Historia opowiedziana jako metoda Edukacji Pokoju

Historia opowiedziana jako metoda Edukacji Pokoju

Autor metody: Edward SkubiszRozwinicie: trenerzy i animatorzy Fundacji Dom Pokoju

Opracowanie tekstu: Agata Janus, Dorota Whitten, Karolina Mrz

SPIS TRECI

Powitanie 5

Zacznij od siebie 7

Wstp 9HistoriaOpowiedzianajakometodaedukacyjnaFundacji Dom Pokoju 9GwnezasadyHistoriiOpowiedzianej 10

HistoriaOpowiedziana 15Pracazwystaw 15WystawaHistoriaOpowiedzianaainnewystawy 15Skracanie dystansu 15Jzyk 15Podaniezauczniami 16Wasneposzukiwania 16Czastrwaniawicze 17Materiaydowicze 17Przygotowanie edukatora 17Pytania 18Komunikacja 18Aktywizacja 19

Peer Education 21

Systemkozaofiarnego 23Trening antydyskryminacyjny 24

Warsztatywoparciuowystaw 251. Przywitanie 252. wiczenieMAPA 253. wiczenieLINIA 264. Wystawa Anny Frank 275. Janusz Korczak 29

Prawa dziecka 29Naszawystawaoprawachdziecka 30

6. Zakoczenie 307. Ewaluacja 30

Wystawa 311. Ogldaniewystawyiwybrzdjcia 312. Prezentowaniewybranegozdjcia 323. Opowiehistoryczna 32

Metodologiaprowadzeniawarsztatw 33

Polecajswojedrogi.Materiaedukacyjny 37

E/ P Historia Opowiedziana jako metoda Edukacji Pokoju 5

POWITANIE

DZIE DOBRY,

Nazywam si Edward Skubisz. Od trzydziestu lat prowadz warsz-taty oparte na metodzie dramy, ktra jest aktywn form pracy warsztatowej, majc skania do mylenia. To umiejtne zadawanie pyta ikierowanie rozmowy tak, by uczestnicy umieli przemy-le swoje pogldy ipostaw. To forma angaujca ciao izmysy uczestnikw, dlatego jest metod atrakcyjn dla uczniw ipozwala wzbudza ich kreatywno.

Celem prowadzonych zaj jest wyjcie pozastereotypywnauczaniu,pokazanieinnychspo-sobw,wjakimonamwiohistorii.Zarwnohistoriamwiona,jakiwystawy,warsztatyispo-tkania prowadzonew oparciu o ni, pozwalajdzieciompozna,dowiadczyisprbowazro-zumieskomplikowane losypoprzednichpoko-le, a kontakt ze wiadkami historii bywa dlauczniw niezwykle istotnym wydarzeniem, ktre moepomcksztatowa ichcharakter iotwo-rzynadowiadczeniainnychludzi.

Jestem Holendrem, synem Polaka, ktry uro-dzisiwwielokulturowymDrohobyczuidziaanarzeczdialogumidzyPolakamiiUkraicami.MjojciecwalczywtrakciewojnywdywizjoniegeneraaMaczka.PotemniemgjuwrcidoPolski,poniewaniebyaniepodlega.PozostawiecwBredzie,oeni si zmojamatk i tamprzyszedemnawiatSammusiaemzmierzysizhistorimojego

ojca, histori Polski, Europy i wspomnieniamiwiadkwhistorii.Dopiero ta refleksjapozwo-liamipodjdziaanianarzeczedukacjipokoju

idlategotakbardzopodkrelamfakt,ekadyznasmusiskonfrontowasizwasnhistorimusipostawisobiepytaniaorzeczynajwaniejsze,zanimzaczniepytaonieinnych.

Wanie dlatego, przed przystpieniem do pracy z uczniami, pytam sam siebie o to, jakie emocje i uczucia budz we mnie treci, ktre s przedmio-tem zaj. Musz zastanowi si nad tym, co czuje, gdy myl o historycznych wydarzeniach, jak zachowabym si w danej sytuacji, czy jestem sobie w sta-nie wyobrazi, e np. kto nagle, niespodziewanie wkracza do mojego domu i zmusza mnie do opuszczenia go?Zatemzanimprzystpiszdoprzegldaniaproponowanychmateriaw

inimzacznieszpytauczniwohistoriichiichrodzin,sprbujodpowie-dziesobienapytanieostosunekdotychtreci.Pamitaj,ewszystkozaczynasiodCiebie!

fot.AgataJanus


ZACZNIJ OD SIEBIE

Tumoesz wklei swoje zdjcie lub narysowa siebie. Zachcamy do tego, by realnie umieci si wtym podrczniku. By mc dobrze przygotowa si do prowadzenia warsztatw Historii Opowiedzianej niezbdny jest rodzaj autorefleksji, zastanowienia si nad sob iswoim otoczeniem. Mog pomc Ciwtym ponisze pytania. Nie musisz odpowiada na nie pisemnie, cho zapisanie pozwala uporzdkowa myli isugeruj, by tak postpi. Odpowiedzi maj posuy Tobie wprzemyleniu Twojej sytuacji czy rl, wjakie wchodzisz wspoeczestwie, wpyww izalenoci, jakim pod-legasz i relacji, jakie budujesz. Ponisze pytania s oczywicie jedynie stworzonymi przez nas przykadami, moesz sformuowa jezupenie inaczej.

Zapytaj sam siebie isprbuj szczerze odpowiedzie na pytania:

Kim jestem?

Jakie role spoeczne peni?

Wjakie relacje wchodz wzwizku zpenionymi rolami?


Wstp

HISTORIA OPOWIEDZIANA JAKO METODA EDUKACYJNA FUNDACJI DOM POKOJU

Historia Opowiedziana jest metod edukacji pokoju istanowi fun-dament Fundacji Dom Pokoju, zaoonej dziesi lat temu przez Edwarda Skubisza. Od momentu powstania koncepcja edukacji pokoju jest stale rozwijana przez wiele osb edukatorw, ani-matorw czy koordynatorw projektw. Wlatach 2006-2007 reali-zowalimy wFundacji Dom Pokoju projekt pod nazw Zmieniajce si perspektywy, ktry poprzedzi wiele innych dziaa zwiza-nych zoral history, zbieraniem iodkrywaniem lokalnej pamici, by wymieni tylko Gince zawody rdmiecia, Specjay Nadodrza, Nadodrze zPamici, Bibliotek Ssiedzk czy Przepis na pokj.

HistoriaOpowiedzianadodzistanowimodel,wzorzeccykludziaapo-dejmowanychwprzypadkuzbieraniahistoriiwiadkw.Istottegomodelujestcigerozwijaniegopoprzezpowtarzaniecyklu.Pierwotnefunkcjeopo-wiadania,takiejakbudowaniewsplnoty,tosamoci,poczuciawsplnejwiadomoci,sensu,czytzw.DNAWsplnotowego,swmetodzieHistoriiOpowiedzianejprzeznaczonedodziaa,ktrychcelamis:

rozwijaniedialogumidzypokoleniowegoicznocimidzypoko-leniami;

budowanie,pogbianieipodtrzymywanierelacjimidzyludmi,wkulturzerelacjiikomunikacjiorazkulturzepamitaniaszacun-ku,otwartoci;

pogbianierefleksjiodowiadczeniachprzeszociwkontekciemojegoyciatuiteraz,mojejhistoriiorazrefleksjinatematwy-zwawspczesnejiprzyszejEuropy.

Czym jest metoda Historii Opowiedzianej:

praczuczniami,ktrejcelemjestprzygotowanieichdospotkaniazewiadkiemhistorii,rozbudzanieczyrozwijanieichpoczuciato-samociwoparciuohistorirodzinyihistorilokaln,budowaniepostawszacunkuiwsppracy;

spotkaniem,moderowanymwywiademzewiadkiemhistorii,kt-regoistotniejestuzyskanierelacjitegowiadka,alesamprocesrozmowy,wspdziaaniaidzieleniasiswoimosobistymprzey-ciem;

procesembudowaniarelacji,wktrymosobaprzeprowadzajcawywiadwychodzipozarolbadaczaijestuczestnikiemwsplne-goprzeywaniaopowiadanychwydarze,ktrychosisosobisteprzeycia, dowiadczenia wiadka historii; emocje, zmysy, uczu-cia stanowi uniwersalnywymiar budujcy porozumieniemidzyuczestnikiemawiadkiemhistorii;wtymprocesierelacjarozwija


WSTP

sipoprzezrecepcjwydarze,ichwpywunayciewiadkaorazempati;

wszystkimtym,codziejesipnejijestdziaaniemupowszech-niajcymotrzymanrelacj,asuyedukacjipokojupoczeniukulturyrelacjiikomunikacjizkulturpamitania.

Czym nie jest Historia Opowiedziana:

metoduczeniahistoriiiniejesttosamaz(jakkolwiekpojmowa-n)obiektywnprawdhistoryczn;

storytellingiemuczestnicywarsztatwHistoriiOpowiedzianejniesbiernymodbiorcamiopowiadaniawiadka,alesmoderato-ramiipodmiotamiprocesuedukacjipokoju;

yw bibliotek Historia Opowiedziana ma zastosowaniewrelacjachzewiadkamihistorii,ktrzyniesgotowidopublicz-nychwystpie,radykalnychreakcji,osdwzestronyuczestni-kwspotkania;mawymiarintymny,bezpieczny,awiadekhistoriiniejestnaraonynaocenzczyjejkolwiekstrony.

HistoriaOpowiedzianajakometodaedukacyjnaodwoujesidometodybadawczejhistoriim-wionej,czylioralhistory.Toznaczy,ewprocesieedukacyjnymuczestniczwiadkowiehistorii.Natomiastjejcelemniejestwyczniebadaniei utrwalenie relacji wiadka, ale sam procesaktywnego,empatycznegouczestnictwawopo-wiadaniu.Bardzowanejesttaketo,cosidziejeprzedspotkaniemzhistorimwionprzygo-towanieuczestnikw-uczniwwodniesieniudoichwasnejtosamoci,ideiedukacjipokoju,aletaketo,cosidziejepowywiadziewykorzy-staniezebranychmateriawdodalszychdziaawspoecznocilokalnej,wystaw,warsztatwitp.Wtymmiejscucyklzaczynasiodnowa,gdywyjcienazewntrziwczeniekolejnychosbstanowimomentprzygotowaniaichdospotkaniazinnymiwiadkamihistoriinaprzykadwa-snymi dziadkami.

GWNE ZASADY HISTORII OPOWIEDZIANEJ

1. Bd przygotowany poznaj kontekst historycznywydarze, w ktrych uczestniczy

wiadekhistorii; spiszpytania,ktrechceszmuzada; dostosujmiejscespotkaniadopotrzebwiadkahistorii(neutralne

lubwdomuwiadka); przygotujrejestratordwikuikamer; okreliprzedstawwiadkowihistoriipropozycjezasadspotkania

orazdalszegowykorzystaniazarejestrowanegomateriau,uzgod-nijjegozakresiuwzgldnijzastrzeeniacodoupowszechniania.

