gospodarka wsieci finansów

92 | 1–7 GRUDNIA 2014

Dlaczego najlepiej unikać chwilówek

N a początek krótkie wyjaśnienie: firma pożyczkowa to nie pa-rabank, a parabank to nie bank. Czym się różnią? Te pierwsze udzielają kosztownych pożyczek gotówkowych klientom indy-

widualnym oraz firmom. Zwykle na krótki okres do 30 dni, stąd nazwa „chwilówki”. W przeciwieństwie do parabanków firmy pożyczkowe nie

oferują produktów bankowych jak np. odpowiedników lokat i nie pod-szywają się pod banki. I choć parabanki mogą przypominać prawdziwe banki czy SKOK-i, nie spełniają najważniejszego warunku, nie działają na podstawie zezwoleń i pod kontrolą Komisji Nadzoru Finansowego.

Ba, w polskim prawie nawet nie istnieje definicja parabanku. Ich działalność nie jest w żaden sposób regulowana ani kontrolowana. Klienci parabanków podpisują umowy wyłącznie w oparciu o Ko-

deks cywilny, a więc nie chroni ich prawo bankowe. W ostatnich latach namnożyło się w Polsce firm pożyczko-

wych. W świetle prawa to zwykła działalność gospodarcza, często prowadzona w formie spółki, którą założyć może każdy. Działa w oparciu o własny kapitał, należący do właściciela bądź udziałowców.

Firmy pożyczkowe coraz bardziej zabiegają o uwagę mniej zamożnych Polaków. Obiecują szybkie i łatwe pożyczkitym, którzy nie mają co liczyć na pieniądze z banku. Dokąd może zaprowadzić korzystanie z takich usług?

1–7 GRUDNIA 2014 | 93

Firmy pożyczkowe kuszą łatwą i szybko do-stępną gotówką. Ułatwiają klientom wzięcie pożyczki na wszelkie możliwe sposoby. Czę-sto nie wymagają żadnych zabezpieczeń, za-świadczeń o zarobkach ani zgody współmał-żonka, nie mają limitu wieku. Umożliwiają wysłanie wniosku przez Internet, a nawet przez esemesa. Pożyczają od kilkuset do kilku tysięcy złotych, a termin spłaty zazwyczaj nie przekracza 30 dni. Do firm pożyczkowych pukają ci, których zdolność kredytowa jest co najmniej wątpliwa, np. ludzie starsi z naj-niższymi emeryturami lub zatrudnieni na umowach tzw. śmieciowych. Trafiają do nich też kredytobiorcy z tzw. negatywną historią kredytową, czyli osoby mające problemy ze spłatą wcześniej zaciągniętych kredytów ban-kowych. Nie są wtedy wiarygodnym klientem dla banku. A jest ich całkiem sporo, biorąc pod uwagę, że rynek pożyczek pozabankowych warty jest ok. 4 mld zł rocznie.

Łatwy pieniądz słono kosztujePozabankowa pożyczka przeważnie wiąże się jednak z horrendalnymi kosztami. Firmy pożyczkowe nie podlegają prawu banko-wemu. Obowiązują je jedynie ustawa o kre-dycie konsumenckim i przepisy Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nimi maksymalna wy-sokość oprocentowania kredytów i pożyczek w stosunku rocznym nie może być wyższa niż czterokrotność stopy lombardowej Na-rodowego Banku Polskiego. Obecnie górna granica wynosi 12 proc.

Tyle że firmy pożyczkowe mają kilka nie-skomplikowanych sposobów na ominięcie prawa. Do pożyczki dorzucą mnóstwo dodat-kowych opłat: np. sowitą prowizję, obowiąz-kowe ubezpieczenie, opłatę przygotowawczą, nawet opłatę za przyjazd do domu klienta czy opłatę za przelanie pieniędzy etc.

Średnia wartość „chwilówki” wynosi około 860 zł, a jej przeciętny koszt to 177,16 zł. czyli ok. 950 proc. (dla pożyczki na 30 dni) RRSO – Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania, która obrazuje całkowity koszt pożyczki w ujęciu procentowym w skali rocznej

