Czytaj po polsku

HENRYK SIENKIEWICZ

LatarnikJanko Muzykant

NR 137

Czytaj po polsku

Materiały pomocnicze do naukijęzyka polskiego jako obcego

HENRYK SIENKIEWICZ

LatarnikJanko Muzykant

Edycja dla początkującychTom 2

Wydanie IV

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2012

Redaktor serii: Kultura i Język Polski dla CudzoziemcówMałgorzata Kita

Recenzent wydania pierwszegoMarié Sobotková

Redaktorzy naukowiRomuald Cudak, Wioletta Hajduk-Gawron, Jolanta Tambor

Publikacja dofinansowana ze środków Senatu RP

5

Henryk Sienkiewicz żył w latach 1846�1916. Jest re-prezentantem epoki polskiego pozytywizmu i twórcą polskiejnoweli. Jako pierwszy wprowadził nowe odmiany noweli: no-welę jednozdarzeniową (Jamioł, Sachem) i nowelę psycholo-giczną (Latarnik). W swoich utworach poruszał temat chłop-skiej biedy i zacofania ludności miejskiej, emigracyjnej tu-łaczki i nostalgii. Jest najwybitniejszym polskim powieścio-pisarzem historycznym. Stworzył cykl dzieł dotyczących his-torii Polski (np. XVII wieku: Ogniem i mieczem, Potop, PanWołodyjowski � te trzy powieści zostały nazwane Trylogią;o przełomie XIV i XV wieku: Krzyżacy). Utwory Sienkiewiczaw czasach jemu współczesnych były najchętniej czytane. Dodziś autor Latarnika jest jednym z najpopularniejszych pol-skich pisarzy. W 1905 roku otrzymał Nagrodę Nobla za Quovadis (opowieść o początkach chrześcijaństwa), która zostałaprzetłumaczona na około 40 języków.

6

Henryk Sienkiewicz (1846�1916) was a proponent of Po-lish Positivism and a creator of the Polish short story. Heimplemented new styles in his short stories: the singularevent short story (Jamioł, Sachem) and the psychologicalnarrative (Latarnik � The Lighthouse Keeper). In his workshe portrayed the life of the poor and uneducated peasantry,as well as the problems of exile and homesickness in emigra-tion. Sienkiewicz was also a renowned historical novelist. Heis the greatest Polish historical writer; he created a series ofbooks of Polish history, for example from the 17th century:Ogniem i mieczem (With Fire and Sword), Potop (The Delu-ge), Pan Wołodyjowski (Mr. Wolodyjowski) � these three bo-oks were called the Trilogy, or from the turn of the 14th and15th centuries: Krzyżacy (Crusaders). His novels were widelyread during his time, and he is still regarded as one of themost popular Polish writers. He also won the Nobel Prize in1905 for his novel Quo Vadis (about the early days of Chri-stianity), which has been translated into about 40 langu-ages.

7

Henryk Sienkiewicz lebte in Jahren 1846�1916. Er istVertreter des polnischen Positivismus und Schöpfer derpolnischen Novelle. Als der Erste führte er neue Arten derNovelle ein: eine Einereigniss-Novelle (Jamioł, Sachem) undeine psychologische Novelle (Latarnik � Der Leuchtturm-wärter). In seinen Werken berührte er das Thema der Notunter Bauern und der Rückständigkeit unter der Stadtbevöl-kerung, das Thema vom Auswandern und der Nostalgie.Er ist der bekannteste polnische historische Romanschrift-steller. Er schuf einen Werkzyklus, der sich auf Polens Ge-schichte bezieht (z.B. auf das 18. Jh.: Ogniem i mieczem �Mit Feuer und Schwert, Potop � Die Sintflut, Pan Wołody-jowski � Oberst Wołodyjowski � diese drei Romane wurdenDie Trilogie genannt, oder über die Wende zwischen 14. und15. Jh.: Krzyżacy � Die Kreuzritter). Die Werke von Sienkie-wicz wurden zu seiner Zeit am liebsten gelesen. Bis heute istder Verfasser des Leuchtturmwärters einer der populärstenpolnischen Schriftsteller. 1905 bekam er den Nobelpeis fürQuo vadis (Geschichte über den Anfang des Christentums),die in etwa 40 Fremdsprachen übersetzt wurde.

HENRYK SIENKIEWICZ

Latarnik

Zaadaptowała i opracowała

Aleksandra Achtelik

10

Latarnik powstał w 1881 roku. Należy do zbioru nowelamerykańskich i reprezentuje typowe cechy prozy Sienkie-wicza. Nowele Sienkiewicza są jednak wielotematyczne, więcścisły podział ze względu na tematykę nie jest możliwy. La-tarnik łączy np. tło amerykańskie z elementami patriotycz-nymi i ludowymi. Mistrzostwo nowel autora Quo vadis pole-ga na tym, że pisarz umiał znakomicie przedstawić wybranąsytuację w skrócie, ukazać wiele napięć i zakończyć je nie-oczekiwaną pointą. Portrety bohaterów są bardzo wyraziste,a tło wydarzeń jest nad wyraz malownicze.