Historia mwiona (ang.oral history)jestinterdyscyplinarnmetodbadawcz,polegajcnanagrywaniu,archiwizowaniuorazinterpretowa-niu relacji wiadkwbduczestnikwwydarzehistorycznych.Badaniazkrguhistoriimwionejnieskupiajsijedynienadoniosychwydarzeniachizna-nychludziach,leczwcentrumichzainteresowaniaznajdujesizwykyczowiekijegopunktwidzenia.WPolscebadanianadhistorimwionprowadzonesm. in.wLublinie. Jednostkamizajmujcymisittematyks:TeatrNN,RadioLubliniUniwersytetMariiCurie-Skodowskiej.Duezasuginapolubadanadhistorimwionma takeOrodek Karta".Powstajarchiwahistoriimwionej,dostpnetakewInternecienp.e-historie.pl, PragaGada.pl, ahm.1944.pl.*

* Definicjahistoriimwionejpocho-dzizleksykonustworzonegoprzezTeatrNN-OrodekBramaGrodzkawLublinie:Historiamwiona(haso),http://teatrnn.pl/leksykon/node/3537/historia_m%C3%B3wiona_metoda_badawcza,dostp:16.07.2015.

Materiaydopracyedukacyjnejzhistorimwionmonaznalem.in. na stronie internetowej Euroclio

iwMuzeumAnnyFrank,atakenainnychportalach(np.cytowanejstronieTeatruNN-OrodkaBramaGrodzkawartotamsignpomateriaydydaktyczneiinformacyjneorazwskazwki,jaksamemuzrobiwystaw.


WSTP

2. Nawi relacj izbuduj atmosfer zaufania iyczliwoci ze wiadkiem historii niezachowujsizbytformalnie(jakbadacz); nie oceniaj i nie komentuj opowiadania wiadka, szczeglnie

wkontekciejegouczuiemocji; bdcierpliwy.

3. Podaj za histori, podaj za emocjami! pozwlwybrzmiewspomnieniom,ktrebymoenieinteresuj

ciebie,aleswanedlawiadkahistorii; zadawaj otwarte pytania: W jaki sposb?, Co Pani czua?, Jak

okreliby Pan?, Jaka bya wtedy pogoda?

4. Zarejestruj iupowszechniaj! naszymmoralnymobowizkiemjestutrwalanieiupowszechnianie

relacjiwiadkw,abymcoileoninatowyrazgodprzeka-zajedalej,jakopaminaszejwsplnoty;

pamitaj, abypominupowszechnianie tych fragmentw,ktrenawoujdonienawicilubichupublicznienienaruszaobyczyjprywatno,dobreimiczytegenerowaokonfliktylubinneza-groeniadlaosb,ktreswymienionewopowiadaniu;

Pamitaj, aby udostpnia relacj wiadka wycznie za zgod wiadka, zposzanowaniem jego prywatnoci idobrego imienia nie wolno upo-wszechnia nagrania bez zgody, nie wolno podawa wpublikacjach danych wraliwych (danych osobowych) wiadka bez jego zgody.

EtapycyklumetodyHistoriiOpowiedzianej.Szareelementybazujnametodologiihistoriimwionej(oral history)


WSTP

penymateriazespotkanianaleyzachowa imonagozdepo-nowawjednymzotwartycharchiwwlubutworzywasne;jestpenatrejestbardzocennawujciubadanadhistoriimoestanowiprzedmiotbadahistorykw;

zastanwciesiwgrupie,wjakisposbwykorzystazebranre-lacj;moetobywystawa,spotkanieotwarte,aletakedziaaniaaktywnieangaujceuczestnikwwsplneodtwarzanieprzepi-swigotowanie,warsztatypiewunabaziewspominanychprzezwiadkapiosenek,spacerypomiejscowociopowiadajcehistorimiejscitp.

Cowane,cykltenmonazaczwdowolnymmo-mencie,costaramysiuwypukliizaprezentowawniniejszympodrczniku.Naprzykad:startujcodetapuEmonazaproponowauczniomwizytwmuzeumregionalnymlubwykorzystaktrzwystawzzasobwFundacjiDomPokojuNaprzykad:startujcodetapuEmonazapropono-wauczniomwizytwmuzeumregionalnymlubwykorzystaktrzwystawzzasobwFundacjiDom Pokoju Anne Frank. Opowie wsp-czesna, Gince Zawody rdmiecia czy Historia Opowiedziana. Jeliniemasztakiejmoliwocipodpowiadamy,jaksobieporadzisamemuprzygotowapre-zentacj,wystawwoparciuzdjciarodzinne(tusuymypomocpodajcprzykadprojektuPolecaj swoje drogi).Natomiastotym,jakprzygotowauczniwna

etapachAdoCopowiemyomawiajcszczeg-owometodedukacyjnHistoria Opowiedziana, gdziewskaemyrwnierdazinformacjaminiezbdnymidodziaaniawetapachBiC.Niniejszypodrcznikpowstawaniepoto,by

opowiedzieosposobach,wjakiwykorzystujemyHistoriOpowiedzianwnaszejFundacji.Tenhandbookmastanowinietylegotowymateriadopracy,ileinspiracjdopodejmowaniasamo-dzielnychdziaaiposzukiwa.Nieukrywamy,erozpoczynajcpracnadpodrcznikiems-dzilimy,iudasiwzwartejiprzystpnejformiezawrzewnimwszystko,cojestpotrzebnedozrozumienianaszychdziaa.Czciowookazaositojednakniemoliwe,bowiempodstawamimetodologii,ktrejwtympodrcznikupatronujezaoycielFundacjiDomPokoju,EdwardSkubisz,stakiewartocijak:inwencja,kreatywno,ak-tywnoidynamika.BardzoduozatemzaleyodCiebie,edukatora.MychcemyopowiedzieopracyidowiadczeniuEdwardaSkubisza,doCiebienaleydecyzja,coiwjakimstopniuzre-alizujesz.Gorcozachcamydopodaniazawasnintuicj,amaniaschematwmyleniaonauczaniuizaufaniuwewasneumiejtnoci.

Metodologia 1: Zacznij od SiebieSamidajmysiponiehistoriiopowiedzianejibdmyinspiracjdlamodziey,zktrpracujemy!Metodologia 5: CzujnoWeodpowiedzialnozatocomwiszijakietomoewywoawkimuczucia.Pamitajotym,ebardzoatwojestprzekroczygraniceiczstoniejestemywiadomitego,coijakmwimy.Jakoedukatorstaramsibynieustannieczujnyiwiem,emojezachowanieisowawywoujwinnychemocje.Toszczeglniewanewprzypadku,gdymwiotrudnychiwanychkwestiachtakichjakholokaustczywojna.Pamitaj,ejzykjestbroniobosiecznmoeCipomoc,alemoetezstanowiprzeszkod,jeliuywanyjestbeznaleytejuwagiizrozumienia.Metodologia 3: Prosty inaturalny jzyk przekazuNietylkojzykwymagaduejuwanoci.Tematy,ktreporuszaszwzbudzwuczniachemocje,ateniezniknnaglepozakoczeniulekcji.Roledukatorajestumiejtnepokierowanieuczniemiwskazaniemusposobwradzeniasobieztymiemocjami.Dlategosambardzobacznieobserwujmodziepodczaswarsztatw.Jestemcayczasczujny,uwanyiob-serwuj zachowanie (mow, gesty lub ich brak)wszystkich uczniw, zarwno tych aktywnych, jak

ibiernych.Wiem,etonieatwezadanie,aletylkotakmoemybyotwarcinato,codziejesiwgrupie,zktrpracujemy.Zwruwagnawszystkichuczestnikwwarsztatwpamitajoichemocjachidostosujjzykdogrupy,dlaktrejprzeznaczoneszajcia.Zadbajzarwnoojzykwerbalny,jakipozawerbalny(nietylkosowamajznaczenie,aleigesty).


WSTP

Mamynadziej,eosobistyton,wjakimspisujemysowaEdwardaniebdziestanowiprzeszkodywprzyjciuiprzemyleniuproponowanychtreciizagadnie.Bardzowyraniechcemypodkrelifakt,iprzedroz-poczciempracynadmateriaamiipracyzmodziekoniecznejestdo-kadneprzemylenietreciwarsztatwiprzefiltrowanieichprzezswojedowiadczenie.Bardzowielezaleyodpostawyiwiadomociedukatora,dlategotakduynaciskkadziemynawykorzystanieTwoichdowiadczeiintuicji.WszakeopisywaneprzeznasprzypadkiimetodapracyEdwardaSkubiszastanowijedyniepropozycje,ktremoeszwykorzystawpracyzeswoimiuczniami.Gorcodotegozachcamy!

Uwagi organizacyjne:

wramkachzawartoszczeglnieistotnemyliiwskazwki,ktreod-syajrwniedokluczowychpunktwmetodologiiprowadzeniawarsztatwwFundacjiDomPokoju;

pracanaproponowanychwarsztatachniewymagaprzygotowaniawieludodatkowychmateriaw,alejelitokonieczne,torwniezostajezaznaczonewramkach.


Historia Opowiedziana

PRACA ZWYSTAW

Chciabymodrazuzaznaczy,einaczejprowadzwarsztaty,gdyuczniowiejedynieogldajwystaw,ainaczejgdyprzygotowujeuczniwdotego,esamibdoprowadzapowystawiekolejnychuczniw,czylidziaammetodpeer education,ktrszczegowoopiszponiej.Zupenierniemonateprowadzitakielekcje,gdyniepracujemynaadnymkonkretnymmateriale,alechcemy,bywarsztatybyywprowadzeniemizachtdlamodzieydozbieraniawasnychhistorii.Odmiennieplanujesiwarsz-tatymajcdodyspozycjijedyniejedenwarsztat,ainaczej,gdytrenujemyuczniwdotego,byprzedstawialiwystawkolejnymuczniom.

WYSTAWA HISTORIA OPOWIEDZIANA AINNE WYSTAWY

Metodypracy,oktrychpiszstosujnietylkodoHistorii Opowiedzianej, aleszerokowykorzystujepodczaswszystkichwarsztatw,czylidorealizacjimetody,ktrnazwalimywFundacjiDomPokojuHistori Opowiedzian wanie.Wponiszymtekciestaramsizebramojedowiadczeniaisfor-muowajewformieuniwersalnychwskazwekdopracyzwystawamiihistorimwion.Wystawamoedotyczy loswAnnyFrank,nasto-letniejydwki,ktraukrywaasizrodzinwAmsterdamiepodczaswojnyipoktrejpozostaDziennik(wystawa Anna Frank. Historia na dzie dzisiejszy).PodobniepostpujwprzypadkuprezentacjiwystawyHistorii Opowiedzianej,alezawartewniniejszympodrcznikuwskazwkimoeszwykorzystarwniedowasnychpomyswbdwinnychmomentachpracyzdziemiimodzie*.

SKRACANIE DYSTANSU

Kiedyprowadzwarsztatystaramsimoliwieszybkozapamitaimionauczniw,gdyocopytamzawszepoprzedzamtonajpierwprzedstawieniemsi:

Witaj, nazywam si Edward, aTy?

