Granice Polski za panowania

pierwszych Piastów w dużej

mierze pokrywały się z obecnym

przebiegiem granic, jednak ziemie

te wyglądały zupełnie inaczej.

Ogromne obszary państwa

porastała puszcza. Na przełomie

X- XI wieku zamieszkiwało te

ziemie około miliona osób.

Osadnictwo jednak było rozłożone

bardzo nierównomiernie i obok

obszarów gęściej zaludnionych

występowały tereny zupełnie

niezamieszkałe. Większość ludzi

żyła w niewielkich osadach

położonych w dolinach rzek,

strumieni czy na leśnych polanach.

W okresie panowania pierwszych Piastów funkcje książęcych siedzib pełniły grody.

Liczbę grodów w tym czasie szacuje się na 60- 80. Należały do nich m.in..Gniezno,

Poznań, Ostrów Lednicki, Kraków, Sandomierz, Wrocław, Opole czy Płock.

Kościół

Brama

Podgrodzie

Siedziba

księcia

Rekonstrukcja grodu gnieźnieńskiego w III fazie rozwoju

Źródło: "Dzieje Ostromecka" Z. Raszeja

Liczba ludności w poszczególnych osadach zarówno

wiejskich jak i grodowo- miejskich była bardzo zróżnicowana.

Od małych, liczących około 6-12 osób osad po ośrodki skupione wokół centralnych

grodów jak Gniezno czy Poznań, gdzie w grodach

i podgrodziach mieszkało 2- 3 tys. osób. Dużymi skupiskami były również niektóre

ośrodki portowe. Szczecin na początku XII wieku zamieszkiwało

ok. 3 tys. osób. Średnia długość życia była bardzo niska i wynosiła ok. 19- 25 lat.

Wynikało to z bardzo dużej śmiertelności wśród dzieci sięgającej niekiedy do 50%.

Pięćdziesiąty rok życia przekraczało ledwie 5-7 % ludności.

Rekonstrukcja grodu w Gnieźnie źródło: http://www.eioba.pl/a/27sb/wojsko-polskie-czasy-mieszka-i-i-boleslawa-chrobrego

Na krótką średnią wieku wpływ miały również choroby. Powszechne

były: gruźlica płuc, ospa, choroby układu pokarmowego itp. Fatalny

wpływ na stan zdrowia, a co za tym idzie na długość życia miało

niedożywienie. Dotykało ono dużej części ludności. Dodajmy do tego

jeszcze higienę, która w większości przypadków pozostawiała wiele do

życzenia, oraz stan ówczesnej wiedzy medycznej.

Pogrzeb ofiar czarnej śmierci w Tournai, miniatura z XIV-wiecznego rękopisu/ tytus.edu.pl/2019/01/21/zielona-wyspa-czy-dzuma-

naprawde-ominela-polske-

Ludność za czasów pierwszych Piastów żyła

głównie z uprawy roli i hodowli. najwięcej uprawiano pszenicy, jęczmienia, prosa,

mniej żyta i owsa. Wysiewano len, konopie, bób, soczewicę, groch, ogórki. Z drzew

owocowych mamy wiadomości o jabłoniach, gruszach, śliwach, wiśniach,

brzoskwiniach. Rozpowszechniała się uprawa winorośli,

kultywowana przez Kościół potrzebujący wina. Ziemię uprawiano przy pomocy

prostych narzędzi takich jak motyka, widły czy drewniane grabie. Zboża ścinano

sierpami i młócono cepami. Zwierzęta jakie trzymano w tamtym okresie to głównie

owce, kozy, woły i drób. Nie bez znaczenia było również rybołówstwo i łowiectwo.

https://archeologia.com.pl/2019/05/25/tajemnice-poczatkow-polski/

W czasach pierwszych Piastów na

terenie kraju niewiele było ziem

nadających się pod uprawy gdyż jak

już wcześniej wspomniano, wielkie

połacie zajmowały puszcze. Aby

zwiększyć tereny uprawne stosowano

prymitywną metodę żarową. Polegała

ona na tym, że karczowano część

puszczy i następnie, po usunięciu

wielkich pni palono pozostałe

drobne gałęzie. Popioły stanowiły

naturalny nawóz, zaś pozyskane w ten

sposób pola nazywano łazami, lędami,

lub żarami.

