Wpływ urbanizacji na użytki rolnicze i obszary wiejskie

Grzegorz Siebielec, Tomasz Stuczynski,

Artur Lopatka, Tomasz Miturski

Puławy, październik 2017 r.

Soil sealing – zasklepianie

Land take – przyrost powierzchni zabudowanej (artificial)

zabudowa, urbanizacja

(Prokop i in., 2011)

Okres 1990 - 2000, w EU urbanizowano około 1 000 km² rocznie i zabudowa

wzrosła o prawie 6 %. W okresie 2000 - 2006, tempo urbanizacji 920 km²

rocznie.

Pomiędzy 1990 a 2006 przybyło 9% obszarów przejętych pod zabudowę.

Zachowując ten trend po 100 latach – przejęcie obszaru Francji i Hiszpanii.

250 ha dziennie.

Udział powierzchni zasklepionych (Prokop i in.)

Przyrost powierzchni

zabudowanej 2000-2006

(Prokop i in.)

Zmiany powierzchni UR w Polsce

Dane GUS

Około 2% „land take” w Europie

Transformacja gleb użytkowanych rolniczo na

użytkowanie nierolne

Dane GUS

Komisja Europejska, 2012. Guidelines on best practice to limit,

mitigate or compensate soil sealing

� Jakość powietrza jest

modyfikowana przez odporność

gleb na erozję, zdolność gleby do

inaktywacji zanieczyszczeń

produkcji biomasy.

Funkcje gleb w obszarach

miejskich

Gerst et al..

produkcji biomasy.

� Mitygacja ekstremalnych

temperatur przez gleby o dużej

pojemności wodnej.

URBAN-SMS

Urban Soil Management Strategy

2007 – 2013

Priority 3 Environment

Area of Intervention 3.1

Developing a High Quality

URBAN-SMS project partners:

City of Stuttgart (Lead Partner)

City of Vienna

Federal Environment Agency, Austria

City of MilanDeveloping a High Quality

Environment by Managing and

Protecting Natural Resources and

Heritage

City of Milan

University of Torino

City of Celje

Agricultural Institute of Slovenia

Institute of Soil Science and Plant Cultivation, Pulawy

Czech University of Life Sciences Prague

Soil Science and Conservation Research Institute, Bratislava

District Authority Stuttgart

www.urban-sms.eu

� Analiza ex-post zmian użytkowania ziemi, jako efekt różnych

instrumentów ochrony gleb w miastach Europy Centralnej.

Analiza skuteczności ochrony gleb w miastach

Europy Centralnej

� Ocena wpływu zmian użytkowania ziemi (zasklepiania) na funkcje gleb

na poziomie miasta.

� Analiza zapotrzebowania na grunty w zakresie rozwoju infrastruktury

i mieszkań na tle dostępności gleb niskiej jakości.

URBAN SMS

obszary

testowe

Celje

Milan Bratislava Prague Wroclaw Stuttgart SalzburgVienna

Satellite images 10m resolution for 1990/1992 and

2006/2007Soil maps

Classification of image objects

Podejście do oceny efektywności ochrony gleb

Land use maps (1990/1992 and 2006/2007)

Spatial analysis of soil consumption for urbanization

Soil quality maps

Transition indexes for soils of different quality

Analysis of efficiency of current soil protection regulations

Land use change maps

Transition index (indeks przejścia) (Stuczynski et al., 2007)

Prosty indeks charakteryzujący intensywność przejścia gleb określonej jakości w funkcje zabudowy

3 klasy: 1-wysoka, 2-średnia, 3-niska

areaurbanwholeinnclassofsoilpercent

areaurbannewinnclasssoilofpercentindextransition

""

""=

high quality soil

medium quality soil

low quality soil

high quality soil

medium quality soil

low quality soil

high quality soil

medium quality soil

low quality soil

Transition index =1 Transition index >1 Transition index <1

Przyrost powierzchni zasklepionych we Wrocławiu pomiędzy 1991 i 2006 na tle uproszczonej mapy jakości gleb

Class share [%] Transition index

48,6 1,33

14,9 0,68

36,5 0,69

Przyrost powierzchni zasklepionych

pomiędzy 1992 i 2007 na tle uproszczonej mapy jakości gleb

Bratysława

BratysławaKlasa jakości gleb Powierzchnia

klasy[ha]

Udział klasy [%]

Powierzchnia zasklepiona

[ha]