Nauczycielom,ktrzyznajswoichuczniwjestatwiejzwracasidonichpoimieniu.Towane,poniewapytamyuczestnikwwarsztatwcz-stooosobiste, intymnerzeczy,dlategowarto,bymyzwracalisidosiebiepoimieniu.

JZYK

Toniezwykleistotne,jakiegojzykauywamy.Zwracamsidouczniwbar-dzootwarcieibezporednioirwnieciebiezachcam,bystarasimwidouczniwszczerze,jzykiemprostymijaknajbardziejnaturalnym.Nicnieudaj,staramsirozmawiazuczestnikamiwarsztatwswobodnieiprosto,atowszystkopoto,bydobrze,komfortowosiczuli.Tylkotakmoemymwiokwestiachtrudnychidotykajcychbardzomocnonaszychuczu.

Metodologia 2: Skracanie dystansu Kadymawasny sposb na skracanie dystansu,znajdswjsposb.Japozwalamuczniommwipoimieniu,aleTyniemusisztegorobi.Samwypracujsposoby,ktrepozwoluczniomrozmawiazTobszczerzeiotwarcie.

* Patrzrozdziay:Polecaj swoje drogi materia edukacyjny, O zasadach metody edukacyjnej historia opowiedziana w niniejszej publikacji.


HISTORIA OPOWIEDZIANA

Wtympodrcznikupodajewieleprzykadwpy-taizda,zapomocktrychkomunikujemysinawarsztatach.Pamitajjednak,estotylkopropozycje,ktreweryfikujidostosowujdomoliwociipotrzebgrupy,zktrpracuje.Miejrwnienauwadze,enaszymjzykiemjest

nietylkomowa,aleijzykciaagesty,mimikaipostawa.Onarwniemoestanowipomoc,aleiprzeszkodwkontakciezuczniamizadbajwicowszystkieelementyjzyka,ktrymkomunikujeszsizuczniami.Ponadtocayczaspodczasrozmowyzkonkretnymiuczniamipamitamoutrzymywaniukontaktuzgrup.Wanajestprzytympostawamojairoz-mwcy,naszegesty,ataketo,ejestemyzwrceniwstronpublicznoci.Niezamykamysiwrozmowietylkotwarzwtwarz,aleprowadzimykon-wersacjotwartnapozostaychuczestnikwwarsztatw.

PODANIE ZA UCZNIAMI

Mampewn trudnow zapisaniu tego, czymchciabymsizwamipodzieli,poniewapracametod dramywymagawiele spontanicznocii kreatywnoci i za kadym razemmoe, a na-wet powinnawyglda inaczej. Dostosowujj domodziey, z ktr pracuj, uwzgldniamichumiejtnociizaangaowanie,wiedz,miej-scezamieszkania,sytuacjrodzinnitp.Bardzowanajestumiejtnoimprowizacji,niezawszeliczysidowiadczenie,chojestonocenne,alenapewnorwniewanesodwagaiumiejtno

reagowanianapracgrupy.Zmojegodowiadczeniawynika,erwnieludziemodzi,bezdowiadczeniamogzpowodzeniempracowapropo-nowanymimetodamiwarsztatowymi.Serdeczniewasdotegozachcam!

WASNE POSZUKIWANIA

Wielokrotniezauwayem,epowarsztatachuczniowiepoczulisiza-inspirowaniizaczlisamiposzukiwahistoriiwswoichdomach,wrdrodziny,wswojejmiejscowoci.Mogzaproponowaimrealizacjwasnychhistoriiopowiedzianych,naprzykadwformieprezentacjidrzewagenealo-gicznego,przedstawieniahistoriirodzinynatlehistoriiprzedwojennejalboposzukiwaniawiadkwhistoriiiniezwykychzdarzewnajbliszejokolicy.

Jestemy teraz wszkole, poszukajmy, jak przed wojn nazywaa si ta szkoa. Czy nazwa bya taka sama, czy zmieniaa si whistorii? Sprbujmy zapyta oto dyrektora, poszperajmy warchiwum, wurzdzie, porozmawiajmy ze starszymi osobami. Moe pamitaj, jak wyglday nasze ulice, jak si nazyway? Co cie-kawego znajdowao si wokolicy?

Jeliproponujemyuczniomstworzeniewasnejwystawyczysamodzielneopracowaniehistoriiwartotozadanieosadziwspecyficemiejscowoci,wktrejyjemy.Moeprzedwojnmieszkalituydzialbonadalobecnajestjakamniejszo?Pordahistorycznewartoudasidoarchiwum,ainspiracjimonaposzukachociabywlokalnejprasie*.Wartosprawi,

Metodologia 3: Prosty inaturalny jzyk przekazuDostosujjzykdogrupyuczniw,zktrpracujesz.

Metodologia 4: Spontaniczno ikreatywnoMetodologia 5: CzujnoTowarzyszenieuczniomtojednaknietylkoumiejt-nowykorzystaniaichpotencjau,alepracaedu-katora wymaga rwnie nieustannego skupieniaizaangaowania.Wiem,etotrudne,alepodczasprowadzeniawarsztatwzawszemuszbyczujnyiobserwujekadegoucznia.

* Zob.: Na tropie historii, czyli jak opracowa relacj wiadka historii, tekstioprac.W.Kucharski,Wrocaw2007.CytowanyporadnikzostaopublikowanyprzezwrocawskiOrodekPamiiPrzyszoimoestanowiinspiracjczywskazwkdopracyzrelacjamiwiadkw.Wartosigapotakiepomoce,ktrychcorazwicejpojawiasirwniewInternecie.Najwaniejszeznichwymienionezostaynastroniewww Polskiego Towarzystwa Historii

Mwionej.Zob.: Niezbdnik: historia mwiona w Polsce, http://pthm.pl/publikacje,dostp:16.07.2015.



byuczniowieodnaleliduoradociwzgbianiutematuibymoglipoczusijakposzukiwaczeniezwykychhistorii!

CZAS TRWANIA WICZE

Nie okrelam cile czasu trwania wicze.Zawszewypeniamcayczaswarsztatw,ajeliwidz,egrupajestzaangaowanawdanezada-nietoniestaramsinasigokoczylepiej

wwczaszrealizowajednowiczenie,aniedwa.Jeliczasuniejestzaduo,robikrtszewaluacjnakoniec,ajelimamgowystarczajcomogwykonawielezadaiduszepodsumowanie.Tobierwniepolecam

dostosowaczasdopotrzebimoliwocigrupy,poniewatakieelastycznezarzdzanieczasemprzekadasinajakoprowadzonegowarsztatu.

MATERIAY DO WICZE

ProponowanewarsztatyopierajsinawystawieHistoriaOpowiedzianaFundacjiDomPokojuiniewymagajwaciwieadnychdodatkowychma-teriaw,alepamitajotym,ehistorieopowie-dzianemoesztworzyzuczniamirwniesammoeciejewsplniezbieraibada.Wystawajestprzydatna,aleniejestniezbdna,bymwiohistoriiorazonas,byuczyszacunku,tolerancjiizrozumienia.

PRZYGOTOWANIE EDUKATORA Jeelitematdotyczyjakiwydarzehistorycz-

nych(np.przywystawieAnnyFrankkwestienazistowskieiwojenne,czytematprzesiedlewHistoriiOpowiedzianej),bardzodobrzejestwczeniejsamemuprzypomniesobienajwaniejszewydarzeniaznimizwizane

Metodologia 1: Zacznij od siebieJeelibdzieszpracowanawystawietooczywiciewanejest,bysamwczeniejzapoznasizjejtreciami.Obejrzyjzdjcia,przeczytajtekstyisamzastanwsinadpytaniami,ktrezadaszdzieciom.Przemylte,jakiekwestiebddlanichnajwaniejszeidostosujdoichwiekuiumiejtnocipolecenia,ktrebdzieszrealizowanawarsztacie.Metodologia 12: Jako anie iloWproponowanejmetodzieniezwyklewanejestskupieniesinakonkretnymwiczeniu.Lepiejomwidokadniejednozagadnienienirealizowawszystkowpopiechu.Niemamnigdyaspiracji,byzawszelkcenprzeprowadzicayprogram.Metodologia 9: PozytywnoBardzowanedlamniejestrwniepodkrelaniepozytywwwedukacji.Chciabym,bypodejciedonauczaniaopieraosinawsplnymbudowaniuwiedzy,natworzeniu,anienegowaniu.Dotegozachcamwszystkicheduka-torwinauczycieli.

Metodologia 4: Spontaniczno ikreatywno

Materiay: Toolbox/skrzynka zpomysami Ciekawympomysemjeststworzeniewszkolemiej-sca,wktrymnauczycielebdmogli gromadzimateriayiwzajemniesinimiwymienia.Jedenna-uczycielmoeprzeciekorzystazpomyswinnego.Wartoudostpniainnymwycinkizgazet,rozwi-zaniaiczerpapomysyodinnychczydyskutowaostosowanychnarzdziachpracy.TakiTOOLBOX,czyliskrzynkananarzdzia,ktreuatwinampracemoebyumieszczonawbibliotece,pokojunauczy-cielskimczygabineciedyrektora,amoetotebyinternetowaplatformaczygrupadyskusyjna,zapo-mocktrejbdzieciewymieniasispostrzeeniamiipomysami.Wartowyznaczyosobodpowiedzialnzautrzymanieporzdkuwtejskrzynceizamieszcza-nietamnowychmateriaw.



iumiewsposbprzystpnyopowiedzieonichdzieciom.Niemusitobyoczywiciewykadzawierajcywieledatifaktw,staramsi,bybyatoopo-wie,ktrapozwolizbudowatohistorycznedopodejmowanegotematu.

PYTANIA

Pytajcdziecioichodczuciawobectekstu,fotografiiczykonkretnychswzakadymrazemstaramsizmieniasowowpytaniu:dlaczegotojestwane?Moeszuyprzymiotnika:ciekawe,intrygujce,denerwujce,frapujcePonadtoprowadzcwarsztatystaramsibybardzodelikatny.Nienaci-

skaminiezmuszamuczniwdowypowiedzi,bowiem,epytamokwestieniezwykledraliwe.Sugeruj,byszybkoomijatematy, jeliwidzimy,esonedlauczniwbolesne(np.pytanieopochodzeniaojcawprzypadku,gdydzieckonieznaswojegoojca).Odpowiedziuczniwmogbyczasem

bardzotrudne,dziecimogchcienawzajemsiocenia,dlategowanejest,bymybudowaliat-mosferszacunkuizaufania.Jesttozwizanerwniezczujnociiuwanociwpodejciudo uczniw.

Podkrelamogromneznaczniezaangaowaniazmyswipercepcjiosbbiorcychudziawwarsztacie,poniewa tylkodziki temuuczestnicywarsztatwswstaniewczusiwopowiadaneiczytanehistorie.Gdyrozmawiamyokonkretnejfotografiipytammojegorozmwcnp.:

Co widzisz na tym obrazku? Zastanw si, prosz, jaki zapach czujesz patrzc na t scen? Co ona ciprzypomina czy wywouje wtwojej pamici jakie wspomnienie?Pomyl otym, jak moe czu si osoba na fotografii? Co moe myle? Jaka jest jej/jego sytuacja?

