Załącznik do uchwały nr XVII/124/2004 Rady Miejskiej w Raciążu z dnia 30 grudnia 2004 r.

Strategia Rozwoju

Gminy Miasta Raciąż

na lata 2005 - 2015

RACIĄŻ PAŹDZIERNIK 2004

- 2 -

SPIS TREŚCI

Wstęp ...........................................................................................................................................

4

ROZDZIAŁ I: Diagnoza istniejącej sytuacji społeczno – gospodarczej ........................ 7

Wprowadzenie .................................................................................................................. 7

1. Charakterystyka Gminy Miasta Raciąż. Dziedzictwo kulturowe ............................7

2. Zasoby i stan środowiska naturalnego ............................................................... .11 2.1.Położenie geograficzne, warunkowania geologiczne, ukształtowanie

i forma powierzchni ziemi. .............................. ......................................... 11 2.2.Zasoby wodne .......................................................................................... 13

2.3.Gleby i ich wykorzystanie. Szata roślinna. Klimat..................................... 182.4.Obszary i obiekty chronione...................................................................... 202.5.Gospodarka odpadami. ............................................................................ 21

3. Sytuacja demograficzna gminy ........................................................................... 22 4. Zagadnienie bezrobocia. Rynek pracy................................................................ 27 5. Infrastruktura społeczna i techniczna ................................................................. 31

5.1.Edukacja ...................................................................................................315.2.Opieka zdrowotna .....................................................................................435.3.Kultura, turystyka i sport ...........................................................................455.4.Sieć wodociągowa, kanalizacja i oczyszczanie ścieków ..........................48

5.5.Zaopatrzenie w gaz i inne nośniki energii .................................................53 5.6. Telekomunikacja ...................................................................................... 55

5.7.Komunikacja .............................................................................................566. Bezpieczeństwo publiczne.................................................................................. 587. Opieka społeczna ............................................................................................... 618. Zasoby mieszkaniowe ........................................................................................ 659. Potencjał gospodarczy ....................................................................................... 6910. Zagospodarowanie przestrzenne ....................................................................... 7111. Sytuacja finansowa – budżet gminy ....................................................................72

ROZDZIAŁ II: Analiza możliwości rozwoju ...............................................................78

Wprowadzenie .............................................................................................................. 78

1. Wyznaczenie mocnych i słabych stron gminy oraz szans i zagrożeń płynących z otoczenia........................................................................................ 79

2. Analiza SWOT jako metoda formułowania strategii ........................................... 912.1. Matryca SWOT ............................................................................................ 91

2.2. Główne problemy rozwoju ........................................................................... 942.3. Strategiczne dziedziny rozwojowe .............................................................. 952.4. Scenariusze rozwoju ................................................................................... 96

2

- 3 -2.5 Wyznaczenie wizji ...................................................................................... 97

ROZDZIAŁ III: Misja i strategiczne cele rozwoju ..................................................... 99

Wprowadzenie .............................................................................................................. 99

1. Określenie generalnego celu kierunkowego....................................................... 99 2.Wyznaczenie strategicznych celów rozwoju i uzasadnienie

ich wyboru ......................................................................................................... 1002. Sformułowanie celów operacyjnych oraz zadań realizacyjnych ...................... 103

Zakończenie ............................................................................................................................ 108

Monitoring i ewaluacja strategii

..................................................................................108

Uwagi metodyczne .................................................................................................... 108

Spis tablic .................................................................................................................. 109

Spis wykresów ........................................................................................................... 110

Załącznik nr 1 ............................................................................................................

111

3

- 4 -

Wstęp

Administracja terenowa stanowi najistotniejszy lokalnie i regionalnie czynnik

administracji publicznej .

Gmina jako najniższy szczebel samorządu terytorialnego, jest zarazem podstawową

jednostką organizacyjną lokalnego życia publicznego. Dysponuje ona określonym zakresem

swobody w decydowaniu o sobie, wspólnym majątku oraz o zaspakajaniu miejscowych potrzeb

społecznych. W myśl zapisów ustawowych, gmina jako wspólnota samorządowa, winna pełnić

aktywną rolę w gospodarce lokalnej, wyrażającą się w działaniach na rzecz tworzenia warunków

sprzyjających rozwojowi społecznemu, gospodarczemu, ochronie zasobów środowiska

przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego.

Rozwój ten powinien dokonywać się równocześnie i harmonijnie w danych sferach, w kierunku jak

najbardziej pożądanym, akceptowanym społecznie i ekonomicznie, zgodnie z wymogami ochrony

środowiska przyrodniczego, w sposób świadomy, celowy i kontrolowany. Jest

to bowiem warunek tworzenia możliwie jak najlepszego środowiska życia dla lokalnej

społeczności, tj. warunków zamieszkania, pracy, obsługi i wypoczynku. Sama świadomość

aktywnej roli samorządu gminnego w kreowaniu rozwoju lokalnego nie wystarcza

do skutecznego i efektywnego zarządzania procesami rozwoju gminy; niezbędna jest bowiem

znajomość uwarunkowań i mechanizmów jej rozwoju, stanowiąca główną przesłankę

podejmowania racjonalnych decyzji oraz skutecznego zarządzania rozwojem gminy.

Ograniczoność środków finansowych będących w dyspozycji gminy wymusza

podejmowanie racjonalnych decyzji o sposobie i kierunkach ich wydatkowania w dłuższym

horyzoncie czasu niż jeden rok kalendarzowy. Wymaga to od władz samorządowych stosowania

4

- 5 -nowych, adekwatnych do zmieniających się uwarunkowań i możliwości rozwoju, metod

zarządzania a nie doskonalenia starych „sprawdzonych” rozwiązań, które w nowej rzeczywistości

nie zapewnią już sukcesu.

Chcąc uniknąć podejmowania ważnych decyzji dotyczących celów rozwojowych

i wynikających z nich zadań realizacyjnych w oparciu o metodę prób i błędów, podjęte zostały

działania zmierzające do opracowania długookresowej polityki rozwoju społeczno – gospodarczego

gminy miejskiej, której główne założenia zawarte są w Strategii Rozwoju Gminy Miasta Raciąż na

lata 2005 – 2015.

W celu opracowania tego dokumentu powołany został Uchwałą Nr XIII/100/2004 Rady

Miejskiej w Raciążu z dnia 27 maja 2004 roku Zespół Koordynacyjny do spraw związanych

z opracowaniem Strategii Rozwoju Gminy Miasta Raciąż, w skład którego wchodzą kierownicy

referatów Urzędu Miejskiego oraz kierownicy jednostek organizacyjnych miasta .

Strategia powstała przy współudziale partnerów społecznych, do których zwrócono się

z prośbą o zgłoszenie własnych wniosków i propozycji na etapie opracowania dokumentu.

Wszelkie wskazania realizacyjne oraz elementy właściwego określenia kierunków rozwoju zostały

pozytywnie zaopiniowane przez stałe komisje rady miejskiej. Głównym celem opracowania

niniejszej „Strategii” jest określenie, na podstawie diagnozy stanu istniejącego oraz zewnętrznych i

wewnętrznych uwarunkowań rozwoju gminy, strategicznych obszarów i priorytetowych działań, w

celu optymalnego zaspokojenia zbiorczych potrzeb mieszkańców poprzez zintegrowany rozwój

przy uwzględnieniu przyszłych zapotrzebowań.

W strategii określone zostały m.in. misja i cele. Będą one wiązać się ściśle z zadaniami

własnymi miasta na rzecz tworzenia warunków do zaspokajania potrzeb podstawowych całej

ludności, poprzez wykorzystanie potencjału ludzkiego, rozwoju infrastruktury społecznej,

gospodarczej i technicznej, jak również ochronę zasobów kultury materialnej.

W związku z tym, że gminę należy traktować jako wspólnotę samorządową, zamieszkującą

określone terytorium, a nie zawężać ją tylko do władz i urzędu miejskiego, realizowane będą, obok

zadań własnych (za realizację których odpowiedzialne są z mocy prawa władze miasta), zadania

pozostałe, które samorząd będzie wspierał.

Proces zarządzania strategicznego rozwojem gminy pozwala na poznanie i zrozumienie

rzeczywistych oraz zachodzących zjawisk społecznych, gospodarczych, ekologicznych

i przestrzennych, a także przyczynia się do zmniejszenia poczucia niepewności co do przyszłych

losów gminy. Geneza powstania programu wydaje się być zatem oczywista – każda organizacja

gminna powinna działać w oparciu o plany długofalowe, w wyznaczonym kierunku.

Opracowanie strategii rozwoju stwarza podstawy do sprawnego i efektywnego

zarządzania, w krótkim i w dłuższym horyzoncie czasowym (w oparciu o decyzje podejmowane w

sposób planowy i systematyczny), optymalnego wykorzystania ograniczonych własnych środków

finansowych, lepszego dostosowania się do zmieniającego się otoczenia, prowadzenia promocji

5

- 6 -swego terenu w celu przyciągnięcia inwestorów, aktywowania lokalnej społeczności, nawiązywania

współpracy władz samorządu z podmiotami gospodarczymi i organizacjami społecznymi

istniejącymi na terenie gminy, władzami gmin sąsiadujących, władzami powiatu

w celu rozwiązywania wspólnych problemów w sferach: społeczno – gospodarczej,

infrastrukturalno – technicznej i ekologicznej, ubiegania się o zewnętrzne środki finansowe tak

krajowe jak i zagraniczne (głównie środki z funduszy Unii Europejskiej) na realizację zawartych w

niej celów i zadań.

Mamy pełną świadomość, iż strategia rozwoju nie stanowi gwarancji na pełny sukces. Jest

ona jedynie swego rodzaju drogowskazem co należy robić aby funkcjonować

i rozwijać się w przyszłości. Wskazuje na najważniejsze do rozwiązania problemy, na których

winna być skoncentrowana szczególna uwaga organów decyzyjnych gminy.

Konieczność opracowania strategii oraz wdrażanie ustaleń strategicznych, jest jak widać,

niezbędnym i ważnym elementem funkcjonowania, a nawet „istnienia” samorządu lokalnego.

6

- 7 -

Rozdział I

Diagnoza istniejącej sytuacji społeczno – gospodarczej.

Wprowadzenie.

Podstawowym celem opracowania diagnozy stanu istniejącego jest analiza

i ocena przekształceń strukturalnych oraz tendencji rozwoju społeczno – gospodarczego,

zagospodarowania przestrzeni, stanu środowiska przyrodniczego. Informacje statystyczne

dotyczące zjawisk społeczno – gospodarczych ujęte zostały w kategoriach postępu lub regresu oraz

w układzie przedstawiającym te zjawiska w gminie na tle otoczenia (terytorialna analiza

porównawcza). Badaniem głównie objęte są lata 2000 – 2003. Odstępstwa od założonego okresu

porównawczego uwarunkowane są dostępem do źródeł informacji. Opis sytuacji istniejącej stwarza

podstawę informacyjną dla dalszych etapów prac nad strategią rozwoju.

* * *Diagnoza i ocena stanu miasta powstała w wyniku prac Zespołu Koordynacyjnego

do spraw związanych z opracowaniem Strategii Rozwoju Gminy Miasta Raciąż, który

w przygotowywanych przez siebie sprawozdaniach i raportach, zgromadził dane do strategii,

przedstawiające istniejący stan społeczno – gospodarczy.

1. Charakterystyka Gminy Miasta Raciąż. Dziedzictwo kulturowe.

Raciąż położony jest w północno – zachodniej części województwa mazowieckiego,

w rozwidleniu dróg: trasy szybkiego ruchu nr 7 Warszawa – Gdańsk (w odległości 10 km)

i drogi krajowej nr 14 Warszawa – Toruń (w odległości 8 km). Miasto jest ważnym węzłem

7

- 8 -komunikacyjnym - krzyżuje się tu droga krajowa nr 60, na której odbywa się tranzyt samochodowy

wschód – zachód z kierunku Łodzi poprzez Płock, Ciechanów, Ostrów Mazowiecką, Białystok,

Augustów aż do przejścia granicznego w Ogrodnikach ze szlakiem kolejowym relacji Nasielsk –

Sierpc. Miasto Raciąż należy do gmin powiatu płońskiego (usytuowane jest w północnej jego

części). Jest jednym z dwóch miast w tymże powiecie.

Od siedziby władz wojewódzkich – Warszawy - Raciąż oddalony jest o 100 km, a od

siedziby władz samorządowych powiatu płońskiego – Płońska – 25 km (jest to najbliżej położone

miasto). Inne najbliższe ośrodki miejskie położone są w nieco większej odległości. Należą

do nich takie miasta jak: Płock (w odległości 45 km), Ciechanów i Sierpc (w odległości 40 km).

Bezpośrednie sąsiedztwo miasta to jedynie gmina Raciąż (położone jest ono bowiem w samym jej

środku).Obecnie Raciąż jest najmniejszą powierzchniowo gminą miejską na terenie województwa

mazowieckiego, liczy bowiem 4,06 km2 - powierzchnia geodezyjna ( co stanowi 0,01 %

powierzchni województwa mazowieckiego ) .

Od 01 stycznia 2005 roku, obszar miasta Raciąża, rozporządzeniem Rady Ministrów z

dnia 27 lipca 2004 roku w sprawie ustalenia granic , zmiany nazw i siedziby władz niektórych gmin

i miast oraz nadania miejscowości statusu miasta ( Dz.U.Nr 169 , poz. 1767 ) powiększy swoje

granice o 433,64 ha, co ma strategiczne znaczenie dla wszechstronnego rozwoju miasta.

Do 1975 roku miasto Raciąż należało do województwa warszawskiego, w granicach

powiatu sierpeckiego. W wyniku reorganizacji struktur administracyjnych, po roku 1975 miasto

znalazło się w granicach nowoutworzonego województwa ciechanowskiego jako regionalny

ośrodek miejsko – gminny. Następna reforma administracji (1999 rok) spowodowała, iż Raciąż

znalazł się w województwie mazowieckim ,w powiecie płońskim.

W roku 1992 nastąpił rozdział wspólnych dla miasta i gminy organów. Powstał Urząd

Gminy i oddzielnie Urząd Miejski. Pomimo odłączenia się gminy od miasta , Raciąż jest nadal

siedzibą władz samorządowych gminnych i miejskich.

Miasto znajduje się w dorzeczu rzeki Wkry, w zlewni Raciążnicy będącej jej dopływem.

Od Północy do miasta przylega Obszar Chronionego Krajobrazu związany z doliną

Raciążnicy ustanowiony w granicach byłego województwa ciechanowskiego. Wraz z całym byłym

województwem ciechanowskim miasto włączone jest w obszar funkcjonalny „Zielone Płuca

Polski”.

Miasto nie należy do obszarów rekreacyjno – wypoczynkowych. Także w jego

najbliższym otoczeniu nie ma miejscowości tego typu. Najbliższe takie ośrodki znajdują

się w odległości ponad 50 km np. sztuczny zbiornik wody na rzece Sonie w Nowym Mieście, gdzie

na zachodnim jego pobrzeżu znajduje się pole biwakowe i niewielka plaża z kąpieliskiem.

Raciąż należy do najstarszych grodów Mazowsza północnego.

Ślady osadnictwa i wzmianki o grodzie sięgają X wieku. Między XIII a XVIII wiekiem

Raciąż był siedzibą kasztelani, mając prawie przez pięć wieków swego przedstawiciela w osobie

8

- 9 -kasztelana – najpierw w randze książęcej, potem w wielkiej radzie królewskiej zwanej senatem. Po

upadku grodu, Raciąż stanowił własność książąt mazowieckich. Lokowany on był na prawie

chełmińskim, a przywilej ten otrzymał 15 grudnia 1425 roku od księcia Ziemowita IV. Następny

przywilej dał miastu książe Władysław w roku 1439. Dokument ten miał być potwierdzeniem

praw miejskich, swobód zawartych w przywileju z 1425 r.. Po przyłączeniu Mazowsza północnego

w 1495 roku do Korony, miasto przeszło w ręce Królewskie i awansowało na stolicę powiatu. Od

1512 roku przeszło na własność biskupa płockiego, tworząc centrum klucza dóbr biskupich,

utrwalając dawno uzyskaną pozycję ważnego ośrodka regionalnego. Aż do rozbiorów Raciąż był

siedzibą powiatu sądowego w województwie płockim. Ze względu na dogodne położenie

organizowano tu sejmiki, tutaj zjeżdżała się szlachta z całego województwa płockiego. Odbywały

się też popisy rycerstwa. Wszystko to sprzyjało rozwojowi miasta, które w drugiej połowie XVI

wieku liczyło blisko 1,8 tys. osób i należało do najludniejszych w województwie płockim. Lata

wojen siedemnastowiecznych jak i czas rozbiorów zahamowały dalszy rozwój miasta. Ponowny

rozwój nastąpił w latach czterdziestych XVIII wieku. W 1795 roku Raciąż znalazł się w granicach

rozbioru pruskiego. Utracił też miano siedziby powiatu, a po powstaniu styczniowym został

pozbawiony także praw miejskich, które odzyskał dopiero w 1922 roku.

Lata okupacji tragicznie zapisały się w historii miasta. Całkowitej zagładzie uległa miejscowa

ludność żydowska. Zniszczona została też część miasta. Odpowiedzią na terror okupanta był ruch

oporu; szczególnie aktywne były oddziały Gwardii Ludowej. Miasto zostało wyzwolone spod

okupacji hitlerowskiej 19 stycznia 1945 roku przez 65 Armię 2 Frontu Białoruskiego Generała

Pawła Batowa.

Miasto podzielone jest rzeką Raciążnicą na dwie części: starszą południową i nowszą

północną. Posiada świetnie zachowaną siatkę ulic średniowiecznych z najstarszą zabudową

skupioną wokół prostokątnego rynku i kilku sąsiednich ulic. Można uznać, że krajobraz kulturowy

miasta Raciąża jest dość dobrze zachowany.

Stare miasto charakteryzuje stosunkowo regularna sieć ulic z trapezoidalnym,

zbliżonym do prostokąta rynkiem. Najważniejszą kulturowo jest strefa zwartej zabudowy

mieszkaniowo – usługowej zajmująca centrum Raciąża, która niemal dokładnie pokrywa się z

historycznym układem lokacyjnym. Poza obszarem lokacyjnego centrum, zabudowa miejska

kontynuowana była wzdłuż głównych dróg wylotowych (przykładem jest tu ulica Warszawska,

ulica Zawoda czy ulica Płocka).

Jednym z najtrwalszych elementów krajobrazu kulturowego są przebiegi dróg łączących

lub dzielących poszczególne jednostki osadnicze. Niewątpliwie bardzo stary przebieg posiada ulica

Płocka i Mławska. Jeszcze starsza może być obecna ulica Wolności wprowadzona

do obszaru grodziska. W ogóle wylotowe ulice miasta ściśle związane były z siecią dróg łączących

Raciąż z sąsiednimi miastami i wsiami. W obszarze całego obecnego Raciąża można wyróżnić

sięgające tysiąca lat szlaki na Płock, Sierpc, Mławę, Ciechanów, a może też na Płońsk i na

9

- 10 -Sochocin (ul. Kilińskiego). Bardzo ważnym jest fakt ilościowej przewagi dróg tranzytowych nad

drogami lokalnymi wiodącymi do pobliskich wsi. Wskazuje to na odwieczną, olbrzymią rangę

Raciąża w skali regionu jako węzła komunikacyjnego, co być może było impulsem założenia tu

miasta. Dróg prowadzących tylko do sąsiednich wsi jest niewiele, ale wszystkie mają najpewniej

metrykę średniowieczną. Za zabytkowy uznaje się już przebieg linii kolejowej.

Raciąż jest interesującym przypadkiem, gdzie zachowała się znaczna liczba dawnych

drewnianych budowli małomiejskich powstałych na przełomie XIX i XX wieku, skupionych

w centrum miasta. Na uwagę zasługuje fakt znakowanego zdobnictwa stosowanego przy

drewnianych domach, które w Raciążu, poza pobliskimi wsiami, było rozwiązaniem

indywidualnym w skali regionu. Najbardziej charakterystyczne było bowiem stosowanie opraw

otworów - głównie okien, w formie uszakowych portali.

Obok budynków drewnianych, w centrum miasta znajdują się budowle murowane

pochodzące głównie z lat po II wojnie światowej (najstarsze pochodzą z lat międzywojennych).

Nieduże kamieniczki posiadają skromny detal wywodzący się z form historyzujących .

W centrum miasta swoje miejsce mają także nowe murowane domy jedno –

i dwupiętrowe oraz budynki wielorodzinne o wysokości do pięciu kondygnacji. Te ostatnie

stanowią swoistą dysharmonię wysokością i formę względem otoczenia.

W odniesieniu do całego miasta, najwięcej miejsca zajmuje zabudowa wiejska,

zagrodowa, niekoniecznie o funkcjach rolniczych.

Miasto posiada pewne zabytki. Nieliczną ale bardzo ważną kulturowo grupą

są pojedyncze obiekty. Na uwagę zasługuje kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia

Najświętszej Marii Panny, zbudowany w stylu neogotyckim w 1886 roku, murowana plebania

z 1928 r.., budynek dawnej synagogi i budynek gminy żydowskiej (obecnie w budynkach tych

mieści się Zespół Szkół) oraz cmentarze.

Szczególnie wyróżnia się kościół, a głównie jego niemal całkowite ukrycie w przestrzeni

miasta z racji jego znacznego oddalenia od rynku i przesłonięcia drzewami, co jest raczej

niezwykłym faktem w małych mazowieckich miastach. W kościele znajduje się najwięcej

tzw. zabytków ruchomych, które są zewidencjonowane i znajdują się pod stałym nadzorem księdza

proboszcza.

Ewidencję posiadają także najcenniejsze nagrobki na cmentarzu grzebalnym. Ocenia się,

że jest tu ok. 100 nagrobków powstałych do II wojny światowej, z tego nieco ponad

20 z II połowy XIX wieku.

Na terenie Raciąża istniał także cmentarz przykościelny – najstarszy z obecnie znanych,

(istniejący od minimum XIII w.). Przestał być użytkowany około połowy XIX wieku.

Przekształcono go w uporządkowany teren przykościelny. Po dawnych grobach pozostały tylko

dwa żeliwne nagrobki zasługujące na trwałe zachowanie. Poza obecnymi granicami miasta znajduje

się cmentarz żydowski (wiąże się on ściśle z historią Raciąża). Dziś jest to właściwie las o pow. ok.

10

- 11 -1,8 ha., gdzie zachowały się tylko pozostałości 4 grobów bez napisów. Także nieco poza obecnymi

granicami miasta, mający związek z historią Raciąża, znajduje się cmentarz choleryczny, który

powstał najprawdopodobniej w czasie ostatniej wielkiej epidemii w 1894 roku. Obecnie teren

cmentarza zarośnięty jest krzewami i samosiewkami. Znajdują się tam jedynie pozostałości

betonowego nagrobka i starszy żelazny krzyż.

Do rejestru zabytków pod numerem 200/79-248/60 WA z 26. 03. 1960 r. wpisany

został zabytek archeologiczny jakim jest grodzisko wczesnośredniowieczne z X-XII tzw. „wodna

góra”. Leży ono blisko kościoła parafialnego, na północny zachód od niego.