Fot. S

hu

tterS

toc

k

gospodarka wsieci finansów

94 | 1–7 GRUDNIA 2014

W zależności od firmy pożyczone na 30 dni 400 zł będzie się wiązać z różną rzeczywistą roczną stopą oprocentowania, tzw. RRSO – obrazującą całkowity koszt pożyczki w ujęciu procentowym w skali rocznej – od kilkudzie-sięciu do ponad 2 tys. procent. Oznacza to, że stopa ta może być ponad stukrotnie wyższa od maksymalnego nominalnego oprocentowania kredytów i pożyczek zapisanego w prawie. Dla przykładu: w ofercie jednej z zagranicznych firm pożyczkowych, która szeroko się rekla-muje w polskich mediach – RSSO za poży-czone 400 zł wynosi „tylko” 33 proc., W in-nej rodzimej firmie pożyczkowej – RRSO dla tej samej kwoty i okresu wynosi 1 646 proc., a w jeszcze innej, bardzo znanej firmie pożycz-kowej z Warszawy, RRSO za pożyczone 400 zł. na 30 dni wynosi nawet 2 277 proc.!. Bywa, że

o tak wysokich kosztach klient dowiaduje się dopiero, kiedy musi zapłacić pierwszą ratę. Mimo, że pożyczkodawcy mają obowiązek po-dawania wysokości RRSO zarówno w przeka-zie reklamowym, formularzu informacyjnym i umowie, to informacja ta bądź zapisywana jest drobnym, mało widocznym drukiem bądź po prostu umyka w gąszczu dokumentów i da-nych przekazywanych klientowi. Ba, zdarzają

się i takie firmy, które wcale nie zamierzają udzielać pożyczek. Pobierają tylko od klienta wysokie opłaty przygotowawcze i manipula-cyjne, żeby na koniec z premedytacją odrzu-cić wniosek. Mało kto wie, że kredytodawca nie może pobierać żadnych opłat przygoto-wawczych, w przypadku odmowy zawarcia umowy, a nawet jeśli wie, to rzadko kiedy występuje z powództwem o zwrot pobranych opłat na drogę sądową. W związku z tym, tak nieuczciwie postępujące firmy niewiele ryzy-kują żerując na niewiedzy klientów.

Pożyczka à la Amber GoldNiektóre firmy pożyczkowe oferują klientom „atrakcyjne” i „przyjazne” produkty – po-dobne do tych, które znajdziemy w prawdzi-

wym banku. Na przykład wysoko oprocen-towane lokaty i korzystne pożyczki. Tyle że pożyczają pieniądze pozyskane w oparciu o depozyty swoich klientów, co zdaniem KNF ma charakter piramidy finansowej i jest niezgodne z prawem, bo pożyczek można udzielać tylko z własnych środków (to kre-dyty bankowe udzielane są z depozytów zgro-madzonych od innych klientów). Są jednak

tacy, którzy naiwnie wierzą w łatwe pieniądze i dają się skusić. To zaś wiąże się z gigantycz-nym ryzykiem. Bo zaciągając pożyczkę w pa-rabanku, trzeba się liczyć z ukrytymi, ogrom-nymi kosztami. W wypadku zaś bankructwa takiej instytucji – nie ma żadnych szans, by odzyskać zdeponowane w niej pieniądze, bo nie są one objęte Bankowym Funduszem Gwarancyjnym, z którego wypłacane są pie-niądze klientów w razie bankructwa banków i SKOK-ów.

Parabanki zyskały rozgłos przy okazji afery Amber Gold, ale połowa Polaków wciąż nie wie, czym są i z jakim ryzykiem wiąże się korzystanie z ich usług. W dużej mierze dlatego, że parabanki lubią się podszywać pod prawdziwe banki. Dość łatwo jednak je odróżnić. Podstawowa różnica dotyczy samej nazwy. Słowo „bank” jest zarezerwo-wane dla instytucji, które otrzymały licencję Komisji Nadzoru Finansowego i podlegają jej kontroli. Przedrostek „para” oznacza zaś „prawie”. Czyli prawie-bank. Różnic jest jednak dużo więcej. Bank jest instytucją zaufania publicznego, parabank – wręcz przeciwnie. Co więcej, często działa bez-prawnie. W świetle obowiązującego prawa gromadzenie środków pieniężnych innych osób fizycznych w celu udzielania pożyczek i kredytów, bez zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego, jest nielegalne, podlega karze grzywny i utraty wolności do lat trzech.

