Roczniki statystyczne województwa śląskiego 2001-2009. Urząd Statystyczny w Katowicach14. M. Tkocz, Restrukturyzacja przemysłu tradycyjnego, Uniwersytet Śląski, Katowice 2001.15. M.S. Szczepański, Opel z górniczym pióropuszem. Województwo katowickie i śląskie w procesie przemian, Wyd. Śląsk, Katowice 2002.

75

Spis tabel i wykresówNr tabeli Tytuł tabeli Str.Tabela 1 Pracujący w miastach GZM, łącznie z rolnictwem indywidualnym 9Tabela 2 Pracujący w sektorze przemysłowym i usługowym w miastach GZM 10Tabela 3 Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON w miastach GZM 11Tabela 4 Zarejestrowane podmioty gospodarcze wg sekcji PKD 2004 w latach 1995 i 2009 na obszarze GZM 12Tabela 5 Dojeżdżający do pracy w GZM 13Tabela 6 Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w miastach GZM na tle woj. śląskiego i kraju (w zł) 14Tabela 7 Podział badanych firm ze względu na siedzibę prowadzonej działalności. 15Tabela 8 Podział badanych firm ze względu na formę prawną 15Tabela 9 Podstawowy rodzaj działalności badanych firm komercyjnych 16Tabela 10 Podstawowy rodzaj działalności instytucji publicznych 16Tabela 11 Podział badanych firm ze względu na liczbę osób zatrudnionych w ramach umowy o pracę 17Tabela 12 Podział badanych firm ze względu na liczbę osób pracujących na ich rzecz w ramach tzw. elastycznych form zatrudnienia 17Tabela 13 Okres funkcjonowania badanych firm na rynku lokalnym 18Tabela 14 Zasięg działalności badanych firm 18Tabela 15 Podział badanych firm ze względu na przyjmowanie nowych pracowników w okresie ostatniego roku 19Tabela 16 Liczba nowych pracowników, zatrudnionych przez badane przedsiębiorstwa w okresie ostatniego roku 19Tabela 17 Podstawowa działalność firm komercyjnych przyjmujących nowych pracowników 20Tabela 18 Podstawowa działalność instytucji publicznych przyjmujących nowych pracowników 20Tabela 19 Siedziba badanych firm, przyjmujących nowych pracowników w okresie 12 miesięcy przed badaniami 21Tabela 20 Powody przyjmowania nowych pracowników w ubiegłym roku przez badane podmioty 21Tabela 21 Podstawowa działalność firm komercyjnych przyjmujących pracowników na nowe miejsca pracy 22Tabela 22 Podstawowa działalność instytucji publicznych przyjmujących pracowników na nowe miejsca pracy 22Tabela 23 Siedziba badanych firm przyjmujących nowych pracowników na nowe miejsca pracy w okresie 12 miesięcy przed badaniami 23Tabela 24 Podział badanych przedsiębiorstw w zakresie planowanej zmiany liczby zatrudnionych w najbliższym roku 26Tabela 25 Podstawowa działalność gospodarcza firm komercyjnych planujących zwiększenie liczby zatrudnionego personelu 27Tabela 26 Podstawowa działalność instytucji publicznych planujących zwiększenie liczby zatrudnionego personelu 27Tabela 27 Siedziba badanych firm planujących przyjęcie nowych pracowników w okresie najbliższego roku 28Tabela 28 Planowana liczba pracowników, którzy zostaną przyjęci do pracy w najbliższym roku 28Tabela 29 Zawody/ specjalności, w których badane firmy planują zwiększenie zatrudnienia 29Tabela 30 Powody przyjmowania przez badane podmioty nowych pracowników w najbliższym roku 30Tabela 31 Szczególnie pożądane przez pracodawców umiejętności, uprawnienia od kandydatów do pracy 33Tabela 32 Szczególnie pożądane przez pracodawców od kandydatów do pracy cechy osobowościowe/ cechy charakteru 34Tabela 33 Opinie pracodawców o znaczeniu cech/umiejętności/ kwalifikacji szczególnie ważnych dla pracodawców przy podejmowaniu

decyzji o zatrudnieniu kandydatów do pracy35

Tabela 34 Zawody/ specjalności, w których badane firmy planują zwolnienia personelu 36Tabela 35 Percepcja przez pracodawców wybranych cech u absolwentów 38Tabela 36 Opinie pracodawców na temat możliwości rozwoju kwalifikacji zasobów ludzkich zatrudnionych w ich przedsiębiorstwach 40Tabela 37 Podział badanych firm ze względu na chęć zatrudnienia osób bezrobotnych, gdyby PUP sfinansował przeszkolenie takiej osoby 41Tabela 38 Podział badanych firm ze względu na percepcję możliwości rozwoju w okresie najbliższych 2 lat 42Tabela 39 Siedziba badanych firm deklarujących, że w perspektywie dwóch najbliższych lat rozwiną swoją działalność 42Tabela 40 Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej firm komercyjnych deklarujących, że w perspektywie dwóch najbliższych lat