W zakresie kultury niematerialnej jako najważniejszą należy uznać samą nazwę miasta .

Znana jest ona od przełomu XII i XIII wieku, a bardzo prawdopodobnie, że od X-XI wieku.

Źródłosłów nazwy, którym jest prawdopodobnie określenie wojownika czy rycerza, może

wskazywać na to, że gród był w swej pierwotnej funkcji bardziej fortecą niż ośrodkiem władzy.

Interesująca jest też druga nazwa rzeki Raciążnicy, którą w I połowie XIX w. zwano Szkła. Nazwa

ta wygląda na znacznie starszą niż obecna, która jest pochodną od nazwy grodu, co nie jest

częstym zjawiskiem.

Obecna społeczność Raciąża jest silnie zróżnicowana. Dość biernie i łatwo poddaje

się wpływowi wzorców płynących z zewnątrz. Stosunkowo słabo zaznacza się specyficzna kultura

drobnomieszczańska, może z powodu bardzo znacznej ilości ludności pochodzenia bezpośrednio

wiejskiego. Najbardziej widocznym jest krąg kultury katolickiej i związane z nią obrzędy czy

zwyczaje.

2. Zasoby i stan środowiska naturalnego.

2.1. Położenie geograficzne, uwarunkowania geologiczne, ukształtowanie

i forma powierzchni ziemi.

Raciąż leży na pograniczu dwu regionów geograficznych: Wysoczyzny Płońskiej

i Równiny Raciąskiej, które są fragmentem makroregionu (większej jednostki strukturalnej)

zwanego Niziną Północnomazowiecką. Wszystkie te formacje znajdują się na Niżu

Środkowoeuropejskim.

Obszar Raciąża położony jest w obrębie bardzo zdenudowanej wysoczyzny

polodowcowej o powierzchni lekko falistej. Dominującą rolę w ukształtowaniu powierzchni tego

terenu odegrała akumulacja lodowca i wód płynących. Obszar ten charakteryzuje się mało

urozmaiconą rzeźbą. Nachylenia terenu w przewadze nie przekraczają 5 %, lokalnie tylko

w obrębie zboczy zwiększają się do 5 – 8 % i nieco powyżej 8 %. W krajobrazie wysoczyzny

polodowcowej występują niewielkie pagórki wydmowe raz spłaszczone wzniesienia, rozcięte

płytkimi szerokimi dolinami bocznymi i obniżeniami.

11

- 12 -Wysoczyzna rozcięta jest dolinami rzeki Raciążnicy i Karsówki. Wyróżniono tu dwie

powierzchnie tarasów: I – szeroki taras zalewowy rzeki Raciążnicy, mający kierunek

z północnego zachodu na południowy wschód na omawianym terenie. Wznosi się on od

1,0 – 3,0 m nad średni poziom wody w rzece. W okresie stanów powodziowych zalewane

są tylko obniżenia w obrębie tarasu zalewowego. Koryto rzeki jest na ogół uregulowane wcięte w

dno doliny od 1,0 – 2,5 m; II taras nadzalewowy erozyjno – akumulacyjny wyniesiony jest

od 2,0 – 5, 0 m nad średni poziom wody w rzece. Powierzchnia jego jest prawie płaska.

Dolina rzeki Karsówki ma kierunek zbliżony do południkowego (północ – południe).

Taras zalewowy w granicach opracowania wznosi się od 1,0 – 3,0 m nad średni poziom wody

w rzece, a szerokość jego waha się od 100 – 200 m. W okresie stanów powodziowych taras jest

zalewany tylko w obrębie zagłębień. Powierzchnia tarasu jest płaska, koryto rzeki uregulowane

wcięte w dno doliny od 1,5 – 2,5 m. II taras nadzalewowy rzeki Karsówki jest tarasem erozyjno –

akumulacyjnym o powierzchni płaskiej wyniesionym od 2,5 - 5,0 m nad poziom wody

w rzece.

Miasto Raciąż rozbudowane jest głównie w obrębie wyżej wymienionych tarasów

nadzalewowych. Powierzchnie o łagodnych spadkach do 5 % występujące na przeważającej części

omawianego terenu, stwarzają warunki sprzyjające rozwojowi różnych form zabudowy.

Obszar Raciąża pod względem geologicznym położony jest w obrębie jednostki

geologicznej zwanej Niecką Mazowiecką. Nieckę budują margle kredowe, a wypełniają utwory

trzeciorzędu i czwartorzędu. Margle i opokę kredową pokrywają iły i mułki trzeciorzędowe

mioceńskie i plioceńskie z przewarstwieniem piasków i węgla brunatnego. W skład utworów

plejstoceńskich wchodzą: muły, piaski i żwiry akumulacji rzecznej, piaski i żwiry akumulacji

lodowcowej i wodnolodowcowej, dwie serie glin morenowych, mułki i iły serii zastoiskowej.

Ogólnie rzecz biorąc, Raciąż leży na obszarze zbudowanym z glin, piasków i żwirów

przywleczonych głównie z północy przez lodowiec.

Choć na terenie powiatu płońskiego eksploatowane są kopaliny pospolite takie jak: kruszywa

naturalne oraz surowce ilaste (głównie czwartorzędowe iły i mułki zastoiskowe

na potrzeby ceramiki budowlanej - dość powszechne surowce o znaczeniu lokalnym

w województwie, które należy do bardzo ubogich pod względem występowania surowców

mineralnych), to na terenie miasta Raciąż nie ma kopalni eksploatujących jakichkolwiek złóż.

W granicach miasta Raciąż nie udokumentowano bowiem żadnych złóż czy obszarów

prognostycznych dla surowców mineralnych. Wyznaczony został jedynie rejon prognostyczny dla

torfów wzdłuż rzeki Raciążnicy poza Obszarem Chronionego Obszaru. Na terenie chronionego

krajobrazu uzyskano pozytywne wyniki badań występowania torfów co zostało udokumentowane.

Przeznaczenie obszarów torfowisk zalecane jest do zagospodarowania rolniczego, jako użytki

zielone – łąki.

12

- 13 -W miejscowości Krajkowo, oddalonej od Raciąża o 6 km, znajdują się bogate złoża

piasku i żwiru, które są wydobywane i w głównej mierze zaopatrują lokalny rynek

budownictwa.

Z budową geologiczną wiąże się istnienie i położenie trasy komunikacyjnej nr 60. Jest ona

najprawdopodobniej powtórzeniem szlaku komunikacyjnego funkcjonującego przed około tysiącem

lat we wczesnym średniowieczu, gdzie została wytyczona tak, aby ograniczyć ilość przepraw przez

podmokłe lub zabagnione doliny rzek i strumieni. Przeprawy sytuowano bowiem w miejscach

maksymalnego zwężenia dolin. Raciąż położony jest właśnie przy takim przesmyku.

2.2. Zasoby wodne.

Wody powierzchniowe.

Obszar miasta Raciąż leży w dorzeczu rzeki Wkry. Główną rzeką jest Raciążnica

z dopływami, lewostronnym Potokiem Zadębie i prawostronnym Karsówką, Rokitnicą

i Dobrzycą.

Rzeka Raciążnica jest prawobrzeżnym dopływem rzeki Wkry. Całkowita długość rzeki to

56,9 km. Rzeka wypływa koło miejscowości Kusek. W km 31 + 00 rzeka wpływa na teren zwartej

zabudowy miasta z kierunku północno - zachodniego, a w km 29+050 rzeka opuszcza teren miasta

płynąc w kierunku południowo - zachodnim. Dno doliny wyścielają torfy skąd obydwa brzegi są

podmokłe i gęsto zarośnięte. Rzeka w przeszłości była regulowana.

Reżim hydrologiczny rzeki to rezim niwialno – pluwialny o największych wezbraniach

w okresie wiosennym, tj. koniec marca – kwiecień oraz niżówkach przypadających najczęściej

w lipcu i sierpniu. Pomimo tego, że dolina Raciążnicy jest stosunkowo płaska wylewy wód

(powodzie) nie powodują znacznych szkód. Raciążnica zaliczana jest do rzek zagrożonych

deficytem wód powierzchniowych powyżej ujścia Karsówki. Wynika z tego, że zasoby wód

powierzchniowych Raciążnicy w górnym odcinku są niewystarczające dla zaspokojenia potrzeb

użytkowników oraz środowiska przyrodniczego.

Karsówka jest prawobrzeżnym dopływem Raciążnicy uchodzącym do niej w km 30 + 600. Została

ona uregulowana na całej jej długości. W okresie wiosennym rzeka prowadzi dość duże ilości

wody, w okresie letnim niewielkie. Dno rzeki jest silnie zamulone i zanieczyszczone grzybem

ściekowym.

Źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych (oprócz źródeł punktowych przemysłu

rolnego) są zanieczyszczenia obszarowe.

13

- 14 -Górna cząstkowa zlewnia Raciążnicy ma charakter rolniczy i ten rodzaj zanieczyszczeń

decyduje o stanie czystości wód dopływających do miasta. Obok związków biogennych przedostają

się głównie ze spływem powierzchniowym na erodowanych cząstkach gleby pestycydy. Dużą rolę

odgrywają także inne bezpośrednie źródła zanieczyszczenia pestycydami jak: - przypadkowe zrzuty

wynikające z małej świadomości ekologicznej mieszkańców (np. mycie opryskiwaczy bezpośrednio

w wodzie), - przedostawanie się pestycydów do wody przez migrację z wodą opadową, - z wodami

w sieci melioracyjnej czy pod działaniem wiatru w czasie traktowania pól i lasów sąsiadujących ze

zbiornikami.

Ocena stanu czystości wód rzeki Raciążnicy przeprowadzona w 2000 roku wykazała,

że w górnym odcinku rzeki, w zakresie substancji organicznych (BZT5, ChZTMn, ChZTCr) rzeka

odpowiadała przeważnie parametrom I klasy czystości wód. Ilość zawiesin ogólnych i substancji

rozpuszczonych również odpowiadała klasie I. W zakresie związków biogennych (związki azotu i

fosforu) rzeka prowadziła wody odpowiadające normom II lub III klasy czystości wód. Stan

sanitarny rzeki był natomiast niedostateczny i odpowiadał tylko normom III klasy czystości wód. W

obrębie miasta Raciąż wartości prawie wszystkich wskaźników wzrosły. Znaczny dopływ

zanieczyszczeń na terenie miasta, którego źródłem są ścieki komunalne i przemysłowe (rzeka

przyjmuje zrzuty ścieków dopływające poprzez rowy lub punktowo z kanalizacji ogólnospławnej –

nie wszystkie odcinki kanalizacji są włączone w sieć doprowadzającą ścieki do oczyszczalni - oraz

zrzuty z mleczarni i miejskiej oczyszczalni) powoduje, że rzeka w profilu poniżej miasta prowadzi

wody nie odpowiadające normom.

Zły stan wód powierzchniowych jest problemem całego województwa. Na odcinkach

kontrolowanych (według klasyfikacji ogólnej) brak jest wód w I klasie czystości, zaledwie 2%

to długość rzek o wodach II klasy czystości, 24% - III klasy i aż 74% rzek prowadzi wody

pozaklasowe (należy uwzględnić fakt, że główne rzeki regionu wpływają na jego teren już mocno

zanieczyszczone).

Poniżej zestawiono wyniki klasyfikacji wód rzeki Raciążnicy badanej w roku 1999

i w roku 2000.

Tablica 1. Wyniki klasyfikacji wód rzeki Raciążnicy w latach 1999 – 2000. Lp. Profil

pomiarowo - kontrolny

1999 rokKlasa czystości

Fizyko-chem

Bakter Hydrobiolog

Wskaźniki decydujące

oklasie n.o.n

2000 rokKlasa czystości

Fizyko-chem

Bakter Hydrobiolog

Wskaźniki decydujące o klasie n.o.n

1 Dezerty Pustki

III II III - III III II -

2 Raciąż III III III - III n.o.n III Miano Coli

3 Pęsy Małe n.o.n n.o.n III NNO2,

PO4,Pog,Miano Coli

n.o.n n.o.n n.o.n NNO2,

PO4,Pog,

Miano Coli,

14

- 15 -chlorofil

Wody gruntowe.

Na obszarze miasta Raciąża zdecydowanie przeważają tereny posiadające zwierciadło

wód podziemnych na głębokości mniejszej niż 2,0 m. Szczególnie dużo jest terenów

o głębokości wód gruntowych mniejszej niż 1,0 m.

Ujęcia wody gruntowej stanowią płytkie studnie kopane. Posiadają one złą wodę tak pod

względem bakteriologicznym jak i chemicznym. Skażenie płytkich warstw wodonośnych związane

jest z małą miąższością warstwy filtrującej i jest konsekwencją stosowania nawozów mineralnych

oraz prowadzenia niewłaściwej gospodarki ściekowej – brak zbiorczej kanalizacji sanitarnej oraz

deszczowej wyposażonej w urządzenia podczyszczające skąd znaczna ilość ścieków trafia do

gruntu i wód powierzchniowych – a przede wszystkim jest konsekwencją nieprawidłowego

gospodarowania ściekami i odpadami na posesjach – odprowadzanie ścieków do

niewykorzystywanych studni kopanych, nieszczelne szamba, brak płyt gnojowych, niewłaściwa

lokalizacja studni, składowisk odpadów itd. Spożycie wody z takich ujęć stwarza bezpośrednie

zagrożenie powstania chorób zakaźnych przewodu pokarmowego.

Taki stan wód gruntowych występuje na terenie całego powiatu.

Wody podziemne.

W mieście Raciąż występuje trzeciorzędowe i czwartorzędowe piętro wodonośne.

Trzeciorzędowe piętro wodonośne występuje w formie szczątkowej, a zatem nie ma znaczenia

użytkowego; czwartorzędowe – reprezentowane jest przez jedną lub kilka warstw wodonośnych

(głównym poziomem wodonośnym na terenie województwa mazowieckiego jest piętro

czwartorzędowe). Będąc główną formą geologiczną zaopatrującą w wodę ludność nie posiada

ciągłej, regularnie rozprzestrzeniającej się warstwy wodonośnej. W rejonie miejscowości Witkowo

15

- 16 -tj. na południowy wschód od miasta, znajduję się zbiornik wód podziemnych w formie rynny o

znaczeniu użytkowym.

Wydajność studni wykonanych w obrębie rynny wynosi ponad 100 m3/h przy depresji 2,0

– 3,38 m. Parametry hydrologiczne studni są bardzo korzystne i świadczą o dobrym zasilaniu i

odnawialności zasobów w obrębie rynny. Zatwierdzone zasoby dyspozycyjne ujęć wody wynoszą

w zasadzie 300 m3/h i obejmują ujecie wody miejsko – gminne oraz ujecie wody Zakładu

Mleczarskiego. Jest to bardzo dobra sytuacja, bowiem na wielu obszarach województwa

mazowieckiego występuje obecnie deficyt wdów podziemnych.

Niekorzystne jest natomiast to, że ujęcia wody w obrębie rynny nie są izolowane

od powierzchni terenu warstwami nie przepuszczalnymi, co stwarza dogodne warunki infiltracji

wód opadowych i zanieczyszczeń.

Mimo to, wody użytkowego poziomu wodonośnego ujmowane studniami głębinowymi

odznaczają się dość dobrą jakością. Bez względu na położenie ujęcia i głębokość studni często

występują wody o zwiększonej, ponadnormatywnej zawartości związków żelaza i manganu.

Prawdopodobnie jest to naturalne pochodzenie tych związków i wysoka ich zawartość nie wskazuje

na zanieczyszczenie pochodzące z powierzchni terenu, bowiem przy braku warstwy izolacyjnej od

powierzchni terenu w rejonie ujęcia wody w Witkowie zawartość tych związków nie jest

najwyższa. Ponad to, nawet przy braku izolacji woda wykazuje niewielkie zawartości związków

azotu, który łatwo migruje do warstwy i w warstwie wodonośnej.

Wyniki badań jakości wody surowej (nieuzdatnionej) w latach 1993 i 2000, według

danych zawartych w dokumentacjach hydrogeologicznych ujęć wód, przedstawia poniższa tabela.

Tablica 2.. Wyniki badań jakości wody surowej w latach 1993 i 2000.

Oznaczenie Jednostki Norma Rok 1993 Rok 2000Mętność mg/l 5 8Barwa mgPt/l 15 15 25Zapach Akcept z1R z1ROdczyn PH 6,5-9,5 7,8 7,82Twardość mg CaCO3/l 60-500 219Utlenialność mg O2/l 5000 3,8 2,5Amoniak mg N/l 0,51 0,04 0,24Azotyny mg N/l 0,1 n.w. 0,006Azotany mg N/l 50 n.w. 0,04Chlorki mg Cl/l 250 7,7 7,8Żelazo mg Fe/l 0,2 0,57 0,95Mangan mg Mn/l 0,05 0,08 0,17Liczba bakterii

typu coli

NPL 0 0,0 0,0

• nie zbadano.

W badanych latach wzrósł nieco poziom amoniaku, który nadal mieści się w normie.

Z kolei barwa wody przekroczyła normę.

16

- 17 -Na terenie całego powiatu wody podziemne są w znacznie mniejszym stopniu

zdegradowane niż wody gruntowe, co wiąże się z istnieniem izolacji od powierzchni utworami

trudno przepuszczalnymi zanieczyszczenia powierzchniowe.

Wody geotermalne.

W utworach oligoceńskich i płytko występujących kredowych istnieją pewne szanse

odkrycia i udokumentowania wód pitnych.

W utworach dolnokredowych istnieją szanse odkrycia i udokumentowania wód

geotermalnych o temperaturach rzędu około 30 oC, niżej w utworach dolnomalmskich rzędu 35 –

40 oC. Szanse odkrycia zbiorników geotermalnych istnieją także w utworach triasowych,

a szczególnie w węglanowych (temperatury rzędu 40 – 50 oC).

17

- 18 -

18

- 19 -

2.3. Gleby i ich wykorzystanie. Szata roślinna. Klimat.

Użytki rolne stanowią około 60 % powierzchni w granicach administracyjnych miasta.

W strukturze użytków rolnych dominują grunty orne – 67 %. Znaczny jest także udział użytków

zielonych (33 %).

W strukturze gruntów ornych dominują gleby klasy IV a i b; w użytkach zielonych –

klasy: V i IV. Grunty orne, podobnie jak tereny zurbanizowane, stanowią blisko 40 % powierzchni

miasta.

Teren Raciąża charakteryzuje niewielkie zróżnicowanie budowy geologicznej,

a więc i wartości użytkowej gleb.

Na znacznej części terenu występują gleby wytworzone z piasków zaglinionych płytko

podścielonych gliną oraz z glin. Charakteryzują się dobrze wykształconym poziomem próchniczym

o miąższości od 20 – 30 cm. Są to dość dobre gleby IV klasy lokalnie III b klasy bonitacyjnej

odpowiednie pod wszystkie uprawy rolne.

Na przeważającej części terenu występują gleby wytworzone z piasków luźnych

podścielone gliną na różnych głębokościach. Gleby te z uwagi na mniej korzystne cechy fizyczne i

słabą zasobność składników pokarmowych, stanowią mniej korzystne warunki orne. Przeważają

gleby V i VI klasy użytków ornych, są one odpowiednie pod żyto i ziemniaki.

Gleby w obrębie dolin rzecznych i obniżeń wykształciły się w postaci namułów lekkich

piaszczystych i pyłowych, przeważnie V klasy użytków zielonych. W warunkach nadmiernego

uwilgotnienia spowodowanego stałym wysokim poziomem wody gruntowej wytworzyły

się lokalnie gleby torfowo – mułowe.

W związku z powyższym wyróżnia się gleby:

- dobre i bardzo dobre III kl. bonitacyjnej – 3,6%

- średnie IV kl. bonitacyjnej – 40,1 %

- słabe V-VI kl. bonitacyjnej – 56,3 %

Na terenie całego powiatu przeważają gleby średniej i niskiej jakości, głównie klasy

IV (44,9 %), V i VI (33 %) oraz III ( 21,6 % ) ( w ogóle nie występują grunty orne klasy I ).

Użytki rolne stanowią swego rodzaju rezerwę terenów pod zabudowę miasta.

W granicach administracyjnych miasta występują siedliska naturalne roślinności (na ogół

grunty uprawne), siedliska miejskie z wydzielonymi zespołami zieleni miejskiej, zieleni

przydomowej – w zabudowie jednorodzinnej oraz tereny pozbawione roślinności. Nie występują z

kolei tereny obszarów leśnych.

19

- 20 -Głównymi i cennymi skupiskami zieleni zorganizowanej jest park nad rzeką Raciążnicą

oraz skwer przy Placu Mickiewicza. Istniejąca szata roślinna jest bowiem uboga z bardzo słabym

zadrzewieniem ulic czy zieleńców miejskich mimo, że naturalne siedliska i stosunki wodne

Raciąża stwarzają warunki dla wzrostu drzew i dla zachowania czy odtworzenia roślinności

na zainwestowanych terenach.

Park przy ulicy Mławskiej powstał około 1925 roku. Charakteryzuje się dużymi walorami

ze względu na bogaty skład gatunkowy drzewostanu oraz położenie w dolinie rzeki Raciążnicy.

Układ przestrzenny parku oparty jest o kompozycję kwaterową.

Skwer przy Placu Mickiewicza ma dobrze urządzoną i utrzymaną roślinność. W drzewostanie

występują lipy, klony, graby i jesiony.

Ponadto cenne skupiska drzew występują przy kościele, w rejonie byłego dworca kolejowego

i przy stadionie. Wyróżniającą się w krajobrazie grupą zieleni jest zieleń na cmentarzu rzymsko –

katolickim.

W krajobrazie miasta widoczne są jeszcze naturalne drzewostany nadwodne towarzyszące

rzece Raciążnicy. Są to zespoły roślinności o największej dynamice wzrostu i dużej odporności

naturalnej, co należy brać pod uwagę w projektowaniu układów przestrzennych miasta.

Otoczenie Raciąża stanowią obszary otwarte z licznym drzewostanem porastającym dolinę

Raciążnicy i jej dopływów, zespołami leśnymi i polami uprawnymi.

Warunki makroklimatyczne strefy IV B klimatycznej w jakiej znajduje się Raciąż,

są stosunkowo mało korzystne – niska suma opadów poniżej 500 mm w stosunku rocznym

i krótki okres wegetacyjny.

Klimat lokalny na terenie miasta charakteryzuje się na ogół przeciętnymi warunkami

klimatycznymi, przeciętnym nasłonecznieniem, średnimi warunkami termicznymi i mniej

korzystnymi wilgotnościowymi. Zróżnicowanie warunków klimatycznych na badanym terenie

występuje głównie pomiędzy dolinami rzek, obniżeniami i zagłębieniami terenu, a obszarami wyżej

położonymi.

