Turystyka i Rekreacja Tom 2/2006 45

Wojciech J. CynarskiWydział Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Rzeszowski

Lothar SieberKomisja Badań Naukowych, Stowarzyszenie Idókan Polska, Monachium, Niemcy

l\irysta - wojownik. Mistrz sztuk walki podejmującywyprawy samorealizacyjne1

Tourist - fighter. Master of martial arts taking self-realizational expeditions

Abstract

The tourism of martial arts investigates and describes educational ways of contemporary fighters. Theconcept of a 'tourist - fighter' was presented in the perspective of this kind of analysis. It refers to theanthropology of tourism, educational tourism and active mountainous tourism. It also reaches for thebiographical threads of some Japanese masters and European martial arts pioneers as well as the authors'long-term observation in the environment of people practising far eastern martial arts.The trips to martial arts events have mainly educational, self-realizational (auto-creational) and recre-ational character. A tourist of this type undertakes his trips motivated by the will to study martial arts,to know oneself or to teach. Hę takes part in the cultural dialogue realized during numerous meetingson the martial arts way. The morał way of self-improvement is related to the samurai way of thesword, but also to the mountain-climbing way of the wanderer. The 'tourist - fighter', as a warrior ofthe 'morał way' (the ideał type in the Max Weber's concept), is a spokesman of noble, ethical behav-iour, the attitude of dialogue and peace (non-violence). Hę fights with his own weakness aiming at thepeaks of perfection on his human way. Biographies of martial arts masters confirm self-realizationaland non-entertaining character of undertaken trips.

Słowa kluczowe: turystyka edukacyjna, turystyka sztuk walki, współczesny wojownik, droga samo-poznania, etos górskiego wędrowca

Wstęp

W świetle humanistycznej teorii dalekowschod-nich sztuk walki współczesny wojownik jest oso-bą, która studiuje sztuki walki, podąża drogą mo-ralnych zasad i walczy z własnymi słabościamidążąc do szlachetnych celów (samorealizacja, cno-ta mądrości) [6].

Drogi dzisiejszych wojowników sztuk walki sąelementem refleksji, którą można umownie pkre-

1 Problem l (SIP 2003-10): Interdyscyplinarne, wieloaspek-towe badania fenomenu sztuk walki. Temat l .2. Badania sys-temowe wielowymiarowego fenomenu dalekowschodnichsztuk walki.

ślić „turystyką sztuk walki" - dziedziny pokrew-nej do turystyki sportowej w znaczeniu podejmo-wanych przez sportowców wyjazdów na zawody,obozy treningowe lub wypoczynek. Niemniej tre-nujący sztuki walki jeżdżą częściej dla nauki, zdo-bywania kompetencji i ich potwierdzenia w kolej-nych stopniach technicznych. Instruktorzy zaśpodróżują, aby nauczać, organizować krajowy,kontynentalny lub światowy ruch w ramach upra-wianych odmian, lub dla dalszej własnej nauki.Reprezentanci poszczególnych odmian sztuk walkisą jakby ich emisariuszami, misjonarzami lubambasadorami. Ta funkcja edukacyjna splata sięniekiedy z podejmowaniem wyzwań trudnych tras,

46

z drogą wspinaczkową i alpinistycznym etosemdążenia do szczytów własnych możliwości, czytakże ich przekraczania, transgresji.

Turystyka sztuk walki może być interpretowa-na w kategoriach teoretycznych Lucjana Turosa -według jego koncepcji turystyki edukacyjnej, au-tokreacyjnej czy też antropologii turystyki [34, 4,27]. Rzecz nie dotyczy natomiast komercyjnychpropozycji podróży z akcją i przygodą, oferowa-nej dla modnych ekstremalistów - poszukiwaczyemocji i adrenalinowego podniecenia. Nie doty-czy też historycznych wojowników - zdobywcówdalekich krain, jak najwięksi wodzowie Europyi Azji: Aleksander Macedoński czy Czyngiz Chan.Dzisiejszy wojownik „moralnej drogi" nie walczyprzeciw drugiemu człowiekowi, lecz zwalcza wła-sne słabości (lenistwo, gniew, strach) wzmacnia-jąc jednocześnie ciało i psyche.