Mogtezapytaozapachkojarzonyzdomembabcialbosmakulubionejzupy,copozwalaod-woasidoosobistegodowiadczeniakadegodzieckaisprawia,esuchanehistorieczyogl-

danefotografieniesjedyniesuchymifaktamizhistorii,alezostajpowi-zanezosobistymidowiadczeniamiuczniw.

Zaangaowaniu zmysw sprzyja rwnie aktywna postawa podczas warsz-tatw. Dlatego sam cay czas jestem w ruchu i do tego zachcam uczestnikw sprzyja temu dobr wicze czy aranacja przestrzeni. W proponowanej przeze mnie metodzie niezwykle istotne jest to, by uczniowie autentycznie zaangaowali si w prezentowane treci i swoje zadania. Ucze skulony, sie-dzcy bezczynnie w awce moe atwo schowa si w sobie. Dlatego moje wiczenia polegaj na przechodzeniu z miejsca na miejsce, spacerowaniu i ogldaniu wystawy, czyli opieraj si na aktywnym uczestnictwie. Oczywicieniemonapopadawskrajnociiodczasudoczasumoe-

myusiwawkachlubnapododzedziecipowinnyczusiswobodnieikomfortowo.

KOMUNIKACJA

Uwaam,ebardzowanyjestkomunikatzwrotny.Jakoedukatorstaramsipowiedzieo tymswoimuczniom.Wane,byzdawali sobie spraw

Metodologia 5: Szacunek

Metodologia 7: Zaangaowanie zmysw



z tego, jak si zachowywa, jakzwraca, jakpyta, jak staKiedyob-serwuj ichpotempodczaspracy,naprzykadgdyw ramachedukacjirwieniczejtooniwcielajsiwmojrol,tojeliwidz,erobiconie-prawidowostaramsiichnieupomina,alemwiimomoichwraeniachpozakoczeniuwarsztatw.Niechcichdeprymowaczyprzeszkadza,gdyprowadzwarsztat,aletakikomunikatzmojejstrony,poskoczonymwiczeniu,jestniezbdnydotego,byuczniowiemogliwiadomierozwijaswojeumiejtnoci.

AKTYWIZACJA

Nieodcznymelementemopisywanejmetodyjestaktywowanieuczniwdomyleniaidziaanianiesonikonsumentami,aleproducentami,atooznacza,eaktywniebiorudziazarwnowwarsztatach,ktreprowa-dz,jakisamipotemprzekazujtrecimodszymkolegomikoleankom.Aktywizacjamanaceluskonienieuczniwdorefleksjiipjciedalejpodpowiedzenieuczniom,jaktreci,ktrepoznaliiktreprzefiltrowaliprzezswojedowiadczeniemogprzekazadalejijakonichopowiedzie.


Peer Education

Kilka razy wspominaem ju opeer education. Metoda ta zwana jest wPolsce edukacj rwienicz i, zgodnie znazw, zakada wza-jemne uczenie si dzieci i modziey. Praca ttechnik edukacyjn polega na poinstruowaniu ipoproszeniu uczniw oprzekazanie zdobytej wiedzy innym (niekoniecznie modszym). Pozwala to pracowa ztreciami wodmienny, niestandardowy sposb ibuduje zupenie nowe relacje midzy uczestnikami takich wicze. atwo wyobrazi sobie, e midzy uczniami wystpuje zupenie inny po-ziom relacji, inaczej przebiega budowanie komunikacji czy prze-kazywanie wiedzy. Jedni uczniowie opowiadaj drugim odanym zagadnieniu swoim jzykiem, na poziomie ktry jest niemoliwy do osignicia na linii nauczyciel-ucze. Dlatego ta nieformalna metoda jest taka istotna iefektywna.

Mwicotejmetodzieczstoprzytaczamprzy-kadwystawyAnnyFrank,ktradotyczyprze-cie bardzo trudnych kwestii przeladowaniaydwprzediwtrakciedrugiejwojnywiatowej.Gimnazjalici, ktrzy sami zapoznali siwcze-niejzwystawwramachpeer educationzaprosilido jej obejrzeniamaluszki kilkuletnie dzieciz przedszkola, ktre niemogy przeczyta jejtreci,aczstorwnieodbirobrazkwstano-widlanichpewntrudno.Uczniowieprowa-dzcywarsztatywpadlinaprosty,aleniezwykleinspirujcypomyspoprosilimaluszkiocisz,

opowiedzieliotym,eodterazmuszzachowywasibardzospokojniei cicho,bo inaczejmoe sta si co zego,przyjdziekto, ktomoe ichskrzywdzipozwolilitymsamym,bydzieciwczuysiwrolprzelado-wanychiukrywajcychsiydw.Potymwarsztaciewidziaem,edziecibyynaprawdprzejtei,mimomodegowieku,bardzoduozrozumiay.Byemdumnyzgimnazjalistw,ktrzyprzygotowalitowiczenie!

Metodologia 11: EwaluacjaOczywicietakiewiczeniemusibypoprzedzonewyjanieniemizakoczonerozmow,ewaluacj,wy-mianspostrzeetowane,byniezostawidzieciztymitrudnymi,nierzadkodziwnymiinieznanymiimemocjami.Imduejiobszerniejotymrozmawiamy,tymbardziejdostrzegamprac,jakuczniowiesa-modzielniewykonujnadtreciwarsztatwito,jakoswajajnieznanedotdhistorieizagadnienia.


Systemkozaofiarnego

Mechanizm koza ofiarnego jest bardzo szeroko opisany przez ba-daczy historii, aodwouje si do uniwersalnych ludzkich cech, poniewa kady znas przejawia skonnoci do obciania win za klski czy niepowodzenia innych, anie samego siebie. Wanie dlatego, wczasach kryzysw spoeczestwa szukaj takich ko-zw ofiarnych grup czy osb, ktre mona obarczy win za zaistniay stan. Ku takim grupom kieruje si wwczas nienawi ogu (danej grupy czy narodu), ktry sam mocno konsoliduje si bowiem niepowodzenia iwsplny wrg jednocz. Przykadem owego koza ofiarnego whistorii powszechnej mog by ydzi przeladowani ieksterminowani pod pretekstem winy za kryzys gospodarczy wNiemczech lat 30.

Niejednokrotniepodczasprowadzeniawarsz-tatw,mwiconacjonalizmie, czyprowadzctreningitolerancji,wyjaniamdziaaniasystemukozaofiarnegonaprzykadzieosobyzgrupy.Szukamkogo,ktow jakisposb jest inny.Naprzykadmadziczerwonebuty,albojestinnegowyznania,manietypowenazwiskoitp.Wybranie tej osoby i przeciwstawienie jej pozo-

staych czonkw grupy pozwala stworzy sytuacj, w ktrej jednostka jest odpowiedzialna np. za to, e zaistniay w naszej grupie jakie niepowodzenia. My jestemy lepsi, a ta osoba jest gorsza i winna jest kozem ofiarnym eliminujemy j z na-szej spoecznoci i wwczas konieczne staje si znalezienie nowego koza ofiarnego. Prowadzc to wiczenie staram si bardzo precyzyjnie i dokadnie wyjani ten mechanizm psychologiczny, by ucznio-wie dobrze mnie zrozumieli, a dziki temu mogli zastanowi si nad tym, czy sami nie zachowuj si czasem podobnie wyznaczajc w grupie osoby lepsze i gorsze. A moe kto w ich grupie jest ko-

zem ofiarnym? Czasem pracujc w grupie atwo to zauway.Proponujctakiwarsztatodnoszmechanizmkozaofiarnegodosy-

tuacjiydwzpierwszejpoowyXXwieku.Chc,ebyuczniowiedobrzezrozumieli,codoprowadziodoantysemityzmuiprzeladowaidlaczegooneniepowinnysinigdypowtrzy.

Czy wiecie, ile procent ludnoci stanowili wprzedwojennych Niemczech ydzi?

Gdyuzmysowiuczniom,eydziwNiemczechprzedwojnstanowilizale-dwie1%spoeczestwa,bylizasymilowaniiczulisiobywatelamitegokraju,towieluznichpyta,dlaczegozatemdokonanonanichtakichzbrodni.Mylotymidochodzdowasnychwnioskw,zczegojestembardzozadowolony.

Metodologia 3: Prosty inaturalny jzyk przekazuMetodologia 6: CzujnoTo, co robi, jestbardzodelikatne,moezaboleucznia,dlategowanejest,byodpowiedniodobraosob,naprzykadziektrejwyjaniamdziaanieme-chanizmukozaofiarnegoidokadnieopisauczniomprowadzonewiczenie.Pozwalamsobienaprzepro-wadzenietejprowokacjitylkowmomencie,gdyje-stempewien,enikogonieskrzywdzimojeintencjezostandobrzezrozumiane.Gdymamdoczynieniazmniejdojrzamodzie,opowiadamjedynieotymmechanizmieipodajeprzykadyzhistoriiczywsp-czesneprzykadyzotoczeniauczniw.Metodologia 4: Spontaniczno ikreatywnoMetodologia 6: CzujnoDobrepoznaniegrupy,zktrpracujpozwalanadostrzeeniemechanizmw,jakiewniejdziaaj.


SYSTEM KOZA OFIARNEGO

TRENING ANTYDYSKRYMINACYJNY

Piszcosystemiekozaofiarnegoiprowadzczuczniamitreningtolerancjiodwoujsijednaknietylkodohistoriiiwasnychdowiadczeuczniw,alerwniedoaktualnejsytuacjiwnaszymkraju,wichbezporednimoto-czeniu.Czymonabowiemmwiodyskryminacjipomijajcdoniesieniawproblemachnastolatkw,takichjakbullyling?Tymangielskimterminemokrelasizjawiskoprzemocyrwieniczejwszkoach,nkania,zastrasza-nia,wymiewaniainnychosb.Bullyingmoeprzybierazarwnoformzniewaania,dokuczania,jakifizycznegozncaniasiczygroenia.Moerwniekrysipodpozoremzwykegoplotkowanialubunikaniakontaktuzpewnymidziemi,aobecnieogromnepolerozwojutegozjawiskaznajdujesiwInternecie.Jusamonazwanietegomechanizmupozwalagookreli,agdypytam

onieuczniwtookazujesi,eczstoalbosamimajznimdoczynieniaalbotewichotoczeniujestkto,ktojestwklasie,grupieczyszkolekozemofiarnym*.Dlategotakwanejest,byonimmwiiobnaamechanizmydyskryminacji,niezalenieodtego,czytomniejlubbardziejodlegaprze-szo,czytoaktualnezjawisko,aodwoaniedoosobistychdowiadczeuczniwiichrwienikwpozwalalepiejzrozumierwniewydarzeniazprzeszoci.

* FundacjaDzieciniczyje,Film Na zawsze, http://fdn.pl/film-na-zawsze, dostp:11.07.2015.


Warsztaty woparciuowystaw

1. PRZYWITANIE

Napocztkuserdeczniewitamuczniwizapra-szamdoobejrzeniawystawy.Jakwspomniaem,nauczyciel zna imiona swoich podopiecznych,ajanierzadkomuszsiichdopierouczyijak

najszybciej staram si je zapamita. To pozwalami pokona dystansiprzybliysidouczestnikwwarsztatw.

