Handel międzynarodowy. Bilans płatniczy. Kurs walutowy

Dr Gabriela PrzesławskaUniwersytet Wrocławski

Instytut Nauk Ekonomicznych Zakład Polityki Gospodarczej

Przyczyny wymiany handlowej.” Free trade is two - way street”

• Przesłanką handlu zagranicznego jestmożliwość dokonania tańszego importu zpowodu:

1. różnic w kosztach produkcji, będącychwynikiem:

- różnic w technologii oraz wyposażeniu wczynniki produkcji

2. Podstawą międzynarodowej specjalizacji whandlu są również korzyści ze skaliprodukcji

Stosunki gospodarcze danego kraju zzagranicą – 2 opcje

• Polityka wolnego handlu- oparta jest nadoktrynie liberalizmu gospodarczegoograniczającej rolę państwa w wymianie zzagranicą i zakładającą swobodnądziałalność przedsiębiorców w tej sferze

• Polityka ta obejmuje usuwanieograniczeń ilościowych, dewizowych icelnych w handlu międzynarodowym

Polityka wolnego handlu- c.d.

• Polityka ta zakłada, że tylko wolny rynek, tj.nieskrępowana w/w ograniczeniamiwymiana rynkowa zapewni maksimumkorzyści wszystkim uczestnikom wymiany iopiera się na teorii kosztówkomparatywnych (czyli względnych lubporównawczych) Davida Ricardo będącejuzupełnieniem teorii kosztów absolutnychA. Smitha

Teoria kosztów absolutnych A. Smitha

• Według tej teorii korzyści z wymiany odnosikraj, który wytwarza dobra najniższymkosztem.

• Decydujące znaczenia ma tu bezwzględny(absolutny) poziom nakładów.

Teoria kosztów komparatywnych 1/5

• Według teorii kosztów komparatywnych wobustronnie korzystnej wymianie mogąuczestniczyć kraje o znaczącej różnicy wogólnym poziomie nakładów

( produktywności). W tym przypadkuprzesłanką specjalizacji i eksportu sąwzględne ( porównawcze) różnicekosztów wytwarzania

Teoria kosztów komparatywnych- korzyści zwymiany i specjalizacji 2/5

• Istotą teorii kosztów komparatywnych jestto, ile nakładów może dany krajzaoszczędzić, powstrzymując się odkonieczności wyprodukowania tego dobrasamemu ( w zamian za tanio wytworzonyprodukt otrzymuje produkt, który w jegokraju wymagałby większych nakładów)

Kamerschen, McKenzie, Nardinelli, Ekonomia, s. 851

Koszty komparatywne 3/5

• Źródłem korzyści z wymiany w teoriikosztów komparatywnych są różnice wkosztach alternatywnych w skalimiędzynarodowej

• Koszt alternatywny( koszt utraconychmożliwości- opportunity cost) danegodobra jest wyznaczony przez ilość innychdóbr, z których trzeba zrezygnować, abywytworzyć dodatkową jednostkę danegodobra

Koszty komparatywne 4/5

• Dany kraj ma przewagę komparatywną wprodukcji dobra lub usługi , jeśli kosztalternatywny produkcji tego dobra ( czyusługi) jest niższy w tym kraju, niż innych(w sensie produkcji, z której musizrezygnować)

Koszty komparatywne 5/5 - przykład

• Stany Zjednoczone mogą wytworzyć;• 1000 ton krewetek ( jeśli w ogóle nie wytwarzają komputerów) lub• 2000 komputerów ( przy zerowej produkcji krewetek)• Zatem koszt alternatywny tony krewetek w USA wynosi 2 komputery, gdyż

2000/1000=2• Aby wyprodukować dodatkową tonę krewetek w USA należy zrezygnować z

produkcji 2-ch komputerów• Wietnam, przy tych samych założeniach, co wyżej, może wytworzyć:• 2000 ton krewetek• 1000 komputerów, zatem koszt alternatywny tony krewetek w Wietnamie

wynosi 1000/ 2000 = 0.5, co oznacza, że Wietnam ma przewagę komparatywnąw produkcji krewetek, gdyż wytwarza je po niższym koszcie alternatywnym.Aby wytworzyć dodatkową tonę krewetek Wietnam musi zrezygnować z 0.5komputera, a USA – z 2-ch

• Przy powyższych danych Stany Zjednoczone mają przewagę komparatywną wprodukcji komputerów

• Korzyści z wymiany polegają na tym, że każdy z tych krajów może uzyskać„dobro, w którym nie ma przewagi komparatywnej, po niższym koszcie , niżgdyby je sam produkował” ( za: P. Krugman, R. Wells, op.cit.)