Głównym problemem pracy jest interpretacjasamorealizacyjnych wypraw mistrzów budo (drógsztuk walki) i sformułowanie koncepcji „turysty -wojownika", pomagającej w eksplikacji tego fe-nomenu.

Doświadczenia własne i relacje kilku znanychprzedstawicieli sztuk walki dały podstawę do sfor-mułowania koncepcji turysty-wojownika.

W ramach międzynarodowego programu sys-temowych badań kulturowego fenomenu daleko-wschodnich sztuk walki analizę zjawiska odnie-siono głównie do doświadczeń europejskich pio-nierów tej grupy sztuk walki. Nawiązano także dowątków biograficznych kilku japońskich mistrzówsztuk walki oraz do spostrzeżeń sławnych euro-pejskich himalaistów.

Aby uczyć lub uczyć się

Pierwszy z autorów artykułu podejmował swewyjazdy, aby uczyć się u najlepszych nauczycielina zagranicznych międzynarodowych stażach(Francja, Rumunia, Niemcy, Japonia), a swe stu-dia realizował także na zasadzie tradycyjnej naukiuchi-deshi - „wewnętrznego ucznia", który miesz-ka i trenuje u mistrza (Francja, Niemcy). Drugi2

wyjeżdżał głównie, aby nauczać (zapraszany doAustrii, Hiszpanii i Polski, tournee po USA), aletakże z motywacji poznawczej - do Japonii i USA.

2 Lothar Sieber posiada najwyższe stopnie 10 dań w trzechdziedzinach sztuk walki :jujutsu, karate, ido.

Obydwaj autorzy zostali przed laty nazwani przezHansa Schóllaufa (trzeci kolejny główny mistrzświatowego Idokanu, 10 dań) wędrownymi am-basadorami sztuk walki.

Wyjazdy takie mają charakter edukacyjny. Za-równo uczeń i nauczyciel uczą się podczas wspól-nych zajęć treningowych, seminariów, pokazo-wych gal. Niejako przy okazji poznają obce kraje,miejscowości, ich zabytki, przyrodę, klimat, tro-chę historii i kultury, a także specyfikę lokalnejkuchni. Znajdują się także w nowych sytuacjach,w relacjach z innym środowiskiem naturalnymi kulturowym, co sprzyja lepszemu samopozna-niu i autokreacji [29, 34].

Droga samopoznania i samorealizacji łączy sięz turystyką edukacyjną w „turystyce sztuk walki"- fenomenie podróży motywowanej poznawaniemsztuk walki - ich studiowaniem, trenowaniem,nauczaniem [12, 14]. Ponadto „droga sztuk wal-ki" (jap. budo) jest drogą wewnętrznego, moral-nego i duchowego rozwoju, do którego środkiemjest systematyczny, psychofizyczny trening, co-dzienne przestrzeganie zasad etycznych, samody-scyplina, szacunek dla autorytetów i tradycji, czywreszcie poznawanie owych tradycji pochodzą-cych z kultur rycerskich [6]. Jest drogą do prawdyi mądrości.

Przykładów dróg wojowników, przebiegającychfizycznie w przestrzeni geograficznej oraz w sfe-rze wartości - codziennych wyborów i pracy nadsobą - na ascetycznej drodze mistrzostwa, jestwiele. Przytoczmy tylko kilka.

Masutatsu Oyama (1923-1994), twórca popu-larnego stylu karate kyokushinkai, uczył się sztukwalki w Korei i Japonii. Podróżował dla dalszejnauki po Okinawie i Tajlandii. Następnie wy-jeżdżał wielokrotnie promować swoją szkołę ka-rate - najpierw do USA, później także do Europy,Afryki, Ameryki Południowej. Zanim jednak pod-jął się nauczania wędrował po Japonii sprawdza-jąc się w walkach z przedstawicielami innych szkółi systemów. Jest to echo dawnej samurajskiej tra-dycji mushashugyó - wędrówki dla nauki, poszu-kiwania mistrza-nauczyciela lub sprawdzenia się.