Jak nie dać się nabrać?Na co należy zwrócić uwagę, biorąc szybką pożyczkę w firmie pożyczkowej bądź para-banku? Przede wszystkim trzeba pamiętać, że nie ma łatwych pieniędzy. Takie instytucje po-trafią bezlitośnie wykorzystać pośpiech i nie-wiedzę klienta, a skutki mogą być opłakane. Reklamy i oferty zawierające hasła „pożyczka bez BIK” (czyli Biura Informacji Kredytowej, gdzie banki gromadzą informacje o zaciąga-nych kredytach oraz historii ich spłaty) czy „pożyczka z komornikiem” kierują zwykle do osób, które już są zadłużone, szybko potrze-bują pieniędzy bądź miały w przeszłości prob-lemy z terminową spłatą swoich zobowiązań finansowych. Wtedy też koszty pożyczki grają drugorzędną rolę. Tyle, że decydując się na zaciągnięcie szybkiej, ale kosztownej pożyczki, bardzo łatwo wpaść w spiralę za-dłużenia. Dług, zamiast maleć, ciągle narasta.

Przed sięgnięciem po „chwilówkę” warto więc chwilkę się zastanowić i poszukać op-cji alternatywnej, np. pożyczyć od rodziny albo przyjaciół. A jeśli nie ma podobnej

do 500złotych

501-1000złotych

1001-1500złotych

1501-2000złotych

2001-3000złotych

3001-5000złotych

powyżej 5000złotych

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

26%

39%

11%13%

8%

3%2%

Udzia

ł w ry

nku

>24 miesięcy 0% 0% 1% 0% 0% 1% 1%

>24 18-24 0% 0% 1% 1% 1% 0% 0%

>12-18 1% 9% 3% 6% 5% 0% 0%

>9-12 1% 13% 4% 4% 2% 2% 1%

>6-9 4% 6% 2% 1% 1% 0% 0%

>3-6 5% 5% 1% 1% 0% 1% 0%

>1-3 6% 5% 0% 1% 0% 0% 0%

>do miesiąca 8% 2% 0% 0% 0% 0% 0%

Wszystkie pożyczki 26% 39% 11% 13% 8% 3% 2%

Aktualna struktura pozyczek ze względu na wielkość i okres kredytowania wg. badania klienta

ŹróDłO: OPrAcOwAnie włAsne Pwc nA PODstAwie DAnych z bADAniA klientAUwAgA: z rAcji zAOkrągleń sUmA UDziAłów POszczególnych PrODUktów PrzewyższA 100% rynkU.

1–7 GRUDNIA 2014 | 95

alternatywy, pamiętać o kilku złotych za-sadach przed podpisaniem umowy z firmą pożyczkową. Po pierwsze, firmę w pierwszej kolejności trzeba sprawdzić. Podstawowym źródłem wiedzy jest strona internetowa Ko-misji Nadzoru Finansowego (wwwa.knf.gov.pl), która zawiera informacje o nieuczciwych i działających nielegalnie podmiotach. Jeśli wybrana firma widnieje w rejestrze ostrze-żeń publicznych KNF, pod żadnym pozorem nie należy korzystać z jej usług. Dodatkowo warto się zorientować, jak długo firma działa na rynku i jaką cieszy się opinią wśród in-nych klientów. Jeśli złą, lepiej nie ryzykować, poszukać innej.

Zanim podpiszeszKażdą umowę zanim się podpisze, trzeba wpierw przeczytać. A umowę pożyczkową najlepiej kilkakrotnie, szczególną uwagę zwracając na wszelkie koszty dodatkowe oraz całkowitą kwotę do spłaty. Opłata przy-gotowawcza? Obowiązkowe ubezpieczenie? Prowizja? Może się okazać, że suma tych opłat będzie znacznie przewyższać kwotę pożyczonych pieniędzy.

Bardzo ważne jest też, aby sprawdzić, ja-kiego zabezpieczenia wymaga firma pożycz-kowa. Jeśli w zamian za kilkaset złotych żąda wysokiego zabezpieczenia albo, o zgrozo!, mieszkania czy innej nieruchomości, trzeba się liczyć z jego utratą, kiedy spóźnimy się ze spłatą rat pożyczki.

Koniecznie należy się dowiedzieć, czy firma może zmieniać zapisy umowy – w cza-sie jej obowiązywania i wedle swojego uzna-nia i bez następstwa zerwania umowy. Za tym może się kryć pułapka. Warto sprawdzić, na jakich warunkach możemy odstąpić od umowy pożyczkowej. Warto też pamiętać, że mamy prawo do odstąpienia od umowy, bez podawania przyczyny i bez ponoszenia dodatkowych kosztów, w terminie 14 dni od daty jej zawarcia.

