Wspólne Polityki Unii Europejskiej Wspólna Polityka Rolna Dominika Milczarek
INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek
description
Transcript of INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek
INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ
Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek
Wykład 11 i 12Nowa teoria
mikroekonomiczna –Koncepcje przedsiębiorstwa i
przedsiębiorczościCzęść I
2
NATURA PRZEDSIĘBIORSTWA• Podstawowe i „stare” pytania dotyczące
natury przedsiębiorstwa: • Jaka jest różnica pomiędzy transakcją
realizowaną w ramach firmy a transakcją pomiędzy oddzielnymi firmami?
• Które czynniki produkcji powinny być wytwarzane „wewnątrz”, a które powinny być dostarczane przez niezależnych dostawców?
• Co determinuje stopień integracji pionowej i poziomej? (K. Schmidt)
3
PRZEDSIĘBIORSTWO JAK INSTYTUCJA
• Podstawowe pytania stawiane przez Nową Ekonomię Instytucjonalną w odniesieniu do teorii przedsiębiorstwa:
1. Czym jest przedsiębiorstwo?2. Co wytycza granice przedsiębiorstwa?3. Jak kształtuje się wewnętrzna struktura
organizacyjna współczesnych wielkich przedsiębiorstw?
4
TEORIE FIRMY
• Neoklasyczna• Podejście oparte na teorii agencji• Podejście związane z kosztami
transakcji – Nowa teoria firmy
5
NEOKLASYCZNA TEORIA PRZEDSIĘBIORSTWA
• Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa – Antoine-Augustin Cournot (Recherches sur les principes mathématiques de la théorie des richesses 1838 r.)
• Założenia teorii neoklasycznej:
– przedsiębiorstwo wytwarza jeden produkt– działa w konkurencyjnym otoczeniu– zmiennymi strategicznymi są: wielkość produkcji i cena
• Cel przedsiębiorstwa: maksymalizacja zysku przy danej technologii oraz strukturze popytu.
6
NEOKLASYCZNA TEORIA PRZEDSIĘBIORSTWA
• Przedsiębiorstwo jest „funkcją produkcji” (czarną skrzynką), która przetwarza czynniki produkcji w dobra finalne;
• Nie istnieje problem związany z bodźcami wewnątrz firmy;
• Granice firmy są wytyczone poprzez minimum krzywej kosztów przeciętnych.
7
NEOKLASYCZNA TEORIA PRZEDSIĘBIORSTWA
• Podręcznikowa firma jest „typem idealnym” (nierealistycznym)• pomija czas, • niepewność i • koszty zdobywania informacji.
• Nie ma zastosowania do większości sytuacji z rzeczywistego życia gospodarczego.
• Jednak, jest prosta, elegancka, spójna wewnętrznie oraz dostarcza jednoznacznych prognoz jakościowych (Blaug 1995).
8
KRYTYKA NEOKLASYCZNEJ TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA
• Inne cele przedsiębiorstwa:– maksymalizacja funkcji użyteczności
wielu zmiennych;– maksymalizacja wielkości sprzedaży
przy założonym minimalnym poziomie zysku;
– zaspokajanie potrzeb;– brak możliwości maksymalizacji ze
względu na niepewność;– przetrwanie zamiast maksymalizacji.
9
CELE ORGANIZACJI (KORPORACJI)
John Kenneth Galbraith (The New Industrial State 1967) cele organizacji (korporacji):
• Trwanie;• Autonomia;• Minimum zarobków (w tym zysków
i dywidend);• Rozwój produkcji i ekspansja;• Technologiczna wirtuozeria.
10
CELE ORGANIZACJI (KORPORACJI)
J.K. Galbraith (The New Industrial State):„Członkowie technostruktury starają się
przystosować cele korporacji do własnych celów z takim skutkiem, że korporacja dopasowuje postawy społeczne do własnych potrzeb. To, co ma być zdrowym celem społecznym, jest odbiciem celów korporacji i członków technostruktury”.
11
KRYTYKA NEOKLASYCZNEJ TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA
• Teoria tłumaczy wielkość produkcji przedsiębiorstwa, ale nie wielkość samego przedsiębiorstwa;
• „Przedsiębiorstwo” nie jest jednoznacznie zdefiniowane:– Jaka jest różnica pomiędzy kontraktem
właściciela firmy z pracownikami a kontraktem właściciela z dostawcami?
– Dlaczego pracownicy „należą” do firmy a dostawcy – nie?
12
KRYTYKA NEOKLASYCZNEJ TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA
• Decydent jest osobą pozbawioną znaczenia – Samuelson: W świecie neoklasycznym
nie ma znaczenia czy kapitaliści zatrudniają pracowników czy pracownicy zatrudniają kapitalistów.
13
KRYTYKA NEOKLASYCZNEJ TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA
• Peter Drucker The Practise of Management 1954: – Teoria przedsiębiorstwa i zachowania
podporządkowanego maksymalizacji zysku wręcz zbankrutowała w ekonomii.
– Zachowanie przedsiębiorstwa zależy od jego wielkości, zatrudnionych w nim osób, praw własności, struktury organizacyjnej, rynków, na których działa, itp.