W związku z tym, że powiat płoński w całości należy do obszaru o małym

zanieczyszczeniu atmosferycznym, miasto Raciąż nie jest obszarem szczególnie zagrożonym pod

względem zanieczyszczenia powietrza. Nie posiada ono praktycznie większych i uciążliwych dla

środowiska zakładów przemysłowych; na stan powietrza w mieście nie oddziałuje również

granicząca z nim gmina Raciąż, która ze względu na swój rolniczy charakter nie posiada istotnych

źródeł emisji. Podobnie jak w całym powiecie, głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza są:

dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, dwutlenek węgla oraz pyły.

20

- 21 -Podstawowymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza są instalacje energetyczne

i komunikacyjne.

Ogrzewanie budynków mieszkalnych odbywa się z indywidualnych kotłowni, gdzie

spalane są z reguły paliwa stałe (węgiel, koks) o znacznych zawartościach substancji powodujących

emisje zanieczyszczeń do powietrza. Decyzje o dopuszczalnej emisji na terenie miasta posiadają

obecnie: Zakład Mleczarski dla kotłowni zakładowej i Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej

Sp. z o. o. dla kotłowni osiedlowej.

Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń są zanieczyszczenia ze źródeł mobilnych. Przez

centrum miasta przebiega droga krajowa, w związku z czym występuje duże nasilenie ruchu

pojazdów, w tym ciężkich. Przy występującym nasileniu ruchu i przy gęstej zabudowie oddzielonej

od drogi krajowej jedynie chodnikiem, emisja zanieczyszczeń jest z pewnością odczuwalna przez

mieszkańców miasta.

Środki transportu powodują nie tylko emisję zanieczyszczeń powietrza, ale i emisję hałasu

oraz odczuwalne przez mieszkańców drgania.

Hałas emitowany na zewnątrz obiektów przy wielu istniejących zakładach jak: hurtownie

opału, zakłady produkcji i obrotu paszami, płodami rolnymi, stacjach paliw, piekarniach,

masarniach czy innych związany jest przede wszystkim ze źródłami mobilnymi.

Obecnie żaden z zakładów na terenie miasta nie posiada decyzji o dopuszczalnej emisji hałasu, co

oznacza, że normy dopuszczalnego hałasu są dotrzymywane.

Na terenie całego powiatu płońskiego, ze względu na jego typowo rolniczy charakter,

najpoważniejszymi źródłami emisji hałasu są ciągi komunikacyjne oraz tło miejskie.

2.4. Obszary i obiekty chronione.

Ekologiczny system obszarów chronionych na terenie miasta to jedynie niewielki

fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu w północno – zachodniej części. Łączna jego

powierzchnia w granicach miasta wynosi 89,89 ha, tj. 23,5 % ogólnej jego powierzchni. Blisko 70

% tegoż obszaru stanowią użytki rolne. Jest to więc typowy krajobraz wiejski.

W strukturze przestrzennej jest to tzw. Obszar Nadwkrzański związany z doliną Wkry

i jej dopływów.

W granicach miasta istnieje niewiele przyrodniczych obiektów pomnikowych objętych

ochroną. Jedynym skupiskiem zieleni objętym ochroną prawną jest park miejski przy ulicy

Mławskiej wpisany do rejestru zabytków pod nr 262/81. Na ochronę zasługuje również grupa

kasztanowców wokół kościoła, zieleń na skwerze przy Placu Mickiewicza, zadrzewienie

w rejonie dworca kolejowego. Na uwagę zasługuje zieleń pochodzenia kultowego na cmentarzu.

21

- 22 -Niezwykle cennym przyrodniczo fragmentem miasta jest dolina rzeki Raciążnicy.

Są to w większości trwałe użytki zielone, zajęte przez wielogatunkowe zbiorowiska roślin, głównie

wieloletnich, występujące w obrzeżu rzeki, zagłębieniach trwale podmokłych i obszarach

bagiennych.

2.5. Gospodarka odpadami.

Miasto Raciąż nie posiada w zasadzie rozwiązanego problemu gospodarki odpadowej.

W całym jednak województwie problem gospodarki odpadami na Mazowszu w stosunku

do innych województw przedstawia się źle - brak zorganizowanych wysypisk komunalnych (tylko 8

% stanu krajowego), brak zakładów utylizacji i przetwórstwa odpadów, olbrzymie ilości dzikich

wysypisk, powodują zanieczyszczenie gleby i są już obecnie szczególnie uciążliwe.

Od 1983 roku odpady z terenu miasta i gminy Raciąż gromadzone są na wysypisku

odpadów o powierzchni 1,4 ha we wsi Raciąż Pólka. Jest to jedno z 6 funkcjonujących wysypisk

odpadów komunalnych zlokalizowanych na terenie powiatu płońskiego. Wysypisko usytuowane

jest na gruntach wsi Raciąż Pólka w odległości około 1,5 km na północny wschód od centrum

Raciąża i w odległości 750 m na północ od szosy Raciąż – Ciechanów. Lokalizacja ta była zgodna z

miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy Raciąż zatwierdzonym decyzją

33/74 z 15. 07. 1974 r. Naczelnika Powiatu Sierpeckiego.

Eksploatacja wysypiska rozpoczęła się bez zaprojektowania i wykonania jakichkolwiek

zabezpieczeń, podobnie jak wiele innych wysypisk w tamtych latach - żadne z 6 czynnych obecnie

składowisk nie posiada zabezpieczenia podłoża co stwarza swoiste niebezpieczeństwo dla

środowiska. Obowiązujące na dzień dzisiejszy przepisy i procedury nie dopuściłyby

do rozpoczęcia eksploatacji tegoż wysypiska, który w zasadzie był legalny na ówczesne lata.

Dowożącym odpady z miasta i na indywidualne zlecenia okolicznych mieszkańców jest

Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Raciążu. Na wysypisko dowożone są

też odpady we własnym zakresie przez okolicznych mieszkańców i z zakładów.

W składowanych odpadach przeważają odpady z miasta Raciąż, stąd też ich skład zbliżony jest do

składu odpadów dla małych ośrodków miejskich.

Dostarczane odpady rozładowywane są na powierzchniowe stanowiska, po czym

okresowo przemieszczane są spychaczem w kierunku skarp podnosząc cienkimi warstwami poziom

powierzchniowy dwa razy do roku zagęszcza się odpady na stanowisku przy użyciu ciężkiego

spychacza gąsienicowego.

22

- 23 -W 1999 roku przywieziono 4400 m3 odpadów komunalnych i przemysłowych, w 2000

roku – 4470 m3, a w 2003 roku – 7262,5 m3. 66 % odpadów wysypiska stanowią niesegregowane

odpady komunalne, 23 % niesegregowane odpady podobne do komunalnych, pozostałość stanowią

osady z oczyszczalni ścieków z przemysłu mleczarskiego.

Na terenie miasta, w osiedlach zabudowy jednorodzinnej, odpady zbierane

są do pojemników metalowych o pojemności 110 l. Przy zabudowie wielorodzinnej Spółdzielni

Mieszkaniowej ustawione są do gromadzenia odpadów pojemniki o pojemności 4,5 m3. Ponadto na

osiedlach zabudowy wielorodzinnej przy ul. Jana Pawła II, Kilińskiego i Piłsudskiego ustawiono

pojemniki o do segregacji szkła, papieru i plastiku (taka zbiórka odpadów zorganizowana została

przez Starostwo Powiatowe).

Urząd Miejski w Raciążu jest w posiadaniu projektu budowlanego rekultywacji

istniejącego wysypiska odpadów komunalnych we wsi Raciąż Pólka, wykonanego w styczniu 2001

roku przez firmę EKO – EFEKT Sp. z o.o. w Warszawie, w którym jako docelowy kierunek

rekultywacji przyjmuje się zalesienie.

3. Sytuacja demograficzna gminy.

W granicach administracyjnych Raciąża, na koniec 2003 roku zamieszkiwało 4737osób, w

tym 2455 kobiet i 2282 mężczyzn. Jest to około 5,4 % ludności powiatu płońskiego. Zmiany

ludnościowe w mieście od 1980 roku przedstawiają się następująco:

Tablica 3. Zmiany ludności zamieszkującej w mieście Raciąż w przekroju kilkunastu lat. 1980 1985 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1999 2000 2001 2002 20033856 4029 4646 4742 4730 4743 4825 4850 4858 4849 4739 4773 4790 4787 4737

Zaludnienie miasta Raciąż w badanym okresie wzrosło z 3856 do 4737 tj. o 22,8 %.

Największe tempo wzrostu ludności miasta wystąpiło w latach 1980 – 1990 (o blisko 20,5 %). Po

tym okresie liczba ludności utrzymuje się prawie na niezmienionym poziomie z wahaniami od 0 do

2 % na „+” i na „-„ w następujących po sobie latach. Jest to symptom zaniku bodźców rozwojowych

miasta stymulujących wzrost ludności.

Struktura ludności według płci jest zbliżona do struktury powiatu i struktury województwa

(2002 rok) – kobiety stanowią 51,8 % (2480 kobiet) (powiat 50,6 %, województwo – 51, 4 %)

ogółu mieszkańców. Współczynnik feminizacji wynosi 107 kobiet na 100 mężczyzn (powiat 102).

Obecnie Miasto Raciąż jest gminą o najwyższym wskaźniku zaludnienia

na 1 km2 poza gminami warszawskimi na terenie województwa. Średni wskaźnik gęstości

zaludnienia dla lat 2000 – 2003 wynosi bowiem 1249 osób na 1 km2; średnia w powiecie wynosi

64 osoby na 1 km2, a w województwie – 143 osoby na 1 km2.

23

- 24 -Poniższa tabela przedstawia jak kształtowały się dane wielkości w latach 2000 – 2003.

Tablica 4. Gęstość zaludnienia oraz wskaźnik feminizacji w mieście Raciąż w latach 2000 – 2003.

Lata Ludność ogółem Gęstość zaludnienia Wskaźnik feminizacji2000 4773 1249 1072001 4790 1254 107,22002 4787 1253 107,52003 4737 1240 107,5

Zaludnienie miasta kształtuje ruch naturalny (urodzenia i zgony) oraz ruch wędrówkowy

(napływ i odpływ) ludności.

Ruch naturalny ludności w przeliczeniu na 1000 mieszkańców przedstawiał się następująco:

Tablica 5. Ruch naturalny ludności w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w przekroju kilkudziesięciu lat.

Rok Liczb

a

urodzeń

Liczb

a

zgonów

Przyros

t

Naturalny

Małżeństw

a

Na 1000 mieszkańców

Wskaźnik dynamiki

demograficznej

1980 14,7 11,8 2,9 7,6 1,241985 18,3 12,8 5,4 7,9 1,421990 15,7 10,2 5,5 4,5 1,551994 10,4 9,6 0,8 5,7 1,081996 14,7 10,0 4,7 6,2 1,441997 12,5 10,2 2,3 4,3 1,242000 10,4 9,4 1,0 5,4 1,192001 10,8 9,8 1,0 8,3 1,102002 11,6 7,9 3,7 8,1 1,472003 8,4 10,5 -2,1 4,8 0,8

Źródło: Opracowanie własne.

Z powyższych danych wynika, że największa ilość zawartych małżeństw i największy przyrost naturalny występował do roku 1990. Po tym okresie przyrost naturalny zaczął maleć, z wyraźnym spadkiem dzietności w zawartych małżeństwach, których ilość nie ulega poważnym zmianom, a jedynie niewielkim wahaniom w „górę” lub w „dół”.

Analiza danych w rozważanym okresie wskazuje na tendencję zmniejszania się liczby

urodzin. Wskaźnik dynamiki demograficznej liczony jako stosunek liczby urodzin do liczby

zgonów, był najwyższy w roku 1990 i wynosił 1,55. W 2003 roku liczył on już tylko

0,8. Podobnie jak wskaźnik przyrostu naturalnego, wskaźnik dynamiki demograficznej

ma tendencje malejącą, co obrazują poniższe wykresy.

24

- 25 -Wykres nr 1

Przyrost naturalny

2,9

5,4 5,5

0,8

4,7

2,3

1 1

3,7

-2,1-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

1980 1985 1990 1994 1996 1997 2000 2001 2002 2003

Przyrost naturalny Liniow y (Przyrost naturalny )

Wykres nr 2

Wskaźnik dynam iki dem ograficznej

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

1980 1985 1990 1994 1996 1997 2000 2001 2002 2003lata

Wskaźnik dy namiki demograficznejLiniow y (Wskaźnik dy namiki demograficznej)

Źródło: Opracowanie własne.

Również saldo migracji ma wartości ujemne co przedstawia poniższa tablica.

Tablica 6. Ruch wędrówkowy w liczbach bezwzględnych.

Rok Napływ wędrówkowy Ogółem

Odpływ wędrówkowy Ogółem

Zm. zw. zz. dm. dw. za gr

Saldo migracji

1991 127 4825 101 1 27 21 - 79

1995 77 7421 56 - 56 18 - 3

2000 65 9116 49 - 62 29 - - 4

2001 49 5112 37 - 29 22 - -2

2002 41 507 32 2 37 13 - - 9

2003 42 4810 32 - 32 16 - - 6

Źródło: Opracowanie własne.

Z powyższego zestawienia wyraźnie widać zmianę w ruchu wędrówkowym ludności.

Nastąpiła bowiem zmiana w kierunku ruchu - z napływu na odpływ. Jeszcze w 1991 roku liczba

ludności napływającej była znacznie większa niż odpływającej, w 1995 roku różnica ta sięgała

zaledwie 3 osób. W badanym okresie od roku 2000, obserwuje się ujemne saldo migracji. Ruchy

ludności w ostatnich latach są jednak dość zrównoważone. Napływ ludności prawie wyrównuje

odpływ ludności. Kierunek migracji to ze wsi do miasta (głównie z wsi położonych na terenie

gminy wiejskiej Raciąż) i z Raciąża do innych miast, głównie do Warszawy, Płocka, Łodzi,

Bydgoszczy, Sierpca i Płońska (dotyczy do głównie ludzi młodych). Należy zaznaczyć,

iż zmiana kierunku ruchu nastąpiła z powodu spadku liczby ludności napływającej (w stosunku do

25

- 26 -początku lat 90 – tych) bowiem liczba ludności odpływającej uległa tylko niewielkiej zmianie i to w

kierunku zmniejszenia aniżeli zwiększenia (za wyjątkiem roku 2000).

Struktura ludności w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia, grup wieku i

płci wykazuje, że najwięcej mieszkańców miasta ma wykształcenie podstawowe ukończone,

nieukończone i bez wykształcenia szkolnego (35,5%), następnie średnie i policealne (25,7%),

zasadniczo zawodowe (26,2%) i wyższe (7,8 %). Wykształcenie podstawowe dominuje wśród ludzi

w średnim wieku i starszych, głównie kobiet (podobnie ma się sytuacja z wykształceniem

niepełnym podstawowym i bez wykształcenia). W pozostałych przypadkach sytuacja jest odwrotna,

tzn. wykształcenie wyższe, policealne, średnie i zasadniczo – zawodowe dominuje wśród ludzi

młodych głównie kobiet za wyjątkiem wykształcenia zasadniczo zawodowego, które dominuje

wśród mężczyzn. Szczegółowe dane przedstawia tablica 8.

Jak zmieniał się udział poszczególnych grup w strukturze demograficznej w mieście Raciąż

w badanych latach, przedstawia poniższa tablica.

Tablica 7. Struktura demograficzna mieszkańców Raciąża w wyszczególnionych latach.

Wyszczególnienie 1986 1996 2000 2001 2002 2003Wiek przedprodukcyjny

31,1 % 29,3 % 26,5 % 25,6 % 25,3 % 24,3 %

Wiek produkcyjny 55,7 % 58,5 % 62,2 % 62,7 % 62,8 % 63,7 %Wiek poprodukcyjny

13,2 % 12,1 % 11,3 % 11,5 % 11,8 % 11,9 %

Struktura demograficzna miasta Raciąż odbiega w niewielkim stopniu od wielkości

w tym zakresie dla powiatu. Porównując dane zawarte w tabeli z danymi powiatu, gdzie (w 2002

roku) ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 24 %, poprodukcyjnym 17 %, a w wieku

produkcyjnym – 59 %, widoczna jest korzystniejsza sytuacja Raciąża. Odsetek ludzi do 17 roku

życia jest bowiem większy niż odsetek dla całego powiatu o 1,3 punktu procentowego, a udział

ludzi w wieku poprodukcyjnym jest mniejszy o 5,2 punktu procentowego od średniej powiatu.

Na przestrzeni lat badanego okresu zaszły pewne zmiany. Zmniejszający się przyrost

naturalny powoduje spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym. Zaznacza

się natomiast udział ludności w wieku produkcyjnym. Niewielkiej zmianie (wzrostowi) uległ

udział grupy ludzi w wieku poprodukcyjnym. Jednak w związku z coraz to nowymi rocznikami

wkraczającymi na rynek pracy, przy niewielkim przyroście naturalnym można spodziewać

się wzrostu liczby osób w tej grupie demograficznej.

Tablica 8. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia, grup wieku i płci.W wieku:

26

- 27 -Wyszczególnienie Ogółem 19 lat i

mniej20-29 30-39 40-49 50-59 60-64 65 lat i

więcejM K

Ogółem 3841 576 692 631 799 495 151 497 1814 2027Wyższe 291 - 79 79 68 40 9 16 118 173Policealne 131 - 22 22 43 30 8 6 35 96Średnie Razem

Ogólnokształcące Zawodowe

988 24 252 186 277 163 35 51 386 602

319 16 93 48 61 51 22 28 109 210

669 8 159 138 216 112 13 23 277 392

Zasadnicze zawodowe

966 44 237 226 280 117 23 39 647 319

Podstawowe ukończone

1300 454 93 113 126 138 65 311 565 735

Podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego

165 54 9 5 5 7 11 74 63 102

Źródło: Spis Powszechny 2002 r. Gmina miejska Raciąż.

Najnowsza prognoza demograficzna GUS1 dla województwa mazowieckiego zapowiada

stagnację ludnościową i zmiany struktury wiekowej mieszkańców tego regionu. Wskazuje,

że przyrost ludności w woj. mazowieckim będzie dokonywał się - ogólnie biorąc - jedynie

w miastach i będzie zauważalny dopiero po 2005 r. (obszary wiejskie województwa, ujmowane

łącznie, będą wykazywały stały ubytek liczby mieszkańców - zauważalny zwłaszcza po 2005 r.).

Zważywszy na istniejącą sytuację i pojawiające się symptomy, można stwierdzić, iż zmiany

jakie będą dokonywać się w demografii Raciąża, będą tożsame ze zmianami jakie zapowiada

prognoza dla całego województwa mazowieckiego do 2015 roku, a mianowicie to, iż:

liczebność roczników w wieku szkolnym ulegnie bardzo szybkiemu i wyraźnemu

zmniejszeniu, osiągając

w okresie 2010-2015 ok. 2/3-3/4 stanu z 1998 r., do 2010 r. odczuwalnie będzie zwiększała się

liczebność grupy w wieku produkcyjnym osiągając w miastach 105% stanu z roku 1998, z

kolei liczebność grupy w wieku poprodukcyjnym zwiększy się ok. 2015 r. w miastach o ok.

40%.

Wzrost liczby mieszkańców może być zatem spowodowany jedynie ruchami migracyjnymi

jakie przewiduje się wraz ze wzrostem rozwoju miasta wynikającym z rozszerzenia jego

granic administracyjnych. Przewidywane zmiany demograficzne mają zasadnicze znaczenie

dla formułowania kierunków rozwoju miasta.

1 Por. Prognoza ludności Polski według województw na lata 1999-2030, „Studia i analizy statystyczne”, Departament Badań Demograficznych, GUS, Warszawa 2000.

27

- 28 - Według danych z 2002 roku, ludność w wieku do 25 lat stanowiła 38,4 % ogółu ludności

(1841 osób), a w wieku 60 lat i więcej – 13,5 % (648 osób). Wśród ludności do 25 lat,

najliczniejszą grupę stanowiły osoby w wieku od 15 do 19 lat (417 – tj. 22,6 % tej kategorii

wiekowej ludności). Dzieci w wieku od 0 do 4 lat liczyły jedynie 271 osób (tj. 14,7 % ludność

w wieku do 25 lat). Wśród ludności w wieku od 25 do 60 lat, najliczniejszą grupę reprezentowały

osoby w wieku od 40 do 49 lat (799 osób).

Wskaźnik obciążenia demograficznego, mierzony stosunkiem liczby ludności w wieku

nieprodukcyjnym (przed i poprodukcyjnym) na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił

w 2000 roku 61 w stosunku do średniej 69 dla powiatu i średniej dla województwa

65. Dla lat 2001, 2002 i 2003 w Raciążu wynosił on odpowiednio: 59, 59 i 57.

4. Zagadnienie bezrobocia. Rynek pracy.

Dokonujące się w ostatnich latach przekształcenia strukturalne i gospodarcze miały

ogromny wpływ na sytuację ekonomiczną ludności. Transformacja systemowa przyniosła problem

bezrobocia tak jawnego jak i ukrytego.

Bezrobocie stanowi poważny problem społeczny i ekonomiczny gminy miejskiej.

Zadania wynikające z przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

realizowane są przez administrację samorządową – Powiatowy Urząd Pracy – Filia w Raciążu,

który swoim zasięgiem obejmuje miasto Raciąż i gminę Raciąż .Dane dotyczące bezrobocia

przedstawiają tablice 9, 10 i 11.

Tablica 9. Poziom i struktura bezrobocia w Raciążu w latach 2000 – 2003. LataWyszczególnienie

2000 2001 2002 2003

Bezrobotni ogółem udział % w tym:

755100

797100

769100

672100

Kobiety Udział % w liczbie bezrobotnych

41755,23 %

42052,70 %

40853 %

36053,57 %

Młodzież do 24 lat Udział % w liczbie bezrobotnych

18022,84 %

17922,46 %

19224,97 %

16624,70 %

Absolwenci Udział % w liczbie bezrobotnych

243,18 %

293,64 %

324,16 %

223,27 %

Niepełnosprawni bezrobotni Udział % w liczbie bezrobotnych

40,53 %

30,38 %

30,39 %

50,74 %

Stopa bezrobocia 34,3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PUP Filia Raciąż.

28

- 29 -Liczba zarejestrowanych bezrobotnych jest wysoka. W porównaniu z innymi gminami, na

12 gmin powiatu płońskiego, większą liczbę bezrobotnych odnotowano jedynie w Gminie

Baboszewo, Gminie Raciąż i Gminie Miejskiej Płońsk, kilkakrotnie większych tak pod względem

powierzchniowym jak i liczby mieszkańców.

Według danych Powiatowego Urzędu Pracy, na koniec czerwca 2004 roku w Raciążu

zarejestrowanych było 753 bezrobotnych. Szacunkowa stopa bezrobocia w mieście w tym czasie

wynosiła około 29 % i znacznie przewyższała średnią stopę bezrobocia w powiecie płońskim, która

w kwietniu 2004 roku wynosiła 25,7 %, rozmiary bezrobocia w kraju – 20 % oraz

w województwie mazowieckim – 15,4 %. Prawo do zasiłku miało w tym czasie tylko 138 osób,

czyli nieco ponad 18 % wszystkich bezrobotnych mieszkańców miasta. W 1997 roku prawo

to posiadało 34 % bezrobotnych mieszkańców miasta.