Latarnik to opowieść przedstawiająca los polskiego powstań-ca Skawińskiego, który po klęsce powstania skazany zostałna życie emigranta. Nigdzie nie potrafi odnaleźć własnegomiejsca, walczy za wolność innych narodów. Wreszcie po la-tach tułaczki osiada na małej wyspie jako latarnik i w sa-motności zamierza spędzić resztę życia. Ta wyspa stanowidla niego dom. Jednakże traci to bezpieczne miejsce, ponie-waż nie zapala latarni na czas.

*Latarnik (The Lighthouse Keeper) was written in 1881.

It belongs to the Sienkiewicz�s American short story collectionand represents the typical characteristic features of his pro-se. Sienkiewicz�s short stories are, however, multi-thematic,hence, a strict division with regard to the subject matter isimpossible. The Lighthouse Keeper joins an American back-ground with patriotic and folk elements. Sienkiewicz�s ma-stery of short stories depends on his remarkable ability topresent specific situation succinctly, while exhibiting tremen-dous amount of suspense, then concluding with an unexpec-ted punch line. His portraits of heroes are distinctly expres-sive and background events are extremely picturesque.

11

The Lighthouse Keeper is a story about a Polish insurgent,Skawiński, who has to live his life as an immigrant after thedefeat of the revolt. Skawiński is unable to find a place of hisown, and fights for the freedom of other nations. At last, afteryears of wandering, he settles down on a small island asa lighthouse keeper and intends to spend the rest of his life insolitude. The island becomes his home. However, he loses thissafe place, because he forgets to turn on the light on time.

*Latarnik (Der Leuchtturmwärter) entstand 1881. Er

gehört zur amerikanischen Novellensammlung und vertritttypchische Eigenschaften der Prosa von Sienkiewicz. DieNovellen von Sienkiewicz sind jedoch vielthematisch, also dieenge Teilung ist im Hinblick auf die Thematik nicht möglich.Der Leuchtturmwärter bindet z.B. amerikanischer Hinter-grund mit patriotischen und volkstümlichen Elementen. Sien-kiewicz� Meisterschaft in Novellen beruht darauf, dass derVerfasser ausgewählte Situation ausgezeichnet kurz darstel-len, viele Spannungen zeigen und sie mit unerwarteter Poin-te beenden konnte. Porträts der Helden sind sehr ausdrucks-voll und der Handlungshintergrund ist unsagbar malerisch.

Der Leuchtturmwärter ist eine Geschichte über den polni-schen Aufständischen Skawiński, der nach der Aufstandnie-derlage zum Leben des Emigranten verurteilt wurde. Nir-gendwo kann er seinen eigenen Platz finden, kämpft um dieFreiheit anderer Völker. Endlich, nach dem vieljährigenUmherirren niederlässt er sich auf einer kleinen Insel alsLeuchtturmwärter und hat vor, den Rest seines Lebens alleinzu verbringen. Diese Insel bildet sein Haus. Er verliert je-doch diesen sicheren Platz, weil er den Leuchtturm nicht ander Zeit einschaltet.

13

I

Kiedyś w Aspinwall, niedaleko Panamy, podczas burzy zgi-nął latarnik. Wszyscy myśleli, że utonął, ponieważ następ-nego dnia nie znaleziono jego łódki. Latarnia miała duże zna-czenie dla ruchu morskiego, szybko zaczęto więc szukać no-wego latarnika. Światło latarni w Zatoce Moskitów jest jedy-nym przewodnikiem dla statków. Konsul Stanów Zjednoczo-nych musiał znaleźć nowego latarnika w ciągu jednego dnia.Zadanie okazało się trudne, ponieważ nikt się nie zgłosił. La-tarnik jest jak więzień, bo tylko w niedziele może opuszczaćwyspę. Łódź z Aspinwall przywozi mu każdego dnia jedzeniei wodę. Na wyspie latarnik żyje sam. Mieszka w latarni. Każ-dego dnia wieczorem musi zapalać światło latarni. Nie byłabyto ciężka praca, gdyby nie to, że z dołu latarni na jej szczytprowadzi czterysta schodów. Latarnik musi odbywać tę dro-gę kilka razy dziennie. Życie latarnika jest życiem w samot-ności. Nic dziwnego, że Mr. Izaak Falconbridge martwił się,czy znajdzie nowego latarnika. Jeszcze tego samego dnia przy-szedł stary człowiek, który chciał zacząć pracę w latarni. Miałokoło siedemdziesięciu lat, ale był wyprostowany. Wyglądałjak żołnierz. Miał siwe włosy, ciemną skórę i niebieskie oczy,co wskazywało na to, że nie był człowiekiem Południa. IzaakFalconbridge zaczął egzamin:

� Skąd jesteś?� Jestem Polakiem.