14
PODEJŚCIE OPARTE NA TEORII AGENCJI
• Teoria określa optymalny kontrakt pomiędzy zwierzchnikiem a agentem.
• Problem: nie ma różnicy pomiędzy kontraktem kształtującym bodźce w firmie, a kontraktem pomiędzy oddzielnymi firmami.
• Jeśli tworzone są optymalne kontrakty, to struktura organizacyjna nie odgrywa roli– Jakakolwiek alokacja, która może być wdrożona
przez daną strukturę organizacyjną może być również wdrożona w ramach innej struktury organizacyjnej dzięki użyciu odpowiedniego kontraktu (K. Schmidt)
• Inne ujęcie - pozytywna teoria agencji.
15
PODEJŚCIE ZWIĄZANE Z KOSZTAMI TRANSAKCJI
• Ronald Coase: (The Nature of the Firm 1937);
• Armen Alchian i Harold Demsetz (Production, Information Costs and Economic Organization 1972);
• Benjamin Klein, Robert Crawford i Armen (Vertical Integration, Appropriable Rents and the Competitive Process 1978);
• Oliver Williamson (Market and Hierarchies 1975).
16
DLACZEGO ISTNIEJĄ PRZEDSIĘBIORSTWA?
• Ronald Coase: Kiedy transakcja ma miejsce w ramach firmy a kiedy na rynku?
• Dwie formy alokacji zasobów:– Przez rynek;– Przez formy organizacyjne, jakimi są
przedsiębiorstwa.• Rynek i przedsiębiorstwo są alternatywnymi
formami alokacji zasobów;• Podobnie ujmuje tę sprawę Kenneth Arrow.
17
DLACZEGO ISTNIEJĄ PRZEDSIĘBIORSTWA?
• Ronald Coase: Wybór form zależy od wysokości kosztów transakcji z nią związanych
• W przypadku transakcji jednorazowych i krótkookresowych przewagę ma alokacja rynkowa;
• W przypadku transakcji powtarzających się i długookresowych lepszym rozwiązaniem jest organizacja przedsiębiorstwa.
18
DLACZEGO ISTNIEJĄ PRZEDSIĘBIORSTWA?
• Ronald Coase: Odmienne mechanizmy alokacji powodują powstawanie odmiennych kosztów transakcji:
• W małych grupach formy organizacyjne (administrowanie) są bardziej efektywnym mechanizmem alokacji
• Im większa grupa (firma), tym większe „koszty administracyjne” i bardziej efektywny mechanizm cenowy.
19
DLACZEGO ISTNIEJĄ PRZEDSIĘBIORSTWA?
• Armen Alchian i Harold Demsetz:– Przedsiębiorstwo jako koalicja współpracujących
ze sobą osób;– Ludzie współpracujący w zespole osiągają
większą wydajność niż osoby pracujące oddzielnie i koordynujące swą działalność poprzez rynek;
– Rola właściciela przedsiębiorstwa: monitorowanie– Przedsiębiorstwo splotem kontraktów
zawieranych między właścicielem a członkami zespołu produkcyjnego;
– Brak różnicy między stosunkami wewnątrz przedsiębiorstwa a stosunkami na rynku.
20
DLACZEGO ISTNIEJĄ PRZEDSIĘBIORSTWA?
• Klein, Crawford, Alchian oraz Williamson - teoria przedsiębiorstwa powiązana z kosztami transakcji i teorią kontraktu niepełnego– Przedsiębiorstwo (lub inna organizacja) jest
podstawowym przykładem kontraktu niepełnego;
– Koszty transakcji związane z przygotowaniem kontraktu zmuszają strony do popisania niepełnych kontraktów;
– Dopełnianie i renegocjowanie kontraktu niepełnego powoduje zmniejszenie efektywności (asymetria informacji, specyfika zasobów)
21
DLACZEGO ISTNIEJĄ PRZEDSIĘBIORSTWA?
• Wyspecjalizowanie zasobów a przewaga przedsiębiorstwa nad rynkiem.– problem integracji pionowej
• Organizacja przedsiębiorstwa jako reakcja na problem niepewności i ryzyka w gospodarowaniu.
• Rozwój współczesnych przedsiębiorstw był przede wszystkim ukierunkowany dążeniem do zmniejszenia kosztów transakcyjnych a nie rozwojem technologii (współczesne korporacje).
22
GRANICE PRZEDSIĘBIORSTWA• Problem granic przedsiębiorstwa:
– Ronald Coase: • Przedsiębiorstwo jako sieć
zintrenalizowanych kontraktów; • Porównanie krańcowych kosztów transakcji
w organizacji i transakcji rynkowych;– Sanford Grossman i Oliver Hart (The
Costs and Benefits of Ownership 1986)• Koncentracja własności zasobów
wyspecjalizowanych w organizacji;• Możliwości motywowania stron kontraktu.
23
PODSUMOWANIE
• Zaakceptowanie przez część współczesnych ekonomistów ograniczeń ludzkiej racjonalności pobudziło rozwój teorii kosztów transakcji, praw własności, niekompletnych kontraktów, a te pozwoliły na rozwój nowej ekonomii firmy (Ząbkowicz 2005).