Problemem bezrobocia dotknięte są różne kategorie osób. Wśród zarejestrowanych liczną

grupę stanowią kobiety. W badanym okresie średni udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych

wynosił 53,6 %. Wskazuje to na trudną pozycję tej grupy bezrobotnych na rynku pracy. Bezrobocie

dotknęło również ludzi młodych. Bezrobotna młodzież w wieku do 24 lat stanowi 23,7 % ogółu

bezrobotnych, co oznacza, że co czwarta osoba bezrobotna jest w wieku największej aktywności

zawodowej. Osoby niepełnosprawne bezrobotne zarejestrowane w PUP Płońsk Filia, Raciąż będące

mieszkańcami miasta Raciąż, stanowią niewielki odsetek bezrobotnych – średnio 0,51 % w

badanym okresie.

Na stan bezrobocia ma wpływ stopień wykształcenia. Około 35 % wśród zarejestrowanych

bezrobotnych stanowią osoby posiadające zaledwie wykształcenie podstawowe i niepełne

podstawowe. Średnio, w badanym okresie, 52 % w tej kategorii bezrobotnych stanowią kobiety.

Blisko 34 % to osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Średnio, w badanym okresie, 58

% w tej kategorii bezrobotnych stanowią mężczyźni. Osoby z wykształceniem wyższym stanowią

natomiast nieco ponad 3 %. Wśród tej kategorii bezrobotnych, średni udział kobiet

w badanym okresie wynosił 63 %. Wśród osób z wykształceniem policealnym i średnim

zawodowym oraz średnim ogólnokształcącym liczących razem 28 % wszystkich bezrobotnych,

większy odsetek stanowią kobiety – 69 % wśród tej kategorii bezrobotnych, co w sposób

szczególny wskazuje na ich gorszą sytuację na rynku pracy.

Największą grupę bezrobotnych stanowią osoby w wieku mobilnym (mężczyźni

i kobiety w wieku 18 – 44 lata). Grupa ta stanowi nieco ponad 80 % wśród zarejestrowanych

bezrobotnych. W obrębie tej grupy bezrobotnych największy odsetek stanowią osoby w wieku 25-

34 lat – średnio w badanym okresie 35,5%, głównie kobiety, których większa liczebność zaznacza

się także w innych kategoriach wiekowych tj. 35-44 lata i 45 – 54 lata.

29

- 30 -Biorąc pod uwagę staż pracy najliczniejszą grupę bezrobotnych w tej kategorii stanowiły

osoby bez stażu pracy i ze stażem od 1-5 lat. Razem grupa ta stanowiła średnio w badanym czasie

około 46 %. Wśród osób bez stażu pracy większy odsetek stanowiły kobiety – średnio

w badanym okresie ich udział wynosił 66%, a wśród osób ze stażem 1-5 lat większy odsetek

stanowili mężczyźni – średnio w badanym okresie ich udział wynosił 51,5%. Poza tym, dość duży

odsetek kobiet odnotowano wśród osób bezrobotnych ze stażem do 1 roku, gdzie stanowiły one

średnio w badanym okresie 66,75 %.

Istotny problem na rynku pracy stanowi bezrobocie długotrwałe tj. trwające od 12 do 24

miesięcy i powyżej 24 miesięcy. W badanym okresie osoby bezrobotne pozostające bez pracy

ponad rok i ponad dwa lata, stanowiły średnio około 62 %, z czego około 67 % tej grupy

bezrobotnych stanowiły osoby pozostające bez pracy powyżej 24 miesięcy. Wśród osób

długotrwale bezrobotnych największy udział stanowiły osoby w wieku od 25 – 34 lat,

z wykształceniem podstawowym lub niepełnym podstawowym oraz zasadniczym zawodowym bez

stażu lub z niskim stażem pracy do 5 lat, głównie kobiety.

Według Spisu Powszechnego w 2002 roku współczynnik aktywności zawodowej wynosił

59,44 %, co oznacza, że jedynie niespełna 60 % ludności w wieku produkcyjnym chce pracować

( 39,02 % to osoby już pracujące, a 20,42 % to osoby bezrobotne poszukujące pracy). Według Spisu

Rolnego w 1996 roku, współczynnik aktywności zawodowej wynosił wówczas 70,4 % i był

znacznie niższy niż średnia w byłym województwie ciechanowskim (82,5%) i jeden z najniższych

wśród miast byłego woj. ciechanowskiego. Oznacza to, że nastąpił wzrost liczby biernych

zawodowo wśród ludzi w wieku produkcyjnym.

W 2002 roku wskaźnik zatrudnienia wynosił 39, 02% co oznacza, że 60,98 % ludności

w wieku produkcyjnym to osoby bezrobotne ( 20,42 %) i bierne zawodowo (40,56 %).

W gospodarce narodowej pracowało w 2002 roku (wg SP 2002) 1426 osób z tego 50 osób

w swoim gospodarstwie rolnym i to głównie w gospodarstwach małych i średnich (razem od 1 do

15 ha.). W 1996 roku (wg SR 1996 r.) w indywidualnych gospodarstwach rolnych pełne

zatrudnienie miało 89 osób. W 2002 roku 1800 osób utrzymywał się z emerytur (599 osób) i rent

(626 osób) co stanowi 37,6 % ogółu ludności.

Przemiany strukturalne stworzyły miejsca pracy właściwie tylko przez sektor prywatny.

Osoby pracujące w dużej mierze prowadzą działalność gospodarczą, zatrudnione są w handlu i

usługach, Także i bezrobotni znajdują zatrudnienie w zakładach prywatnych (co wypacza nieco

statystykę dotyczącą liczby bezrobotnych), w których pracują na tzw. „umowy krótkoterminowe”

lub wręcz „na czarno”. Ten „czasowy rynek pracy” łagodzi nieco skutki bezrobocia, nie stwarza

jednakże rodzinom stabilizacji finansowej.

30

- 31 -Tablica 10: Struktura bezrobotnych według wieku, poziomu wykształcenia i stażu pracy w latach 2000 – 2003.

Lata

Wyszczególnienie

2000 2001 2002 2003

Liczbaogółem %

Liczba K

Liczba M

Liczbaogółem %

Liczba K

Liczba M

Liczbaogółem %

LiczbaK

LiczbaM

Liczbaogółem %

Liczba K

LiczbaM

WIEK

15 –1718-2425-3435-4445-5455-5960-64 lata

019022420911985

25,229,727,715,71,10,6

093140119623

- - -

09784905755

0193249225118111

24,231,328,214,81,40,1

087144122643

- - -

01061051035481

0208202208135151

2726,32717,620,1

0101117116713

- - -

0107859264121

016819718011692

2529,326,817,31,30,3

085115101563

- - -

08382796062

WY-KSZTA-ŁCENIE

WyższePolic. i śr. zaw.Śr. ogólnokszt.Zasadnicze zawodowePodst, niepełne podstawowe

2413862247284

3,218,38,232,737,6

169046110155

84816137129

3515471260277

4,419,38,932,634,8

2210545102146

134926158131

2215268263264

2,919,88,834,234,3

1411345103133

83923160131

1712867241219

2,5191035,932,6

109543105107

73324136112

STAŻ PRACY OGÓŁEM

Do 1 roku1-55-1010-2020-3030 lat i więcejbez stażu

73183139138595158

9,724,218,418,37,80,720,9

52977171194

103

2186686740155

79193154146527166

9,924,219,318,36,50,920,8

54936976185

105

25100857034261

73172145126657181

9,522,318,916,48,50,923,5

48787263234

120

2594736342361

68159127111465156

10,123,718,916,56,80,823,2

42776651132

109

2682616033347

OGÓŁEM 755 100 417 338 797 100 420 377 769 100 408 361 672 100 360 312

Tablica 11. Struktura bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy w latach 2000 – 2003.

31

- 32 -Wyszczególnienie Czas pozostawania bez pracy w miesiącach

do 1 1-3 3-6 6-12 12-24 pow. 24Rok Liczba bezrobotnych

ogółemLiczba bezrobotnych ogółemLiczba bezrobotnych kobiet

52 16

80 28

79 39

126 62

159 78

259 194

2000 755

Liczba bezrobotnych ogółemLiczba bezrobotnych kobiet

284

7120

8438

10344

19493

317221

2001 797

Liczba bezrobotnych ogółemLiczba bezrobotnych kobiet

144

5020

6434

13853

13661

367236

2002 769

Liczba bezrobotnych ogółemLiczba bezrobotnych kobiet

3510

5822

6129

9138

12258

305203

2003 672

32

- 78 -

5. Infrastruktura społeczna i techniczna. 5.1. Edukacja.

Na terenie miasta Raciąż funkcjonują placówki oświatowo – wychowawcze

dysponujące odpowiednią bazą lokalowo-edukacyjną .

Wychowanie przedszkolne.

Zadania z zakresu wychowania przedszkolnego realizowane są przez dwie placówki

opiekuńczo – wychowawcze. Do jednej z nich należy Niepubliczne Przedszkole „Pod Topolą”

znajdujące się przy ulicy Nadrzecznej 1, które swoją działalność rozpoczęło z dniem 1 września

2001 roku; druga usytuowana przy ulicy 11 Listopada 20 jest własnością Gminy Raciąż, do

którego uczęszczają dzieci 6-letnie .

W przedszkolu niepublicznym dzieci podzielone są na 3 grupy wiekowe: grupa

I skupiająca 3,4 i 5latki, II i III grupa – skupiająca 6 –latki (w budynku przedszkola odbywają

się zajęcia dzieci uczęszczających do tzw. klas zerowych). Zajęcia prowadzone są przez

3. nauczycielki zatrudnione na umowę o pracę na czas nieokreślony. Poza tym zatrudnionych

jest 6 pracowników obsługi: 2 woźne oddziałowe, 2 kucharki oraz 2 palaczy zatrudnionych

w sezonie grzewczym (w 2002 roku na umowę zleceni zatrudniony był hydraulik). Przedszkole

zapewnia 8 godzinny pobyt dziecka , w tym również realizację minimum programowego dla

dzieci w wieku 6 lat (pracuje w godzinach od 7 do 16 ).

Warunki lokalowe są b.dobre. Na jedno dziecko przypada 5 m2 powierzchni..

Przedszkole przy niewygórowanej wysokości czesnego uiszczanego przez rodziców oferuje

dzieciom naukę języka angielskiego, zajęcia w pracowni komputerowej, lekcje religii i rytmikę.

Przedszkole dotowane jest z budżetu Miasta Raciąż .

Liczbę dzieci uczęszczających do przedszkola „Pod Topolą” w latach 2001 – 2003

przedstawia poniższa tablica.

Tablica 12. Liczba dzieci uczęszczających do przedszkola „Pod Topolą” w latach 2001 – 2003.

Wyszczególnienie 2001 2002 2003Liczba dzieci

ogółem w tym:

92 96

w grupie I 32 36 w grupie II 30 32 w grupie III 30 28

Źródło: Dane uzyskane od dyrekcji przedszkola „Pod topolą”

78

- 79 -

Liczba dzieci uczęszczających do przedszkola w poszczególnych latach jest stabilna

i ulga jedynie niewielkim wahaniom. Najmłodsi mieszkańcy miasta, którzy „chodzą”

do przedszkola stanowią niewielki odsetek swoich rówieśników. W 2002 roku, z pośród 247

dzieci w wieku od 3 do 6 lat, 37% uczęszczało do przedszkola (w tym w wieku od 3 do 5 lat

16%)

Szkolnictwo podstawowe.

Edukacja na poziomie podstawowym realizowana jest przez Szkołę Podstawową

im. Stanisława Konarskiego przy ulicy Kilińskiego 62 B. Prowadzona jest ona w systemie

jednozmianowym w dwóch budynkach szkolnych - dzieci z klas I – IV uczą się w

oddzielnym budynku usytuowanym w pobliżu budynku głównego (16 izb lekcyjnych,

zastępcza sala gimnastyczna i sala komputerowa), w którym uczą się dzieci z klas V – VI.

Na jednego ucznia przypada 2 m2 powierzchni. Szkoła posiada możliwość korzystania z sali

gimnastycznej, stołówki i biblioteki szkolnej.

W roku szkolnym 2003/2004 uczęszczało 578 uczniów w tym 164 (28,4 %) z terenu Gminy

Wiejskiej Raciąż. Jak zmieniała się ogólna liczba uczniów, w tym uczniów mieszkających

w Raciążu w badanym okresie, przedstawia poniższy rysunek.

Wykres nr 3

647

491

632

456

595

427

578

414

0

100

200

300

400

500

600

700

2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004

rok szkolny

Ogólna liczba uczniów w latach 2000 - 2004 w Szkole Podstawowej z uwzględnieniem uczniów zamieszkujących

na terenie miasta.

Liczba uczniów w tym uczniow ie mieszkający w Raciążu

Jak widać liczba uczniów w badanym okresie spadała z roku na rok (średnio

o 3,68 %). W roku szkolnym 2003/04 liczba uczniów w stosunku do roku szkolnego

2000/01 sadła o 10,66%. Liczba dzieci uczęszczających do szkoły podstawowej

mieszkających

w Raciążu stanowiła średnio 72,85 % ogólnej liczby uczniów. Widoczna jest jednak

tendencja zmniejszania się udziału procentowego tej grupy dzieci w ogólnej liczbie uczniów

79

- 80 -

(średnio

o - 1,8 % w badanym okresie) z roku na rok. Liczba dzieci zamieszkujących w Raciążu

i uczęszczających do szkoły zmniejszała się bowiem w badanym okresie. Wynika z tego,

że liczba małych mieszkańców miasta maleje, bowiem liczba dzieci uczęszczających do

Szkoły Podstawowej w Raciążu z okolicznych miejscowości nie ulega poważnym zmianom.

Spadek ogólnej liczby uczniów spowodowany jest spadkiem liczby dzieci miejscowych.

W poszczególnych oddziałach klasowych udział dzieci będących mieszkańcami

Raciąża był zbliżony do średniej i wynosił nieco powyżej 70 %.

Liczbę uczniów w poszczególnych oddziałach klasowych, z uwzględnieniem

mieszkających w Raciążu, przedstawia poniższa tablica.

Tablica 13. Liczba uczniów w poszczególnych oddziałach klasowych w latach 2000/01- 2003/04 z wyszczególnieniem mieszkańców Raciąża.

Rok szkolnyLiczba uczniów w klasach

2000/01 2001/02 2002/03 2003/04

KLASA I w tym z Raciąża

9369

9168

8662

9464

KLASA IIw tym z Raciąża

11082

9165

9067

8862

KLASA IIIw tym z Raciąża

9771

11480

9267

9069

KLASA IVw tym z Raciąża

11493

10273

10873

9871

KLASA Vw tym z Raciąża

11587

11688

10273

10875

KLASA VIw tym z Raciąża

11889

11882

11785

10073

RAZEMw tym z Raciąża

647491

632456

595427

578414

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych ze Szkoły Podstawowej.

Z powyższej tabeli wynika, że liczba uczniów w poszczególnych oddziałach klasowych

nie uległa poważnym zmianom w badanym okresie. Należy zauważyć, że liczba uczniów

w klasach „wyższych” jest większa od liczby uczniów w klasach niższych

(co wskazuje na zmniejszającą się liczbę dzieci, a tym samym mieszkańców miasta z tytułu

przyrostu naturalnego) i tak, uczniowie klas VI stanowili powyżej stu, a klas I - poniżej stu osób.

W szkole podstawowej zatrudnionych jest 35 nauczycieli w tym 1 nauczyciel świetlicy.

31 z nich to nauczyciele pełnoetatowi - 1 stażysta, 21 mianowanych, 5 dyplomowanych

i 4 kontraktowych; czterech nauczycieli pracuje w nieetatowym wymiarze godzin – 2 stażystów

i 2 nauczycieli kontraktowych (według stanu na koniec czerwca 2004 roku). Obsługę

gospodarczą zapewnia 7 osób – w tym jedna na pół etatu i 4 osoby pracujące na stołówce.

80

- 81 -

Po reformie szkolnictwa w tym samym obiekcie co szkoła podstawowa funkcjonuje

także gimnazjum. Choć szkoła została rozbudowana w ostatnich latach przez dodatkowy

pawilon lekcyjny, pod względem izb lekcyjnych wystarczająca byłaby tylko dla szkoły

podstawowej. Funkcjonowanie dwóch jednostek w jednym obiekcie stwarza znaczne kłopoty,

co widać szczególnie w dziedzinie wychowania fizycznego. Kolizje rozkładowe powodują,

że dla lekcji wychowania fizycznego wykorzystane są również korytarze.

Szkolnictwo gimnazjalne.

Liczbę uczniów uczęszczających do gimnazjum w latach szkolnych 2000/01 – 2003 –

2004 przedstawia poniższa tablica.

Tablica 14. Liczba uczniów Gimnazjum w poszczególnych oddziałach klasowych w latach 2000/01- 2003/04 z wyszczególnieniem mieszkańców Raciąża.

Rok szkolnyLiczba uczniów w klasach

2000/01 2001/02 2002/03 2003/04

KLASA I w tym z Raciąża

10875

12385

12692

11785

KLASA IIw tym z Raciąża

12386

10473

11277

12289

KLASA IIIw tym z Raciąża

--

12084

10371

10472

RAZEMw tym z Raciąża

231161

347242

341240

343246

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Publicznego Gimnazjum w Raciążu.

Z powyższej tabeli wynika, że liczba uczniów od roku szkolnego 2001/02 (kiedy zaczęły

funkcjonować już wszystkie klasy) ukształtowała się na poziomie średnio 344 uczniów. Udział

uczniów mieszkających w Raciążu w liczbie wszystkich gimnazjalistów wynosi średnio 70,6%.

Są to dobre dane zważywszy na to, że uczniowie Szkoły Podstawowej w Raciążu wybierają

raciąskie gimnazjum, nie szukając innych szkół tego typu w sąsiedztwie. Poza tym, liczba

uczniów gimnazjum mieszkających poza Raciążem, uległa zwiększeniu, co świadczy

o popularności i dobrym poziomie Gimnazjum w Raciążu.

W poniższej tablicy przedstawione zostało zestawienie uczniów szóstych klas Szkoły

Podstawowej w Raciążu i uczniów pierwszych klas Publicznego Gimnazjum w Raciążu

i zależności miedzy nimi.

Tablica 15. Zależności między uczniami Szkoły Podstawowej a uczniami Gimnazjum w Raciążu.

Rok szkolnyLiczba uczniów

2000/01 2001/02 2002/03 2003/04

81

- 82 -

W klasachKLASA VI Szkoły Podstawowej w Raciążu W tym z Raciąża

11889

11882

11785

KLASA I Publicznego Gimnazjum w Raciążu w tym z Raciąża

12385

12692

11785

Publiczne Gimnazjum w Raciążu na tle pozostałych 20 gimnazjów w powiecie, pod

względem liczby uczniów i ilości placówek zajmuje dość wysokie miejsce. Przedstawia

to poniższa tablica (dla roku szkolnego 2002/2003).

Tablica 16. Klasyfikacja Gimnazjum z Raciąża wśród innych Gimnazjów w poszczególnych gminach powiatu płońskiego

Gmina/Miasto Liczba

gimnazjów

Liczba uczniów

Rok szkolny 2002/2003M. Raciąż 1 341Baboszewo 2 371Czerwińsk 1 360Dzierzążnia 1 192Joniec 1 91Naruszewo 2 328Nowe Miasto 1 182Płońsk 2 96M. Płońsk 4 1209Raciąż 4 387Sochocin 1 257Załuski 2 284

Źródło: Strategia Powiatu, rozdział IV: Edukacja i wychowanie, str. 34.

Gimnazjum działa w systemie jednozmianowym. Obsadę pedagogiczną stanowi

21 nauczycieli (stan na koniec czerwca 2004 roku) – 14 mianowanych, 2 dyplomowanych

i 5 kontraktowych. Troje z nich pracuje w niepełnym wymiarze godzin i są to nauczyciele

mianowani. Obsługę gospodarczą zapewniają 3 etaty.

Szkolnictwo ponadgimnazjalne.

Na terenie miasta funkcjonują trzy szkoły ponadgimnazialne:

1. Liceum Ogólnokształcące,

2. Zespół Szkół,

3. Zespół Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego.

Liceum Ogólnokształcące w Raciążu im. mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala”

znajduje się na ulicy Kilińskiego 62A Jak co roku cieszy się dużym zainteresowaniem

młodzieży, głównie kobiet. Średnia liczba uczniów w ostatnich latach szkolnych tj. 2000/1 –

2003/04 wynosiła 255 uczniów, w tym kobiety stanowiły średnio 66,2 %.

Udział młodzieży mieszkającej w Raciążu w ogólnej liczbie uczniów stanowił średnio około

35%. Udział uczniów zamieszkujących w Raciążu był mniejszy w ogólnej liczbie uczniów w

82

- 83 -

klasach pierwszych badanego okresu (średnio 32,4%) niż w klasach wyższych (klasa II – 34,8%,

klasa III – 36,1% i klasa IV – 38,8%).

To jak kształtowała się liczba uczniów w latach szkolnych 2000/02 – 2003/04 ogółem

i w poszczególnych oddziałach klasowych z uwzględnieniem udziału % wybranych składników

przedstawia poniższa tablica.

Tablica 17. Liczba uczniów LO w poszczególnych oddziałach klasowych w latach 2000/01- 2003/04 z wyszczególnieniem mieszkańców Raciąża.

Rok szkolnyLiczba uczniów LO

2000/01 %

2001/02 %

2002/03 %

2003/04 %

KLASA Iw tym:- z Raciąża- dziewczęta

90 10032 35,657 63,3

- -- - - -

74 10021 28,459 79,3

96 10032 33,360 62,5

KLASA IIw tym:- z Raciąża

- dziewczęta

57 10025 43,936 63,2

92 10030 32,659 64,1

- -- -- -

75 10021 2854 72

KLASA IIIw tym:- z Raciąża

- dziewczęta

92 10028 30,467 72,8

57 100 24 42,137 65,0

92 10033 35,953 57,6

- -- -- -

KLASA IVw tym:- z Raciąża

- dziewczęta

59 10028 47,535 59,3

90 10027 3064 71,1

55 10024 43,636 65,5

90 10031 34,457 63,3

RAZEMw tym:- z Raciąża

- dziewczęta

298 100113 38,0195 65,4

239 10081 33,9160 66,9

221 10078 35,3148 67,0

261 10084 32,2171 65,5

83

- 84 -

W szkole zatrudnionych jest 17 nauczycieli pełnoetatowych (3 stażystów, 4 nauczycieli

kontraktowych, 4 – dyplomowanych i 6 mianowanych) i 4 nie pełnoetatowych (1 stażysta,

1 kontraktowy i 2 mianowanych). Razem 21 osób. Wszyscy nauczyciele mają pełne

przygotowanie do zawodu. Poza tym, kadra ciągle się dokształca – 6 osób ukończyło studia

podyplomowe.

