Henryk Sienkiewicz

05.05.1846 — 15.11.1916

Co roku, na początku maja, uroczyście obchodzimy urodziny Henryka Sienkiewicza –

Patrona naszej szkoły. Mimo, że nie możemy w tym roku uczestniczyć w Dniach Patrona

w tradycyjnej formie, nie zapominamy o wielkim Nobliście.

Wielu z nas zna na wyrywki jego życiorys, dzieła i dokonania. Wiemy, że był najwybitniejszym

pisarzem piszącym "ku pokrzepieniu serc", pierwszym polskim laureatem Literackiej Nagrody

Nobla, do którego odwoływali i nadal odwołują się kolejne generacje artystów. W rocznicę

jego urodzin prezentujemy fakty i ciekawostki dotyczące jego życia i twórczości

przedstawiające go jako wielkiego pisarza, ale także zwykłego człowieka.

Pisarz pochodził ze zubożałej rodziny ziemiańskiej herbu Oszyk.

Herb został nadany pradziadowi Sienkiewicza w roku 1775.

Urodził się 5 maja 1846 r. w Woli Okrzejskiej – wsi leżącej na styku

3 regionów: Podlasia, Lubelszczyzny i Mazowsza. Jednak przez całe

życie autor Quo Vadis uważał się za Podlasiaka.

Jego rodzicami byli

Józef Sienkiewicz (1813–

1896)

i Stefania z domu

Cieciszowska (1820–1873)

Rodzina ojca wywodziła się z Tatarów osiadłych na Litwie. Prawdopodobnie z sentymentu

do ojczyzny przodków wybrał dla siebie pseudonim Litwos.

Przez setki lat jego przodkowie byli wyznawcami Mahometa, dopiero pradziad, Michał

Sienkiewicz, przeszedł na chrześcijaństwo w roku 1755.

Sienkiewiczowie zawsze chwytali za broń, gdy ojczyzna była w potrzebie. Pradziad Michał

walczył w konfederacji barskiej, dziadek Józef, w powstaniu kościuszkowskim, ojciec, także

Józef, w powstaniu listopadowym. Po wybuchu powstania styczniowego przyszły pisarz chciał

iść do lasu, by walczyć, ale nie przyjęto go ze względu na dziecinny wygląd i niski wzrost.

Z pozostawionych przez niego zapisków wiemy, że przez całe życie katował się tym faktem.

Z goryczą pisał o tym, że jest jedynym Sienkiewiczem, który nie walczył za ojczyznę. Niski

wzrost był też przyczyną jego wielu kompleksów i być może dlatego niepokaźnego pana

Michała Wołodyjowskiego uczynił jednym z pierwszoplanowych bohaterów Trylogii

i najlepszym szermierzem Rzeczypospolitej.

Ze strony matki Sienkiewicz był spokrewniony z Jadwigą

Łuszczewską (1834 – 1908) , znaną poetką i pisarką tworzącą pod

pseudonimem Deotyma, autorką powieści Panienka z okienka.

Jego krewnym ze strony matki był też

wybitny historyk i bibliograf Joachim

Lelewel. Prace Lelewela znajdowały się

w zbiorach bibliotecznych w rodzinnym

domu Henryka w Woli Okrzejskiej, gdzie pisarz spędził pierwsze 12

lat swojego życia i miał okazję zapoznać się z nimi.

Po ukończeniu szkoły powszechnej Sienkiewicz pobierał nauki

w gimnazjach warszawskich. Był uczniem, który przykładał się do nauki tylko tych

przedmiotów, które go interesowały. Na świadectwie maturalnym oceny bardzo dobre miał z 3

przedmiotów: języka polskiego, historii Polski i Rosji oraz geografii powszechnej.

Z pozostałych 13 miał oceny dostateczne. Po maturze zgodnie z wolą rodziców zapisał się na

wydział medyczny Szkoły Głównej Warszawskiej. Szybko jednak przeniósł się na studia

prawnicze. W końcu wybrał wydział filologiczno-historyczny, dzięki czemu gruntownie

zaznajomił się ze staropolską literaturą i językiem. Studiów jednak nie skończył.

W czasach studenckich Henryk Sienkiewicz był

współwłaścicielem dwutygodnika „Niwa”, gdzie

prowadził dział literacki. Publikował także w piśmie

„Słowo” oraz pisał felietony do Gazety Polskiej”.

W 1872 roku wydał swoją pierwszą powieść o tytule Na marne. Utwór nie wzbudził

zainteresowania ani czytelników, ani krytyki, jednak to nie zniechęciło go do dalszego pisania.

Kraszewskim przecież nie będziesz. I z pióra nie wyżyjesz – perswadowała Henrykowi

Sienkiewiczowi jego matka Stefania Cieciszowska, gdy ten podejmował pierwsze próby

literackie.

Stało się jednak inaczej. Nie tylko zarabiał pisaniem na życie, lecz także stał się jedną

z pierwszych wielkich gwiazd polskiej literatury. Hołdy i uwielbienia spotykały go co krok.

Jako człowiek skromny i obdarzony poczuciem humoru niekiedy irytował się zamieszaniem

wokół jego osoby. Śmiejąc się, mówił: mej sławy nic nie zatrze, bo nad libańskie wyższa cedry.

Henryk Sienkiewicz był namiętnym podróżnikiem. Szwendam się po świecie jak marek po

piekle – pisał o sobie. Przez 40 lat więcej czasu spędził w drodze aniżeli w domu, gdzie nie

umiał usiedzieć. Odwiedził wiele krajów, między innymi: Anglię, Włochy, Stany Zjednoczone,

Turcję, Grecję, Zanzibar. Dzięki barwnym relacjom z dalekich podróży – Listy z podróży do

Ameryki, Listy z Afryki, Listy Litwosa z wystawy paryskiej – zyskał ogromną popularność. W

czasie tych wędrówek pracował nad nowelami i powieściami drukowanymi w całej krajowej

prasie: warszawskiej, krakowskiej, lwowskiej i poznańskiej.