2. WICZENIE MAPA

Ogldaniewystawyniejestelementemkoniecznym.Czasempoprzywita-niuodrazuprzechodzdowiczeniaMAPAlubLINIA(ktreprzedstawipniej).

Moeszzacznaprzykadtak:

Jestemy wtym pomieszczeniu. Ta przestrze to wiat (moe to by pusta klasa), umawiamy si, gdzie jest centrum wiata. Czy moemy wyznaczy jetutaj?Gdzie jestemy? Gdzie si znajdujemy?Czy moemy przyj, e tujest nasze centrum wiata?

Jelimamyczastoorientujemypnoc.

Czy kto lubi geografi imoe mi pomc okreli pnoc? Jakie s metody okre-lania pnocy? Moe kto egluje albo uczy si tego wharcerstwie?

Dziki takimpytaniomnawizujkontakt zuczestnikamiwarsztatw.Wsplniedziaamyiaktywizujuczniw.Ustalamypnoc.

To co, zgadzamy si, e tam jest pnoc? Zatem poudnie jest tam? Atam zachd iwschd?

Dalejproszuczniwoto,byokrelilimiejsceswojegourodzenia.

Pierwsze pytanie dotyczy tego, gdzie si urodzie zlokalizuj to miejsce wzgl-dem rodka naszej mapy. Na przykad Szczecin bdzie na Pnoc od Wrocawia itd.

Pytanieomiejsceurodzeniajubudujekolejnwi,zachodzimidzynamiinterakcjapoznajemysiidowiadujemyistotnychrzeczyosobie.

Jaurodziem si wDrohobyczu, dlatego stoj tu, aTy, Tomku?

Zadajdrugiepytanie.

Gdzie urodzia si twoja mama lub tata?

Metodologia 3: Skracanie dystansu


WARSZTATY WOPARCIU OWYSTAW

Oczywiciedzieckomoewybra,czychcestanwmiejscuurodzeniamamyczytaty.Jeli jestto innemiejscenito,wktrymobecniestojdziecitozmieniajtomiejsceznowustaramsiaktywizowauczniwdowykonaniaruchunanaszejmapiepojawiajsiniewielkiezmiany.Podchodzdokolejnejosoby.

Moesz przypomnie mi swoje imi? Tyurodzie si tu, agdzie urodzili si Twoi rodzice? Stoisz wmiejscu urodzenia mamy? Gdzie to jest?

Dalejpytamkolejnokilkadzieciigdyuznamzastosowne,przechodzdokolejnegopytaniaodziadkwiznowuprzemieszczamysinamapieizmieniamyjejwygld.

Teraz mam kolejne pytanie: gdzie urodzia si twoja babcia lub twj dziadek?

Jelisuczniowie,ktrzytegoniewiedzawystar-czyskupisinajednymztychdziadkw.Wtrak-ciewiczeniacayczaschodzmiedzyuczniamiipytam,odwanie,szczerze,aleizszacunkiem,delikatnie.

Dalejstaramsipogbipytania,ktrezadajuczniom.

Jeli twoja babcia/dziadek jeszcze yje to gdzie mieszka? Czy babcia mieszka tam gdzie si urodzia? Kiedy si urodzia? Czy pamita jeszcze wojn? Czy jedzisz do niej? Ajeli jedzisz do babci, to co lubisz uniej je? Czy babcia ma wdomu jakie zwierz? Lubisz si znim bawi?

Ty te prowadzc warsztaty moesz zapytao dziadka, a kolejny zestaw pyta moe doty-czy pradziadkw, jeli dzieci wiedz, kim s(byli) i skd pochodz. Takie pytania stanowibardzowanenarzdzie,bouczniowieotwierajsiizaczynajrozmawiapytajcopotrawy,zapachdomubabci, jejdotykczydwikgosuprzechodzimytenapoziomzmyswdore-alnegodowiadczeniadzieci,czyliczego,cosw stanie doskonale zrozumie i o czym mogopowiedzie. Dziki temu wkraczamy w sferhistoriimwionejgdywszystko,oczymmoemyopowiedzie i co stanowinaszedowiadczeniejestju histori mwion.

3. WICZENIE LINIA

wiczenietowykonujszczeglnieczsto,kiedypracujzwystawAnna Frank. Historia na dzie dzisiejszy.RwniedobrzejednakliniamoedotyczyhistoriiPolski,konkretnegobohatera,anawetkadegoznasGdydzieciprzychodzdoklasyprzedstawiamsi,alejelijesteichna-

uczycielemniemusisztegorobi.Wystarczypowitadzieci,bojeznasz.

Metodologia 5: SzacunekMetodologia 6: Czujno

Metodologia 4: Spontaniczno ikreatywnoMetodologia 3: Prosty inaturalny jzyk przekazuMetodologia 7: Zaangaowanie zmyswPamitaj,etotylkoprzykadowepytaniamoeszporuszyzupenieinnekwestieiinaczejsformuowazwrotydouczniw.Wariancjipytamoebywiele,moetobynp.pytanieodom,wktrymmieszkababciaalborodzinnewita.Niezwyklewanajesttuintencja.



Wyznaczenie linii

Wyznaczamy lini. Tujest jeden jej koniec, atudrugi. Tujest 0, atu 10. Midzy tymi punktami jest oczywicie caa skala: 1, 2, 3, 4, 5 itak dalej. Zastanwcie si prosz, co wiecie oAnnie Frank iustawcie si wmiejscu, ktre okreli wasz wiedz. Jeli nie wiecie oAnnie nic to wybierzcie zero, ajeli wiecie wszystko stacie tutaj.

Zmojegodowiadczeniawynika,ewikszodzieciustawiasinaskaliwpunktach1lub0.Zarazjednakulegnietozmianie,bowiemkolejnepy-tania,jakiezadajmajzwikszywiedzuczestnikwwarsztatwispo-wodowaruch.

Dobrze, Marku, widz, e stane na skali wpunkcie 0, czyli nie wiesz nic oAnnie. Amoe potrafisz odpowiedzie na pytanie, czy to kobieta czy mczyzna? Kobieta? Awic co oniej wiesz inie moesz sta na tym miejscu.

Tymsposobemkolejneosobyzmieniajswojepooenieniepytamka-degopokoleiotosamo,alezadajrnepytania,aponiewauczestnicywarsztatwodpowiadajnanienaforumtoodpowiedzipoznajodrazuwszyscy.Dzikitemupowarsztatachzwikszasiwiedzakadegoucznia.

Czy kto zwas wie, gdzie urodzia si Anna Frank? Kiedy?Jakie miaa obywatelstwo?

AnnabyaNiemkjelidziecitowiedzajumogprzemiecisidalejnawyznaczonejlinii.Jeliniktnieznaodpowiedzinapytania,zachcamuczest-nikwpodpowiedziamiiwsplniezastanawiamysinadodpowiedziamialbokrtkoopowiadamojejyciu.Jeliwgroniejestucze,ktrywiecowicejtoprosz,byonopowiedziapozostaymotym,cowie.Zdajsobiesprawztego,ezadajuczniomtrudnepytania,aledzikizastosowaniupytapomocniczych,odwoaniudowiedzyoglnejalbopoprostumetodeliminacji,dziecisamemogdojdokonkretnychrozwiza.

Czy Anna urodzia si wAustralii? Nie? To ju cos wiecieMoe wEuropie?Kiedy? Pi wiekw temu? Nie WXX wieku?(AnnaFrankurodziasiw1924rokuwFrankfurcienadMenem)Gdzie zgina? Jeli kto wie, e wobozie to wjakim?(AnnazginawoboziewBergen-Belsen)Dlaczego jest znana? Moe kto wie, ze pisaa dziennik? Wjakim jzyku Anna napisaa swj Dziennik? Gdzie mieszkaa?

4. WYSTAWA ANNY FRANK

Gdyproponuj wiczenie LINIA jakowstpdowystawypowiconejAnnieFranktopojegowy-konaniupolecamuczniomobejrzeniewystawy,copozwolipogbiichwiedz.Moemywwczasobejrzewszystkiepaneleiomwijewsplnie,alezazwyczajproszuczniwowybraniezwy-stawy jednegozdjcia, ktrenajbardziej imsi

Metodologia 4: Spontaniczno ikreatywnoTaki przegld paneli trwa zazwyczaj 20-30 min,monagowykonywaparami,aczasoczywiciepo-winienbydostosowanydopotrzebuczestnikw.



podobaizaznaczeniegozapomockarteczkisamoprzylepnej.Tak,bywia-domobyo,edanezdjciejestjuprzezkogowybrane.Wwczasproszoprzeczytanetekstudoczonegodozdjciaidokadneobejrzeniego.Poprzejrzeniupanelizbieramysi ipytam,czyuczniowiemaja jakie

pytania.Czasemodrazuchcocozapyta,ajelinie,toproszkonkretneosobyoopowiedzenieowybranymzdjciu,podobniejakopisywaemtowyej.

Co widzisz, co syszysz na tym zdjciu? Jaki gos mona na nim usysze? Jaki zapach tam panuje? Lubisz taki zapach? Kto zrobi to zdjcie? Moe wiesz? Dlaczego mg zrobi to zdjcie? (np. stare zdjcie Anny mg zrobi ojciec) Moe na pamitk? Jak wygldaj osoby na zdjciu?

Nawetjeliuczestnicywarsztatwniewiedz,cojestprzedstawionenafotografii,tomoemysinadtymwsplniezastanowijelitozdjcietumuoddajcegoczeHitlerowi,oktrymjumwiem,monapoprosi,bydzieckowyobraziosobie,ejednymztychonierzywtumienadefi-ladziejestjegoojciec.Wiem,etotrudnepolecenie,aleniektrezdjciabdnieatweitylkowtakisposbmoemywzbudziwdzieciachempatiiosadzitrudnehistorycznewydarzeniawichdowiadczeniu.Tosprawaskomplikowana,alewmoimmniemaniu,bardzowana.

Wyobra sobie co czuj onierze na defiladzie. Moe wiesz, jakie wydarzenia historyczn zwizane s ztym zdjciem? Co otym sdzisz? Aco jeli jednym ztych onierzy bybym ja, Edward?

JeliwiczeniezmapprowadzwoparciuowystawAnnyFranktoczstopytamteoto,kiedyurodzilisiichdziadkoweczypradziadkowieiproszuczniwopoliczenieichlat.

Wktrym roku urodzi si twj dziadek? W1930?To znaczy, e jest 6 lat modszy od Anny Frank. Ona urodzia si w1924.

RwniepowiczeniuMAPAmonapynieprzejdopytaoto,coucznio-wiewiedznatematAnnyFrank.

Czy wiecie, gdzie urodzia si Anna Frank? Moe ustawimy wtym miejscu krzeso?Mam przy sobie jej Dziennik, pomy go na tym krzele.

JelidzieciniewiedznicnatematmiejscaurodzeniaAnnystaramsiwwczasnakierowajepytaniamipomocniczymi.