Młodzież uczy się w 12 salach lekcyjnych. Dobrze wyposażona pracownia chemiczna

pozwala w pełni realizować dany przedmiot. Szkoła posiada również sale: fizyczną i biologiczną

oraz w pełni wyposażoną pracownię komputerową, w której znajduje się centrum multimedialne.

Sala gimnastyczna, w posiadaniu której jest szkoła, nie spełnia wymogów wymiarowych

(16m 35 cm x 8 m). Wyposażenie w sprzęt sportowy jest niewystarczające. Uczniowie mogą

korzystać z biblioteki, a także ze stołówki (obiady średnio na 70 osób na rok). Szkoła posiada

internat na 35 osób (o pow. 570 m2) zlokalizowany w bezpośrednim sąsiedztwie szkoły.

Warunki lokalowe nie pozwalają na zwiększenie liczby oddziałów. Obecnie mogą one

wynosić maksymalnie do trzech. Powierzchnia użytkowa szkoły wynosi 1773 m2. Na 1 ucznia

przypada średnio 7 m2. Istnieją plany związane z zagospodarowaniem piwnicy, w której

zamierza się utworzyć siłownię.

Szkoła może pochwalić się wybitnymi osiągnięciami swoich uczniów i absolwentów.

Dzięki corocznym udziałom w olimpiadach i bardzo dobrych wynikach uczestników

Miesięcznik Edukacyjny Perspektywy zaliczył raciąskie LO do Grupy Szkół Olimpijskich.

Uczniowie co roku biorą udział w Olimpiadzie Wiedzy Ekologicznej, konkursie matematycznym

„Kangur” i w wielu innych konkursach i olimpiadach organizowanych na terenie województwa.

Szkoła realizuje program pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi. Działa także

„grupa matematyków”, która bierze udział we wszystkich konkursach matematycznych.

Uczniowie biorą także udział w konkursach multimedialnych. Młodzież może korzystać

z centrum komputerowego także poza godzinami lekcyjnymi (do godz. 17.00); poza tym,

uczniowie chętnie biorą udział w pozalekcyjnych zajęciach wychowania fizycznego.

W ramach Zespołu Szkół w roku szkolnym 2003/04 funkcjonowały: liceum profilowane

o specjalności transportowo spedycyjnej, technikum o specjalności technika żywienia

i gospodarstwa domowego, technikum o profilu technika ekonomisty, liceum ekonomiczne

również o profilu technika ekonomisty. Oprócz wymienionych jednostek, nauczanie prowadzone

84

- 85 -

było w szkołach zasadniczych. Istniała klasa o specjalności ślusarza i klasy o specjalności

wielozawodowej, w której uczniowie dokształcali swoje umiejętności zawodowe.

Należy zaznaczyć, że paleta ofert kształcenia przez Zespół Szkół nie jest stała. Zmienia

się ona uwzględniając aspiracje edukacyjne młodzieży i ich rodziców, wymagania pracodawców

wobec absolwentów szkół ponadgimnazjalnych, uwagi Urzędu Pracy. To jak zmieniały się typy

szkoły ich profile i specjalności, przedstawia tablica 18.

Nowy rok szkolny 2004/2005 zainauguruje otwarciem nowego Liceum Profilowanego

o profilu zarządzanie informacją. Nie ma naboru ani do Liceum Ekonomicznego (które

zastępowane jest Technikum Ekonomicznym), ani do Liceum Profilowanego o profilu

transportowo spedycyjnym. W ramach szkół zawodowych, obok klas „ślusarskich”

i wielozawodowych, powstanie jedynie klasa „kucharska”. Pozostałe specjalności zawodowe nie

cieszyły się dużym zainteresowaniem, w związku z czym szkoła zrezygnowała z takich ofert

proponując nowe atrakcyjniejsze kierunki.

Tablica 18. Typy szkół, profile i specjalności oferowane przez Zespół Szkół Zawodowych w latach 2000/01 – 2003/04.

Typ szkoły Profil/Kierunek/zawód 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04

Liceum profilowane

Transportowo spedycyjny

- - V V

Liceum ekonomiczne

technik ekonomista V V V V

Technikum technik żywienia V V V VTechnikum technik ekonomista - - V VZSZ ślusarz V - - VZSZ wielozawodowa V V V VZSZ Mechanik – operator

poj. I maszyn rolnychV V V -

ZSZ krawiec V V V -

ZSZ sprzedawca V V V -ZSZ mechanik pojazdów

samochodowychV V V -

ZSZ Technik technologii żywienia – żywienie zbiorowe

V - - -

ZSZ Rolnik mechanizator V - - - Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Zespołu Szkół.

Liczbę uczniów w poszczególnych typach szkól w badanym okresie obejmującym lata

szkolne 2000/01 – 20003/04 przedstawia poniższa tablica.

Tablica 19. Liczba uczniów w poszczególnych typach szkól ZSZ w latach 2000/01 – 20003/04.

Klasy 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04Liceum profilowane – transportowo spedycyjne

85

- 86 -

Klasa Iw tym z Raciąża

- - 247

347

Klasa IIw tym z Raciąża

- - - 236

Liceum ekonomiczne – technik ekonomistaKlasa Iw tym z Raciąża

295

- - -

Klasa II w tym z Raciąża

51 (a+b)9

286

- -

Klasa IIIw tym z Raciąża

355

51(a+b)3

264

-

Klasa IVw tym z Raciąża

357

347

53(a+b)3

243

- 357

325

51(a+b)3

Technikum – technik żywienia i gospodarstwa domowegoKlasa Iw tym z Raciąża

357

- 59(a+b)14

337

Klasa IIw tym z Raciąża

296

357

- 50(a+b)13

Klasa IIIw tym z Raciąża

271

296

347

-

Klasa IVw tym z Raciąża

2913

271

296

347

Klasa VW tym z Raciąża

296

Technikum – technik ekonomistaKlasa Iw tym z Raciąża

- - 3315

325

Klasa IIw tym z Raciąża

- - - 3215

ZSZ - wielozawodowaKlasa Iw tym z Raciąża

356

- 54 (a+b)6

69 (a+b)9

Klasa IIw tym z Raciąża

71 (a+b)16

325

- 55 (a+b)7

Klasa IIIw tym z Raciąża

74 (a+b)11

69 (a+b)16

334

-

ZSZ - ślusarzKlasa Iw tym z Raciąża

- - - 302

Klasa II - - - -Klasa IIIw tym z Raciąża

259

- - -

ZSZ - sprzedawcaKlasa Iw tym z Raciąża

338

- - -

Klasa IIw tym z Raciąża

- 338

- -

Klasa IIIw tym z Raciąża

- - 338

-

ZSZ – mechanik pojazdów samochodowychKlasa Iw tym z Raciąża

303

- - -

Klasa II - 29 - -

86

- 87 -

w tym z Raciąża 3Klasa IIIw tym z Raciąża

- - 304

-

ZSZ – mechanik i operator pojazdów i maszyn rolniczych Klasa Iw tym z Raciąża

227

- - -

Klasa IIw tym z Raciąża

226

216

- -

Klasa IIIw tym z Raciąża

- 216

197

-

ZSZ – krawiecKlasa Iw tym z Raciąża

291

- - -

Klasa IIw tym z Raciąża

254

281

- -

Klasa IIIw tym z Raciąża

46(a+b)4

233

271

-

ZSZ – rolnik mechanizatorKlasa Iw tym z Raciąża

- - - -

Klasa IIw tym z Raciąża

- - - -

Klasa IIIw tym z Raciąża

50 (a+b)3

- - -

ZSZ – technik technologii żywienia – żywienie zbioroweKlasa Iw tym z Raciąża

- - - -

Klasa IIw tym z Raciąża

- - - -

Klasa IIIw tym z Raciąża

319

- - -

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Zespołu Szkół.

Z powyższej tabeli wynika, że największym zainteresowaniem cieszyły się szkoły

średnie. Największym powodzeniem cieszyło się technikum o specjalności technika żywienia

i gospodarstwa domowego. Dużym zainteresowaniem cieszyły się także nowe kierunki (liceum

profilowane i technikum o specjalności technika ekonomisty) szkół średnich. Tego typu szkoły

były chętniej wybierane przez młodzież mieszkającą w Raciążu będącą uczniami Zespołu Szkół.

Dużym zainteresowaniem cieszyła się także szkoła wielozawodowa. Brak odpowiedniej liczby

kandydatów spowodował likwidację wielu specjalności zawodowych. Wznowienie w roku

szkolnym 2003/04 szkoły zawodowej o specjalności ślusarza nie miało takiego zainteresowania

ze strony młodzieży mieszkającej w Raciążu jak w roku szkolnym 2000/01.

Zespół Szkół mieści się w budynku dawnej synagogi żydowskiej – obiekcie

zabytkowym – adaptowanej dla potrzeb nauczania. Jest to budynek w złym stanie technicznym,

w którym trudno w pełni wprowadzać metody nowoczesnego nauczania. Brak sali

gimnastycznej zmusza do prowadzenia lekcji wychowania fizycznego w hali sportowej przy

stadionie miejskim, oddalonej znacznie od szkoły. Poza tym, w szkole nie ma świetlicy i

stołówki oraz internatu. Mimo tego, szkoła jest w posiadaniu pracowni komputerowej na 35

87

- 88 -

stanowisk z czterema dodatkowymi miejscami w centrum multimedialnym. Uczniowie mogą

korzystać także z siłowni i biblioteki, które zlokalizowane są na terenie innej szkoły – ZS STO w

Raciążu. Od 1995 roku realizowane są wszelkie poczynania związane z budową nowego

budynku dydaktycznego połączonego z internatem i salą gimnastyczną oraz boiskiem na

zewnątrz dla potrzeb Zespołu Szkół Zawodowych. Budowa obiektu szkolnego może zakończyć

się z końcem marca 2006 roku, co uzależnione jest od uzyskania środków pieniężnych z UE.

Lokalizacja tegoż obiektu w pobliżu budynku Liceum Ogólnokształcącego oraz budynków

Szkoły Podstawowej i Gimnazjum przyczyni się do powstania swego rodzaju „miasteczka

szkolnego” w Raciążu.

Powierzchnia szkoły wynosi 1500 m2.. W roku szkolnym 2003/04 na jednego ucznia

przypadało 3 m2.

Obsadę kadrową stanowi 24 nauczycieli etatowych i 14 zatrudnionych w niepełnym

wymiarze godzin. Obecnie 6 nauczycieli to nauczyciele dyplomowani. W szkole działa

instytucja pedagoga szkolnego.

Zespół Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Raciążu powstał w 1994

roku. Funkcjonują tam szkoły młodzieżowe: liceum ogólnokształcące, liceum ekonomiczne

i liceum profilowane oraz szkoły dla dorosłych (wieczorowe i zaoczne) takie jak: Społeczne

Policealne Studium Zawodowe, Społeczne Liceum Ogólnokształcące i Społeczne Technikum

Zawodowe.

Jak kształtowała się liczba uczniów w szkołach młodzieżowych w latach szkolnych

2000/01-2003/04 przedstawia poniższa tablica.

Tablica 20. Liczba uczniów w szkołach młodzieżowych ZS STO w latach 2000/01-2003/04.

Klasy 2000/01 2001/02 2002/03 2003/04Liceum profilowane

Klasa Iw tym z Raciąża

- - 122

-

Klasa IIw tym z Raciąża

- - - 92

Klasa IIIw tym z Raciąża

- - -

Liceum ekonomiczne Klasa Iw tym z Raciąża

- - - -

Klasa II w tym z Raciąża

171

- - -

Klasa IIIw tym z Raciąża

- 171

- -

Klasa IVw tym z Raciąża

- - 171

-

88

- 89 -

Klasa Vw tym z Raciąża

- - - 151

Liceum ogólnokształcąceKlasa Iw tym z Raciąża

4812

- 104

164

Klasa IIw tym z Raciąża

- 4812

- 104

Klasa IIIw tym z Raciąża

- - 4812

-

Klasa IVw tym z Raciąża

- - - 4912

Jak wynika z powyższego, największym zainteresowaniem cieszyło się liceum

ogólnokształcące (również wśród mieszkańców Raciąża, którzy stanowili 25% liczby uczniów),

następnie liceum ekonomiczne i profilowane.

Szkoła, kierując się aspiracjami edukacyjnymi młodzieży i wymaganiami rynku pracy,

dostosowuje kierunki nauczania do potrzeb. Już od roku szkolnego 2004/2005, klasa III liceum

profilowanego będzie ostatnią klasą tego typu szkoły. Przestanie też funkcjonować liceum

ekonomiczne. W miejsce tych szkół powstanie liceum sportowe, w którym uczniowie będą

pobierać naukę w 3- letnim Liceum Ogólnokształcącym o profilu ogólnym oraz brać udział

w zajęciach specjalistycznych z zakresu piłki nożnej.

Oprócz szkół młodzieżowych funkcjonują także szkoły dla dorosłych, z których

korzysta wiele osób, chętnie uzupełniając swoje wykształcenie po ukończeniu szkoły zawodowej

lub średniej. Istnieją zatem: Społeczne Policealne Studium Zawodowe, Społeczne Liceum

Ogólnokształcące, Społeczne Technikum Zawodowe.

Zespół Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego zajmuje budynek dawnego

internatu. Choć budynek jest wyremontowany, warunków nauczania nie można zaliczyć

do prawidłowych.

Szkoła posiada nowoczesną pracownię komputerową, z której uczniowie mogą

korzystać także poza godzinami lekcyjnymi pod okiem specjalisty oraz nowocześnie

wyposażoną siłownię. Szkoła nie posiada własnej sali gimnastycznej w związku z czym korzysta

z miejskiej bazy sportowej.

Ogólnie można stwierdzić, że baza dydaktyczna w Raciążu, od strony nauczania, jest

bardzo dobra. Nieco gorzej jawią się warunki lokalowe, głównie brak odpowiednich sal

gimnastycznych.

Z powyższych danych wynika, że średnio ponad 80% absolwentów gimnazjum

w Raciążu, będących mieszkańcami miasta, wybiera szkoły ponadgimnazjalne w Raciążu.

Najwięcej osób wybiera Liceum Ogólnokształcące - udział uczniów mieszkających w Raciążu

w ogólnej liczbie uczniów liceum wzrósł w badanym czasie (świadczy to o wysokich aspiracjach

89

- 90 -

młodzieży, a także narastaniu i umacnianiu się przekonania, że edukacja jest warunkiem

poprawy ekonomiczne)j; liczba uczniów - mieszkających w Raciążu - w pozostałych typach

szkół spadła lub pozostała na niezmienionym poziomie (za wyjątkiem szkoły wielozawodowej

gdzie odnotowano minimalny wzrost liczby uczniów mieszkających w Raciążu).

Szkoły ponadgimnazjalne w Raciążu cieszą się dużą popularnością wśród młodzieży spoza

miasta Raciąż. W roku szkolnym 2001/02 w klasach pierwszych łączna liczba uczniów spoza

miasta wynosiła 197 osób, a w roku szkolnym 2003/04 – 244 uczniów.

Relacje pomiędzy uczniami gimnazjum, a różnymi typami szkół ponadgimnazjalnych

przedstawia poniższe zestawienie.

Tablica 21. Relacje pomiędzy uczniami gimnazjum, a różnymi typami szkół ponadgimnazjalnych. Rok szkolnyLiczba uczniów W klasach

2000/01 2001/02 2002/03 2003/04

KLASA III Publicznego Gimnazjum w Raciążu W tym z Raciąża

--

12084 (100%)

10371 (100%)

KLASA I LO w Raciążu w tym z Raciąża

--

7421 (25%)

9632 (45%)

Klasa I Liceum profilowane – transportowo spedycyjne w tym z Raciąża

- 247 (8,3%)

347 (9,9%)

Klasa I Technikum – technik żywienia i gospodarstwa domowego w tym z Raciąża

- 59(a+b)14 (16,7 %)

337(9,9%)

Klasa I Technikum – technik ekonomista w tym z Raciąża

- 3315 (17,9%)

325 (7%)

Klasa I ZSZ – wielozawodowa w tym z Raciąża

- 54 (a+b)6 (7,1%)

69 (a+b)9 (12,7%)

Klasa I ZSZ – ślusarz w tym z Raciąża

- - 302 (2,8%)

Klasa I Liceum Profilowanego w ZS STO w Raciążu w tym z Raciąża

- 122 (2.4%)

-

Klasa I Liceum OgólnokształcąceW ZSW STO w Raciążu w tym z Raciąża

- 104 (4,7%)

164 (5,6%)

Ogółem - 26669 (82,1%)

31066 (93%)

Źródło: Opracowanie własne.

5.2. Opieka zdrowotna.

90

- 91 -

Podstawowym zadaniem placówek zdrowia jest udzielanie pacjentom świadczeń zdrowotnych.

Podstawowa opieka zdrowotna w mieście Raciąż świadczona jest przez dwa

niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej: Zespół Lekarzy Rodzinnych „MARIAMED” i

Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ,, MADENT-MED.” w ramach zawartych kontraktów z

Narodowym Funduszem Zdrowia.

Bazą praktyk jest budynek dawnej Przychodni Rejonowej w Raciążu mieszczący

się przy ulicy Mławskiej 15, wynajmowany obecnie od Samodzielnego Publicznego Zespołu

Zakładów Opieki Zdrowotnej (w skrócie SPZZOZ) w Płońsku (ul. Sienkiewicza 7), który jest

administratorem budynku.

Zespół Lekarzy Rodzinnych „MARIAMED” świadczy swoje usługi na I piętrze

(ogólna powierzchnia – 226 m2) tegoż budynku dla ludności z terenu Miasta i Gminy Raciąż

oraz ościennych gmin. Świadczy również usługi z zakresu medycyny szkolnej na bazie gabinetu

znajdującego się w Szkole Podstawowej w Raciążu. Pod opieką Praktyki pozostaje

1488 uczniów w tym 1270 ze szkół w Raciążu i 218 z Krajkowa.

Przychodnia NZOZ „MADENT – MED” świadczy swoje usługi na parterze – jedna

poradnia i na II piętrze – pozostałe poradnie. Razem zajmuje 230 m2. Posiada swoją filię na wsi

w miejscowości Koziebrody oddalonej od Raciąża o 8 km.

Dane na temat obu Praktyk przedstawia poniższa tablica.

Tablica 22.. Porównanie Praktyk świadczących podstawową opiekę zdrowotną w Raciążu. Wyszczególnienie „MARIAMED” „MADENT – MED” Ogółem

Liczba pacjentów 6200 6000 12200Podstawowa opieka zdrowotna – poradnie

- ogólna- dziecięca- ginekologiczno - położnicza

- ogólna- dziecięca- stomatologiczna- ginekologiczno - położnicza

- ogólna- dziecięca- stomatologiczna- ginekologiczno - położnicza

Liczba zatrudnionych lekarzy

4 (5) 7 11 (12)

Liczba zatrudnionych pielęgniarek

5 z kursem środ- rodzinnym ( 2 mgr promocji zdrowia) + 1 położna

8 (dwie dyplomowane i 6 środ – rodzinnych) + asystentka stomatologiczna

13 + 1 położna + asystentka stomatologiczna

Inne świadczenia -programy profilaktyczne

- profilaktyka i promocja zdrowia

91

- 92 -

(rutynowe badania, ulotki, plakaty, broszurki, pogadanki itp.)

- opieka domowa

Liczba przyjętych pacjentów 30091 2320 32411

Na terenie budynku przychodni znajduje się również Indywidualny Gabinet

Okulistyczny, prywatne „Laboratorium Analiz Lekarskich” oraz prywatny zakład optyczny.

Zlokalizowany jest tam również jeden z oddziałów SPZZOZ w Płońsku - Dział Pomocy

Doraźnej, obejmujący Zespół Wyjazdowy Wypadkowy i Zespół Wyjazdowy Reanimacyjny. Na

terenie miasta Raciąż można skorzystać z usług specjalistycznych z zakresu rehabilitacji

narządów ruchu oraz zabiegów fizykoterapii, świadczonych przez poradnię rehabilitacyjną

SPZZOZ w Płońsku. Działalność poradni z punktu widzenia występujących potrzeb jest

niezbędna oraz powszechnie akceptowana .

W ramach zawartych kontraktów z NFZ, którego głównym zadaniem jest finansowanie

świadczeń zdrowotnych funkcjonuje również Zakład Położniczo – Ginekologiczny Opieki

Podstawowej i Specjalistycznej oraz Poradnia Stomatologiczna ,, ELA-DENT ”.

Świadczenia szpitalne dla Raciąża prowadzi Szpital Powiatowy w Płońsku (obecnie

trwa rozbudowa tego obiektu). Liczba oddziałów szpitalnych wynosi 10. Liczba łóżek

szpitalnych - 230, średnio na oddział przypada 23 łóżka. Najwięcej łóżek przypada na oddział

internistyczny – 60, a najmniej – 4 – na oddział intensywnej terapii.

Uzupełnieniem lecznictwa otwartego i zamkniętego są gabinety prywatne. W Raciążu

w 2003 roku działalność prowadziło 7 prywatnych gabinetów lekarskich, w tym 4 gabinety

stomatologiczne oraz 2 apteki .

Wyposażenie w podstawowy sprzęt diagnostyczny, jakim dysponują obydwa zespoły

lekarzy rodzinnych, jest dostateczne. Stan budynku, w którym mieszczą się obie Praktyki

wymaga jednak gruntownego remontu tak w wewnątrz jak i na zewnątrz. Niezbędna jest bowiem

wymiana stolarki okiennej, wymiana podłóg, położenie terakoty i glazury, budowa windy

dla osób niepełnosprawnych, lepsze oświetlenie wokół budynku, budowa parkingu, poprawa

elewacji budynku, wymiana rynien. Faktem jest też to, że usługi specjalistyczne z zakresu

rehabilitacji i fizykoterapii, wykonywane są w prywatnych pomieszczeniach, które nie spełniają

określonych standardów i wymaganych norm.

5.3. Kultura, turystyka i sport.

Bazą dla realizacji zadań z dziedziny kultury, kultury fizycznej i sportu są następujące

obiekty:

92

- 93 -

Miejskie Centrum Kultury

Stadion sportowy

Hala sportowa

Miejskie Centrum Kultury mieści się w budynku własnym przy ulicy Parkowej 14.

( 14 września 1958 roku oddano do użytku Dom Kultury ). Jest jednostką organizacyjną miasta

utworzoną w wyniku rozdziału Miejsko- Gminnego Domu Kultury i Miejsko-Gminnej

Biblioteki Publicznej będących następstwem rozdziału wspólnych dla miasta i gminy organów.

Placówka dysponuje salą widowiskową na 200 osób, w której mogą odbywać się również seanse

kina objazdowego oraz 15 pracowniami (m.in. oświatową, muzyczną, komputerową). W skład

MCK wchodzi Biblioteka Miejska licząca 22 273 księgozbiory.