Francuski ekspert Roland J. Maroteaux (obec-nie 8 dań) uczył się sztuk walki we Francji i wJaponii, a od czasu uzyskania wysokich licencjimistrzowskich naucza w Europie, a także na Bli-skim Wschodzie, w Ameryce Północnej i w Afry-ce. Pierwszy z autorów był jego bezpośrednim

47

uczniem i uchi-deshi, a także (pośrednio) uczniemMasutatsu Oyamy.

Międzynarodowa Federacja Sztuk Walki (Inter-national Martial Arts Federation, IMAF) z siedzibąw Tokio została powołana dla promowania i na-uczania oryginalnych sztuk walki poza Japonią. Jakpodaje lider IMAF na Europę, jeden z pionieróweuropejskiego budo Hans-D. Rauscher (8 dań ka-rate w stylu shótókan): „Wielu czołowych eksper-tów budo korzystało z 'training-and-study-trips'(podróży dla treningu i studiów kulturowych) doJaponii, by studiować filozofie, ducha, historie,kulturę i technikę budo w Japonii, w kraju ich po-chodzenia. Te wyjątkowe podróże są organizowa-ne każdej wiosny i nawiązują do długoletniej tra-dycji" [30]. Staże te łączone są z kongresami IMAF,turniejami mistrzowskimi, galami budo i konferen-cjami [por.: 9,13]. Przykładowo w programie „tra-dycyjnego stażu treningowego i podróży badaw-czej IMAF - Kokusai Budóin Japan 2006" zapla-nowanego na 10-22 kwietnia znajdujemy: 1) świa-towe seminarium szkoleniowe w zakresie: karate-dó, nihón jujutsu, aikidó, kendó, judo, iaidó, ken-jutsu, kobudó pod kierunkiem mistrzów najwyższejrangi (9-10 dań); 2) zwiedzanie wielu monumen-talnych i historycznych miejsc, jak: zamek Meiji,Asakusa, Pałac Cesarski, Muzeum Narodowe, góraFujisan, Hakone, Nikko - świątynia miejska roduTokugawa, wielki Budda w Kamakurze, Enoshi-ma, Kawagoe; 3) okazja spotkania sławnych mi-strzów wysokiej rangi i przystąpienia do egzami-nów na stopnie mistrzowskie - do 8 dań włącznie;4) możliwość udziału w mistrzostwach świata, kon-ferencji, zjeździe eto. [31].

W tej właśnie federacji młodych francuski ken-dóka Alain Floąuet poznał swych japońskich mi-strzów aikibudó i kobudó. Obecnie, po latach stu-diów w Japonii i we Francji (także pod okiem ja-pońskich ekspertów), posiada w wymienionychdziedzinach wysokie stopnie mistrzowskie - 8 i 7dań. Floąuet jest bezpośrednim nauczycielem kil-ku polskich instruktorów. Nauczał m.in. w Kana-dzie, Rosji i Niemczech.

Jeżeli znakomity polski karateka (mistrz krajuw stylu kyokushinkai) i kickbokser Marek Piotrow-ski zdecydował się na wyjazd do USA, miał nauwadze nie tylko dalszy, profesjonalny rozwój swejkariery. Chciał się także nauczyć zawodowegokickboksingu oraz jego formuły orientalnej. Zdo-był zawodowe mistrzostwo świata [2]. Bił się na

ringach amerykańskich i we Francji. Planował tak-że, iż rzuci rękawicę najlepszym współczesnymwojownikom z Japonii i Tajlandii. Względy zdro-wotne uniemożliwiły mu realizację tych śmiałychzamierzeń. Po latach wrócił do Polski i obecnienaucza kickboksingu jako instruktor. Czyż nie jestto rodzaj awanturniczej przygody życia samurajaXX wieku, do której zachęcał Oyama? Jego zda-niem mężczyzna powinien szukać przygód spe-cyficznie rozumianych: „musi się poddać dyscy-plinie i treningowi; musi być bojownikiem i pio-nierem. Mężczyzna musi sobie wytyczyć cel i po-święcić życie osiągnięciu go" [28, s. 83]. Piotrow-ski dał jednocześnie przykład turysty - sportowcapełnokontaktowych ringów, słynącego z twardo-ści i waleczności.