Latarnik

HENRYK SIENKIEWICZ

Janko Muzykant

Zaadaptowa³a i opracowa³a

Wioletta Hajduk-Gawron

36

Janko Muzykant zosta³ wydany w 1789 roku. Nowelata opowiada o krzywdzie bezbronnego, biednego ch³opskiegodziecka i g³upocie doros³ych. Poniewa¿ matka nie mia³a pie-niêdzy, dzieci � a zatem tak¿e Janek � musia³y pracowaæna chleb. Janek nie chcia³ pracowaæ, mia³ inne zaintere-sowania: kocha³ muzykê. Zrobi³ dla siebie z drewna skrzyp-ce, ale marzy³ o prawdziwym instrumencie. Za swoje marze-nia zosta³ ukarany.

*Janko Muzykant was published in 1879. The short sto-

ry shows the helplessness of a child, and the wrongs of adultstupidity. Janek was born into a poor peasant family. Hismother did not have much money so her children had towork in order to have food. But Janek did not want to work be-cause he had other interests: he loved music. He made him-self a wooden violin and kept dreaming about owning a realinstrument. In the end, however, he was punished for hisdreams.

*Janko Muzykant wurde 1789 veröffentlicht. Diese No-

velle erzählt über Unrecht eines armen, obdachlosen Kindesund über Dummheit der Erwachsenen. Weil die Mutter keinGeld hatte, mussten die Kinder � und daher auch Janek �fürs Brot arbeiten. Janek wollte nicht arbeiten, er interes-sierte sich für etwas anders: er liebte Musik. Er machte fürsich selbst eine Geige aus Holz, aber er träumte von einemrichtigen Instrument. Für seine Träume wurde er bestraft.

37

Ch³opiec urodzi³ siê bardzo s³aby. Wszyscy mówili, ¿e niebêdzie ¿y³. Ciotki da³y mu na imiê Janek i czeka³y na jego�mieræ, ale Janek bardzo chcia³ ¿yæ. By³ s³abego zdrowia przezcztery lata. Potem przesta³ chorowaæ i doczeka³ dziesi¹tegoroku ¿ycia. By³ bardzo chudy, oczy mia³ du¿e i jasne w³osy.Janek nie by³ taki jak inne dzieci, nie interesowa³y go zabawy,nie mia³ ochoty pracowaæ. On tylko s³ucha³ grania drzewi krzaków � wszêdzie s³ysza³ muzykê. Nazywali go ludzie�Janko Muzykant�, bo o niczym innym nie my�la³ � tylkoo graniu. Jego ulubionym miejscem by³a karczma, chodzi³tam codziennie wieczorem i przez okno patrzy³ na muzykan-tów, którzy piêknie grali na skrzypcach. Janek marzy³ o takiminstrumencie, ale matka by³a biedn¹ kobiet¹ i nie mog³a ku-piæ synkowi skrzypiec. Postanowi³ wiêc zrobiæ dla siebie skrzyp-ce z drewna. By³y proste, ale Janek uwielbia³ na nich graæca³ymi dniami. Dostawa³ za to lanie od matki. Ch³opak mó-wi³, ¿e ju¿ nie bêdzie, ale by³ uparty i znów to robi³: s³ucha³muzyki sosen, buków i ptaków, gra³ na swoich skrzypcach.

Janek wszêdzie szuka³ muzyki, chodzi³ do ko�cio³a s³u-chaæ gry na organach, chodzi³ te¿ do dworu. Tam lokaj mia³wspania³e skrzypce, gra³ na nich bardzo czêsto, aby podobaæsiê s³u¿¹cej. Janek o tym wiedzia³ i wieczorami, oprócz wizytw karczmie, s³ucha³ grania lokaja. Pewnego wieczoru Janekprzyszed³ do dworu pod okno, ale nikt nie gra³. Nie by³o panii pana, bo pojechali za granicê. Nie by³o te¿ lokaja. W pokoju,