Miejskie Centrum Kultury upowszechnia szeroko rozumianą kulturę prowadząc koła

zainteresowań , do których należą :

► klub tańca towarzyskiego AKCENT – 2 grupy,

► zajęcia plastyczne – „PALETA”, „PERSPEKTYWA”, ŚWIATŁO”,

„KRESKÓWKA”,

► taniec nowoczesny

► taniec ludowy

► zespoły wokalno – muzyczne i chór

► ognisko muzyczne z nauką gry na różnych instrumentach,

► koło filatelistyczne,

► klub Seniora (grupa liczna i bardzo aktywna),

► grupę artystyczną MIX – młodsza i starsza,

► aerobik dla pań,

Na zajęcia te uczęszcza około 240 osób.

Niezależnie od powyższego organizowane są różne konkursy (np. plastyczne,

recytatorskie), turnieje (np. szachowe, warcabowe, tenisa stołowego), festyny (np. z okazji Dni

Raciąża, majówki), wystawy (np. rękodzieła artystycznego, malarstwa i rzeźby), występy

okolicznościowe i rocznicowe (akademie z okazji np. Dnia Matki czy święta w dniu 3-go Maja,

11 Listopada), przeglądy (np. przegląd amatorskich grup teatralnych czy przegląd dorobku

kulturalnego różnych środowisk), wycieczki (autokarowe i rowerowe), spotkania autorskie,

w których biorą aktywny udział zespoły i grupy działające przy MCK.

Miejskie Centrum Kultury organizuje różnego rodzaju zajęcia dla dzieci w okresie ferii

i wakacji w celu uatrakcyjnienia wolnego czasu tym osobom, które nie mają możliwości

wyjazdu.

93

- 94 -

Stan techniczny budynku, w którym mieści się MCK jest dobry. Wielofunkcyjna sala

widowiskowa jest po kapitalnym remoncie. Ponadto wymieniono okna w części parterowej

budynku oraz drzwi wejściowe, położono posadzki, wyremontowano schody i łazienki oraz

wykonano modernizację centralnego ogrzewania. Zachodzi jednakże potrzeba wymiany

poszycia dachowego.

W mieście Raciąż działa ponad to amatorski ruch artystyczny. Przy Ochotniczej Straży

Pożarnej funkcjonuje orkiestra dęta (ciesząca się bogatą historia – powstała bowiem w 1904

roku), która swoimi wystąpieniami uświetnia święta państwowe, kościelne, lokalne uroczystości

i pogrzeby zasłużonych osób. Skład orkiestry w dużej mierze stanowią młodzi mieszkańcy

miasta. Działa także chór parafialny oraz dwie schole: dziecięca i młodzieżowa. Funkcjonują

dwie organizacje harcerskie: 408 Drużyna Harcerska „Feniks”, która zrzeszona jest w Związku

Harcerstwa Polskiego oraz trzy drużyny Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej.

Od 1993 roku redagowana jest gazeta lokalna – miesięcznik „Głos Raciąża,”

zawierający różnorakie wiadomości tyczące się spraw miejsko – wiejskich, stanowiący swego

rodzaju kronikę lokalnych wydarzeń.

Wszyscy mieszkańcy powiatu korzystają z ofert proponowanych przez miejskie i

gminne ośrodki kultury, stowarzyszenia, zespoły amatorskie itp.. Powiat nie posiada bowiem

własnej instytucji kultury.

Miasto Raciąż nie należy do miejscowości turystycznych. Zabytki, które znajdują się

na jego terenie nie należą do atrakcji turystycznych. Miasto nie posiada naturalnych warunków

przyrodniczych do uprawiania turystyki oraz czynnego wypoczynku. Praktycznie nie istnieje

infrastruktura turystyczna. Brak jest odpowiedniej bazy hotelowej i gastronomicznej. Jedyne

miejsca noclegowe to te, które oferują stacje benzynowe (jedna zlokalizowana na terenie miasta,

druga w niewielkiej odległości od jego granic). W granicach miasta brak jest terenów i obiektów

mogących służyć codziennemu wypoczynkowi jego mieszkańców, tych dorosłych i tych

najmniejszych.

Raciąż nie odbiega jednak w tym zakresie od powiatu, który również nie może pochwalić się

dużą ilością obiektów zabytkowych (największą atrakcją turystyczną jest bazylika

w Czerwińsku) oraz miejsc noclegowych (na 351 obiektów noclegowych na terenie

województwa w 2001 roku, powiat płoński posiadał 7 takich obiektów, co stanowiło

2% zasobów województwa). Zasoby bazy turystycznej województwa wynoszą 4,6% wielkości

krajowej, co w porównaniu z wysokim realnym popytem (województwo mazowieckie odgrywa

znaczącą rolę w polskiej turystyce, zajmuje bowiem pierwsze miejsce w krajowej turystyce

przyjazdowej, pod względem podróży urlopowo-wakacyjnych i podróży turystycznych - łącznie

17 mln odwiedzin, tj. prawie 15% ich ogólnej liczby w Polsce) są całkiem skromne.

94

- 95 -

Ważnym elementem środowiska kulturowego jest również sport.

W kompleksie sportowym składającym się ze stadionu i hali sportowej działają:

Ludowy Klub Sportowy ,,Błękitni ”(posiadający osobowość prawną)

zrzeszający 120 osób,

Uczniowski Klub Sportowy ,, Błękitne Orły” ( stowarzyszenie ) z sekcją piłki

nożnej, Żaki z sekcją mini koszykówki dla dziewcząt i koszykówki dla

chłopców, zrzeszający 200 osób.

Z hali sportowej i stadionu korzysta również młodzież szkół zawodowych i średnich

oraz doraźnie miejscowa O.S.P organizując zawody strażackie.

Ludowy Klub Sportowy „Błękitni” powstał w 1922 roku i należy do najbardziej

zasłużonych w historii mazowieckiego piłkarstwa. „Błękitni” Raciąż jest organizacją społeczną

działającą na prawach stowarzyszenia. Aktualnie posiada sekcję piłki nożnej, w skład której

wchodzą: seniorzy, juniorzy, trampkarze i młodziki. Dawniej oprócz sekcji piłki nożnej w klubie

działały: sekcja kolarska, lekkiej atletyki i strzelectwa.

Drużyna seniorów występuje w Lidze Okręgowej. W 1986 roku drużyna juniorów zdobyła

Mistrzostwo Polski w Spartakiadzie Młodzieży w Piotrkowie Trybunalskim. W zakresie

wychowania i szkolenia młodzieży klub może poszczycić się wychowaniem wielu piłkarzy

grających w centralnych rozgrywkach, wśród których należy wymienić: Marka Jóźwiaka,

Tomasza Arceusza czy Bogdana Jóźwiaka.

Oprócz wyczynowej działalności sportowej LKS „Błękitni” jest również

organizatorem wielu imprez masowych o charakterze sportowo – rekreacyjnym (głównie

rozgrywka meczy ligowych).

Hala sportowa o wymiarach 33x11 m2 ma dobry stan techniczny. W 2001 roku został

przeprowadzony kapitalny remont obiektu, w którym zainstalowano ogrzewanie elektryczne,

wymieniono pokrycie dachowe, okna oraz wyremontowano łazienki.

5.4. Sieć wodociągowa, kanalizacja i oczyszczanie ścieków.

Zaopatrzenie w wodę.

Na terenie miasta zdecydowana większość mieszkańców ma dostęp do wody bieżącej

z sieci wodociągowej. Odsetek osób korzystających z wodociągu sieciowego wynosi 98 %.

Długość sieci ogółem to 24,8 km. Stanowi to 1,62 % łącznej długości sieci

wodociągowej na terenie powiatu. Woda doprowadzana jest do miasta magistralą wodną

o długości 2,3 km, skąd rozdzielczą siecią uliczną o długości 12,4 km rozprowadzana jest

95

- 96 -

do 648 przyłączy. Długość przyłączy wynosi 10,2 km a dobowe zużycie wody kształtuje

się na poziomie 500-600 m3. Potrzeby w sieci wodociągowej określa się na 0,7 km.

Główne zaopatrzenie miasta w wodę stanowi miejsko – gminne ujęcie wody ze stacją

wodociągową zaopatrujące w wodę nie tylko miasto, ale i okoliczne wsie. Ujęcie składa

się z trzech otworów studziennych:

- nr 2 o głębokości 80,0 m odwierconego w 1981 roku,

- nr 3 o głębokości 60,0 m odwierconego w 1981 roku,

- nr 4 o głębokości 50,0 m odwierconego w 1981 roku.

Łączna wydajność tych studni wynosi 250 m3/h. Jedna z nich o wydajności 100 m3 nie

jest eksploatowana z uwagi na złą jakość wody i potrzebę jej uzdatniania.

Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych terenu ujęcia komunalnego w Raciążu

wg stanu na październik 1985 r. zostały zatwierdzone decyzją Głównego Geologa Kraju

w Ministerstwie Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych znak KDH/013/5136/M/86

z 24 marca 1986 roku w ilości: Q=300 m3/h przy depresji do 3,5 m z formacji czwartorzędowej,

dla określonego obszaru, na którym znajduje się ujęcie wody Zakładu Mleczarskiego w Raciążu.

Termin ważności pozwolenia mija 29 listopada 2006 roku.

Parametry hydrologiczne studni są bardzo korzystne i świadczą o dobrym

zasilaniu

i odnawialności zasobów, co oznacza że deficyty wody nie występują.

Dobowa zdolność produkcyjna ujęć wody wynosi 3,7 tys. m3 (uzdatniania – 1,68 tys.

m3/d). Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej ujęć wody wynosi 51,4 %. Ewentualne

rezerwy wynoszą 3,5 tys. m3/d.

Tablica 23. Roczna i dobowa produkcja wody oraz jej rozbiory w latach 1996 – 2003. Ewentualne potrzeby lub straty.

Rok Produkcja ogółem Rozbiory ogółemM3/r m3/d m3/r M3/d

Potrzeby stacji i straty (m3/d)

1996 290.208 795,1 241.840 659,0 136,11997 294.502 806,9 280.902 769,6 37,31998 282.960 775,2 258.893 709,3 65,91999 269.143 737,4 252.754 692,5 44,92000 269.500 738,4 197.000 539,7 198,72001 276.500 757,5 199.800 547,4 210,12002 360.500 987,7 275.700 755,3 232,42003 403.200 1104,6 272.300 746,02 358,6

Zużycie wody na 1 mieszkańca wynosiło średnio w latach 2000 i 2001 - 0,11 m3/d;

w 2002 roku i w roku 2003 zużycie wody wzrosło do 0,15 m3/d.

96

- 97 -

Wielkość poboru wody na potrzeby miasta stanowi około 70 %, natomiast pozostałą

część pobierają mieszkańcy okolicznych wsi. Średnia produkcja wody w latach 2000 – 2003

wynosiła 897.05 m3/d; rozbiory wody stanowiły 647,11 m3/d . Bardzo wysoki wskaźnik

w analizowanych latach stanowiła woda nie wykazana w rozbiorach (średnio 249,9 m3/d).

Nie jest możliwe by na tak małym ujęciu wody wykazywano tę pozostałość jako potrzeby stacji

lub straty, świadczy to prawdopodobnie o niekontrolowanych poborach wody.

Woda z ujęcia miejsko – gminnego pobierana jest głównie na potrzeby gospodarstw

domowych co stanowiło średnio 79 % ogólnego poboru w latach 2000 – 2003. Pobór wody

na potrzeby inne wahał się w granicach od 23,2 % w 2000 roku do 17,8 % w 2003 roku

i wynosił średnio 21% ogólnego poboru w latach 2000 – 2003. Tablica 25 przedstawia strukturę

rozbioru wody w latach 1996 – 2003.

Taryfy opłat za wodę w latach 2000 – 2003 kształtowały się w następujący sposób:

Tablica 24. Taryfy opłat za wodę w latach 2000 – 2003.

Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003Taryfy opłat za wodę (zł/m3)

1,70 1,70 2,15 2,15

Tablica 25. Rozbiory wody według użytkowników w latach 1996 – 2003.

Rok Rozbiory – gospodarstwa domowe Rozbiory – przemysł i pozostalim3/r % ogółu m3/r % ogółu

1996 179.818 74,4 62.022 25,61997 254.296 90,5 26.606 9,51998 216.890 83,8 42.003 16,21999 178.311 70,5 74.443 29,52000 151.200 76,8 45.800 23,22001 153.600 76,9 46.200 23,12002 221.100 80,2 54.600 19,82003 223.700 82,2 48.600 17,8

Stan techniczny sieci wodociągowej nie jest zadawalający. Słaba jest jakość

wykonania sieci i przyłączy wodociągowych, szczególnie z rur stalowych, ocynkowanych i

azbestowych, które ułożone w latach 50 – i 60 – tych są w bardzo wysokim stopniu zażelazione.

Ułożenie sieci w ciągach ulicznych powoduje zwiększenie niebezpieczeństwa awarii uzbrojenia

wodociągowego w związku z przenoszeniem drgań od ruchu pojazdów, co powoduje duże

koszty usuwania awarii. Straty wody i koszty usuwania awarii wpływają na stosunkowo duże

opłaty za wodę.

97

- 98 -

Kanalizacja i oczyszczanie ścieków.

Z bytowaniem ludzi, prowadzeniem działalności związane jest powstanie ścieków

socjalno – bytowych oraz technologicznych. Powstają też ścieki deszczowe, często o wysokich

stężeniach zanieczyszczeń.

Odsetek mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej kształtował się w 2003

roku na poziomie 60 %.

Na terenie miasta w 2003 roku istniało 4,6 km kanalizacji (co stanowiło 9,6 % ogólnej

długości kanalizacji powiatu). Liczba przyłączy wynosiła 113. Potrzeby w tym zakresie szacuje

się na 13 km.

Sieć kanalizacyjną stanowią istniejące już stare odcinki kanalizacji, które wcześniej

zbierały ścieki z większej części miasta do tzw. osadnika Inhoffa skąd trafiały do rzeki, a także

nowo wybudowane odcinki sieci kanalizacji sanitarnej. W 1997 roku do nowej oczyszczalni

podłączono jedynie kolektor prowadzący ścieki z osiedla Jana Pawła II, w 1998 roku wykonano

kanalizację sanitarną z przejściem przez rzekę wraz z przepompownią w miejscu istniejącego

osadnika Inhoffa, dzięki czemu ścieki bytowe z ul. Piłsudskiego, Pl. Mickiewicza,

ul. Warszawskiej, z bloków przy ulicy Kilińskiego, a także z domu kultury, przedszkola i ul. 550

– lecia zostały odprowadzane do oczyszczalni (łącznie 293,5 mb sieci kanalizacyjnej), w 1999

roku wykonano w dwóch etapach kanalizację sanitarną w ulicach Mławska i Rzeźniana (kolektor

grawitacyjny) wraz z przepompownią i rurociągiem tłocznym oraz kolektor w ulicach Zawoda

i Akacjowa (łącznie 1325,50 mb sieci kanalizacyjnej), w 2001 roku wykonano kanalizację

sanitarną na ul. Kilińskiego do ul Nadrzecznej o długości 188 m, w 2002 roku - kanalizację

sanitarną w raz z przyłączami na odprowadzenie ścieków z kompleksu budynków: budynku

mieszkalnego, budynku Urzędu Miejskiego i Urzędu Gminy, budynku technikum, kanalizację

sanitarną o długości 36 m wraz z przyłączeniami na ul. Warszawskiej oraz o długości 128 m na

Pl. A. Mickiewicza, a także wykonano kanalizację sanitarną o długości 240 m wraz

z przepompownią ścieków z bloku przy ul. Mławskiej 3, ul. Parkowej i Nadrzecznej. W 2003

roku zbudowano kanalizację sanitarną wraz z przyłączeniami dla osiedla mieszkaniowego

miedzy ulicami Jagiełły, Juranda, Kasztelańska, odcinek Basztowej, Ziemowita i Zawody

do zlewni w ul. Mławskiej (łącznie 1616 mb sieci kanalizacyjnej).

Jak wynika z powyższego, część północna i centralna Raciąża, jest w większości

skanalizowana. Pomimo tego, miasto ma jeszcze wiele do wykonania w zakresie objęcia

systemem kanalizacji sanitarnej terenów zabudowanych. Wiele budynków nie została jeszcze

włączona do miejskiej sieci kanalizacyjnej z różnych przyczyn. Nie zawsze powodem tego był

brak w pobliżu miejskiej kanalizacji ściekowej. Są już gotowe projekty techniczne na budowę

kanalizacji sanitarnej dla południowej części miasta w I etapie oraz wykonane mapy i badania

98

- 99 -

geotechniczne dla projektu budowlanego II etapu kanalizacji na tym terenie. Gotowy jest też

projekt na kanalizację sanitarną w ul. Wolności.

Miasto Raciąż od 1997 roku posiada mechaniczno – biologiczną oczyszczalnię ścieków

o max przepustowości Q = 380 m3/d. Zlokalizowana jest ona we wschodniej części miasta.

W sąsiedztwie istniejących urządzeń przewidziano rezerwę terenu pod kolejne etapy ewentualnej

rozbudowy oczyszczalni.

Średniodobowa przepustowość oczyszczalni wynosi 202 m3/d, co stanowi 53 %

jej możliwości. Średnia redukcja zanieczyszczeń wynosi 98,5% [QBZT5- 98,36 %, QChZT-Cr –

97,83%, zawiesiny ogólne – 99,45 %]. Ścieki dopływają do oczyszczalni kanalizacją sanitarną

oraz są dowożone. To jak kształtowała się wielkość oczyszczanych ścieków z uwzględnieniem

ścieków dowożonych przedstawia tablica 26.

Tablica 26. Wielkość oczyszczanych ścieków z uwzględnieniem ścieków dowożonych w latach 1997 – 2003.

Lata Ilość ścieków ogółemw m3/ rok

Ścieki dowożoneW m3/ rok

% udziału ścieków dowożonych w

1997 15000 - -1998 35.000 20.000 571999 50.000 20.000 402001 63.000 15.000 23,82002 65.000 8.000 12,32003 74.000 9.000 12,2

Ścieki oczyszczane przez miejską oczyszczalnię na terenie miasta to ścieki typowo

komunalne. Największy zakład produkcyjny jakim jest Zakład Mleczarski, posiada indywidualne

rozwiązanie w zakresie odprowadzania ścieków technologicznych i socjalno – bytowych (własna

oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna). Firma PVC Alfa zajmująca się produkcją granulatu

polichlorku winylu nie produkuje ścieków typowo technologicznych (w procesie produkcji

granulatu woda wykorzystywana jest w obiegu zamkniętym), a jedynie bytowe. Pozostałe

zakłady znajdujące się na terenie miasta, które zajmują się głównie przetwórstwem rolno –

spożywczym, gromadzą ścieki w zbiornikach bezodpływowych (jedna piekarnia korzysta

z miejskiej oczyszczalni ścieków).

Opłaty związane z odprowadzaniem ścieków wynosiły w latach 2000 i 2001 3,55 zł/m3,

a w latach 2002 i 2003 – 4,60 zł/m3.

99

- 100 -

Na terenie Raciąża budowana jest nowa sieć kanalizacyjna. Jednakże jakość starych

odcinków kanalizacji nie jest dobra, co wynika ze złego wykonania i słabej jakości

zastosowanych materiałów. Małe spadki części przewodów powodują konieczność częstego

mechanicznego czyszczenia kanałów, z kolei duże zagłębienia części odcinków kanalizacji

często poniżej poziomu wody gruntowej, przy złej jakości wykonania, powodują infiltrację

do kanalizacji wód gruntowych. Zaznacza się niska efektywność w zakresie usuwania substancji

biogennych, zwłaszcza azotowych w pracy oczyszczalni (typ „BIOBLOK” WS-400).

Ta skuteczność maleje przy nierównomiernym obciążeniu ściekami dowożonymi (nagłe zrzuty

ścieków o bardzo wysokich natężeniach). Budowa kolejnych odcinków kanalizacji sanitarnej

i wzrost ilości ścieków dopływających spowoduje w pewnym stopniu poprawę skuteczności

oczyszczania w zakresie biogenów.

Na terenie Raciąża jest wiele terenów, które nie posiadają zorganizowanego odprowadzania

ścieków opadowych. Ścieki deszczowe odprowadzone są pięcioma wylotami do rzeki

Raciążnicy oraz jednym wylotem bezpośrednio do rzeki Karsówki i jednym wylotem do rowu

uchodzącego do rzeki Karsówki. Stan techniczny kanalizacji deszczowej jest bardzo różny.

Część kanałów i kolektorów (szczególnie przy ulicy Zielonej, Hankiewicza i Płockiej) nie budzi

większych zastrzeżeń, natomiast część starej kanalizacji jest bardzo w złym stanie technicznym.

Na terenach zakładów produkcyjnych, bazach magazynowych, stacjach paliw nigdzie nie ma

kanalizacji deszczowej. Dużym utrudnieniem w pracy systemu kanalizacji sanitarnej

i oczyszczalni ścieków jest włączenie do tej istniejącej już kanalizacji wpustów deszczowych

i odcinków kanalizacji deszczowej.

5.5. Zaopatrzenie w gaz i inne nośniki energii.

Zaopatrzenie w energię staje się coraz bardziej narażone na perturbacje związane z

wyczerpywaniem się zasobów kopalnych, które i tak stwarzają duże zagrożenie dla

środowiska naturalnego poprzez klimatyczny efekt cieplarniany.

Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii (OZE), które znajdują się w naszym

otoczeniu to jeden ze sposobów przeciwdziałania i rozwiązania problemu. Na administracji

samorządowej ciąży ustawowy obowiązek zapewnienia dostaw energii oraz

systematycznego zwiększania udziału OZE w zużyciu ogółem. Wymagają tego również

odpowiednie dyrektywy Unii Europejskiej.

Obowiązujące przepisy ustawy z dnia 10.04.1997 r. prawo energetyczne nakładają

obowiązek opracowania projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię

elektryczną i paliwa gazowe.

100

- 101 -

Zaopatrzenie w gaz.

Miasto Raciąż nie posiada sieci gazu ziemnego zarówno wysokiego jak i średniego

ciśnienia. Najbliższy gazociąg, z którego możliwe będzie dojście do stacji redukcyjnej

dla potrzeb miasta i gminy Raciąż przebiega poza południowymi granicami gminy. Są to dwie

nitki gazociągu relacji Rembelszczyzna – Włocławek II o średnicy DN 500 6,4 MPa. Źródłem

gazu zasilającym miasto może być stacja redukcyjna pierwszego stopnia, do której gaz będzie

dostarczany gazociągiem wysokiego ciśnienia od magistrali gazowej relacji Płock – Warszawa.

Gaz zostałby wówczas doprowadzony do miasta bezpośrednio z istniejącej magistrali gazowej

przez Górę, Dobską Kolonię, Gralewo, Strożęcin i Witkowo.

W perspektywie najbliższych lat przewiduje się budowę gazociągu doprowadzającego

do miasta gaz ziemny.

Brak sieci gazowej wpływa na niekorzystną pod względem ekonomicznym

i ekologicznym sytuację w zakresie struktury paliw zużywanych na potrzeby wytwarzania

ciepła.

Zaopatrzenie w ciepło.

