5. Handel zagraniczny Polski

Polska prowadzi od początków swojej państwowości handel zagraniczny w celu zarówno kupna jak i sprzedaży surowców, towarów i usług.

Handel zagranicznych jest ważnym działem gospodarki narodowej:

przyczyniającym się do wzrostu produktu narodowego brutto (PKB),

oferującym stałe i sezonowe miejsca pracy,

zwiększającym poziom życia przeciętnego mieszkańca kraju,

np. poprzez rozszerzenie dostępnego asortymentu dóbr o inne nie produkowane w Polsce.

W dłuższym wymiarze czasu:

przyspiesza on znacznie rozwój cywilizacyjny każdego kraju,

wzmaga postęp technologiczny,

przybliża narody

ułatwia nawiązywanie dobrych stosunków pomiędzy narodami.

Handel zagraniczny bardzo powoli buduje sobie należną pozycję w gospodarce krajowej.

Udział naszego państwa w międzynarodowych obrotach handlowych w latach 1990 – 2008 systematycznie wzrastał:w 1990 roku wynosił około 0,4%,

w 2000 roku – 0,6%,

w 2008 roku – 1,2%;

w latach 2008 – 2012 nieco spadł (przypadało to na lata światowego kryzysu ekonomicznego);

od roku 2012 znów obserwowaliśmy wzrost – w roku 2012 wyniósł on już około 1,3%.

Według prognoz banku HSBC i firmy Delta Economics powinien do 2026 roku wzrosnąć do około 1,5%.

Ma to nastąpić dzięki rozwojowi w szczególności takich branż jak:

elektroniczna, motoryzacyjna, rolno-spożywcza.

0,0%

0,2%

0,4%

0,6%

0,8%

1,0%

1,2%

1,4%

1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Ud

ział

Po

lski

w h

and

lu ś

wia

tow

ym

Lata

HANDEL ZAGRANICZNY POLSKI (DANE WG. GUS)

Udział Polski w światowym imporcie

Udział Polski w światowym eksporcie

W wymianie międzynarodowej Polski obserwujemy niemal systematyczny wzrost (wyjątkiem był 2009 rok).

W latach 1995 – 2003 dynamika importu była nieco wyższa niż importu,

Były to lata zaliczające się do pierwszej fazy transformacji ustrojowej, związanej z upadkiem PRL-u:

produkty polskie budowały dopiero swoją markę i były jeszcze mało konkurencyjne,

gospodarka naszego kraju była bardzo chłonna na produkty importowane.

Od 2004 r. wskaźnik dynamiki eksportu był już zwykle wyższy (wyjątkiem był 2008 r.) od wskaźnika dynamiki importu.

W Polsce poprawiała się systematycznie sytuacja gospodarcza, obserwowaliśmy niską inflację, firmy się unowocześniały.

To przyczyniało się do systematycznego wzrostu eksportu.

179,0 186,8207,0 213,6 229,2

248,0290,9 306,0

357,4

411,4

446,4

382,6

435,0462,0 455,1 468,3

517,0544,4

579,2

136,5 139,2174,4

195,0 211,2

250,7296,3

327,7

380,5416,3

444,6

409,0

463,0500,5 517,5

551,1588,0

633,3675,7

0

100

200

300

400

500

600

700

800

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Wsk

aźn

ik d

ynam

iki zm

ian

(1

99

5 r

.)

Lata

HANDEL ZAGRANICZNY POLSKI (DANE WG. GUS)

Wskaźnik dynamiki importu - ceny stałe (1995=100)

Wskaźnik dynamiki eksportu - ceny stałe (1995=100)

Za czasów PRL-u mogliśmy/musieliśmy liczyć przede wszystkim na dobra wytworzone w Polsce – byliśmy i sami sięizolowaliśmy.

Handel prowadzony był niemal wyłącznie tylko z innymi krajami socjalistycznymi, będącymi w strefie wpływu b. ZSRR –należącymi do RWPG – Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.

Od 1989 roku Polacy mogą kupować towary pochodzące niemal z każdego kraju świata.W nowych warunkach politycznych, w efekcie transformacji ustrojowej zyskaliśmy możliwość kupna dóbr do tej pory u nasniedostępnych (możliwość prowadzenia swobodnego handlu międzynarodowego).