Janko Muzykant

49

S³owniczek zawiera wszystkie wyrazy u¿yte w tekstachobu opowiedzianych nowel. S¹ one zapisane w takiej formie,w jakiej wystêpuj¹ w tek�cie. Je�li wyraz jest odmienny i for-ma w tek�cie ró¿ni siê od formy podstawowej, obok podanajest w³a�nie owa forma podstawowa (s³ownikowa). Ma to pomócosobom pocz¹tkuj¹cym w znalezieniu w³a�ciwego wyrazuw s³owniku, gdy¿ w jêzyku polskim czasem niektóre formyzale¿ne pewnych wyrazów ró¿ni¹ siê nawet znacznie odich formy podstawowej. Aby s³owniczek uczyniæ bardziej u¿y-tecznym dla czytelnika, podajemy te¿ w przypadku czasow-ników ich aspekt (dokonany � dk; niedokonany � ndk) orazpo przecinku formê o przeciwnym aspekcie, np. je�li w s³ow-niczku wystêpuje czasownik kupowaæ, zaznaczamy, ¿e jeston niedokonany, a obok podajemy jego formê dokonan¹: ku-powa³a � kupowaæ (ndk), kupiæ (dk). Poza tym przy czasow-nikach podajemy te¿ najczêstsz¹ dla danego czasownika rek-cjê (przypadek, z jakim siê ³¹czy najczê�ciej) � np. kupowaæ(ndk) + Acc.

*The glossary includes all the words used in both short

stories. They are written in the same form as they appearin the texts. If the word is inflected and the form used inthe text is different from the basic form this basic formis given next to the word. It is supposed to help beginners

S³owniczek

50

to find the right word in the glossary, because in the Polishlanguage some words sometimes differ from their basic form.To make the dictionary more useful we give in the case ofverbs their aspect (perfective � dk; imperfective � ndk) andafter the comma the form in the opposite aspect eg. if in theglossary appears the word kupowaæ (buying) we stress thatit is the imperfective one and next to it we give its perfectiveform kupiæ (to buy). Besides, next to the verbs we give thecase with which this verb appears the most often eg. kupo-waæ (ndk) + Acc.

*Das Wörterbuch erfasst alle Wörter, die in den Texten

beider erzählten Novellen vorkommen. Sie sind in derForm verzeichnet, in der sie im Text vorkommen. Ist einWort flektiert und unterscheidet sich demzufolge die Wort-form im Text von der Grundform, wird ebendiese Wörter-buchform parallel angegeben. Damit soll Anfängern beiihrer Suche nach dem entsprechenden Ausdruck im Wörter-buch geholfen werden, denn im Polnischen weisen einigeWörter sogar gravierende Unterschiede in Grundform undflektierter Form auf. Damit das Wörterbuch möglichstanwenderfreundlich ist, geben wir im Falle der Verben beideAspekte an (perfektiv � dk; imperfektiv � ndk); nach demKomma folgt der Aspektpartner: z.B. kommt im Wörterbuchdas Verb kupowaæ vor, findet der Leser den Hinweis, dassdas Verb imperfektiv ist, daneben findet er die perfektiveForm verzeichnet: kupowa³a � kupowaæ (ndk), kupiæ (dk).Bei den Verben findet der Leser auch die häufigste Verbal-rektion notiert (d.h. den grammatischen Fall, den das Verbverlangt � z.B. kupowaæ (ndk) + Acc.).

Henryk Sienkiewicz . . . . . . . . . . . . . . . . .

Henryk Sienkiewicz: Latarnik (Zaadaptowa³a i opraco-wa³a Aleksandra Achtelik) . . . . . . . . . . . . . .

Æwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Henryk Sienkiewicz: Janko Muzykant (Zaadaptowa³ai opracowa³a Wioletta Hajduk-Gawron) . . . . . . . .

Æwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

S³owniczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Klucz do æwiczeñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spis tre�ci

5

9

20

35

40

49

88

T³umaczenie na jêzyk angielski: Yolande DackoT³umaczenie na jêzyk niemiecki: Agnieszka Filipkowska, Hubert Folwarczny,

Barbara Sabarth, Jutta JeskoProjekt ok³adki: Marek Francik

Redakcja: Katarzyna WiêckowskaRedakcja techniczna: Barbara Arenhövel

Copyright © 2012 byWydawnictwo Uniwersytetu �l¹skiego

Wszelkie prawa zastrze¿one

ISSN 1644-0552ISBN 978-83-226-1391-7

WydawcaWydawnictwo Uniwersytetu �l¹skiego

ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowicewww.wydawnictwo.us.edu.ple-mail: wydawus@us.edu.pl

Wydanie IV. Nak³ad 150 + 50 egz. Ark. druk. 3,25.Ark. wyd. 4,0. Papier offset. kl. III, 90 g

Cena 8 z³ (+ VAT)

£amanie: Pracownia Sk³adu KomputerowegoWydawnictwa Uniwersytetu �l¹skiego

Druk i oprawa: PPHU TOTEM s.c.M. Rejnowski, J. Zamiara

ul. Jacewska 89, 88-100 Inowroc³aw