Przyjmuje się, że Sienkiewicz w ciągu całego swojego życia napisał około 15 tysięcy listów!

Niestety, do naszych czasów zachowało się „ledwie” 3 tysiące. Zachowane fragmenty

korespondencji (z lat 1864-1916) są adresowane do 445 osób, wliczając w to instytucje

naukowe i redakcje czasopism. Pozostała część listów, w tym dziennik Sienkiewicza (pisany

pod koniec życia), uległy zniszczeniu podczas ostatnich dwóch wojen światowych.

Dwie pierwsze części trylogii przyniosły Sienkiewiczowi sławę, a trzecia zamieniła w hojnego

mecenasa.

Jeden z wielbicieli Trylogii w 1888 roku wysłał Sienkiewiczowi w anonimowym darze

piętnaście tysięcy rubli wraz z listem: „Nic to – Michał Wołodyjowski”. Pisarz nie chciał

przyjąć prezentu, w prasowym ogłoszeniu wezwał ofiarodawcę do cofnięcia darowizny, ten się

jednak nie zgłosił. Uzyskane w ten sposób pieniądze twórca Trylogii przeznaczył na fundusz

stypendialny imienia Marii Sienkiewiczowej (swojej ukochanej pierwszej żony, przedwcześnie

zmarłej na gruźlicę), z którego skorzystali między innymi: Maria Konopnicka, Stanisław

Wyspiański i Stanisław Witkiewicz.

Najgłośniejszym sukcesem pisarskim Henryka Sienkiewicza jest niewątpliwie Quo Vadis, epos

historyczny o prześladowaniu pierwszych chrześcijan w Rzymie czasów Nerona. Powieść,

która utorowała pisarzowi drogę do Nagrody Nobla, wydano dotąd ponad 2000 razy w 59

językach. Najwięcej – 294 wydań – powstało w języku niemieckim. Wśród przekładów

znajdziemy też wydania po amharsku, bengalsku, grenlandzku oraz w językach hindi,

malajalam czy sotho. W 1916 roku, kiedy zmarł Sienkiewicz, nakład Quo Vadis w samych

tylko Stanach Zjednoczonych przekroczył półtora miliona egzemplarzy.

Dziwnym zbiegiem okoliczności wszystkie kobiety, z którymi wiązał się Henryk Sienkiewicz

miały na imię Maria. Jego biografia wymienia pięć kobiet, z którymi łączyły go uczucia, w tym

trzy z nich były kolejnymi żonami.

Marie Henryka Sienkiewicza (od lewej): Kellerówna, Szetkiewiczówna, Wołodkowiczówna,

Radziejewska, Babska.

Maria Kellerówna była pierwszą, młodzieńczą miłością pisarza.

Marynia Szetkiewiczówna , pierwsza, umiłowana nade wszystko żona, umarła po kilku latach

na gruźlicę.

Marynuszka Włodkowiczówna , trzecia Maria i druga żona, stała się bohaterką skandalu

towarzyskiego. Pisarz uzyskał unieważnienie z nią ślubu.

Maryja Radziejewska, czwarta Maria była bardziej miłością, która kwitła w listach.

Sienkiewicz po kilu latach korespondencji zerwał z nią kontakt.

Maria Babska, piąta Maria i trzecia żona, była towarzyszką ostatnich lat życia autora Trylogii.

Pisarz miał dwoje dzieci z pierwszego małżeństwa

– Jadwigę (1883-1869) i Henryka Józefa (1882-

1959). Po śmierci żony w 1885 roku, opiekę nad

nimi przejęli teściowie - Wanda i Kazimierz

Szetkiewiczowie. Aby ukoić ból po jej stracie,

pisarz wybrał się w podróż po świecie.

Kiedy dzieci podrosły, Sienkiewicz bardzo chętnie

podróżował z nimi. Pisarz wobec obojga swoich

dzieci starał się być tak samo czuły i troskliwy,

choć wydaje się, że bardziej łaskawym okiem

patrzył na swoją córkę, którą pieszczotliwe

nazywał Dzinką.

Jadwiga została znakomitą tłumaczką literatury

francuskiej, Hanryk Józef był świetnym

architektem, erudytą, historykiem sztuki.

Henryk Sienkiewicz jest też autorem nazwy „pocztówka” w języku polskim. W 1900 roku

autor „Trylogii” wziął udział w konkursie, którego celem było wymyślenie określenia karty

pocztowej innego niż pochodząca z języka rosyjskiego „odkrytka”. Na konkurs nadesłano

ponad 300 propozycji. W finale jury rozważało 5 nazw: liścik, listewka, otwartka, pisanka

i właśnie pocztówka, którą pisarz zgłosił, ukrywając się pod pseudonimem Maria z R.

Dzieła Henryka Sienkiewicza, docenione jedną z pierwszych literackich Nagród Nobla, do dziś

porywają miliony Polaków. Jego utwory zawierają cały czas aktualne idee patriotyzmu

i przywiązania do tradycyjnych wartości, zapewniają też doskonałą rozrywkę kolejnym

pokoleniom.

Dla zainteresowanych życiem i twórczością naszego Patrona polecamy filmy, które można

odtworzyć z linków poniżej:

Henryk Sienkiewicz 1846-1916. Dokument [oglądaj online]

Sienkiewicz Henryk mniej znany. Dokument [oglądaj online]

Artysta i niepokój wieku Henryk Sienkiewicz. Dokument [oglądaj online]