Państwa członkowskie RWPG

Od początku lat 90. wartość obrotów międzynarodowych, zaś od końca lata 90. także i saldo bilansu handlowegosystematycznie się poprawia (lepsze wyniki obserwujemy w niektórych latach – szczególnie od 2009 roku):

do 2014 r. obserwowaliśmy deficyt obrotów towarowych w handlu międzynarodowym (import był wyższy niż eksport),

od 2015 r. Polska odznacza się dodatnim bilansem handlowym (w 2017 r. wyniósł on około 0,4 mld USD):

eksport towarów z naszego kraju uzyskał wartość 228,2 mld USD,

import wyniósł 227,8 mld USD.

0,0 -0,2 -0,1 -2,1 4,8-6,2

-18,5 -17,3 -14,2 -14,1 -14,4 -14,4 -12,2 -16,1-25,4

-38,6

-12,9 -18,3 -22,1-13,8

-2,6 -3,6 2,7 4,4 0,4

-100

-50

0

50

100

150

200

250

1950 1960 1970 1980 1990 1995 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

War

tość

w m

ld U

SD

Lata

HANDEL ZAGRANICZNY POLSKI (DANE WG. GUS)

Import

Eksport

Saldo

Polska utrzymuje dodatnie saldo od kilkunastu latz większością krajów Unii Europejskiej, np. z:

Niemcami – nasz główny, najważniejszy partnerhandlowy od którego w konsekwencji w znacznejmierze zależy stan i kondycja polskiej gospodarki,

Francją,

Grecją,

Holandią,

Słowacją,

Czechami,

Litwą,

Rumunią,

Szwecją,

Węgrami,

Wielką Brytanią;

Z niewielkim odsetkiem krajów pozaeuropejskich (dane z 2016 roku) tj.:

Algieria, Etiopia, Egipt, Ghana, Gwinea, Kamerun, Kenia, Libia, Nigeria, RPA, Togo;

Kanada, Kuba, Panama, Peru, Salwador;

Arabia Saudyjska, Azerbejdżan, Hongkong, Izrael, Jemen, Jardania, Kirgistan, Kuwejt, Laos, Liban, Syria, Tadżykistan, Turcja,Turkmenistan, Uzbekistan i ZEA;

Australią i Nową Zelandią.

Polska utrzymuje ujemne saldo od kilkunastu lat:

z większością państw spoza Unii Europejskiej, m.in.:Rosją,

Stanami Zjednoczonymi,

krajami Ameryki Południowej:

Argentyną,

Brazylią,

krajami azjatyckimi:

Chinami,

Indiami,

Indonezją,

Japonią,

Koreą Południową,

Tajwanem,

Singapurem,

Wietnamem,

nielicznymi z Unii Europejskiej, takimi jak:Belgia,

Irlandia,

Hiszpania,

Luksemburg,

Włochy.

Występujące nieustannie ujemne saldo handlu zagranicznego wynika głównie w przypadku:

ROSJI: z konieczności zakupu surowców energetycznych (ropy naftowej i gazu ziemnego),

z krajem tym od wielu lat mamy bardzo niekorzystne saldo w obrotach handlowych i mimo jego zmniejszenia w ostatnichlatach, zapewne pozostanie ono dalej ujemne;

CHIN: z dominacji na rynkach międzynarodowych tego kraju, będącego obecnie producentem praktycznie wszystko istanowiących dla innych państw konkurenta nie do pokonania pod względem cenowym (wynika to z bardzo niskichkosztów wytworzenia dóbr w Chinach),

z Chin importujemy różnorodne produkty przemysłowe, różne maszyny i urządzenia elektryczne oraz wyroby przemysłulekkiego (np. odzież, obuwie) i inne produkty.

Poprawa bilansu handlowego w obrotach międzynarodowych (w przypadku większości krajów z EU mamy jużdodatni bilans) świadczy głównie o tym, że gospodarka Polski na arenie międzynarodowej dość nieźle sobie radzi:

ciągle się rozwija,

staje się coraz bardziej konkurencyjna,

powoli stajemy się nawet reeksporterem (na czym także można zarobić);

wynika z faktu, że jesteśmy coraz w mniejszym stopniu uzależnieni od kupowania różnych dóbr na obcych rynkach.