Oyama zachęcał swych uczniów do rywalizacjii sprawdzania się w kontaktowych walkach. Innimistrzowie sztuk walki stawiają na inne cele dro-gi wojownika, często zupełnie odrzucając rywali-zację. Szeroko pojęty perfekcjonizm służyć maosiąganiu wyższych poziomów mistrzostwa nasymbolicznej drodze wewnętrznego postępu [6].Postęp ten ma charakter uniwersalny, bliski para-dygmatowi personalistycznemu. Nie należy owejdrogi wiązać z religiami Wschodu, lecz z uni-wersalnym dążeniem do Prawdy i wartości wy-ższych [10].

Drogi turystyczne środowiska praktyków i ba-daczy sztuk walki ukierunkowane są na światowecentra tychże sztuk walki, ośrodki sportowe orga-nizujące międzynarodowe staże lub do źródeł po-wstania sztuk walki, nie zawsze tożsamych z ichdzisiejszymi centrami [12,13]. Jednym z centrówświatowego karate i jujutsu jest dziś Monachium,dla aikijutsu - Wiedeń i Avignon, dla taekwondoITF - Wiedeń i Lublin etc.

Góry - wyzwaniem współczesnychwojowników

Etos górskiego wędrowca może być bliski eto-sowi wojownika, o ile przestrzega on zasad hono-ru, postępowania szlachetnego i godziwego w imięwymagającej etyki normatywnej oraz celów i war-tości wyższych [17]. Nawet jeżeli wędrowiec tennie ćwiczy sztuk walki, zasługuje na miano „tury-sty - wojownika" (chodzi o tzw. typ idealny).

Nie jest natomiast wojownikiem turysta reali-zujący swe wyprawy z niskich pobudek (snobizm),

48

nawet jeśli przestrzega kodeksu etyki turystycz-nej zawartego w Globalnym Kodeksie Etyki dlaTurystyki [18]. Wymogi te dotyczą zwłaszcza kul-tury osobistej wyrażanej w relacjach międzyludz-kich i odpowiedzialności wobec problemów czyto kulturowych, czy ekologicznych.

# * *

Andrzej Matuszyk w swej rozprawie przedsta-wił humanistyczną teorie sportów przestrzeniuwzględniając szeroko jej wymiar filozoficzny(antropologiczny) oraz odniesienia socjologiczne,psychologiczne, parapsychologiczne i teologicz-ne. Zachodzą tu niespodziewanie liczne podobień-stwa do teorii dalekowschodnich sztuk walki: odstrony aksjosfery „drogi samodoskonalenia", gdyweduug Wojciecha Kurtyki wspinaczka wysoko-górska może być traktowana jako wariant 'do'3

[21, s. 88], od strony problematyki zagadnień kul-turowych. W środowiskach wspinaczkowych wy-stępuje (podobnie jak wśród ekspertów daleko-wschodnich sztuk walki) elitaryzm, etos rycerski,a także ezoteryka doświadczenia wewnętrznego

Przykładowo książka Reinholda Messnera [22]traktuje o zmaganiach tego sławnego himalaisty zjedną z najwyższych gór. Nie trzeba tłumaczyć,że drogi wspinaczkowe pokrewne są, w wymia-rze psychofizycznej samorealizacji a także specy-ficznego etosu, drogom sztuk walki. Podobne dą-żenia transgresyjne, pokrewne filozofii Nietzsche-go 'woli mocy' i romantyzmowi ikaryjskiego prze-kraczania ludzkich ograniczeń, znajdujemy w fi-lozofii sztuk walki, co potwierdzają przypadki hi-storyczne - wyjątki z biografii mistrzów budo.

Masatoshi Nakayama, sławny japoński stylistashotokan karate (9 dań), potraktował wędrówkęgórską jako test duchowego mistrzostwa na dro-dze sztuk walki: „Szukałem duchowej dojrzałości- wspomina M. Nakayama - nie zabierając ze sobąnic zdecydowałem się na przejście pieszo Man-dżurii drogą poprzez Greater Khinga i Outer Mon-golia. Byłem zdeterminowany do końca. Były tyl-ko dwie możliwości: mogłem przejść albo umrzeć!"Po parotygodniowej walce z głodem, zmiennymitemperaturami (w tych okolicach temperatura do-

3 Do (także tao, dao, do) stanowi podstawowe pojęcie w filo-zoficzno-religijnej myśli Dalekiego Wschodu i - silą rzeczy- także teorii sztuk walki. Oznacza 'drogę' (moralnego i du-chowego postępu).

chodzi w dzień do 50 stopni Celsjusza, by po pół-nocy spaść poniżej zera), nie zapominając o co-dziennym treningu karate, Nakayama doszedł doosiedli ludzkich [3].