Sierp, Christopher Walker, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.5/epodręczniki

W domach ważnym

ulepszeniem było odchodzenie od otwartego paleniska

umieszczonego pośrodku izby do coraz częstszych już w drugiej

połowie X i w XI wieku pieców znajdujących się pod ścianą lub w

narożniku. Spano na ławach, skrzyniach (przykrytych skórami

bądź kocami) lub ‒ rzadziej ‒ na łożach. Do siedzenia służyły ławy,

pieńki, zydle, a później także krzesła

i taborety.

http://snap.uni.lodz.pl/grody/

Odzież, żywność i inne przedmioty przechowywano głównie

w skrzyniach, choć znane były szafy. Stoły nie były jeszcze powszechnie używane.

Naczynia kuchenne i stołowe wytwarzano z gliny bądź drewna. Coraz częściej

korzystano z naczyń toczonych na kole garncarskim. Jakość żywienia powoli

poprawiała się, do czego przyczyniało się rozpowszechnianie pieców i żaren pełno

obrotowych, dających delikatniejszą mąkę, zdatną także do pieczenia ciast. Już nie

placki pieczone w popiele, lecz chleb pieczony na zakwasie stał

się jednym z podstawowych artykułów spożywczych. Często jadano kasze, z mięsa

najchętniej wieprzowinę. Powszechnym napojem było piwo.

Zagroda chłopska Johann Ludwig Ernst Morgenstern, Gospodarstwo, 1794, domena publiczna

Tak dla mężczyzn,

jak i kobiet podstawowym

składnikiem odzieży była swego

rodzaju koszula lniana lub wełniana,

noszona przez mężczyzn

w spodniach (obcisłych),

wpuszczanych w obuwie lub

oplatanych rzemieniem bądź łykiem.

Kobiety nosiły zapaski

i narzutki. Zimą ubierano się w

płaszcze, nieraz pokryte futrem,

i kożuchy. Zwiększyła się liczba ozdób

przy strojach ówczesnego

społeczeństwa.

Kobiece ubiory z XI stulecia na niemieckim manuskrypcie ze zbiorów British

Library./ ciekawostkihistoryczne.pl/2017/10/01/moda-w-panstwie -pierwszych-

piastow/

Damskie obuwie z Gdańska (XI-XII wiek) i z Opola (XI wiek)./ ciekawostki

historyczne.pl/ 2017/10/01/moda-w-panstwie -pierwszych-piastow/

Całość społeczeństwa była wówczas bardzo zróżnicowana pod względem

statusu majątkowego i prawnego. Nie jest to oczywiście niczym

wyjątkowym w dziejach. Na czele stał władca wraz ze swoją rodziną. Dalej

w hierarchii byli członkowie elity, często wywodzący się jeszcze ze starej

elity plemiennej, zajmujący najwyższe stanowiska urzędnicze i będący

jednocześnie dowódcami wojskowymi. Z czasem coraz większego

znaczenia nabierali przedstawiciele wyższego kleru.

Tak wyglądali wojowie z drużyny pierwszych Piastów – Mieszka I i Bolesława Chrobrego/ Contentplus.pl sp. z o.o., Dariusz Bufnal, licencja: CC BY

3.0/epodreczniki

Na czele państwa stał książę. To on ustanawiał prawa i był głównym sędzią.

Zarówno Mieszko I jak i późniejszy król Polski Bolesław Chrobry wiele czasu

spędzali poza Gnieznem doglądając spraw państwowych.

Mieszko I /Jan Matejko, Mieszko I i Dobrawa, 1890–1892, domena

publicznaBolesław Chrobry wg. Jana Matejki /domena publiczna

Niżej w hierarchii stali szeregowi

wojowie. Za nimi byli wolni

mieszkańcy podgrodzi i wolni chłopi.

Dalej ludność służebna/niewolna,

czyli zamieszkująca tzw. osady

służebne lub po części podgrodzia,

mająca ograniczoną swobodę

poruszania się. Jej obowiązkiem było

dostarczanie ustalonej liczby

odpowiednich produktów lub

wypełnianie innych zobowiązań wobec

władzy centralnej. Początkowo była to

ludność podległa władcy. Jednak w

tym okresie zaczyna się stopniowo

upowszechniać własność feudalna, a

co za tym idzie pojawiają się niewolni

podlegli członkom ówczesnej elity

bądź Kościołowi. Na samym końcu

byli niewolnicy.

Wojowie z czasów pierwszych Piastów/ /gazetalubuska.pl/

szlakiem-ksiazat-piastowskich-jak-mieszko-i-grod-nad-warta-

i-notecia-umacnial/ar/7803711

Prócz rolników i hodowców,

dominujących w ówczesnym

krajobrazie, wśród naszych

przodków byli również

przedstawiciele innych profesji.

Szczególne miejsce zajmowali

zapewne kowale. Wyrób

przedmiotów żelaznych był wówczas

niezwykle istotny, albowiem z tego

materiału wykonywano nie tylko

broń, ale również narzędzia.