Korzyści z wolnego handlu

• Wolny handel prowadzi do wzrostudochodu narodowego, zatrudnienia,większej konsumpcji, obniżki kosztów,zróżnicowania asortymentu produkcji ikonsumpcji

Korzyści z wymiany handlowej

- korzyści z wymiany zależą od warunkówwymiany czyli od cen światowych

Terms of trade – warunki wymiany

- terms of tradeto relacja światowych cen eksportowych do

światowych cen importowychWskaźnik Terms of trade jest korzystny, gdy

jest większy od 1. Wówczas ceny światowedóbr eksportowych są wyższe niżimportowych, co poprawia saldo bilansuhandlowego

• Terms of trade, to relacja według którejjeden towar jest wymieniany na inny narynku międzynarodowym

Polityka protekcjonizmu w handlu

• Wykorzystuje rolę państwa w popieraniueksportu oraz chroni rynek wewnętrzny irodzimą produkcję przed konkurencjązagraniczną

• Jest przeciwieństwem polityki wolnegohandlu

Protekcjonizm w handlu

• W historii stosunków handlowych politykaprotekcjonizmu stosowana była przezpaństwa w celu:

• Ochrony nowo powstającego przemysłu• Poprawy terms of trade i stanu bilansu

płatniczego• Zapewnienia samowystarczalności w

wytwarzaniu żywności

Protekcjonizm w handlu

• Polityka protekcjonizmu wywołujenegatywne skutki:

• Monopolizuje rynek wewnętrzny i produkcjęchronioną przed konkurencją

• Podtrzymuje rozwój mało wydajnych gałęziwytwarzających towary gorszej jakości idroższe, za co płaci konsument

• Nie stwarza bodźców generującychwdrażanie przez firmy krajowe postęputechnicznego i podnoszących efektywnośćgospodarowania

Bilans płatniczy

• Zestawienie wszystkich międzynarodowychtransakcji ekonomicznych i finansowychdanego kraju z zagranicą

• Składa się z rachunku obrotów bieżących ibilansu kapitałowego

Rachunek obrotów bieżących

• Towary ( eksport i import – bilanshandlowy). Deficyt handlowy. Nadwyżkahandlowa

• Usługi ( finansowe, bankowe, frachty)• Darowizny ( przekazy pieniężne, emerytury i

inne transfery)• Wpływy i wydatki z tytułu turystyki)• Inne

Bilans kapitałowy

• Zestawienie zagranicznych aktywów lubinwestycji danego kraju za granicą orazzagranicznych inwestycji w tym kraju

(aktywa USA za granicą – odpływ kapitału,zagraniczne aktywa w USA- napływ kapitału)

Rodzaje zagranicznych aktywówkapitałowych:

- inwestycje bezpośrednie( zakup i akcji firmzagranicznych)- zakup emitowanych przez rządy obligacji

oraz napływ walut obcych na konta wbankach zagranicznych

Kurs walutowy 1/4

• Cena waluty obcej wyrażona w waluciekrajowej (czyli cena jednej waluty wyrażonaw jednostkach innej waluty)

• Kurs walutowy może być stały (do 1970 r)lub zmienny (płynny)

• Przy stałych kursach zmiany kursu walutdokonywane są przez rządy (dewaluacja lubrewaluacja)

Kurs walutowy 2/4

• Kurs walutowy jest wykorzystywanydo regulacji obrotów z zagranicą .

• Odgórne obniżenie kursu walutowegoto dewaluacja. Powoduje spadek centowarów eksportowych na rynkachzagranicznych i wzrost cen towarów zimportu

• Dewaluacja wpływa korzystnie nabilans handlowy i płatniczy, umożliwiawzrost eksportu, produkcji krajowej izatrudnienia

Kurs walutowy 3/4

• Podwyższenie kursu waluty krajowej torewaluacja

• Powoduje wzrost cen towaróweksportowych (a więc zmniejszenie popytuzagranicznego na te towary) oraz spadekcen towarów z importu na rynku krajowym

• Rewaluacja wpływa na bilans płatniczyniekorzystnie, może jednak zwiększyćimport niezbędnych towarów zagranicznychi pobudzić konkurencję na rynkuwewnętrznym

Kurs walutowy 4/4

• W systemie kursów zmiennych, gdzierynek decyduje o poziomie kursuwalutowego( popyt i podaż walut)odpowiednikiem dewaluacji jestdeprecjacja waluty a rewaluacji -aprecjacja waluty

Formy integracji gospodarczej

• Strefa wolnego handlu- zniesienie barier celnych i ograniczeńilościowych w przepływie dóbr i usług pomiędzy krajami. Brakwspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich ( przykład –NAFTA)

• Unia celna- pogłębienie integracji wyraża się w powstaniuwspólnej taryfy celnej dla krajów trzecich

• Wspólny rynek- cztery swobody w zakresie przepływu:• 1. dóbr, 2. usług, 3.kapitału 4. osób.• W UE wspólny rynek - od 1993 r.• Unia ekonomiczna- unifikacja polityki gospodarczej• Unia monetarna - wspólna waluta• Unia polityczna• Pełna unia

Źródła:

• Kamerschen, McKenzie, Nardinelli,Ekonomia

• Elementarne zagadnienia ekonomii, R.Milewski (red.nauk.). PWN, 2008

• P.Krugman, R. Wells, Mikroekonomia,PWN Warszawa 2012