Masutatsu Oyama (10 dań kyokushin karate)podjął trud górskiego treningu karate w leśnychostępach na górze Kiyosumi, gdzie ćwiczył samot-nie przez półtora roku. Jak sam pisał: „Było to pięk-ne miejsce, pełne wysokich cedrów i innych drzew,z rzeką pędzącą przez skaliste wąwozy, stromymiskałkami i wodospadami. Mniej więcej w poło-wie wysokości leżała świątynia Kiyosumi-dera.Mieszkałem w pobliskich ruinach domku straża-ka" [28, s. 97]. Znajdujemy tu, niezależnie od asce-tycznego celu, wrażliwość na piękno natury wprzestrzeni niemal sakralnej i chęć zbliżenia doniej. W tej przestrzeni Oyama trenował i medyto-wał, co miało go doprowadzić do oświecenia.

Drogi ku szczytom lub trudy wędrówek stano-wią alegorię ludzkiej drogi życia i jej sensu. Gór-scy wędrowcy nie walczą z przyrodą, lecz z wła-sną słabością.

Morihei Ueshiba (twórca nowoczesnego aiki-dd, 10 dań) pielgrzymował do świętych Wodospa-dów Nachi w Kumano. W przypadku wojowni-ków z azjatyckich krajów, gdzie żywe są jeszczereligie przyrody, dochodzi tu właśnie wymiar reli-gijny a podróż ma charakter pielgrzymki [32].Później Ueshiba zamieszkał na północnej wyspieHokkaido u swego nauczyciela Sókaku Takedy,by móc uczyć się klasycznego aikijutsu [por.: 33].

Innym żywym przykładem łączenia drogi wo-jownika i miłości do gór jest postać trenera judo(4 dań) i przewodnika górskiego Jacka Jaworskie-go. Swego czasu przeplatał on pracę trenerskąz górskimi wędrówkami, by wreszcie zrezygno-wać z czynnego uprawiania judo na rzecz swejdrugiej pasji - polskich Tatr. Czy magia gór przy-ciąga swą potęgą wielkości?

Zmagania z przyrodą hartują charaktery osóbżyjących w trudnych (terenowych, klimatycznych,często także ekonomicznych) warunkach górskich.Historia uczy, że odwagi, siły i hartu ducha niebrakuje ani góralom polskim i słowackim (arche-typ Janosika), szkockim (historyczny W. Walla-ce), ani koreańskim, jugosłowiańskim lub kauka-skim. W większości spośród górali rekrutują sięsłynący z odwagi ratownicy górscy, a także skocz-kowie narciarscy. Ludzie pochodzący z gór do-brze sprawdzają się w sportach walki (vide bok-

49

serski mistrz świata Tomasz Adamczyk). Czyżbywięc wędrowcy górskich szlaków, podejmującytrudy wyzwań owych wędrówek, starali się do-równać górskim bohaterom, archetypowym wo-jownikom i dawnym zdobywcom?

Czy turystyka górska wymaga ideologii? W hi-storii turystyki występowało pomieszanie alpini-zmu i himalaizmu z ideologią np. nazistowską, lubteż wykorzystywanie magii zdobywania gór dlacelów ideologicznych i propagandowych, jakwskazuje na to Helmuth Zebhauser [35].

Czyż nie lepiej łączyć etos zdobywców górskichszczytów z etosem wojowników „moralnej dro-gi"? Ponadto bliskość nieba powoduje, jak żarto-wał kochający góry papież Jan Paweł II, że w gó-rach znajdujemy się bliżej Boga.

Czy hilozoizm i animistyczne rozumienie gór,potęgi przyrody i naturalnego porządku pociągaturystę-wędrowca, czy raczej chodzi tu o spraw-dzian na drodze wewnętrznego doskonalenia [por.:22, 19, s. 404-406; 8]? Antropologia drogi wo-jownika akcentuje głównie wartości-cele samore-alizacyjne i moralne (prospołeczne).

