Dochodowość i opłacalność produkcji w gospodarstwach ekologicznych specjalizujących się

w uprawach polowych w latach 2005-2008 na podstawie danych Polskiego FADN

IERiGŻ-PIB, Zakład Rachunkowości Rolnejmgr inż. Grażyna Nachtman

grazyna.nachtman@fadn.pl

WARSZTATY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO, PUŁAWY 2010

Plan wystąpienia:

• Zagadnienia metodyczne: - pojęcia kosztów, wartości produkcji i dochodów, - dobór próby Polskiego FADN, a obecność gospodarstw

ekologicznych, - zasady klasyfikacji gospodarstw.

• Wyniki ekonomiczne grupy certyfikowanych gospodarstw rolnych, specjalizujących się w uprawach polowych.

• Wnioski.

Koszty ogółem obejmują trzy główne grupy:

• Koszty zużycia pośredniego – bezpośrednie koszty produkcji (m.in. koszt nawozów z zakupu lub

nieodpłatnych przekazań, nasion, środków ochrony roślin, herbicydów, koszt przygotowania produktu do sprzedaży)

– koszty ogólnogospodarcze (m.in. koszt paliwa, energii wynajmu maszyn, remonty bieżące, ubezpieczenia budynków),

• Amortyzację,• Koszty czynników zewnętrznych

– odsetki od zobowiązań,– opłata pracy najemnej,

– czynsz za ziemię dzierżawną.

Wartość produkcji netto (bez dopłat) - dotyczy roku obrachunkowego

liczona jest bez podatku VAT, w cenach bieżących.

Kategorie dochodowe

Wartość dodana brutto = wartość produkcji - zużycie pośrednie

Na tym poziomie następuje skorygowanie otrzymanej wartości nadwyżki o podatki i dopłaty związane z działalnością operacyjną gospodarstwa (odjęcie kwoty podatków i dodanie kwoty dopłat

Wartość dodana netto= wartość dodana brutto - koszty amortyzacji naliczane w  gospodarstwie rolnym

Wartość dodana netto jest rynkową opłatą za zaangażowane czynniki produkcji (ziemia, praca, kapitał) niezależnie od formy własności

Kategorie dochodowe

Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego

= wartość dodana netto - koszty czynników zewnętrznych

Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego jest gratyfikacją za własne czynniki wytwórcze: pracę rodziny rolnika, ziemię oraz kapitał a także za zarządzanie.

Gospodarstwa ekologiczne w próbie Polskiego FADN

Rozmieszczenie 72 certyfikowanych gospodarstw ekologicznych, prowadzących nieprzerwanie rachunkowość FADN w latach 2005-2008, w tym 25 specjalizujących się w uprawach polowych.

Wielkość ekonomiczna analizowanych gospodarstw ekologicznych specjalizujących się w uprawach polowych

ESU 7,7 8,1 8,7 9,4 122,1

Relacja 2008/ 2005 (proc.)2007 2008

Wielkość ekonomiczna

j.m. 2005 2006Zmienna

Pszenica zwyczajna i orkisz 32 ha

Ziemniaki 11 ha

Warzywa, truskawki w uprawie polowej - ogrody towarowe

8 ha

Łąki i pastwiska trwałe użytkowane ekstensywnie

97 ha

Krowy mleczne 15 sztuk

Ekwiwalenty 8 ESU w jednostkach fizycznych w regionie FADN Mazowsze i Podlasie

Zasoby gospodarstw ekologicznych w latach 2005-2008 (typ „Uprawy polowe”)

AWU 2,5 2,7 2,6 2,9 116,0w tym: nakłady pracy najemnej AWU 0,8 1,0 1,0 1,2 150,0

ha 18,9 19,4 20,2 21,5 113,8w tym: dodzierżawione ha 5,2 4,8 6,3 5,4 103,8

tys.zł 205,8 218,5 239,8 242,4 117,8

ha 10,1 9,9 11,2 11,4 112,9ha 1,6 1,6 2,0 2,1 131,3ha 1,2 1,1 1,2 1,8 150,0

% 53,5 51,1 55,5 53,0 x

% 8,5 8,2 9,9 9,8 x

Uprawy sadownicze % 6,3 5,7 5,9 8,4 x

Zmienna 2005j.m. 2006 2007 2008 Relacja 2008/ 2005 (proc.)