Czy bya Polk, amoe kto wie wjakim jzyku pisaa swj dziennik?(AnnaFranknapisaaDziennikwjzykuholenderskim)

Proszdzieci,bymyustawilitamnp.krzeso,takbyjejobecnopojawiasinanaszejmapiemytujestemy,onajestoboknas.Podobniepytamoinnerzeczy:

Metodologia 4: Spontaniczno ikreatywnoMetodologia 3: Prosty inaturalny jzyk przekazuMetodologia 7: Zaangaowanie zmyswTooczywicietylkoprzykadowepytania,ktrepo-zwalajodwoasidodowiadczeniaiodczukon-kretnych uczniw.



Gdzie urodzia si Anna? Jakie miaa obywatelstwo? Czy moe wiecie dlaczego ona jest znana? Znacie jej Dziennik? Wiecie gdzie go pisaa iwjakich okoliczno-ciach? Czy kto zwas by wjej muzeum wAmsterdamie? Amoe wHolandii? Gdzie zgina Anna?(AnnaFrankzginawBergen-Belsen,wpoudniowo-zachodnichNiemczech)

Inne moliwociNaturalnie jest bardzo duo innychmoliwoci dziaania zwystawMuzeumAnny Frank przygotowao specjalnemateriay i przewodniki

igorcozachcamdosiganiaponie i inspiro-waniasiwswojejpracy.Takjakjuwielokrotniepodkrelaem,warto rwnie nawasn rkposzukiwaciekawychhistoriiwnaszymoto-czeniuznajdujesiichmnstwo.

5. JANUSZ KORCZAK

Podobnie jakw przypadkuAnny Frank post-puj prowadzcwarsztaty dotyczce JanuszaKorczaka. Po powitaniumog zaproponowawiczenieLINIA,potemproszowybrktregozezdjJanuszaKorczakazalbumupowico-nemutejpostaci.WprzypadkuAnnyFrankmamdodyspozycji panele z tekstami i fotografiami,

ateraz,gdyrozmawiamyoJanuszuKorczakusamprzygotowujtefoto-grafie.Proszdzieci,bywybray jedno,dowolnezdjcie iproszpotem,bywyjaniy,dlaczegozdecydowaysinato,anieinne.Jelidzieci jestwicej to dziel grup namniejsze podgrupy, tak by kady uczemgaktywnie pracowa imia dowykonania zadanie. Po jego zakoczeniuproszuczniw/grupyoprzedstawieniezdjciaiopowiedzenieotym,cobyownimtakiegoszczeglnego.

Prawa dzieckaPrzypostaciJanuszaKorczaka,jeliczaswarsz-tatwminatopozwala,ichdrugczpowi-camrozmowieoprawachdziecka.Nieustannaaktywnoiruch,naktrezwracamuwagsbardzoistotne,aulubionaprzezemniemetodapracywarsztatowejczylidramamoezostawykorzystana do omawiania tego zagadnienia.

Dziel uczniw na cztero- lub picioosobowe grupy (w zalenoci odwielkociklasy)iproszowybraniejednegozprawipracnadnimwtych

Metodologia 4: Spontaniczno ikreatywno

Materiay:naprzykadgotowadodrukuwystawaprzygotowanaprzezRzecznikaPrawDzieckaorazMuzeumHarcerstwa:Nie ma dzieci s ludzie. Prawa czowieka zaczynaj si od praw dziecka, www.2012kor-czak.pl/wystawa,dostp:16.07.2015.

Materiay:wydrukowane,wypisanenakartkachprawadziecka..

Wprzypadku historii Janusza Korczaka czy omawiania historii innego bo-hatera moe to by powszechnie znana posta lub jaki lokalny bohater naley wczeniej przygotowa takie zdjcia. Mona wydrukowa jena potrzeby zaj zInternetu lub przynie album zfotografiami wwczas lepiej skserowa zdjcia, by dzieci mogy obejrze iwybra jewluniej formie.



grupach. Polecam, by uczniowie chwil o nimporozmawiali,wybralito,coijakchcprzekazapozostaym i by sprbowali zinterpretowa toprawo za pomoc przedstawienia teatralnego.Moeonodotyczyzarwnojegoprzestrzegania,jakidowiadczenegatywnychamaniaprawdziecka.Proszprzytym,byuczniowiepomylelijakmonachronidaneprawoibyopowiedzielioswoichdowiadczeniach.

Nasza wystawa oprawach dzieckaPrzybrakuwystawy, zktrpracujemynada-nymwarsztacie, tak jakwprzypadkuJanuszaKorczaka,dobrymsposobemjestfotografowaniescenek idziaaprowadzonychprzezuczniwmonawwczassamemustworzywystaw.Uczniowienietylkobdwwczasjejtwrcami,aleibohaterami.Wtymcelu,gdyuczniowiesko-cz prac nad scenkami i odgrywaj je przedpozostaymi, robizdjcia, idrukuj jepotem,azprzygotowanychfotografiiwsplniearanu-jemywystaw.

6. ZAKOCZENIE

Takjakpisaem,czastrwaniawarsztatuzawszedostosowuj dowarunkw podobnie ilopytaiichcharakter.Kiedytrenujuczniwdotego,byonipniejrealizowalitakiewarsztaty,czylidziaamwsplniezuczniamimetodpeereducation, to zawsze przeprowadzam krtkewaluacj,pytajc:

Czy wiecie to teraz zrobilimy? Co udao nam si stworzy? Jak wyglda mapa, ktr stworzylimy? Co na niej znajdziemy?

7. EWALUACJA

Jelimamwystarczajcoduoczasuto,oprczstandardowegopytaniaoto,czegodzisinauczylimy,szerzejrozmawiamzuczniamioichodbiorzewarsztatw.Nawetjelidokocazajpozostaatylkominutatowartoprzeprowadzitakkrtkewaluacj.

Dzikuj wam za udzia wwarsztatach. Za chwil wrcicie do domu.Co powiecie mamie, bratu czy koledze, jeli zapytaj was oto, co dzi robilicie? Tomku, jeli twj brat ci zapyta, to co mu powiesz?

Gdyniemammoliwocizapytaniakadegoucznia,toprosz,byucznio-wiewmylachodpowiedzielinatopytanieiczekamcho30sekund,bykadymgsinadtymzastanowi.

Metodologia 10: PozytywnoMimo, i mwimy rwnie o przypadkach ama-niaprawdzieckaiodwoujemysidornychdo-wiadczeuczniw,niezwyklewanejestdlamniepodkreleniepozytywwodniesieniedosytuacjipoprawnychidobrychwzorcw.Metodologia 4: Spontaniczno ikreatywnoZnowuniepodajrwnieokrelonegoczasuprzy-gotowaniascenekwszystkouzalenionejestodwielkoci i dynamiki grupy zdaj si na twojkreatywnoreagujnabiecoidostosujsidozastanej sytuacji.

Materiay: aparat cyfrowy, drukarka, tama, klej noyczki, karton, guma do przylepiania papieru do cian itp.Dotegopotrzebnyjestcyfrowyaparatfotograficzny.Dobrzerwniemiepodrkdrukark,ktrapo-zwolinabiecodrukowafotografie,oraztaminoyczkidoprzyczepianiawystawy.Przydadzsirwniekartony,anawetramyczyantyramy,jelichcemybywystawawygldaajakwprawdziwejga-lerii.Wprzypadku,gdyniemasztakichmoliwoci,tonicmoeszwymyliswojewasnerozwizania.


Wystawa

1. OGLDANIE WYSTAWY IWYBR ZDJCIA.

Gdyrozkadamzuczniamiwystawiogldamyj wsplnie zazwyczaj prosz, by kady z nichwybrazdjcie,ktreszczeglniemusipodoba,w jaki sposb go ujmuje, drani czy ciekawi.Moe to nastpi bezporednio po przywita-niualbo,gdymamwicejczasu,najpierwrobiwiczeniezMAPczyLINI,adopieropotemwsplniezuczniamirozkadamywystaw.Jeli skupibym si za bardzo na rozmowie

zjednosobtoinnimogzaczprzeszkadza,dlategostaramsi zawszepamitaozmianieadresatwpyta.Rozmawiam,wysuchujod-powiedzi,dzikujzarozmowiprzechodzdokolejnejosoby.Staramsiprzytympytatak,bywszyscyuczestnicy syszeliodpowied imogliaktywnieuczestniczywtychpytaniachwiem,emuszgono,doniolemwi i zwraca sidowszystkichuczniw.Podczasprowadzeniawarsztatuzwracamteuwagna to,byucze,zktrymrozmawiamniebyodwrconyplecamidoinnych,byniemwicichoitylkodociebie.

Jestemyotoczeniprzezpodwjneplanszesnanichzdjciaiteksty.Proszdziecioobejrzeniezdjiwybraniejednego,ktrenajbardziejimsispodoba,poruszyjelubwywoajakreakcj.Jelidziecismniejszemogtorobiwparach,astarsi-indywidualnie.Jednozdjciepowinnobywybranetylkoprzezjednosobbyuniknpowtrze.

Proszuczniwoprzeczytanietekstu,ktryto-warzyszyobrazkowi,aczasem,gdymamywicejczasuichcdokadniejomwidanytemat,po-lecamrwniewybranieztekstujednegosowa,ktreszczeglniedotykauczniaporusza,cie-kawi,drani

Aniu, jakie zdjcie wybraa? Dlaczego akurat to zdj-cie Cisi spodobao? Co na nim widzisz? Jakie gosy/zapachy pojawiaj si na tym miejscu? Jaki tekst towarzyszy tej fotografii? Ktre sowo na planszy wybraa? Oczym mylaa ogldajc t fotografi?

Metodologia 4: Spontaniczno ikreatywnoMetodologia 6: Czujno Czaswiczenianiejestokrelonyzarwnoogldaniezdj,jakirozmowaonichzakadymrazemwychodzinaczejwszystkozaleyodgrupy,zktrprowadzwarsztaty.Czasemnaobejrzeniezdjciawystarczy10minut,aczasempotrzebawicejczasu.Zachcamdoobserwowaniareakcjidzieciidostosowaniadonich.

Metodologia 7: Zaangaowanie zmyswMetodologia 4: Spontaniczno ikreatywnoNiejestemwstaniepowiedziedokadnie,zilomauczniamirozmawiam.Towszystkozaleyoddynamikiwarsztatu,odpowiedziiwielkocigrupy.Czasem,gdyzapytamjednosobtomoebyzamao,agdypoproszoodpowiedtrzydzieciosbtobdziedlagrupynudne,wicstaramsidostosowadojejwa-runkwireagujnabieco.Metodologia 6: Czujno Prowadzcy warsztaty powinien posiada umie-jtno otwarcia si na wszystkich uczestnikwwarsztatw,rwnietychbiernychnawet,gdyrozmawiamzkiminnym,gdyjakiejednodzieckoopowiadamihistori,innimogwtymmomencieprzeywarwniesilneemocje,dlategomuszwy-kazasiduczujnociizwrciuwagrwniena nich.