Wojownik dialogu

Globalna popularność turystyki zbiegła się zeświatową popularnością azjatyckich sztuk walki[7, 23]. Ponadto zarówno turystyka (jako zjawi-sko społeczno-kulturowe) interpretowana jestjako istotny czynnik dla pokoju [l, 16], jak teżw warstwie ideowej (co potwierdzają wnioskiz praktyki) dróg sztuk walki znajdowane są war-tości budujące świat bez agresji [6].

Także od strony refleksji teoretycznej stwier-dzono podobieństwo obydwu dziedzin w zakre-sie ich wielowymiarowości, wieloaspektowościi konieczności badań multidyscyplinarnych. Spo-wodowało to próby zastosowania w obydwu dzie-dzinach ujęć systemowych z akcentem na aspek-ty humanistyczne. W szczególności humanistycz-na teoria dalekowschodnich sztuk walki dała bazęteoretyczną dla analiz kulturowych turystyczne-go aspektu „świata sztuk walki", a także wzórdla formułowanej integralnej antropologii i teo-rii kultury oraz dla ogólnej, ukierunkowanej naczłowieka, kulturę i społeczeństwo teorii turystyki[26, 24]. W tej perspektywie analizowana jestkwestia kulturowego dialogu w turystyce sztukwalki.

Spotkanie i dialog następuje pomiędzy gościema gospodarzem, przybyszami a społecznością lo-kalną. Lokalna społeczność uwikłana jest w glo-balny dynamizm kulturowych i międzyludzkichkontaktów. Te wzajemne oddziaływania kulturo-wych treści globalnych (głownie z obszaru kultu-ry masowej) i tradycji lokalnych określane są mia-nem glokalizacji.

Na poziomie relacji i wymian kulturowych czyn-nikiem dialogu stają się także dalekowschodniesztuki walki. Jeżeli międzynarodowy staż sztukwalki odbywa się np. we Francji, lokalna kulturadanej miejscowości i kraju spotyka się z kulturąuczestników i ich azjatyckich mistrzów-nauczy-cieli, wzbogacając (choć w różnym stopniu)wszystkich uczestników spotkania [7, 5].

Dialog dzisiejszych wojowników może być roz-patrywany w linii relacji Europa - Azja Wschod-nia [11] drogi sztuk walki. Turystyczny aspekt re-lacji kulturowych między Zachodem a DalekimWschodem znajduje tu nowy wymiar, istotnyzwłaszcza dla kultury sportowej. Podobnie w ska-li globalnej, np. w trójkącie Europa, Ameryka Pół-nocna, Daleki Wschód [15]. Te same sztuki walkisą tam niekiedy różnie rozumiane i interpretowa-ne. Mamy więc, za sprawą upowszechnienia azja-tyckich sztuk walki oraz swobody podróżowania,międzykulturowy, globalny dyskurs [25]. Filozo-fia sztuk walki sprzyja pokojowej, przyjaznej, dia-logicznej formule tegoż dyskursu.

Uprawianie sztuk walki wprowadza też do ak-tywności na obszarze kultury fizycznej specyficz-nej dla zachodniego kręgu kulturowego, na cowskazują badania aktywności rekreacyjnej środo-wiska osób ćwiczących sztuki walki [20]. Doty-czy to obozownictwa, innych form aktywnej re-kreacji i turystyki, a w szczególności wspomnia-nej turystyki górskiej.

Podsumowanie

W refleksji nad turystyką sztuk walki badanesą, opisywane i interpretowane edukacyjne drogidzisiejszych wojowników. Koncepcja 'turysty -wojownika' została przedstawiona w perspekty-wie tego rodzaju analiz. Nawiązuje do rozstrzy-gnięć teoretycznych z obszarów antropologii tu-rystyki, turystyki edukacyjnej i aktywnej turysty-ki górskiej, gdzie znajdujemy podobną interpreta-cję samorealizacyjnych wypraw.