Struktura gównych upraw

Zboża

Warzywa

Powierzchnia głównych uprawAktywa ogółem

Nakłady pracy ogółem

Użytki rolne (UR)

Zboża

Warzywa

Uprawy sadownicze

Wartość produkcji i dynamika zmian w latach 2005-2008

Dynamika zmian w %

58 707 63 864 79 756 93 930 117,8 160,0

47 300 53 136 72 691 83 416 114,8 176,4

warzywa 22 987 23 284 31 949 36 005 112,7 156,6

owoce 8 513 9 785 14 665 27 929 190,4 328,1

80,6 83,2 91,1 88,8 97,5 110,2

2008

Wartość produkcji w zł na gospodarstwo

Produkcja ogółem

Produkcja roślinna

2005 2006 2007

2008/2007 2008/2005

Udział produkcji roślinnej w produkcji ogółem w %

w tym:

Wyszczególnienie

Produktywność czynników produkcji

23 483 23 653

30 675

206 218 240 242

3 106 3 299 3 955 4 369

32 390

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

35 000

2005 2006 2007 2008

Produkcja w zł na 1 ha UR Produkcja w zł na AWU Produkcja w zł na 1000 zł aktywów

Koszt wytworzenia 1 zł produkcji

0,23 0,18 0,16 0,14

0,57 0,630,57 0,56

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

0,50

0,60

0,70

0,80

0,90

2005 2006 2007 2008

Koszty zużycia pośredniego i czynników zewnętrznych

Umowny koszt amortyzacji

Koszty produkcji w latach 2005-2008

46 409 52 070 57 626 65 89924 623 28 972 30 742 34 53913 223 11 763 12 449 13 549

8 563 11 334 14 435 17 811

100,00 100,0 100,0 100,053,1 55,6 53,4 52,428,5 22,6 21,6 20,618,4 21,8 25,0 27,0

2007 2008

Koszty produkcji w zł na gospodarstwoKoszty ogółem

z tego:Zużycie pośrednieAmortyzacjaKoszty czynników zewnętrznych

Wyszczególnienie 2005 2006

Koszty ogółem

z tego:Zużycie pośrednieAmortyzacjaKoszty czynników zewnętrznych

Struktura kosztów produkcji w %

Relacje dopłat do działalności operacyjnej do wartości produkcji

31,2%

44,1%

27,7%

34,4%

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2005 2006 2007 2008

Znaczenie dopłat w dochodzie z rodzinnego gospodarstwa rolnego

62,454,0 56,2

73,7

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

2005 2006 2007 2008

Udział dopłat w dochodzie (%)

Dochody z rodzinnego gospodarstwa rolnego i rentowność

29 358 38 224 40 922 57 528

w tym: 18 326 28 173 22 110 32 325

17 343 22 573 25 368 35 488

-3030 4165,9 6409,6 17343

-6,5 8,0 11,1 26,3

Rentowność

Dochód z RGR pomniejszony o oszacowaną opłatę pracy własnej (zł)

Wskaźnik rentowności = (dochód - opłata pracy własnej / koszty ogółem )*100 %

2008

Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (zł)

dopłaty do działalności operacyjnej (zł)Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego na osobę pełnozatrudnioną w rodzinie rolnika - FWU (zł)

Wyszczególnienie 2005 2006 2007

Dynamika zmian wybranych parametrów w latach 2005-2008 w gospodarstwach z uprawami polowymi

2008/2007 2008/2005

110,5 140,6107,6 155,0

warzywa 107,3 119,3owoce 127,0 218,7

134,2 79,7

107,1 124,6111,2 123,499,9 122,8

115,5 182,6w tym: wynagrodzenia 119,9 188,9

137,4 155,1121,4 166,7

Koszty obcych czynników wytwórczych

Dopłaty do działalności operacyjnej na 1ha URDochód z RGR na 1 ha UR własnych

Koszty na 1 ha UROgółemBezpośrednieOgólnogospodarcze

Produkcja roślinna

w tym:

Produkcja zwierzęca

WyszczególnienieDynamika zmian w %

Wartość produkcji na 1 ha URProdukcja ogółem

WNIOSKI:

• Certyfikowane gospodarstwa ekologiczne specjalizujące się w uprawach polowych i prowadzące nieprzerwanie rachunkowość FADN w latach 2005-2008 użytkowały średnio 19-21 ha UR, w tym warzywa polowe i uprawy sadownicze stanowiły około 14-18% tej powierzchni.

• Warzywa i owoce wytworzyły łącznie około 52-68% wartości produkcji ogółem.

• Koszty produkcji ogółem na 1 ha UR wzrosły w 4-leciu o około 25%, wartość produkcji na 1 ha o 41%, a dochód na 1 ha o 67%.

• W każdym roku prowadzenia rachunkowości rolnicy uzyskiwali nadwyżkę wartości produkcji nad kosztami produkcji (bez kosztów własnych czynników wytwórczych), powiększonymi

o podatki.

• Następował systematyczny wzrost dochodowości na gospodarstwo, na osobę nieopłaconą w rodzinie rolnika i na 1 ha UR; głównym czynnikiem tego wzrostu był coroczny wzrost wartości produkcji owoców i warzyw oraz dopłaty do działalności operacyjnej, które tworzyły około 54,0-73,7% wartości dochodu.

• Rosnąca dochodowość analizowanych gospodarstw ekologicznych, ze znacznym udziałem upraw warzywnych i sadowniczych, rokuje nadzieję na przyszły ich rozwój. Od roku 2006 gospodarstwa wypracowywały zysk od 4 000 zł w 2006 r. do około 17 000 zł w 2008 roku, co łącznie z naliczoną kwotą amortyzacji umożliwiało rozwój potencjału gospodarstwa (reprodukcję rozszerzoną).

Dziękuję za uwagę