Metodologia 3: Prosty inaturalny jzyk przekazuPytaniaoboktotylkoprzykadyjapytamuczniwwtak,aleTymoesztozrobizupenieinaczej.Znajdswjsposbnakontaktzdziemi.Czasemwystarczyjednopytanie,aleniejednokrotniekoniecznejestpostawieniewielupyta,ktrezobrazujmojemumodszemurozmwcydanekwestie.Pamitam,ejzykpowinienbyprosty,szczeryinaturalny.


WYSTAWA

2. PREZENTOWANIE WYBRANEGO ZDJCIA

Nastpnieproszuczniwoprzedstawienietego,cowybraliiwytumaczenie,dlaczegozdecydowalisiakuratnatozdjciecojestwnimtakiego,cojeporuszyo,moewywoujejakiewspomnienie,albopoprostujestadneczybrzydkie?Uczniowiemogsiedziewkrguikolejnoopo-

wiadajowybranychpanelach(zdjciu,tekcie,podpisach,swoichrefleksjach).Poprzezpytaniaozmysy(smaki,zapachy,odczucia)monado-trzedowiedzyidowiadczeniauczniw,atopo-

zwalaosadziichindywidualnhistoriwdowiadczeniuzbiorowymtaknajpewniejpoznajhistoriogln.

3. OPOWIE HISTORYCZNA

Czasemwtymmomenciewarsztatupozwalamsobieopowiedzieuczniomopewnychfaktachhistorycznych.Naprzykadjeliktowybrafotogra-fiprzedstawiajcAdolfaHitleraprzemawiajcegoztrybunydotumuonierzy,mog opowiedzie pokrtce o historii rozwoju ruchu nazi-stowskiegowNiemczech, o dojciuHitlera dowadzy czy przyczynachniepokojcychnastrojwspoecznychwlatachtrzydziestychwNiemczech.Oczywicieniejesttonudnywykadex catedra,alechczawszewyjaniuczniomszerszykontekstogldanychfotografii,copozwalaimwycigawasnewnioskiiuatwiarozumienieproponowanychtreci.Wasnnarracjmogrwniezamieninarozmowzuczniemjeli

majakawiedznatematfotografii,oktrejopowiadatomoepodzielisinizpozostaymiuczniamiwgrupie.Tymsposobemdziaammetodpeer education,botorwienicywzajemniedzielsiwiedzijednidrugimprzekazujto,coumiej.

Metodologia 7: Zaangaowanie zmyswPoprzezzmysykontaktujemysizewiatemwtensamsposbrozumiemy,dowiadczamywiata,nie-zalenie od wieku, pochodzenia i kompetencji.Zaangaowanie zmyswwproponowanychwi-czeniachniezwykleuatwiauczniomprzyjcieoma-wianych tematw.

Metodologia 3: Prosty inaturalny jzyk przekazuMetodologia 4: Spontaniczno ikreatywnoWartouzupeniwiedzuczniwotefaktyhistoryczne,poniewapozwalajonezrozumiedanhistori,aleteniemonazanudziniuczniwizamieniwdugiwykad.Duowaniejszejestdlamnieto,copoczujicoichporuszy,nisuchedatyifakty,ktremogszybkozapomnie.Metodologia 7: Zaangaowanie zmysw


Metodologiaprowadzeniawarsztatw

Poniej prezentujemy Pastwu najwaniejsze zaoenia propo-nowanej ipraktykowanej wFundacji Dom Pokoju metodologii. Uwzgldniaj one personalistyczne podejcie do kadego uczest-nika warsztatw, kad nacisk na wzajemny szacunek, tolerancj iempati. S efektem studiw ilat dowiadcze edukatorw itre-nerw naszej Fundacji ibuduj spjn wizj edukacji pokoju. Mamy nadzieje, e posu jako wskazwki iinspiracje wPastwa pracy*.

Najwaniejsze hasa metodologii prowadzenia warsztatw Historii Opowiedzianej:

1. Zacznij od siebie.Najpierwsobiezadajpytania,ktrebdzieszkierowadouczniw:

Kim jestem? Jakie role spoeczne peni? Wjakie relacje wchodz wzwizku zpenionymi rolami? Jaka jest moja historia, historia mojej rodziny?

2. Skracanie dystansuKadymaswjsposbnaskracaniedystansu.Wypracujwasnesposoby,ktrepozwolnaszczeriotwartrozmowzuczniami.

3. Prosty inaturalny jzyk przekazuDostosujjzykdogrupy,zktrprowadziszzajcia.Zadbajzarwnooprzekazwerbalny,jakipozawerbalny(gesty,mimik,postaw,tongosu).

4. Spontaniczno ikreatywnoNiemagotowych,kompletnychreceptprowadzeniawarsztatw.Kadagrupaikadezajciasinne.Wszyscyrwniezmieniamysi,dlategoodmienniereagujemynaproponowanetreci.Pamitajotym,starajsinabiecoreagowanazmianywgrupie,podajzaswojintuicj,bdkreatywnyipomysowy.Poszukujinspiracji,dajsiponiehistoriomizaraajinnychswojpasj!

5. SzacunekPodchodzszacunkiemdotego,comwiuczestnicywarsztatw.Zadbajowzajemnyszacunekwgrupie.Prowadzcywarsztatmusibybardzodelikatny,niemoenaciska,bopytaokwestiedraliwe.Wartoszybkopomijatematy,jeliwidzisz,esonedlauczniwdraliwe(np.pytanieopochodzeniaojca,jelidzieckonieznaswo-jegoojca).Odpowiedziuczniwmogbyczasembardzotrudne,dziecimogchcienawzajemsiocenia,dlategowanejestbudo-wanieatmosferywzajemnegoszacunkuizaufania.

* ChtniewysuchamytePastwauwagispostrzeeizachcamydodzieleniasirefleksjamipolekturzepublikacji.Kontakt:[email protected] oraz www.dompokoju.org.


METODOLOGIA PROWADZENIA WARSZTATW

6. Czujno iobserwacjaBduwanyiwraliwy.Weodpowiedzialnozato,comwiszijakietomoewywoawkimuczucia.Pamitajotym,ebardzoatwojestprzekroczygraniceimiejnauwadze,epracujesznabardzodelikatnejmateriiemocjinieucinajnaglewarsztatwiroz-pocztychwtkw,niezostawiajdzieciztymitrudnymiuczuciamidoprowadkadytematdokoca.Czujnowymagatewnikliwejobserwacjiwszystkichuczestnikwwarsztatw,rwnietychbier-nychchopozornienieangaujsiwwarsztaty,toemocje,ktreprzeywajmogbyogromne.Dobrepoznaniegrupypozwalanadostrzeeniemechanizmw,jakiewniejdziaaj.

7. Zaangaowanie zmyswAngaujzmysyipercepcjosbbiorcychudziawwarsztacie,po-niewatylkodzikitemuuczestnicywarsztatwswstaniewczusiwopowiadaneiczytanehistorie.Pytajowygld,smak,zapach,wspomnieniaiodczuciazwizanezfizycznociizmysami,czylisferamibliskimikademuznas,bowiempoprzezzmysykontaktu-jemysizewiatemwtensamsposbrozumiemy,dowiadczamywiata,niezalenieodwieku,pochodzeniaikompetencji.

Co czujesz/syszysz/widzisz patrzc na tefotografie?

8. AktywizacjaSkouczniwdoaktywnoci,twrczejrefleksjiipoka,esamirw-niemogbadahistorieiprzekazywajedalej.Aktywnapostawatotakedosowniezaangaowaniecaegociaa,ktrepozwalaunik-nbiernociwymagazajciastanowiska,przechodzeniazmiejscanamiejsce,spacerowania,ogldaniawystawy.

9. PozytywnoBudujwiedzirelacjzuczniaminatworzeniu,anienegowaniu.Podkrelajpozytywy,bdafirmatywnyitwrczy.Odnosidosytuacjipoprawnychidobrychwzorcw.

10. Wyjanienie iewaluacja.Wszystkiewiczeniapowinnybypoprzedzonewyjanieniemiza-koczonerozmow,ewaluacj,wymianspostrzee.TowanainformacjazwrotnadlaCiebie,alerwniedlauczniw.Pozwalanastaykontaktzgrup,wskazujenato,eopiniauczniwjestdlaCiebiewanaizachcadowyraaniawasnegozdania.

11. Jako, anie iloLepiejzrealizowamniejwiczedokadniejnisilisinawykona-niewszystkichpowierzchownie.

Trjkt AktywizacjiProponowana metoda zakada dziaanie na trzech przenikajcych sipolach:historii powszechnej, historii jednostki (mwionej, oral history)oraz indywidualnej historii kadego uczestnika warsztatu(jegorodzinyi bliskich). Kady z tych elementw jest niezwykle istotny iwane jest,


METODOLOGIA PROWADZENIA WARSZTATW

by uwiadomi uczestnikom warsztatw inte-gralnotychsfer.Poznaniehistoriibohaterwwystawalbowiadkwhistoriimoepomcimbowiem pozna histori powszechn, a odnie-sieniadouczu iemocjiorazzmyswuczniwpozwalajosadziteopowieciwichwasnychlosach.Duynaciskprezentowanejmetodologiipoo-

onyjestnazrozumieniepowizazobrazowa-nychzapomoctrjkta,czylinaszychzwizkwzhistori.Sobiei innymstawiamypytaniaoto,dlaczego badamy Historie Opowiedziane, coonenammwi i co ichodbir (emocje,ktreczujemyiwspomnienia,ktrewnaswywouj)mwionas,czegomoemysiznichnauczy.Tarefleksja,odniesieniedowasnychdowiadczei zmyswstanowibardzo istotny, a zarazemtrudnyelementpracyzuczuciamiizmysami.

Metody edukacyjne stosowane wFundacji Dom Pokoju :

Peer education, czyli uczenie uczenia

przygotowanieuczniwdotego,epoobejrzeniuwystawysamibdoprowadzakolejnych;opiekastarszychdziecinadmodszymi;dzieleniesiwiedzidowiadczeniem;wzbudzaniekreatywnociipoczu-ciaobowizku.

Drama, czyli wykorzystanie potencjau uczniw

dramawykorzystujespontaniczn,waciw naturze czowieka, eks-presjaktorskorazskonnodonaladownictwaizabawy;moe by zarwno metod samo-dzieln,wychowawcz,sucroz-wijaniuosobowocidzieciimodziey,jakipomocnicz,dydaktyczn,wy-korzystywan wszkole na lekcjachjzykw obcych, historii, geografiii literatury,a takenazajciachar-tystycznych, takich jak plastykaimuzyka,czynawetwprzedmiotachprzyrodniczo-matematycznych;uczestnicy dramy nie musz miezdolnoci aktorskich, ale powinnigbokosizaangaowaiuwierzywfikcyjnsytuacj;

Wystawy, na bazie ktrych organizujemy warsztaty:

1. Historia Opowiedziana2. Anna Frank. Historia na dzie dzisiejszy3. yciorysJanuszaKorczaka


POLECAJ SWOJE DROGI. MATERIA EDUKACYJNY

Polecaj swoje drogi. Materiaedukacyjny

Poniej pragniemy zaprezentowa Pastwu przykad realizacji metody Historii Opowiedzianej lekcj Polecaj swoje drogi, re-alizowan na podstawie wystawy Zmieniajce si perspektywy, stworzonej przez Fundacj Dom Pokoju (projekt poprzedzi reali-zacj Historii Opowiedzianej). Wystawa ta prezentuje mieszkacw Wrocawia iokolic, trzech narodowoci: polskiej, niemieckiej iem-kowskiej. Fotografie przedstawiaj dziadkw iich wnuki, atowarzy-szce im opowieci traktuj olosach ich rodzin po 1945 roku, kiedy to, na mocy Traktatu Jataskiego, granice przedwojennej Polski zostay przesunite na zachd, amiliony ludzi zostao przesiedlo-nych. Na podstawie materiaw zwystawy prowadzone s zajcia wszkoach, przybliajce tematyk wypdze.