50

Proponowaną koncepcję ilustrują wątki biogra-ficzne kilku japońskich mistrzów i europejskichpionierów sztuk walki oraz obserwacje własne au-torów w środowisku praktyków dalekowschodnichsztuk walki. Wyjazdy na imprezy sztuk walki majągłównie charakter edukacyjny oraz samorealizacyj-ny i rekreacyjny. Tego typu turysta podejmuje swepodróże motywowany chęcią studiowania sztukwalki i samopoznania lub też nauczania. Uczestni-czy też w dialogu kulturowym realizowanym pod-czas licznych spotkań na owej drodze. Moralna dro-ga samodoskonalenia pokrewna jest samurajskiejdrodze miecza, ale też drodze wspinaczkowej gór-skiego wędrowca. 'Turysta - wojownik', jako wo-jownik 'moralnej drogi' ('typ idealny' w termino-logii Maxa Webera), jest rzecznikiem szlachetne-go, etycznego postępowania, postawy dialogui pokoju (non-violance). Walczy z własną słabos'ciądążąc do szczytów perfekcji na drodze człowieczeń-stwa. Biografie mistrzów sztuk walki potwierdzająsamorealizacyjny i nierozrywkowy charakter podej-mowanych przez nich podróży.

Piśmiennictwo1. Ap J., Var T. 1990: Does Tourism Promote World Peace?

Tourist Management 11 (3): 267-2732. Bilik A. 1991: Kickboxer Marek Piotrowski. Andy Grafik,

Warszawa - Chikago - Toronto (286 pp.)3. Bilik A. 1989: Masatoshi Nakayama. Sportowiec budo II

11: 23-244. Cynarski W.J. 2006 a: W kierunku antropologii turystyki.

Polska i jej wschodni sąsiedzi. Studia Wschodnioznawcze,UR, 7: 212-215

5. Cynarski W.J. 2006 b: Narodowe tradycje sportowe a glo-kalizacja. Interpretacja socjologiczna. Polska i jej wschodnisąsiedzi. Studia Wschodnioznawcze, UR, 7: 114-122

6. Cynarski W.J. 2004: Teoria i praktyka dalekowschodnichsztuk walki w perspektywie europejskiej. WydawnictwoUR, Rzeszów (417 pp.)

7. Cynarski W.J. 2003: Globalizacja a spotkanie kultur. Wy d.UR, Rzeszów (237 pp.)

8. Cynarski W.J. 2000 a: W kierunku nowej, humanistycznejnauki o człowieku. Antropologia psychofizycznego postę-pu. Ido-Ruch dla Kultury 1: 99-103

9. Cynarski W.J. 2000 b: Kokusai Budo Renmei. Trening 3:137-142

10. Cynarski W.J., Litwiniuk L. 2005: Droga „wojownikaprawdy" a personalizm. Studia Humanistyczne 5: 87-98

11. Cynarski W.J., Obodyński K. 2005: Drogi sztuk walki.Turystyczny aspekt relacji kulturowych między Zachodema Dalekim Wschodem. W: Krawczyk Z., Lewandowska-TarasiukE., Sienkiewicz J.W. (red.) Turystyka jako dialogkultur, WSE, Warszawa: 197-215

12. Cynarski W.J., Obodyński K. 2004: „Drogi turystyczne"środowiska sztuk walki w Europie - szkic socjologiczno-kulturowy. W: Kazimierczak M. (red.) Turystyka w huma-nistycznej perspektywie, AWF, Poznań: 295-302

13. Cynarski W.J., Obodyński K. 2003: Wyjazdy do źródełbudo. W: Bergier J., Żbikowski J. (red.) Turystyka a reli-gia, PWSZ, Biała Podlaska: 333-338

14. Cynarski W.J., Obodyński K., Litwiniuk A. 2004: TouristWays of Martial Arts in Europę - a Draft from the Border-land of Sociology of Tourism and Cultural Anthropology.In: Cynarski W.J., Obodyński K. (eds.) Tourism and Re-creation in the Process ofEuropean Integration, PTNKF,Rzeszów: 75-81

15. Cynarski W.J., Sieber L., Litwiniuk A. 2005: Perception,understanding and adaptation of Asian martial arts in theWest: a sociological analysis. Archives of Budo 1: 13-18(www.archbudo.corrA