Na stronie kampanii społecznej Nie daj się nabrać. Sprawdź, zanim podpiszesz (www.zanim-podpiszesz.pl) można znaleźć wiele przydatnych porad oraz garść wiedzy finan-sowej z przykładami nieuczciwych praktyk stosowanych przez parabanki i firmy pożycz-kowe. Warto się z nimi zapoznać, jeśli nie chcemy dać się oszukać. Oprócz tego znajduje się tam również kalkulator, który ułatwi wyli-czenie rzeczywistej rocznej stopy oprocento-wania pożyczki (RRSO) i obliczy, jaką kwotę trzeba będzie spłacić. Taką informację powi-nien podać również podmiot, który udziela

pożyczki. I na koniec najważniejsza zasada, o której nie wolno zapominać nigdy. Nie pod-pisuj, jeśli nie rozumiesz! W takim wypadku warto zadawać dodatkowe pytania, sprawdzać szczegóły albo poprosić o kopie dokumentów i poradzić się kogoś lepiej zorientowanego.

Będą zmianyPo głośnej aferze z Amber Gold, resort fi-nansów przygotowuje zmiany, które mają dać większą ochronę klientom firm po-życzkowych. Propo-nowanych zmian jest sporo. Najpierw regla-mentacja działalności pożyczkowej poprzez wprowadzenie wy-mogów dotyczących minimalnej wysokości kapitału (200 tys. zł) i formy prawnej podmio-tów udzielających pożyczek konsumenckich (spółka z o.o. lub akcyjna). Dodatkowo w skład władz spółki nie mogłyby wchodzić osoby prawomocnie skazane za przestępstwa go-spodarcze (założyciel Amber Gold, miał m.in. wyrok za przywłaszczenie pieniędzy z Mul-tikasy). Za prowadzenie działalności pole-gającej na udzielaniu pożyczek przez pod-mioty niespełniające tych wymogów, prze-widziana jest sank-cja karna w postaci grzywny do 500 tys. zł lub kara pozbawie-nia wolności do lat 2. Ministerstwo chce też podwyższenia kar za prowadzenie działal-ności bankowej bez ze-zwolenia – z 3 do 5 lat pozbawienia wolności oraz z 5 mln zł do 10 mln zł grzywny. Oprócz zmian administracyjnych resort finansów chce zmian dotyczących kosztów związanych z udzielaniem szybkich pożyczek. Pojawiła się propozycja wprowadzenia limitu kosztu chwilówek, tak aby pozaodsetkowe koszty po-życzanej kwoty nie mogły przekroczyć sumy 25 proc. jej wartości i dodatkowo 30 proc. za każdy rok trwania umowy. A łącznie nie mo-gły przekroczyć 100 proc. całkowitej kwoty pożyczki. Ten pomysł wzbudził jednak wiele kontrowersji i silny opór ze strony branży firm pożyczkowych. Przedstawiciele branży wskazują, że zbyt silne regulacje uniemoż-

liwią legalne prowadzenie działalności, a klienci pójdą po pożyczki do lombardów lub szarej strefy. Potwierdzają to niektórzy ekonomiści. Wskazując, że wprowadzenie takich limitów spowoduje, że średni koszt związany z udzieleniem pojedynczej pożyczki wzrośnie do około 212 zł. W efekcie firmom nie będzie się opłacało pożyczanie kwot niż-szych niż 700-800 zł, ponieważ pobierane od klientów opłaty nie pokryją kosztów, co

może spowodować ucieczkę najpopularniej-szych pożyczek do szarej strefy. Taką ewen-tualność resort finansów też musi brać pod uwagę, dlatego prace nad zmianą przepisów wciąż trwają.

Jednak bez względu na to, kiedy i w jakim zakresie nowe przepisy regulujące cały rynek szybkich pożyczek wejdą w życie, każda de-cyzja o zadłużeniu się musi być przemyślana.

Bo szybka i łatwa pożyczka, może okazać się ciężką do spłaty pułapką, a nawet pierwszym krokiem do bankructwa.

Chcielibyśmy poznać Państwa opinie na temat artykułu o chwilówkach. Zachęcamy

do wypełnienia ankiety na stronie tygo­dnika www.wsieci.pl w zakładce wSieci­

Finansów oraz udziału w konkursie.Warunkiem uczestnictwa w konkursie

będzie wypełnienie ankiety zamieszczonej na stronie internetowej oraz przesłanie

odpowiedzi na pytanie konkursowe. Najcie­kawsze propozycje zostaną nagrodzone.

Niespełna 500 zł– tyle wynosi średnia wartość

pożyczki udzielanej przez Internet

Wejdź na stronę www.zanim-podpiszesz.pl

i poznaj 4 zasady bezpiecznych pożyczek