Ulegająca ciągłym modyfikacjom struktura geograficzna handlu zagranicznego każdego państwa uzależniona jest od jego położenia geopolitycznego oraz innych powiązań gospodarczo-politycznych.

Na stan handlu zagranicznego Polski w ostatnich ponad 25 latach miało wpływ wiele wydarzeń międzynarodowych oraz mających miejsce w naszym kraju wewnętrznych.

W wyniku przemian ustrojowych w 1989 roku mogło nastąpić bardzo istotne dla obecnej pozycji Polski w handlu międzynarodowym otwarcie krajowej gospodarki na rynki spoza bloku państw socjalistycznych (nie należących do RWPG).

Niestety to samo otworzenie oznaczało jednocześnie konieczność stawienia czoła silnej konkurencji towarów importowanych do Polski.

Na początku przyczyniło się to do bankructwa wielu nierentownych w nowej sytuacji firm.

Obecnie jednak, Polacy bogatsi w ćwierćwiecze doświadczeń bardzo dobrze radzą sobie na rynkach międzynarodowych – niewątpliwie zdobyliśmy to także naszą zaradnością i pracowitością.

W 2016 roku produkty polskie były eksportowane do naszych partnerów, tj.: Niemcy, Wielka Brytania i Czechy.

Niemcy; 28,2%

Francja; 6,2%

Włochy; 6,1%

Wielka Brytania; 5,6%Czechy ; 4,6%

Rosja ; 4,4%

Holandia ; 4,2%

Szwecja ; 3,1%

Belgia ; 3,0%

Ukraina ; 2,9%

Węgry; 2,8%

Hiszpania; 2,5%

Dania ; 2,1%

Norwegia ; 2,1%

Austria ; 2,1%

Stany Zjednoczone; 2,1%

Pozostałe; 18,1%

Udział w eksporcie partnerów handlowychPolski w 2005 r.

Niemcy; 27,4%

Wielka Brytania; 6,7%

Czechy ; 6,6%

Francja; 5,5%Włochy; 4,8%

Holandia ; 4,5%

Szwecja ; 2,9%

Rosja ; 2,8%

Hiszpania; 2,7%

Węgry; 2,7%

Słowacja ; 2,5%

Stany Zjednoczone; 2,3%

Belgia ; 2,2%

Ukraina ; 1,9%

Rumunia ; 1,8%

Austria ; 1,8%

Pozostałe; 21,2%

Udział w eksporcie partnerów handlowychPolski w 2016 r.

W 2016 roku produkty polskie były importowane od naszych partnerów, tj.: Niemcy, Chiny i Rosja.

Niemcy; 24,7%

Rosja ; 8,9%

Włochy; 7,1%

Francja; 6,0%Chiny; 5,4%

Czechy ; 3,6%

Holandia ; 3,4%

Wielka Brytania; 3,1%

Belgia ; 2,6%

Stany Zjednoczone; 2,4%

Szwecja ; 2,3%

Hiszpania; 2,2%

Japonia; 2,0%

Słowacja ; 1,8%

Węgry; 1,8%

Austria ; 1,7%

Pozostałe; 21,1%

Udział w imporcie partnerów handlowychPolski w 2005 r.

Niemcy; 23,3%

Chiny; 12,0%

Rosja ; 5,8%

Włochy; 5,6%

Francja; 4,0%Holandia ; 3,8%Czechy ; 3,6%

Stany Zjednoczone; 2,8%

Belgia ; 2,7%

Wielka Brytania; 2,6%

Hiszpania; 2,3%

Słowacja ; 2,0%

Węgry; 1,8%

Szwecja ; 1,7%

Korea Południowa; 1,7%

Austria ; 1,7%

Pozostałe; 22,7%

Udział w imporcie partnerów handlowychPolski w 2016 r.