rozwiną swoją działalność43

Tabela 41 Sposoby rozwoju badanych firm w okresie najbliższych 2 lat 44Tabela 42 Reakcje badanych przedsiębiorstw na sytuację kryzysu gospodarczego 45Tabela 43 Siedziba badanych firm deklarujących, że nie dotknęły ich problemy związane ze spadkiem zamówień w okresie kryzysu i nie

spodziewają się tego w najbliższym czasie46

76

Tabela 44 Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej firm komercyjnych deklarujących, że nie dotknęły ich problemy związane ze spadkiem zamówień w okresie kryzysu i nie spodziewają się tego w najbliższym czasie

46

Tabela 45 Siedziba badanych firm deklarujących, że dotknęły ich problemy spadku zamówień/ zmniejszenia obrotów w okresie kryzysu 47Tabela 46 Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej firm komercyjnych deklarujących, że dotknęły ich problemy spadku zamówień/

zmniejszenia obrotów w okresie kryzysu48

Tabela 47 Siedziba badanych firm deklarujących, że dotknęły ich problemy konieczności zwolnienia części personelu w okresie kryzysu gospodarczego

48

Tabela 48 Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej firm komercyjnych deklarujących, że dotknęły ich problemy konieczności zwolnie-nia części personelu w okresie kryzysu

49

Tabela 49 Siedziba badanych firm deklarujących, że w okresie kryzysu dotknęła ich konieczność ograniczenia zarobków pracowników 49Tabela 50 Podstawowy rodzaj działalności gospodarczej firm komercyjnych deklarujących, że w okresie kryzysu dotknęła ich konieczność

ograniczenia zarobków pracowników 50

Tabela 51 Opinie badanych firm i instytucji na temat popytu na oferowane produkty i usługi w stosunku do roku ubiegłego 51Tabela 52 Opinie respondentów z poszczególnych firm z miast GZM, porównujące aktualny popyt na oferowane usługi/ produkty w stosun-

ku do roku ubiegłego – agregacja danych na poziomie miast GZM51

Tabela 53 Opinie respondentów z poszczególnych firm z miast GZM, porównujące aktualny popyt na oferowane usługi/ produkty w stosunku do roku ubiegłego – agregacja danych na poziomie branż firm komercyjnych

52

Tabela 54 Opinie pracodawców na temat spodziewanego popytu na oferowane przez nich produkty i usługi w perspektywie najbliższego roku

53

Tabela 55 Oczekiwana sytuacja badanych firm w perspektywie najbliższych kilku lat 53Tabela 56 Opinie respondentów z poszczególnych firm z miast GZM, będące próbą przewidzenia sytuacji ich firm za 3 lata – agregacja

danych na poziomie miast GZM54

Tabela 57 Opinie respondentów z poszczególnych firm z miast GZM, będące próbą przewidzenia sytuacji ich firm za 3 lata – agregacja danych na poziomie branż firm komercyjnych

54

Tabela 58 Ocena działalności instytucji samorządowych w zakresie wspierania przedsiębiorców przez badane podmioty 55Tabela 59 Ocena działalności instytucji samorządowych w zakresie wspierania przedsiębiorców

– agregacja danych na poziomie miast GZM56

Tabela 60 Podział badanych firm ze względu na oczekiwane wsparcie/ pomoc ze strony Górnośląskiego Związku Metropolitalnego 57Tabela 61 Oczekiwane wsparcie ze strony Górnośląskiego Związku Metropolitalnego przez ankietowanych pracodawców 57Tabela 62 Miasta wchodzące w skład GZM, w których - w opiniach respondentów - panują najdogodniejsze warunki do prowadzenia

działalności gospodarczej58

Tabela 63 Argumenty respondentów, którzy wskazali Katowice jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

59

Tabela 64 Argumenty respondentów, którzy wskazali Gliwice jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

59

Tabela 65 Argumenty respondentów, którzy wskazali Tychy jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

60

Tabela 66 Argumenty respondentów, którzy wskazali Sosnowiec jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

60

Tabela 67 Argumenty respondentów, którzy wskazali Chorzów jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

60

Tabela 68 Argumenty respondentów, którzy wskazali Rudę Śląską jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

61

Tabela 69 Argumenty respondentów, którzy wskazali Bytom jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

61

Tabela 70 Argumenty respondentów, którzy wskazali Piekary Śląskie jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