Kowalstwo/domena publiczna

Swoje znaczenie mieli również garncarze –przedstawiciele jednego z najstarszych

rzemiosł. Wyrób naczyń i pojemników ceramicznych był wówczas bardzo rozwinięty, ze

względu na ogromny popyt na tego typu wyroby. Z ceramiki wykonywano również

różnego rodzaju płytki, które wykorzystywano w budownictwie, elementy ozdób (np.

paciorki), instrumenty muzyczne, zabawki i wiele innych. W przeciągu omawianego

okresu na ziemiach polskich stopniowo upowszechniło się koło garncarskie.

Ilustracja do „De Claris mulieribus” Giovanniego Boccaccia, 1403 r./ domena

publiczna

Ważną rolę odgrywało też

tkactwo oraz szewstwo.

Ówcześni szewcy nie

zajmowali się jednak

wyłącznie produkcją obuwia,

a w zasadzie większości

elementów odzieży, które

wytwarzano ze skóry. Swoje

znaczenie mieli również

wszelkiej maści rzemieślnicy

zajmujący się pozyskiwaniem

i obróbką drewna –drwale,

cieśle, korabnicy, tokarze

(wytwarzali toczone elementy

z drewna) itp.

Praca hafciarek/ domena publiczna

W czasach pierwszych Piastów król

lub książę posiadał pełnię władzy.

Poddani

musieli przestrzegać prawa

książęcego, które dawało władcy

uprawnienia

do stanowienia prawa i jego

przestrzegania.

Monarcha uznawał wszystkie ziemie

nie należące do możnych za swoją

własność. Ludność, która ją

użytkowała zobowiązana była do

uiszczania

różnorodnych świadczeń z tytułu

prawa książęcego. Dzielimy je na dwie

kategorie: daniny i posługi. Daniny

płacone były w postaci dóbr

materialnych

(miód, bydło, nierogacizna), a posługi

świadczone były w formie robocizny

(budowa grodów, naprawa mostów). Rycina E.G. Kruger z 1807 roku, Mieszko I i Wichmann Młodszy

/ domena publiczna

W celu bardziej precyzyjnego dostosowania powinności do przewidywanych

potrzeb państwa, zaczęto organizować system należności w oparciu o wsie

służebne. Wyznaczone, najczęściej zlokalizowane wokół grodów wsie,

zwalniane były z powszechnie obowiązujących świadczeń, a w zamian za to

nakładano na nie obowiązek wykonywania specjalistycznych zadań w ściśle

określonym wymiarze. Pozostałością po tym systemie są wsie, nawiązujące

swoimi nazwami do wykonywanych zadań, np.: Szczytniki, Szewce, Kuchary,

Bobrowniki, Piekary, Świniary, itp.

Uprawa roli zaprzęgiem (para wołów) za pomocą radła w średniowieczu/

domena publiczna

Za panowania pierwszych Piastów główną

siłą zbrojną była drużyna książęca.

Około roku 965/966 podróżnik arabski

Ibrahim ibn Jakub napisał o wojach Mieszka:

„ Ma on trzy tysiące żołnierzy mających

zbroję [pancernych] podzielonych na

oddziały

[…] Daje on tym mężom odzież, konie, broń i

wszystko, czego potrzebują.” Jednak

następców Mieszka I i Bolesława Chrobrego

nie było stać na utrzymanie takiej drużyny

wojów. Dlatego też zaczęto nadawać wojom

ziemię .

Pierwszy wój/ http://portal.scholaris.pl/zasob/63642

Woj który dostał ziemię musiał sam zadbać o uzbrojenie. Jego obowiązkiem

również było stawanie się do walki wraz oddziałem zbrojnych na każde wezwanie

władcy. W ten sposób powstało rycerstwo czyli grupa właścicieli ziemskich pełniąca

służbę wojskową.

Rycerstwo polskie 1228-1333/ domena publiczna

Również na terenie naszej gminy znajdował się średniowieczny gród?

Nieopodal Runowa, na szczycie wysoczyzny uformowanej w kształcie

naturalnie obronnego cypla chronionego od zachodu, północy i wschodu

stromymi zboczami jarów położony był unikalny zespół osadniczy złożony

z grodziska, osady przygrodkowej i cmentarzyska kurhanowego. Zespół

ten funkcjonował od połowy IX wieku do pierwszej połowy XII wieku w miejscu,

gdzie od 1200- 650 lat p.n.e. istniała osada grupy kaszubskiej

i ludności kultury łużyckiej.