Od początku lat 90. XX wieku występuje stały trend wzrostowy wartości eksportu w przeliczeniu na 1 mieszkańca,np..:

w 1990 roku wynosił 376 dolarów (USD),

w 2000 roku – 819 dolarów (USD),

w 2005 roku – 1872 dolarów (USD),

w 2010 roku – 4623 dolarów (USD),

w 2015 roku – 5141 dolarów (USD),

w 2016 roku – 5150 dolarów (USD).

W porównaniu do większości państw Europy Zachodniej oraz innych lepiej rozwiniętych bogatszych państw (np.Australii, USA, Kanady, Japonii, Korei Południowej) wartość ta pozostaje dalej niższa.

Stan ten wynika głównie z faktu, że eksportujemy dalej głównie towary o niskim poziomie przetworzenia i małymzaawansowaniu technologicznym (choć nastąpiła duża poprawa).

Na to z kolei wpływa wiele czynników, mających jeszcze swoje korzenie w PRL-u (choć niewątpliwie jest coraz lepiej), m.in.:

z opóźnień technologicznych i organizacyjnych gospodarki Polski,

ze stosunkowo wysokich kosztów wytwarzania,

w Polsce obniżane są one niestety głównie poprzez:

niskie płace,

oszczędności na bezpieczeństwie (potwierdzają to liczne wypadki w górnictwie węgla kamiennego),

braku dobrej i skutecznej promocji polskich produktów w innych państwach

braku całościowego planu działania na długi okres (np. 20 lat).

Polska cechuje się dość zróżnicowaną strukturą eksportu i importu:

zarówno w imporcie, jak i eksporcie dominują produkty wysoko przetworzone: maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy oraz produkty przemysłu przemysłowego;

dodatkowo w imporcie ważne są paliwa mineralne, smary i materiały pochodne,

w przypadku eksportu Polski istotną rolę odgrywają towary rolno-spożywcze.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Eksport - 1990 Eksport - 2016 Import - 1990 Import - 2016

POLSKA

Towary i transakcje niesklasyfikowane w SITC Różne wyroby przemysłowe

Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy Towary przemysłowe sklasyfikowane głównie wg surowca

Chemikalia i produkty pokrewne Oleje, tłuszcze, woski zwierzęce i roślinne

Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne Surowce niejadalne (z wyjątkiem paliw)

Napoje i tytoń Żywność i zwierzęta żywe

W strukturze towarowej eksportu największą rolę odgrywają:

maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy,

towary przemysłowe sklasyfikowane głównie wg surowca,

różne wyroby przemysłowe,

żywność i zwierzęta żywe,

chemikalia i produkty pokrewne.

Sekcja SITC 1985 1990 2000 2010 2012 2015 2016

Żywność i zwierzęta żywe 7,5 10,9 7,5 9,2 10,5 10,8 11,0

Napoje i tytoń 0,7 0,5 0,4 1,3 1,3 1,6 1,5

Surowce niejadalne (z wyjątkiem paliw) 7,2 6,8 2,8 2,3 2,4 2,3 2,1

Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne 15,7 10,7 5,1 4,1 4,9 3,2 2,5

Oleje, tłuszcze, woski zwierzęce i roślinne 0,2 0,2 0,1 0,2 0,2 0,3 0,3

Chemikalia i produkty pokrewne 6,1 9,2 6,8 8,6 9,1 8,8 9,2

Towary przemysłowe sklasyfikowane głównie wg surowca 15,0 23,0 24,8 20,3 21,1 18,9 18,5

Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy 39,4 26,2 34,2 41,1 37,4 38,5 38,2

Różne wyroby przemysłowe 6,8 7,5 18,3 12,8 12,7 15,4 16,6

Towary i transakcje niesklasyfikowane w SITC 1,4 5,0 0,0 0,1 0,4 0,2 0,1

Struktura towarowa krajowego handlu zagranicznego podatna jest w znacznym stopniu na wiele czynników i zmienia się w pewnych „widełkach” w zasadzie z roku na rok.