Odsetek powierzch

ni danej klasy [%

całk. pow. klasy]

Indeks przejścia [TI]

wysoka 791146.9

39 0.50.21

średnia 590835.1

209 3.51.53

niska 303318.0

143 4.72.03

Indeksy przej ścia dla gleb wysokiej jako ści

Mediolan Bratysława Wroclaw Stuttgart Praga Salzburg Wiedeń

1.18 0.21 1.33 0.91 1.42 3.01 1.29

Brownfields

City Inventory Map Number of

brownfields

Area (ha) No. of

transformed

sites

Bratislava Yes Yes 13 (plus 39

potential)

n.a. 30 reclaimed

Celje Yes Yes 1 32 2 (21 ha)

Torino No No 30 approx. 30 50

Prague No No n.a. n.a. n.a.

Salzburg No Yes n.a. 48 n.a.

Stuttgart Yes Yes 462 615.5 60 (46.5ha)

since 2003

Wroclaw No No n.a. n.a. n.a.

Vienna No No n.a. n.a. n.a.

Główne bariery dla rewitalizacji:

� Kwestia odpowiedzialności za remediację gleb,

� Nieznane koszty remediacji,

� Ograniczone środki,

� Potencjalne ograniczenia w wykorzystaniu obiektu,

� Czas wymagany do pełnej rewitalizacji,

� Brak informacji o zanieczyszczeniu,

� Struktura własności,

� Rozbieżne interesy inwestorów i miasta, interferencje polityczne,

� Brak zachęt.

Miasto Gleby niskiej jakości ha

Gleby niskiej i średniej jakości ha

Tempo przejęćha/15 lat

Milan 160 3103 364

Bratislava 3033 8941 391

Wroclaw 5547 7806 412

Dostępność słabszych gleb vs tempo przemian

Wroclaw 5547 7806 412

Stuttgart 706 1693 138

Prague 6863 18825 718

Salzburg 791 5601 82

Vienna 418 1850 213

Sieć interesariuszy dla oceny scenariuszy ochrony gleb

Celje (13.02.2009)Vienna (20.05.2009)Milan (12.11.2009)

Prague (20.11.2009) Wroclaw (4.12.2009)Bratislava (19.02.2010)

Ranking funkcji gleb – średnia z 6 miast

Function min* max mean SD

Cultural heritage 2.1 5.7 3.95 1.35

Recreation 3.6 6.8 5.23 1.12

Health 4.4 7.1 5.61 0.90

Land based production 2.1 5.5 3.32 1.38Land based production 2.1 5.5 3.32 1.38

Transport infrastructure 3.0 7.4 5.72 1.66

Housing and workplace provision 3.3 8.4 6.88 1.96

Biodiversity 2.6 6.4 4.81 1.29

Retention 4.0 5.6 4.96 0.58

Buffering and filtering 3.4 5.6 4.46 0.86

Wpływ scenariuszy ochrony gleb

Sustainability pillar Soil/Land FunctionImpa

ct s

core

0

1

2

3

Scenario 1

Scenario 2

Scenario 3

Limit

Sustainability pillar Soil/Land Function

Social – 1 Cultural heritage

Social – 2 Recreation

Social – 3 Health

Economic - 1 Land based production (agricultural)

Economic - 2 Transport infrastructure

Economic - 3 Housing and workplace provision

Environmental - 1 Biodiversity

Environmental - 2 Retention

Environmental - 3 Buffering and filtering

Indicator

SOC 1 SOC 2 SOC 3 ECO 1 ECO 2 ECO 3 ENV 1 ENV 2 ENV 3

Impa

ct s

core

-3

-2

-1

�Systemy ochrony gleb w miastach Europy Centralnej nie chroniły

skutecznie gleb

�Rzadko istnieje konflikt pomiędzy potrzebą ochrony gleb a rozwojem

ekonomicznym miast na poziomie miasta (dostępność gruntów oraz opinie

lokalnych intereseriuszy)

�Scenariusz „bez zmian” spowoduje niekorzystne zmiany środowiskowe

Wnioski

�Instrumenty prawne, włączenie zagadnień glebowych w planowanie

przestrzenne oraz dalsze zwiększanie świadomości są niezbędne

�Skutecznej ochrony gleb klas 1-3 przed urbanizacją można oczekiwać

jedynie przy połączeniu przepisów ochrony gleb ze świadomym i

zrównoważonym planowaniem przestrzennym, uwzględniającym jakość

gleb.