62

Tabela 71 Argumenty respondentów, którzy wskazali Dąbrowę Górniczą jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

62

Tabela 72 Argumenty respondentów, którzy wskazali Siemianowice Śląskie jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

63

77

Tabela 73 Argumenty respondentów, którzy wskazali Mysłowice jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

63

Tabela 74 Argumenty respondentów, którzy wskazali Jaworzno jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

63

Tabela 75 Argumenty respondentów, którzy wskazali Zabrze jako miasto na obszarze GZM, posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

64

Tabela 76 Argumenty respondentów, którzy wskazali Świętochłowice jako miasto na obszarze GZM posiadające najkorzystniejsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej

64

Tabela 77 Pozytywne zmiany, jakie miały miejsce w badanych organizacjach w ostatnich trzech latach 65Tabela 78 Negatywne zmiany, jakie miały miejsce w badanych organizacjach w ostatnich trzech latach 66Tabela 79 Podział badanych firm i instytucji z obszaru GZM ze względu na korzystanie z funduszy unijnych 68Tabela 80 Podział badanych firm i instytucji z obszaru GZM ze względu na chęć korzystania z funduszy unijnych w najbliższych latach 69

Nr wykresu Tytuł wykresu Str.

Wykres 1 Umiejętności/ cechy, których brakowało kandydatom do pracy (w %) 24

Wykres 2 Powody niezatrudniania nowych pracowników przez badane firmy (w %) 25

Wykres 3 Sposoby poszukiwania nowych pracowników przez badane firmy i instytucje (w %) 31

Wykres 4 Techniki selekcji personelu stosowane przez badane firmy i instytucje (w %) 33

Wykres 5 Cechy szczególnie ważne dla pracodawców przy podejmowaniu decyzji o zatrudnieniu kandydatów do pracy (suma odpo-wiedzi: „bardzo ważne” i „ważne”) – w %

36

Wykres 6 Percepcja wybranych przez pracodawców cech u absolwentów (suma odpowiedzi: „bardzo dobrze” i „dobrze”) – w % 39

Wykres 7 Sytuacje, które dotknęły badane przedsiębiorstwa jako reakcje na sytuację kryzysu (w %) 45

Wykres 8 Oczekiwania ankietowanych firm od instytucji samorządowych (w %) 55

Wykres 9 Podstawowe bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (w %) 67


Rafał Muster


Raport z badań

Doktor nauk humanistycznych w zakresie socjologii. Adiunkt w Zakładzie Socjologii Organizacji, Gospodarki i Metodologii Badań Społecznych Instytutu Socjologii Uniwersytetu Śląskiego. Zainteresowania naukowe związane przede wszystkim z rynkiem pra-cy, socjologią bezrobocia oraz problematyką zarządzania zasobami ludzkimi. Koordynator merytoryczny i uczestnik licznych projektów badawczych - także współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego - związanych z analizami procesów zachodzą-cych na lokalnych i regionalnych rynkach pracy. W latach 2009 – 2010 ekspert Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Katowicach w projekcie mo-nitorowania regionalnego rynku pracy. Autor pięciu opublikowanych raportów z badań oraz kilkudziesięciu artykułów z zakresu prognozo-wania sytuacji na rynku pracy oraz zarządzania zasobami ludzkimi.

ISBN: 978-83-62508-00-6

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Od badania do działania. Analiza trendów rozwojowych i zmian gospodarczych w obszarze Górnośląskiego Związku Metropolitalnego

Projekt objęty honorowym patronatem przezPrezydenta Miasta Tychy oraz Górnośląski Związek Metropolitalny

Fragment recenzji prof. UŚ. dr hab. Adama Bartoszka„Niniejszy raport przynosi nowe wartości poznawcze w zakresie dokumentacji terenowej i diagnozy stanu opinii społecznej 609 przedsiębiorców o problemach zatrudniania pracowników i perspektywach roz-woju firm z obszaru Górnośląskiego Związku Metropolitalnego. Jest to interesujący materiał dla badaczy, działaczy lokalnych i mieszkańców, oraz absolwentów mających dylematy orientowania się na aktywność zawodową a także dla szerszego kręgu czytelników. Zatem uważam publikację tego tomu za pożyteczne przedsięwzięcie naukowe i świadectwo dobrych akademickich kompetencji jego redaktora”.

Rafał Muster

ISBN: 978-83-62508-00-6 Rafał Muster Potencjał rozwojowy … · 2017-05-17 · Raport z badań...

Documents

Transcript of ISBN: 978-83-62508-00-6 Rafał Muster Potencjał rozwojowy … · 2017-05-17 · Raport z badań...