Niemniej jednak krajowy eksport opiera się głównie na sprzedaży:

surowców mineralnych i innych:

węgla kamiennego, miedzi elektronicznej, olei mineralnych;

wyrobów przemysłu:

elektronicznego (telewizory i inny sprzęt elektroniczny oraz AGD),

elektromaszynowego (samochody, statki, łodzie, maszyny i urządzenia mechaniczne),

chemicznego (nawozy, chemia gospodarcza),

rolno-spożywczego (mięso drobiowe, wołowe, wieprzowe, produkty mleczarskie, czekolady, mrożone owoce, soki owocowe, pieczywo – trafiające do Niemiec, Wielkiej Brytanii, Rosji, Czech i Francji),

drzewno-papierniczego i meblowego (drewno, papier i meble).

W imporcie do naszego kraju przeważają:

surowce mineralne, głównie: ropa naftowa i gaz ziemny oraz rudy żelaza,

wyroby przemysłu:

elektromaszynowego, maszynowego i elektronicznego (samochody, maszyny, sprzęt elektryczny i elektroniczny: RTV, sprzętfotograficzny i urządzenia AGD);

chemicznego , np.: produkty farmaceutyczne, tworzywa sztuczne, artykuły kosmetyczne;

lekkiego, np.: obuwie, odzież;

drzewno-papierniczego: wyroby papiernicze;

spożywczego, np.: owoce cytrusowe, kawa, herbata.

Sekcja SITC 1985 1990 2000 2010 2012 2015 2016

Żywność i zwierzęta żywe 8,3 5,6 5,2 6,5 7,0 7,3 7,6

Napoje i tytoń 0,9 1,6 0,4 0,6 0,6 0,7 0,8

Surowce niejadalne (z wyjątkiem paliw) 9,3 6,5 3,4 3,1 3,5 3,1 3,1

Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne 22,2 21,9 10,8 10,7 13,2 7,2 5,9

Oleje, tłuszcze, woski zwierzęce i roślinne 0,8 0,4 0,3 0,3 0,4 0,4 0,4

Chemikalia i produkty pokrewne 8,9 8,6 14,1 14,3 13,9 14.0 14,7

Towary przemysłowe sklasyfikowane głównie wg surowca 13,6 11,5 20,0 17,8 17,3 17,4 17,8

Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy 30,6 37,5 37,0 34,3 32,1 36,5 36,0

Różne wyroby przemysłowe 5,1 6,4 8,6 10,3 9,1 11,9 12,5

Towary i transakcje niesklasyfikowane w SITC 0,3 0,0 0,2 2,1 2,9 1,5 1,2

Wartości importu i eksportu poszczególnych grup towarów mają wpływ na powstanie salda w tych grupach(przedstawione jest to w poniższej tabeli).

Sekcja SITCEksport w 2016

r. (w mln zł)Import w 2016 r.

(w mln zł)Saldo w 2010 r.

(w mln zł)Saldo w 2012 r.

(w mln zł)Saldo w 2016 r.

(w mln zł)

Żywność i zwierzęta żywe 87946,9 60094,2 +9427,5 +18097,5 +27852,7

Napoje i tytoń 12044,0 5998,9 +2996,1 +4046,4 +6045,1

Surowce niejadalne (z wyjątkiem paliw) 16957,4 24456,8 –5200,2 –8169,6 –7499,4

Paliwa mineralne, smary i materiały pochodne 19941,0 46703,0 –37830,1 –55990,6 –26762

Oleje, tłuszcze, woski zwierzęce i roślinne 2215,9 3188,3 –748,3 –1525,0 –972,4

Chemikalia i produkty pokrewne 73541,6 115610,8 –35301,3 –35229,8 –42069,2

Towary przemysłowe sklasyfikowane głównie według surowca

148920,6 139932,5 +1940,8 +14992,1 +8988,1

Maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy 306606,1 282875,6 +13923,5 +17499,7 +23730,5

Różne wyroby przemysłowe 133111,8 98400,5 +6717,9 +17511,5 +34711,3

Towary i transakcje niesklasyfikowane w SITC 2192,5 9209,5 –11088,2 –15941,2 –7017

Ogółem 803,5 mld zł 786,5 mld zł –55162,4 –44709,0 +17007,7

Materiały pomocnicze do naukiOpracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych)

Opracowanie i redakcja: Sławomir DmowskiKontakt: kontakt@geografia24.eu

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE- KOPIOWANIE ZABRONIONE -