16. D'Amore L. 1988: Tourism: A Yital Force for Peace. An-nals of Tourism Research 15 (2): 269-271

17. Jakubowicz M. 2006: Dwa sprawozdania. Idó-Ruch dlaKultury /Movement for Culture 6: 362-364

18. Kazimierczak M. 2006: Kodeksy etyczne szansą dla turysty-ki? Ido-Ruch dla Kultury/Movementfor Culture 6: 11-20

19. Kosiewicz J. 2004: Filozoficzne aspekty kultury fizycznej isportu. BK, Warszawa (462 pp.)

20. Litwiniuk A., Cynarski W.J., Piech K. 2005: Sport andRecreational Activities as a Way to Promote TravellingBasing on Meetings, Seminars and Sport Camps of Sportsand Martial Arts. In: Obodyński K., Cynarski W.J. (eds.)International Dialogue: Global, European, National andMulticultural Dimensions of Tourism, European Academyfor the Carpathian Euroregion (EACE), Rzeszów: 182-185

21. Matuszyk A. 1998: Humanistyczne podstawy teorii spor-tów przestrzeni na przykładzie alpinizmu. AWF, Kraków(182 pp.)

22. Messner R. (2003), Die Weisse Einsamkeit. Mein langerWeg zum Nanga Parbat, Piper Yerlag GmbH, Munchen(352 pp.)

23. Mules T. 2001: Globalization and the Economic Impact ofTourism. In: Faulkner B. (ed.) Tourism in the 21" Century.Lessonsform Experience. Continuum, London - New York

24. Obodyński K., Cynarski W.J. 2006: The theory of tourismin system formulation. In: Kosiewicz J. (ed.) Ewironmen-tal Differentiations of Tourism. Economical and TechnicalCollege, BK, Legionowo: 17-29

25. Obodyński K., Cynarski W.J. 2005: Introduction in the Mul-tidimensional Discours. In: Obodyński K., Cynarski W.J.(eds.) International Dialogue: Global, European, Nationaland Multicultural Dimensions of Tourism, European Aca-demy for the Carpathian Euroregion (EACE), Rzeszów: 5-6

26. Obodyński K., Cynarski W.J. 2004: System Paradigm ofthe Theory of Tourism. In: Cynarski W.J., Obodyński K.(eds.) Tourism and Recreation in the Process ofEuropeanIntegration, PTNKF, Rzeszów: 19-24

27. Obodyński K., Cynarski W.J., Litwiniuk A. 2005: Self-Educational Tourism on the Way of Budo. In: ObodyńskiK., Cynarski W.J. (eds.) International Dialogue: Global,European, National and Multicultural Dimensions of To-urism, European Academy for the Carpathian Euroregion(EACE), Rzeszów: 165-181

28. Oyama M. 1979: The kyokushin way. Mas. Oyama 's kara-te philosophy. Japan Publications Inc., Tokyo (107 pp.)

29. Pasterniak W. 2004: Edukacja przez zrozumienie. Idó-Ruchdla Kultury /Movement for Culture 4: 320-332

30. Rauscher H.D. (ed.) 2006: materiały IMAF - Europę, luty2006. Tłumaczenie własne z j. angielskiego

31. Rauscher H.D. 2005: materiały IMAF - Europę. Tłum.własne z j. ang.

51

32. Rut J., Rut R, Cynarski WJ. 2003: Turystyka pielgrzym-kowa. Przegląd Naukowy Kultury Fizycznej UniwersytetuRzeszowskiego 6 (3-4): 378-383

33. Rżany R., Cynarski WJ. 2001: Twórcy współczesnegobudo: Kano, Funakoshi, Ueshiba. Ido - Ruch dla Kultury /Movementfor Culture 2: 386-397

34. Turos L. 2005: Autokreacja i turystyka edukacyjna. Prze-gląd Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszow-skiego 8 (1-2): 90-94

35. Zebhauser H. 1998: Alpinismus im Hitlerstaat. Bergver-lag Rother, Munchen (376 pp.)

Adres korespondencyjny:

dr hab. Wojciech J. CynarskiZakład Sportów WalkiWydział Wychowania FizycznegoUniwersytet Rzeszowskiul. Towarnickiego 3 p. 17A, 35-959 Rzeszówsp_walki @ univ.rzeszow.pl