Zaopatrzenie w ciepło budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej na terenie

miasta Raciąż charakteryzuje się rozproszeniem źródeł ciepła, które w dominującej części

przystosowane są do opalania węglem grubym i koksem. Poza tymi źródłami istnieje niewielka

liczba kotłowni lokalnych opalanych olejem opałowym. Jest to głównie olej opałowy lekki –

paliwo proekologiczne. Miasto nie ma możliwości korzystania z dużych przemysłowych źródeł

ciepła, które mogłoby stanowić podstawę uciepłowienia miasta.

Największym miejskim źródłem ciepła jest kotłownia miejska przy ul. Jana Pawła II.

Stanowi ona własność gminy, która była dotychczas eksploatowana jest przez Przedsiębiorstwo

Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Raciążu Sp. z o.o. w ramach wyodrębnionego

zakładu ciepłowniczego.

W III i IV kwartale 2004 roku kotłownia została przebudowana i zmodernizowana na kotłownię

pozyskującą energię z paliw odnawialnych – zrąbków drewna. Sześć kotłów o łącznej mocy

cieplnej 3200 kV, opalanych węglem w sortymencie groszek i orzech zastąpionych zostało

dwoma kotłami opalanymi zrąbkami drzewnymi o mocy 1,5 MW i 2,5 MW oraz dwoma kotłami

olejowymi do potrzeb ciepłej wody użytkowej o mocy 230 kW i 100 kW. Jest to kotłownia

niskoparametrowa, o łącznej mocy 4,3 MW, pracująca na potrzeby centralnego ogrzewania

101

- 102 -

i ciepłej wody użytkowej, posiadająca instalację solarną (24 kolektorów słonecznych)

wspomagającą podgrzewanie wody.

W wyniku modernizacji systemu ciepłowniczego zlikwidowanych zostało 21 kotłowni

lokalnych, co znacznie wpłynie na poprawę stanu środowiska tak pod względem emisji ilości

pyłów SO2 i NO2 jak i zanieczyszczeń powstających przy dowozie opału do kotłowni i wywozie

odpadów paleniskowych.

Kotłownia osiedlowa przy ul. Jana Pawła II zlokalizowana jest w bezpośredniej

bliskości budynków mieszkaniowych wielorodzinnych zasilanych z tego źródła (ul. Jan Pawła II

i budynki komunalne na ul. 19-Stycznia).

Po rozbudowie i modernizacji systemu ciepłowniczego do sieci w I etapie podłączone

zostały także budynki użyteczności publicznej: Urząd Miejski wraz z budynkiem komunalnym

mieszkalnym wielorodzinnym pl. A. Mickiewicza 18/22, Urząd Gminy, Bank Spółdzielczy,

Policja, Miejskie Centrum Kultury, Niepubliczne Przedszkole „Pod Topolą”, szkoły publiczne

i budynki znajdujące się w obrębie terenu szkół (Dom Nauczyciela), budynek wielorodzinny

przy ulicy Mławskiej 3, dwa budynki wielorodzinne przy ulicy Piłsudskiego i trzy przy ulicy

Kilińskiego. W miarę centralne usytuowanie kotłowni w mieście, daje podstawę do utworzenia

na jego terenie układu ciepłowniczego, poprzez przyłączenie do odpowiednio rozbudowanej

sieci cieplnej budynków dotychczas ogrzewanych z kotłowni lokalnych za pomocą pieców

węglowych. Przyłączenie do nowej sieci i korzystanie z ciepła już w czasie pierwszego okresu

grzewczego nowej kotłowni zadeklarowali mieszkańcy 34 prywatnych budynków mieszkalnych.

Są to właściciele posesji z różnych ulic zlokalizowanych w sąsiedztwie osiedla i obiektów

publicznych podłączonych do nowej sieci, które ze względu na nieznaczne oddalenie

od przyłącza do sieci cieplnej, mają większe możliwości przyłączeniowe i ponoszą niższe koszty

z tym związane. Ilość przyłączeń do sieci cieplnej domów indywidualnych właściciel pozwoli

na przeprowadzenie analizy określającej potrzeby w zakresie dalszej rozbudowy sieci

ciepłowniczej oraz do opracowania w przyszłości II etapu rozbudowy sieci ciepłowniczej

na osiedlach domów jednorodzinnych.

Zaopatrzenie w energię elektryczną.

Miasto Raciąż zasilane jest w energię elektryczną dwoma liniami napowietrznymi

średniego napięcia 15 kV wychodzącego z głównego punktu zasilającego, zlokalizowanego przy

ul. Zawoda, o napięciu pracy 110/15 kV. Istnieje także możliwość dodatkowego zasilania miasta

linią napowietrzną o mocy 15 kV od strony zachodniej. Linie średniego napięcia 15 kV zasilają

w układzie promieniowym stacje słupowe, natomiast stacje parterowe i wieżowe pracują w

układzie pętli.

102

- 103 -

Moc znamionowa transformatorów zainstalowanych w stacjach dostosowana jest

do aktualnych maksymalnych obciążeń występujących w liniach odbiorczych niskiego napięcia.

Zakres znamionowych mocy transformatorów w istniejących stacjach wynosi od 20 kVA do 315

kVA.

Energia elektryczna ze stacji transformatorowych do odbiorców rozprowadzana jest

za pośrednictwem napowietrznych i kablowych linii napięcia 3x220/280 V.

Zadania związane z zaopatrzeniem miasta w energię elektryczną realizuje Posterunek

Energetyczny (podlegający bezpośrednio Rejonowi Energetycznemu Sierpc – Dystrybucja

Zachód ), który swym zasięgiem dziania obejmuje również gminę Raciąż i Siemiątkowo oraz

część gmin: Baboszewo, Zawidz i Staroźreby.

5.6. Telekomunikacja.

Na terenie miasta funkcjonuje nowoczesna automatyczna centrala telefoniczna -

ALCATEL S-12 o pojemności 1024 NN - dająca możliwość pełnego zaspokojenia potrzeb

odbiorców na łącza telefoniczne. Istniejąca sieć telekomunikacyjna w centrum miasta ułożona

jest w kanalizacji (sieć światłowodowa). Działalność inwestycyjna w zakresie telekomunikacji

ogranicza się głównie do realizacji nowych połączeń oraz przebudowy linii telefonicznych

napowietrznych na kablowe. Nadzór nad telekomunikacją w Raciążu prowadzi Zakład

Telekomunikacji w Ciechanowie.

Podobna sytuacja jest na terenie całego powiatu. Poziom telekomunikacji znacznie

wzrósł i w chwili obecnej jest zadawalający tak pod względem usług jak i dostępności

telefonów. Nowoczesne automatyczne centrale telefoniczne i linie telekomunikacyjne

zapewniają dobry standard połączeń.

W 2002 roku na 1000 mieszkańców 219 było podłączonych do telefonii stacjonarnej.

W mieście Raciąż wskaźnik ten wynosił 402 i był najwyższy wśród 12 gmin powiatu.

Uzupełnieniem stacjonarnej sieci telekomunikacyjnej jest telefonia komórkowa.

Możliwości usprawnienia połączeń telefonicznych stwarzają istniejące trzy stacje bazowe

telefonii bezprzewodowej zlokalizowane przy: ul. 11 listopada, przy ulicy Zawoda i na terenie

bazy PGKiM sp. z o.o.

Telefonia komórkowa swym zasięgiem pokrywa cały obszar powiatu. Również

województwo jako całość, wykazuje najwyższy w Polsce poziom tzw. gęstości abonenckiej -

326 abonentów na 1000 ludności - 1 miejsce w kraju - (średnia krajowa - 263) – dane dla roku

1999. Również pod względem telefonii komórkowej można oceniać, że na obszarze Mazowsza

proces ten przebiegał z większym nasileniem niż średnio w kraju (w końcu 1999 r. liczba

abonentów takiej telefonii wyniosła 4 mln).

103

- 104 -

Istotną sprawą staje się obecnie zapewnienie szerokiego i taniego dostępu do sieci

internetowej.

5.7. Komunikacja.

Przez Raciąż przebiega droga krajowa nr 60 prowadząca ruch tranzytowy z kierunku

Wschód – Zachód, w ciągu której znajdują się 2 obiekty mostowe na rzece Raciążnicy

i Karsówce.

Na terenie miasta drogę tę „tworzą” ulice: Płocka, Mławska i Zawoda.

Drogi powiatowe obejmują: ul. 19-go Stycznia, ul. Mławską długości 0.350 km w

ciągu drogi pow. nr 704 Raciąż-Radzanów, x/ ul. Kilińskiego długości 0.800 km w ciągu drogi

pow.

nr 723 Mystkowo – Raciąż, x/ ul. Warszawska długości 0.800 km w ciągu drogi pow. nr 718

Płońsk – Raciąż, x/ ul 11-go Listopada długości 1.100 km w ciągu drogi pow. nr 703

Koziebrody-Raciąż. Razem 3,55 km co stanowi 0,56 % ogólnej długości dróg powiatowych.

Wszystkie drogi powiatowe na terenie miasta mają w 100 % nawierzchnię utwardzoną.

Sieć dróg krajowych i powiatowych uzupełniona jest przez drogi gminne,

administrowane przez Gminę Miasto Raciąż. Długość tych dróg na terenie miasta wynosi 6,5

km. Wszystkie mają powierzchnię ulepszoną.

Niezależnie od typu nawierzchni i przynależności, drogi w obrębie administracyjnym

miasta wymagają remontów i poprawy jakości podobnie jak w całym województwie

mazowieckim. Nie zależy to jednak bezpośrednio od miasta. W mieście Raciąż zachodzi

potrzeba przebudowy kanalizacji deszczowej w ul. Kilińskiego, w ciągu drogi powiatowej

nr 723 Mystkowo - Pęsy – Raciąż czy dostosowanie przekrojów ulicznych układu

podstawowego do potrzeb ruchowych i wymagań bezpieczeństwa.

W latach 1999 – 2003, gmina miejska w ramach porozumień w finansowaniu robót drogowo-

mostowych na drogach powiatowych, przeznaczyła kwotę 182.853,49 zł na remont i budowę

chodników.

Ruch tranzytowy i regionalny wprowadzony do centrum miasta z układem ulic

nieprzystosowanych do współczesnego natężenia ruchu kołowego jest bardzo uciążliwy. Droga

krajowa nr 60 posiada dwukrotnie większy wskaźnik obciążenia transportem wysokotonażowym

niż droga nr 7 i 10. Nie ma ona jednak parametrów technicznych dla tej kategorii połączeń.

Z uwagi na zmniejszenie zakresu robót drogowych, stan techniczny drogi ulega pogorszeniu.

Sytuacja ta odzwierciedla stan jaki istnieje w województwie mazowieckim, gdzie jakość

i przepustowość sieci drogowej jest zupełnie niedostosowana tak do obecnych, jak

104

- 105 -

i przewidywanych potrzeb i składa się na współczesny obraz niedrożności głównych osi systemu

transportowego woj. mazowieckiego.

Wewnętrzny układ komunikacyjny miasta, za wyjątkiem przejścia drogi nr 60, nie jest

przeciążony ruchem. Szybki rozwój komunikacji samochodowej powoduje pewne lokalne

kumulacje utrudnień. Dotyczy to głównie strefy centralnej miasta, gdzie koncentrują się handel

i usługi.

W ciągu drogi krajowej nr 60 usytuowane są 3 stacje benzynowe, w tym dwie

całodobowe. Jedna z nich – całodobowa – położona jest około 3 km poza granicami miasta

w miejscowości Sierakowo w kierunku Ciechanowa. Dwie położone są w obrębie miasta przy

wjeździe do miasta od strony Płocka.

Uzupełnieniem transportu drogowego w gminie miejskiej Raciąż jest transport

kolejowy. Przez powiat przebiega linia kolejowa, jednotorowa, niezelektryfikowana relacji

Sierpc – Raciąż - Płońsk - Nasielsk. W czerwcu 2004 roku linia ta została zlikwidowana

dla ruchu pasażerskiego, co jest konsekwencją problemu z jakim boryka się całe województwo

z racji utrzymania w obecnych warunkach istniejących w regionie powiązań kolejowych w ruchu

pasażerskim. Nadal jednak odbywają się przewozy towarowe. Na terenie miasta znajduje

się nie funkcjonująca już od kilku lat stacja osobowa i stacja towarowa, od której odprowadzone

są bocznice kolejowe m.in. do cukrowni Glinojeck.

Komunikacja poza miejska .

Komunikacja poza miejska Raciąża obsługiwana jest w głównej mierze przez :

PKS Mława, PKS Ciechanów i PKS Płock oraz prywatnych przewoźników . Niektóre linie

doraźnie obsługiwane są przez innych przewoźników. Dotyczy to głównie tras przelotowych

gdzie przewoźnikiem jest np. PKS Olsztyn czy PKS Białystok.

Na terenie Raciąża nie ma typowego dworca autobusowego. Istnieje jeden główny

przystanek oraz 5 na żądanie .

Raciąż posiada dobre połączenie autobusowe z Warszawą. Łącznie zapewnionych jest

13 połączeń, obejmujących różne rodzaje kursów (dni zwykłe, świąteczne czy poświąteczne,

poniedziałki lub dni weekendowe). Dobre połączenie jest też z Płockiem (łącznie 19 różnych

połączeń). Z Raciąża można udać się bezpośrednio do Białegostoku, Bydgoszczy przez

Włocławek, Szczecina, do Łodzi przez Gostynin, Olsztyna, Ostrołęki, Ostródy przez Lidzbark

Wawelski, Torunia, Żuromina, Sierpca, Przasnysza, Mławy, Ciechanowa, Bieżunia

czy Żuromina. W okresie wakacyjnym uruchamiane zostają dodatkowe linie umożliwiające

dojazd do typowo wakacyjnych regionów Polski – na Mazury do Giżycka przez Mrągowo

czy nad morze do Jastrzębiej Góry przez Iławę i Gdańsk skąd łatwo dotrzeć do innych typowo

105

- 106 -

urlopowych miejscowości. Poza tym, na okres wakacji uruchomiona zostaje linia umożliwiająca

dojazd do Lichenia.

Bardzo dobre połączenie PKS Raciąż posiada z miastem Płońsk (łącznie 23 różnych połączeń).

Dodatkowo trasa Raciąż – Płońsk obsługiwana jest przez prywatną linię oferującą 7 kursów

dziennie w tym 5 również w soboty. Dojazd do Lidzbarka Wawelskiego przez Żuromin oferuje

także prywatna firma obsługująca trasę Warszawa – Lidzbark Wawelski.

Dojazd do okolicznych wsi i nieco dalej położonych mniejszych miejscowości

(pozapowiatowych) jest dobrze zapewniony. Spora ilość kursów funkcjonuje jedynie w roku

szkolnym zapewniając dzieciom i młodzieży dojazd do szkół i domów. Ogólnie istnieje

30 stałych, głównych połączeń.

6. Bezpieczeństwo publiczne.Bezpieczeństwo i porządek publiczny.

Z danych Komisariatu Policji w Raciążu wynika, że na terenie działania KP Raciąż,

w pierwszym półroczu 2004 roku zaistniało 180 przestępstw i zdarzeń. Z ogólnej liczby 180

przestępstw i zdarzeń wszczęto 167 postępowań przygotowawczych, a w pozostałych

przypadkach przeprowadzono czynności sprawdzające. Wskaźnik wykrywalności w tym okresie

wyniósł 72,4 % (w powiecie wskaźnik ten wynosił 59,7 % w 2003 roku, a województwie –

60,3 % w 2003 roku). Choć wskaźnik wykrywalności przestępstw jest satysfakcjonujący

to jednak skuteczność przeciwdziałania w powstawaniu przestępstw nie jest duża.

Kształtowanie się przestępczości w poszczególnych kategoriach przedstawia tablica 27.

Z tablicy tej wynika, że do najczęściej występujących przestępstw i wykroczeń na terenie KP

Raciąż należą: kradzieże rzeczy, kradzieże z włamaniem, kierowanie pojazdem w stanie

nietrzeźwym, groźby karalne, znęcanie, uszkodzenie mienia. W badanym okresie nastąpił wzrost

przestępstw w takich kategoriach jak: kradzież cudzej rzeczy o 8, wypadki drogowe

o 2, kierowanie w stanie nietrzeźwości o 12. Spadek odnotowano z kolei w takich kategoriach

jak: kradzież z włamaniem, oszustwo, znęcanie, pobicie i uszkodzenie ciała (o 1), uchylanie się

od płacenia alimentów.

Struktura przestępstw i wykroczeń jest zbliżona do struktury powiatowej, gdzie

do najczęściej występujących przestępstw należą kradzieże, wymuszenia, przestępstwa drogowe,

wykroczenia o charakterze chuligańskim.

W pierwszym półroczu 2004 roku nieletni popełnili 5 przestępstw, którym

udowodniono 12 czynów, 8 sprawców brało udział w tych przestępstwach. W areszcie KP

Raciąż zatrzymanych było 110 osób, w tym o popełnienie przestępstwa 55 w związku z

popełnieniem wykroczenia 47 oraz 8 z innych przyczyn.

106

- 107 -

Tablica 27. Struktura przestępstw.

Lp. Rodzaj przestępstw ZaistniałoI-sze półrocze 2003 r.

ZaistniałoI-sze półrocze 2004 r.

1. Kradzież z włamaniem 17 162. Kradzież rzeczy 29 373. Rozbój 3 14. Wypadki drogowe 4 65. Uchylanie się od płacenia

alimentów

11 7

6. Znęcanie 10 117. Groźby karalne 16 108. Oszustwo 7 69. Uszkodzenie mienia 9 1210. Kierowanie pojazdem

w stanie nietrzeźwym

14 26

11. Pożar 5 212. Zmuszanie do określonego

zachowania

3 -

13. Kradzież samochodu 1 -14. Fałszywa akcyza 1 -15. Pobicie i uszkodzenie ciała 7 616. Inne przestępstwa 12 23

Razem 152 167 Źródło: Sprawozdanie z oceny stanu zagrożenia przestępczością na terenie KP Raciąż za okres pierwszego

półrocza 2004 r.

Zagrożenia nadzwyczajne ludzi i środowiska.

Poważnym zagrożeniem dla mieszkańców miasta jest transport drogowy materiałów

niebezpiecznych. Przez centrum miasta przebiega bardzo ruchliwa droga krajowa nr 60 ( ponad

5 tys. pojazdów na dobę), którą transportowany jest m.in. chlor i amoniak w ilościach

średniorocznych odpowiednio ok. 95 t i 15 t. Transport paliw ciekłych i gazowych odbywa się

w różnych porach dnia. Szacuje się go w setkach tysięcy ton. Cysterna samochodowa przewozi

ok. 25 ton paliwa. W przypadku awarii takiej cysterny lub w następstwie katastrofy drogowej,

istnieje realne zagrożenie skażenia ludności i środowiska, a w przypadku pożaru lub wybuchu

gazu, może dojść do totalnego zniszczenia wszelkiej zabudowy oddzielonej od trasy jedynie

chodnikiem. Nadal materiały niebezpieczne transportowane są szlakiem kolejowym: Nasielsk –

Sierpc.

Zagrożenie dla ludności miasta stwarza obecność toksycznych środków

przemysłowych wykorzystywanych w procesie technologicznym przez Zakład Mleczarski

(4 tony amoniaku), a także stacje i dystrybutory paliw płynnych i gazowych – łącznie ok. 120

107

- 108 -

ton oleju napędowego i 144 ton etyliny. W przypadku awarii z udziałem amoniaku może

powstać obszar skażenia o powierzchni ok. 10 ha przy częściowym uwolnieniu i 100 ha przy

jego całkowitym uwolnieniu.

Do pośrednich zagrożeń dla miasta Raciąża można zaliczyć: długi czas dojazdu

specjalistycznych jednostek PSP (ok. 20 min), brak dostępu do niektórych budynków w razie

pożaru zastawionych przez drzewa, stałe ogrodzenia, parkowane pojazdy, zły stan instalacji

elektrycznej (prowizorki, watowane bezpieczniki), uszkodzone i nieotynkowane przewody

kominowe, wypalanie pozostałości roślinnych i śmieci na posesjach, celowe podpalenia

pustostanów, źle zabezpieczone prace pożarowo niebezpieczne, przetrzymywanie materiałów

palnych (np. butle z gazem propan – butan) w pomieszczeniach do tego celu nie

przeznaczonych.

Wśród gmin powiatu płońskiego, gmina miejska Raciąż nie należy do terenów

zagrożonych powodzią.

Miasto Raciąż, obok miasta Płońsk należy do zagrożonego rejonu urbanistycznego pod

względem pożarowym. W mieście dominuje niska i zwarta zabudowa wykonana w około 30 %

z materiałów palnych lub o pokryciu palnym. W związku z całymi ciągami budynków

mieszkalnych wraz z budynkami gospodarczymi o konstrukcji palnej występujących w kilku

częściach ulic (głównie w pobliżu centrum miasta), należy liczyć się z pożarem przestrzennym

obejmującym nawet kilkanaście zabudowań na dużej przestrzeni.

Zaopatrzenie wodne do celów przeciwpożarowych dla miasta Raciąża stanowią sieć

hydrantowa, rzeka Raciążnica oraz sztuczny zbiornik wodny. Należy jednak zauważyć, że sieć

hydrantowa na terenie miasta nie nadaje się praktycznie do użytku z uwagi na uszkodzone

hydranty naziemne lub zabite piaskiem włazy do zasuw i hydrantów, brak jest utwardzonego

podjazdu do rzeki. W związku z powyższym, woda na cele gaśnicze dowożona jest

z miejscowego zakładu mleczarskiego. Korzysta się również ze zbiornika wodnego

o pojemności 50 m3 (przy głębokości 50 cm w porze suchej) zlokalizowanego na terenie OSP

(wykopanego na cele przeciwpożarowe w 2003 roku ). Ponadto, na terenie strażnicy znajduje się

hydrant, którego wydajność nie zabezpiecza występujących potrzeb z uwagi na mały przekrój.

Liczba pożarów w mieście Raciąż na przestrzeni lat wynosi od kilkunastu

do kilkudziesięciu na rok i wynosiła: w 2000 r – 19 pożarów, w 2001 r – 16, w 2003 roku – 38

i w I połowie 2004 r – 9 pożarów. Miejscowa straż pożarna uczestniczy we wszystkich

zdarzeniach na terenie miasta, a także, w ramach pomocy wzajemnej, na sąsiednich gminach.

Uczestniczyła ona zatem: w 2000 r – w 36 zdarzeniach, w 2001 r- w 38 zdarzeniach, w tym

w 2 na powiecie sąsiednim, w 2003 r – w 68 w tym w 3 na powiatach sąsiednich (jeden pożar

duży w Płocku) i w połowie 2004 r – w 26 zdarzeniach, w tym w 1 poza powiatem.

108

- 109 -

W Raciążu działa Ochotnicza Straż Pożarna, która posiada długą i bogatą historię,

(powstała w 1903 roku). Jest organizacją społeczną działającą na prawach stowarzyszenia.