ZmieniajcesiperspektywypowstaydzikizaangaowaniuJaelFrankelstudentki,ktrejdziadekurodzisiwprzedwojennymBreslauiwy-nissidoAmsterdamu,podojciudowadzyHitlera.Jaelchciaazrobizdjciaprzedstawicielirnychnarodowociimniejszoci,ktrzyzostaliwysiedleni lubprzesiedleni iktrzyzechcieliopowiedzieoswoichdo-wiadczeniachmodymludziom,studentomFilologiiNiderlandzkiej.Wtakisposbpowstaaseriazdjemkw,PolakwiNiemcw.Twrcywystawybyli jednakwiadomi,eprzedstawicieletychtrzechgrupnieobejmujwszystkich,ktrzyucierpieliwwynikudziaawojennychipowojennychprzesiedleczydeportacji

WYSTAWA

Nawystawieopublikowanychjestszeportretw.Dwaznichprzed-stawiajstarszeosobyzdawnychregionwprzedwojennejPolski,ktreobecnienaledoUkrainy.Dwakolejneprezentujniemieckojzycznychdziadkw,ktrzypozostalinaDolnymlskupodrugiejwojniewiato-wej.Kolejnepostacitoemkowie,ktrzyw1947roku,nakazemrzdupolskiego,zostaliprzesiedlenizewschodniejPolskim.in.naDolnylsk.WszystkiezdjciazostayzrobionenaDolnymlsku,wczasiepodry,ktrJaelFrankelodbyadobohaterwwystawyzzaoycielemFundacjiDomPokoju,EdwardemSkubiszem.PodczasgdyJaelrobiazdjcia,Edwardrozmawiazprzesiedlonymiiichrodzinami.Napodstawietychwyprawnapisaopowiadania,ktrezostaydoczonedowystawyorazposuyyjakomateriayedukacyjnewprowadzonychprzezFundacjwarsztatach.Wystawabyapokazywanam. in.wOrodkuKulturyNiderlandzkiej

weWrocawiu,wKocielePokojuwwidnicyczySanatoriumBiayOrzewSokoowsku.Towarzyszyjejmateriascenariuszywarsztatwdlamo-dziey.Tematemprzewodnim jestniezmiennie historia ludzizPolski,NiemieciUkrainy,ktrzypozakoczeniuIIwojnywiatowejmusieliopuci



swojedomy,wyjechaizamieszkagdzieindziej.Warsztatypoprzedzagraintegracyjna,aczwaciwaopierasinapracyuczniwzhistoriamiichwasnychrodzinorazdyskusjiotradycjach,zwyczajachkultywowanychwrodzinnychdomachuczniw,ktresprzeciewyrazemiefektemhistoriiichrodzin.Motoremdotychrefleksjimajbylubnezdjciadziadkwuczniw.Innegorodzajurefleksjmajwywoaopowieciizajciareali-zowaneprzypomnikuDietrichaBonhoeffera.PrzedstawieniepostacitegowrocawskiegoteologamaskonidorozmowyosytuacjimieszkacwBreslau.Dzikipraktycznymwiczeniomzmapuczniowiemogrozway,iledniwymagaopokonanieodlegocimidzymiejscamizamieszkaniaiwypdzenia,aprzedstawieniekonkretnejosoby,ktraopowieuczniomswojhistoriiprzybliywydarzeniatamtychlatorazsprawieprzestanonebypustymisowamizpodrcznika,astansiopowiadaniemoyciuczowieka,ktrymgbybyichdziadkiem.

WARSZTATY

Przykadowe warsztaty Zmieniajcych si perspektyw skadaj si zczte-rech czci:

1. Lekcjaprzybliajcahistoripowojenn,awszczeglnocitematykwypdze. Prowadzcymoe przygotowa zajcia samodzielnielubskorzystazopowiadaimateriawedukacyjnychznajduj-cychsinanaszejstronieinternetowej*.

2. Wnawizaniudolekcjiuczniowieprzeprowadzajwywiadyzeswo-imidziadkami(lubinnymistarszymiosobamizeswojegootoczenia).Podczasrozmowymodziemoepytaokwestie,ktre jszcze-glnie interesuj. Pytania mog rwnie zosta przygotowanewsplniewklasie.

3. Lekcja,podczasktrejuczniowiezdajrelacjzprzeprowadzonychrozmw,odczytujfragmentywywiadw,pokazujzdjcialubpa-mitki rodzinne.Prowadzcyobjaniaznaczeniepoj tosamo, wasne korzenie.Umieszczeniehistoriiwprywatnejperspektywieuczniaprzybliaiczynibardziejzrozumiahistoriludziwyp-dzonych.

4. Warsztatymonazakoczywystawzdj,pamitekrodzinnychitekstw,opracowanychnapodstawiewywiadwprzeprowadzo-nychprzezuczniw.Dzikiwystawiewiksza liczbamodszychosbbdziemogapoznatematykwypdzeiwpywu,jakipo-chodzeniewywierananaszeycie.

* Fundacja Dom Pokoju,

http://dompokoju.org,dostp:25.07.2015.



POLECAJ SWOJE DROGI

Zostalimy poczstowani ciastem, pysznym polskim ciastem. Amoe niemieckim?

Pani Iwaska urodzia si w1924 roku wPabia-nicach, koo odzi, w niemieckiej rodzinie, nale-cej do kocioa luteraskiego. Jzyk i wiara to jej korzenie. Czsto mawiaa: mwienie po niemiecku jest wane, nie dlatego, e to jest po niemiecku, ale dlatego, e jest to jzyk mojego dziecistwa, mojej rodziny. Niewielu Niemcw mieszkao wich okolicy, tylko dwie rodziny, sze kilometrw dalej. Mieszka-li wPolsce. Opowiada o swoim bierzmowaniu, konfirmation.

Wtym czasie mieszkali koo Kazimierzowa, przy drodze zodzi do Czstochowy. Niedaleko Bechatowa znajdowa si koci luteraski. Chodzili tam na lek-cje katechezy. Przez cay rok pokonywali piechot dwanacie kilometrw do kocioa i tyle samo z powrotem do domu, drog przez las. Dlatego koci pozosta dla niej bezcennym wspomnieniem. Ojciec powtarza zawsze, i nie wolno zapomnie jzyka kocioa, czyli jzyka niemieckiego. Byli dumni ztego jzyka, ztej tradycji. Pani Iwaska pielgnuje jdo dzi. Pani Iwaska pokazuje nam star ksik zpsalmami ipieniami. Po niemiecku. Przypominaj pieni z jzyka niderlandzkiego, ktre poznaem dziki mojej protestanckiej edukacji wHolandii. Razem zapiewalimy Beveelgerustuwwegen,BefiehldudeineWegeWege Tak, Polecaj swoje drogi

Losy niemieckie iholenderskie, tutaj wPolsce. Tradycja. Zrozumiaem, jak wane jest, eby piewa takie pieni wswoim jzyku. Jak wane byo to dla mojego ojca, ktry chtnie piewa po polsku. Po wojnie zostali wypdzeni. W1947 roku, zmam ibratem, piechot przyszli do Wrocawia. By tam koci luteraski, gdzie ludzie modlili si po niemiecku. Dlatego postanowili zosta we Wrocawiu. Nie mieli ochoty i dalej, tutaj byo dobrze. Zostali wPolsce, wkraju, wktrym pani Iwaska mieszkaa od zawsze. W1949 roku wysza za m za Polaka. Jej dzieci mwi po polsku, ale te troch po niemiecku. Jest tutaj szcz-liwa. Ale nie przestaa by dumna zjzyka swojego dziecistwa, niemieckiego

TekstopowiadaniaEdwardSkubisz

WARSZTATY POLECAJ SWOJE DROGI

1. Przywitanie iwprowadzenie do zajKrtkoopowiedz,czegobdziedotyczylekcja.Tematemprze-wodnimbdziehistorialudzizPolski,NiemieciUkrainy,ktrzypozakoczeniuIIwojnywiatowejmusieliopuciswojedomy,wyjechaizamieszkagdzieindziej.Podczastejlekcjiuczniowieniemuszrobinotatek.Celemjestlunawymianaspostrzeeiopinii.

2. Gra integracyjna palec do budkiPopro,byuczniowieutworzylikookadalewarkauczniapo-winnamiewycignitydogrypalec,aprawarkatworzybudk.Wszyscystworzacuch,tzn.budkiprzykrywajpalce.Nasygnakadystarasiucieczeswoimpalcemirwnoczeniedrugrkzapapalec,dlaktregotworzylibudk.Robimydwieprby.

Fot. Jael Fraenkel



3. Cz waciwa warsztatu pamitka rodzinna Zachuczniwdoprzyniesienianazajciajakiejpamitkirodzin-nej,przedmiotu,ktrywichrodziniemawartosentymentaln.Kadymaszanskrtkoprzedstawiswojpamitkiopowiedziehistoriznimzwizan.

4. Przedstawienie opowiadania pani Iwaskiej. PrzeczytajuczniomhistoripaniIwaskiej.Ukaeinnysposbpa-trzenianapamitkrodzinn,ukaejakmoebywana.

5. Dyskusja Wywoajdyskusjpytajcoto,czymjestdlanichpamitkarodzinna.Czywanyjestdanyprzedmiot,amoewspomnieniaznimzwi-zane?Dlaczegotewspomnieniaswane?Prowadzcymogwpro-wadzitutajpojcietosamocikulturowejinarodowej.

6. Zaprezentowanie ta historycznegoPrzedstawtohistoryczne,ktrepozwolizrozumieuczniom,ezakadlekcjhistoriikryjsilosykonkretnychosb.OpowiadaniepaniIwaskiejuzmysowi,iposugiwaniesijzykiemdziecistwaniejestwyrazemniechcidojzykawikszoci,leczmazwizekzewspomnieniamiiemocjamiwynikajcymiztradycjiiwspomnie.Moesznawizatutajrwniedopojciamniejszocinarodowychiichpraw.

7. ZakoczenieWarsztattenmoebywstpemdolekcjiomniejszociachnaro-dowychitosamocinarodowejikulturowej.Uczniowiewypeniajankietewaluacyjn,oceniajzajcia.Nakoniecnastpujezapro-szenie do obejrzenia wystawy Jael Fraenkel.

Historia opowiedziana jako metoda Edukacji Pokoju

Documents

Transcript of Historia opowiedziana jako metoda Edukacji Pokoju