Do zadań straży pożarnej należą nie tylko zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej

ale również ratownictwo drogowe, kolejowe, techniczne, chemiczne, ekologiczne, powodziowe,

a od 1 stycznia 1998 roku także ratownictwo przedmedyczne. W celu poprawienia skuteczności

tych działań ratownicy strażaccy są szkoleni na bieżąco na kursach organizowanych przez

Komendę Powiatową Państwowej Straży Pożarnej, w związku z czym 6 strażaków ukończyło

kurs ratownika przedmedycznego (w tym jeden w Akademii Medycznej w Łodzi).

Od 1 stycznia 1995 roku OSP Raciąż wchodzi w skład Krajowego Systemu

Ratowniczo – Gaśniczego, co oznacza, że teren działania jednostki obejmuje cały teren kraju.

Miejscowa OSP nie prowadzi działalności gospodarczej. Finansowana jest ze środków

budżetu miasta, które nie w pełni zabezpieczają realizację statusowych działań.

Na terenie miasta zlokalizowana jest remiza strażacka. W roku 2003 przeprowadzony

został jej kapitalny remont. Niezbędnym jest wymiana pokrycia dachowego strażnicy.

Na terenie miasta Raciąż nie funkcjonuje straż miejska działająca w zakresie

bezpieczeństwa publicznego. Rozważana jest możliwość powołania straży miejskiej oraz

monitorowania newralgicznych punktów miasta.

7. Opieka społeczna.

Sytuacja społeczno – ekonomiczna w kraju powoduje, że duża liczba osób staje

się klientami ośrodków pomocy społecznej. Postępująca pauperyzacja znacznej części

społeczeństwa nie sprzyja samodzielnemu funkcjonowaniu jednostek i rodzin. Wiele z nich nie

jest w stanie przezwyciężyć trudnych sytuacji życiowych. Potrzebna jest im pomoc z zewnątrz.

Świadczeniem pomocy na terenie miasta Raciąż od 1.07.1992 r. zajmuje się Miejski

Ośrodek Pomocy Społecznej, będący jednostką organizacyjną miasta, powołany uchwałą

Nr III/20/92 Rady Miejskiej w Raciążu z dnia 6 czerwca 1992 roku, w wyniku

podziału Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Raciążu, W Ośrodku

zatrudnionych jest 7 pracowników: kierownik, 3 pracowników socjalnych pracujących w trzech

rejonach, 1 księgowa, 2 opiekunki domowe w tym 1 wykonująca specjalistyczne usługi

opiekuńcze.

Celem działania Ośrodka Pomocy jest umożliwienie osobom i rodzinom

przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych (ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, alkoholizmu,

narkomanii, bezradności w sprawach opiekuńczo wychowawczych) oraz zapobieganie

powstawaniu tych sytuacji. Z najważniejszych zadań realizowanych przez MOPS należy

wymienić: analizowanie potrzeb ludności w zakresie pomocy społecznej, opracowywanie

109

- 110 -

planów zaspakajania oraz prowadzenie działalności zmierzającej do ich realizacji,

organizowanie różnych form pomocy społecznej tj. finansowej, w naturze i usługach, stosowanie

dostępnych form pozyskania środków na pomoc społeczną, organizowanie i zapewnienie usług

opiekuńczych. Obok realizacji ustawy o pomocy społecznej, Ośrodek realizuje od 1 maja 2004 r.

również zadania wynikające z przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Liczba osób w rodzinach, które korzystały z pomocy społecznej w okresie od 2000

do 2003 roku, stanowiła średnio 40 % średniej liczby mieszkańców badanego okresu.

Szczegółowe dane w tym zakresie przedstawia poniższa tablica.

Tablica 28. Wykaz osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej w latach 2000 – 2003. Udział %.

Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003Liczba rodzin 585 533 591 584Liczba osób w rodzinie 1.892

39,64 %1.804

37,66 %2.070

43,24 %1.873

39,54 %Liczba mieszkańców ogółem 4.773

100%4.790100 %

4.787100 %

4.737100 %

Źródło: Dane uzyskane z MOPS w Raciążu.

Liczba osób korzystająca z nowych świadczeń rodzinnych na dzień 1 września 2004 r.

wynosiła 359.

Wykaz świadczeń (bez dodatków mieszkaniowych) jakie wypłacił Miejski Ośrodek

Pomocy Społecznej w okresie obejmującym lata 2000 – 2003 przedstawia tablica 29.

Wśród wypłacanych świadczeń na uwagę zasługuje świadczenie renty socjalnej, które

rosło tak pod względem liczby wydawanych świadczeń jak i pod względem kwoty

wydatkowanej i było znaczącym świadczeniem w wykazie wszystkich świadczeń w badanym

okresie. Również świadczenia z tytułu zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, zasiłków stałych

wyrównawczych oraz usług specjalistycznych rosły w badanym okresie z roku na rok tak pod

względem wydawanych świadczeń jak i wydawanych na te cele kwot. Malała z kolei liczba

wydawanych świadczeń i wydawanych kwot na zasiłki okresowe i kwot na zasiłki celowe.

W całym badanym okresie, pod względem liczebnym, wyróżniało się świadczenie z tytułu

składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Wśród osób korzystających z pomocy społecznej w najtrudniejszej sytuacji są osoby

około 50 roku życia, które kilka lat temu utraciły pracę, powinny być jeszcze czynni zawodowo,

ale dla tych osób nie ma pracy.

Tablica 29. Wykaz świadczeń wypłaconych przez MOPS w latach 2000 – 2003.

110

- 111 -

Nazwa świadczenia

Rok 2000 Rok 2001 Rok 2002 Rok 2003 Liczbaświadczeń

kwotawydatków

LiczbaŚwiadczeń

kwotawydatków

Liczbaświadczeń

kwotawydatków

Liczbaświadczeń

kwotawydatków

Renty socjalne 346 123.960,- 469 174.165,- 618 252.148,- - -Zasiłki stałe 225 79.904,- 151 62.804,- 195 80.634,- 218 90.922,-Zasiłki stałe wyrównawcze

210 66.965,- 228 72.360,- 370 128.433,- 451 153.981,-

Zasiłki stałe gwarantowane

153 48.429,- 51 16.932,- 63 26.223,- 41 16.227,-

Zasiłki macierzyńskie

63 13.505,- 109 25.761,- 148 35.568,- 138 35.050,-

Zasiłki okresowe

734 124.956,- 393 51.524,- 252 30.523,- 157 20.523,-

Składki na ubezpieczenie społeczne

366 82.281,- 191 41.093,- 269 33.561,- 246 32.910,-

Składki na ubezpieczenie zdrowotne

934 24.063,- 899 23.361,- 1.049 32.000,- 738 22.764,-

Zasiłki celowe - 40.000,- - 41.000,- - 65.000,- - 62.537,-Dożywianie (il. pos)

5.56013.900.- (il.pos.)

4.16712.500,- (il.pos.)

8.40021.000,- (il. pos.)

12.60031.500,-

Utrzymywanie Ośrodka w tym usługi opiekuńcze

132.352,- 187.508,- 190.145,- 231.395,-

Usługi specjalistyczne

(l. godz)2.105

16.843,- (l. godz.)2.437

19.492,- (l. godz.)2.620

20.961,- (l.godz.)15.141

22.000,-

Zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne

334 35.400,- 552 63.000,- 575 68.100,- 625 77.3000,-

Źródło: Dane uzyskane z MOPS w Raciążu.

Bezrobocie, uzależnienie od alkoholu, niezaradność życiowa powodują, iż zwiększa się

zjawisko patologii. Wzrasta problem niewydolności rodziców w pełnieniu funkcji opiekuńczo

wychowawczych. W związku z powyższym, MOPS rozpoczął cykl spotkań edukacyjnych

z rodzicami dzieci ze Szkoły Podstawowej. Również dzieci uczestniczą w organizowanych

imprezach edukacyjno – informacyjnych, gdzie celem jest budowanie pozytywnych reakcji

z innymi dziećmi, kształtowanie wrażliwości na sytuacje, które mogą spowodować

niebezpieczne następstwa, umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Wszystkie

te działania czynione są po to, aby wzrósł poziom wiedzy rodzin na temat prawidłowego

pełnienia funkcji opiekuńczo – wychowawczych, zmniejszenie liczby dzieci kierowanych

do placówek opiekuńczo – wychowawczych. Potrzeby w tym zakresie są jednak większe.

Zachodzi konieczność zapewnienia opieki na dzieckiem i rodziną w sposób kompleksowy.

MOPS w Raciążu, we współpracy z kadrą nauczycieli, kuratorów policji, poradni

psychologiczno – pedagogicznej, Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych stara się

stworzyć zintegrowany system profilaktyki pierwszorzędowej. Brak jest bowiem form pomocy,

111

- 112 -

które nie tylko dawałyby rodzinom doraźne wsparcie, ale także uaktywniały by je do

samodzielnego poszukiwania wyjścia z trudnej sytuacji. Ośrodek jest także w stałym kontakcie z

Urzędem Pracy.

Środki na realizację zadań pochodzą z budżetu centralnego oraz funduszy własnych

gminy. To jak kształtowały się wydatki na opiekę społeczną przedstawia poniższa tablica.

Tablica 30. Wydatki na opiekę społeczną w latach 2000 – 2003. Wydatki 2000 2001 2002 2003Kwota ogółem (bez dodatków mieszkaniowych) w tym zadania: zlecone

własne

843.363,- 791.500,- 989.206,- 1.030.396,-

734.363,- 675.836,- 828.100,- 838.964,-

109.000,- 115.664,- 161.106,- 191.432,-

Mimo, iż wydatki na zadania własne rosły z roku na rok w badanym okresie,

to jednak środki jakie otrzymywał Ośrodek na realizację zadań własnych były niewielkie

w stosunku do potrzeb, w związku z czym wysokość przyznawanych zasiłków celowych była

niska. Często fundusze otrzymane w ramach zadań zleconych nie zawsze napływały w terminie

co dezorganizowało wypłaty należnych świadczeń.

Środki przeznaczone na realizację nowych zadań z tytułu świadczeń rodzinnych

wynoszą 593.136 zł.

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej mieści się w budynku należącym do PGKiM

w Raciążu. Zajmuje 4 pomieszczenia biurowe usytuowane na parterze budynku wyposażone

w podstawowy sprzęt biurowy: 2 komputery, 2 drukarki, 1 maszyna do pisania. Nie są to jednak

zadawalające warunki. Brakuje sprzętu, odpowiednio przygotowanych sal przeznaczonych

do przeprowadzania rożnego rodzaju spotkań w zakresie specjalistycznego poradnictwa

z beneficjentami pomocy społecznej. Przede wszystkim brakuje środków finansowych

na przeprowadzenie takich spotkań jak również na szkolenia i doskonalenie kadr pomocy

społecznej oraz doradztwa metodycznego. Podobna sytuacja rysuje się w na terenie całego

powiatu. Z uwagi na ograniczone środki finansowe corocznie spadają nakłady na pomoc

społeczną . W 2000 roku pomocą objęty był co 8 mieszkaniec, a w 2001 roku – co 7. Brakuje

pieniędzy na poszukiwanie nowych rozwiązań oraz wdrażania i rozwijania nowych,

pozamaterialnych form pomocy. W strukturze organizacyjnej powiatu brak jest świetlicy

socjoterapeutycznej, domu dziennego pobytu oraz placówki opiekuńczo – wychowawczej typu

resocjalizacyjnego jakim jest młodzieżowy ośrodek szkoleniowo – wychowawczy.

112

- 113 -

8. Zasoby mieszkaniowe.

Na terenie miasta mieszkania realizowane były przez 4 grupy inwestorów:

- budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne realizowane przez spółdzielnie

mieszkaniowe,

- budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne komunalne,

- budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne realizowane przez zakłady pracy

jako budownictwo zakładowe,

- budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne realizowane przez inwestorów

indywidualnych oraz budownictwo mieszkaniowe w nielicznych zagrodach

rolniczych.

W 2002 roku w mieście Raciąż było 1,4 tys. mieszkań. Stanowiło to 5,7 % ogółu

mieszań w powiecie płońskim, których było 24,9 tys.. Ogólna powierzchnia użytkowa

wszystkich mieszkań w mieście wynosiła 98,9 tys. m2. Na jedno mieszkanie przypadało średnio

3,3 osoby (średnio w powiecie 3,08). Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w mieście

Raciąż wynosiła 68,5 m2 (średnio w powiecie 73,2 m2). Na jedną osobę przypadało 20,9 m2

(średnio w powiecie 20,3 a w województwie – 21,4 m2). Przeciętna liczba izb w mieszkaniu

to 3,85, a osób – 3,29. Na 1000 ludności przypada 301 mieszkań. Jest to znacznie mniej niż

w województwie gdzie ogółem przypada tu 326 mieszkań na 1000 ludności, co daje Mazowszu

3 miejsce w Polsce (średnia krajowa 304).

W 2002 roku zasoby mieszkaniowe według form własności przedstawiały

się następująco:

- mieszkania stanowiące własność osób fizycznych wynosiły 794, w tym

mieszkania zamieszkane stale stanowiły 780;

- mieszkania stanowiące własność spółdzielni mieszkaniowych wynosiły 336,

w tym mieszkania zamieszkane stale stanowiły 331;

- mieszkania stanowiące własność gminy wynosiły 235, w tym mieszania

zamieszkane stale stanowiły 231;

- mieszkania stanowiące własność Skarbu Państwa wynosiły 31, w tym

mieszkania zamieszkane stale stanowiły 30;

- mieszkania stanowiące własność zakładów pracy wynosiły 44, tym mieszkania

zamieszkane stale stanowiły 42 mieszkania;

- mieszkania stanowiące własność pozostałych podmiotów wynosiły 4 i były

zamieszkane stale.

113

- 114 -

Jedyne zmiany jakie mogły się dokonać w obrębie powyższego zestawienia to te

związane ze zwiększeniem mieszkań będących we własności osób fizycznych na skutek

zwiększenia nowych mieszkań oddanych do użytku i ze zmianą formy własności na skutek

odsprzedaży, nie powiększające zasobów budownictwa mieszkaniowego. Za wyjątkiem

właścicieli prywatnych, rozmiary budownictwa mieszkaniowego nie są bowiem powiększane

ze strony pozostałych właścicieli.

Lata 90 –te przyniosły drastyczny spadek efektów w budownictwie mieszkaniowym.

W stosunku do roku 1985 ilość oddanych mieszkań w 1997 roku było ośmiokrotnie mniejsza

i ponad dwudziestokrotnie mniejsza niż w 1991 roku. Na spadek ten wpłynęło głównie

ograniczenie liczby mieszkań oddawanych do użytku przez spółdzielnię mieszkaniową oraz

przez inwestorów prywatnych. W 1994 roku oddano do użytku jedynie 3 mieszkania, w 1996 – 0

a w 1997 roku – 3 mieszkania, w 2000 r. – 0, w 2001 r – 4, w 2002 r – 3, a w 2003 r – 10

mieszkań.

Zaznacza się ogromny deficyt mieszkań komunalnych. Przez ostatnich kilkanaście lat

nie zbudowano ani jednego budynku komunalnego. Na przydział mieszkania komunalnego

złożonych zostało 56 wniosków, a na zamianę - 21. W 1997 roku adaptowano jedynie budynek

użytkowy w wyniku czego powstało 6 mieszkań. W ogóle nie ma mieszkań socjalnych.

Remonty budynków komunalnych przeprowadzane były już w ostateczności gdy stan techniczny

okien czy dachu był zły z uwagi na naturalne zużycie. W 1997 roku w ten sposób wymienione

zostały okna w budynku na ulicy 19 styczna (wspólnota mieszkaniowa) po jednym w mieszkaniu

ze względu na ograniczone fundusze, następnie dopiero w 2001 roku dokonano poważniejszych

remontów dwóch budynków, w 2002 roku wyremontowano wjazd do budynku mieszkalnego

na ul. Zawoda 7, a w 2003 roku dokonano kolejnego poważniejszego remontu (wymiana okien

i parapetów, ocieplenie) budynków komunalnych przy ul. 19 Stycznia i Kilińskiego .

W połowie 2004 roku liczba mieszkań komunalnych w budynkach stanowiących

własność Gminy Miejskiej Raciąż wynosiła 143 o łącznej powierzchni 4457 m2. Poza tym,

istnieje 12 wspólnot mieszkaniowych zlokalizowanych przy ulicach: Pl. A. Mickiewicza 18/22,

19 Stycznia 7 A, 7 B, 7 C, Kilińskiego 56 A ,58, 48, Zawoda 7, Mławska 20, Zielona 28 i 28 A.

Łącznie z budynkami wspólnot mieszkaniowych, liczba mieszkań komunalnych wynosi 235.

Od 1995 roku dokonano 68 sprzedaży mieszkań komunalnych na własność.

Jeśli weźmie się pod uwagę wiek budynków to zdecydowana ich większość powstała

w latach 70 -tych i 80 –tych. Zasoby komunalne w przeważającej części stanowią stare, zużyte

technicznie budynki drewniane, nie nadające się do dalszego zasiedlenia, które powinny być

sukcesywnie rozbierane tzw. „wymiana starej substancji mieszkaniowej na nową”. Jeśli chodzi o

mieszkania komunalne, najwięcej pobudowano ich w okresie od 1918 do 1970 roku. W

114

- 115 -

następnych latach ich wielkość malała, a od 1989 roku nastąpił całkowity zanik w budownictwie

mieszkań komunalnych.

Szczegółowy wykaz mieszkań zamieszkiwanych według rodzaju podmiotów będących

właścicielami mieszkań i okresu budowy budynku pokazuje poniższa tablica.

Tablica 31. Mieszkania zamieszkane według rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań i okresu budowy budynku.

WYSZCZEGÓLNIENIE OGÓŁEMW TYM MIESZKANIA STANOWIĄCE WŁASNOŚĆ

Osób fizycznych Gminy Skarbu Państwa Zakładów pracy

Mieszkania zamieszkane w budynkach wybudowanych w latachPrzed 1918 r 64 57 7 - -1918 – 1944 232 130 82 1 171945 – 1970 290 200 86 - 41971- 1978 302 106 34 30 81979 – 1988 332 227 25 - 31989 – 2002 195 70 - - 12

W tym w latach2001-2002

13 13 - -

Będących w budowie 1 1 - -

Nie ustalono 28 3 1 -

Źródło: Spis Powszechny 2002 r. Gmina miejska Raciąż, s. 23.

Jeżeli chodzi o wyposażenie w instalacje techniczne to można je uznać za dość dobre.

75% mieszkań stanowiących własność osób prywatnych ma centralne ogrzewanie. 100 % z nich

ma podłączenie do wody, 74,6 % posiada łazienkę, 77,7 % ma zainstalowany ustęp spłukiwany.

Wszystkie mieszkania niezależnie od rodzaju własności nie mają dostępu do instalacji gazowej,

a także nie są podłączone do gorącej wody z powodu braku takowych możliwości w całym

mieście. 49,4 % mieszkań będących we własności i współwłasności gminy posiada centralne

ogrzewanie, 87% ma wodociąg, 44 % posiada łazienkę, 52,7% ma zainstalowany ustęp

spłukiwany. Mieszkania należące do Skarbu Państwa i do zakładów pracy w znacznym stopniu

są wyposażone w tego typu instalacje. Stan techniczny tych instalacji może być jednak różny.

Zważywszy na to, że większość mieszkań powstała kilkadziesiąt lat temu stan techniczny tegoż

wyposażenia może nie odpowiadać dzisiejszym standardom. I tak, biorąc pod uwagę mieszkania

komunalne, które powstały 40–50 lat wstecz i nie są generalnie remontowane, stan techniczny

takich instalacji odbiega znacznie od instalacji jaki są zakładane dziś w nowo wybudowanych

domach prywatnych.

115

- 116 -

Standard zasobów mieszkaniowych na obszarze woj. mazowieckiego jest bardzo

zróżnicowany, ale - średnio biorąc - ponad 90% mieszkań w miastach jest wyposażonych

w wodociąg, wc, łazienkę i c.o. w związku z czym Raciąż odbiega nieco od tego stanu.

Szczegółowe dane z tego zakresu przedstawia poniższa tablica.

Tablica 32. Wyposażenie mieszkań w instalacje techniczne według rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań. Dane dotyczące 2002 roku.

WYSZCZEGÓLNIENIEMieszkania zamieszkane stanowiące własność:

Osób fizycznych

Gminy Skarbu Państwa Zakładów Pracy

OGÓŁEM WYPOSAŻONE W:

794 235 31 44

CENTRALNE OGRZEWANIE - zbiorowe - indywidualne

596

45551

116

6650

30

30-

34

286

Piece 181 115 1 10Inne 17 3 - -W WODOCIĄG - z sieci - lokalny

71067337

205205

-

31301

411724

USTĘP SPŁUKIWANY Z ODPROWADZENIEM: - do sieci -do urządzenia lokalnego

617

101516

124

9628

31

301

41

2120

W ŁAZIENKĘ 593 104 31 37W CIEPŁĄ WODĘ BIEŻĄCĄ OGRZEWANĄ: - poza mieszkaniem - w mieszkaniu

457

-457

43

-43

30

30-

37

1918

W GAZ: - z sieci - z butli

741-

741

205-

205

31-

31

41-

41

Źródło: Spis Powszechny. Gmina miejska Raciąż, 2002 rok, s. 26-28.

Na terenie Miasta Raciąż nie funkcjonuje Towarzystwo Budownictwa Społecznego,

choć były plany z jego utworzeniem. Z racji zbyt wysokich kosztów pozyskania mieszkania,

zrezygnowano z tej formy budownictwa mieszkalnego .

9. Potencjał gospodarczy.

W gospodarce narodowej pracowało w 2002 roku (wg SP 2002) 1426 osób z tego

50 osób w swoim gospodarstwie rolnym.

116

- 117 -

Raciąż jest ośrodkiem o minimalnym potencjale przemysłowym. Restrukturyzacja

gospodarki spowodowała, że na miejsce nielicznych przedsiębiorstw państwowych

i spółdzielczych pojawiły się firmy prywatne o niewielkim zatrudnieniu, w większości firmy

rodzinne.

W 2003 roku funkcjonowało w mieście 366 podmiotów zarejestrowanych w systemie

REGON, z tego jedynie 19 w sektorze publicznym. Zdecydowaną większość stanowił sektor

prywatny, a w nim osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą - 89%. Spółki prawa

cywilnego i handlowego stanowiły odpowiedni 2% i 3%. Podobna sytuacja kształtowała się

w latach ubiegłych. Strukturę podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON przedstawia

załącznik nr 1. Zdecydowanie przeważają jednostki zatrudniające od 0 do 9 osób. Liczba

jednostek zatrudniających 50 osób i więcej spadła z 5 w 2000 roku do 1 w 2003 roku. Liczba

jednostek zatrudniających od 10 – 49 osób, w okresie od 2000 – 2003 roku, kształtowała się na

poziomie (średnio) 24 jednostek.

Zgłoszone do ewidencji gospodarczej podmioty zajmują się głównie handlem

hurtowym i detalicznym. Dominują sklepy z artykułami ogólnospożywczymi i sklepy

spożywczo – przemysłowe. Wśród sklepów jednobranżowych wymienić należy: mięsne,

odzieżowe, obuwnicze, meblowe, z częściami motoryzacyjnymi i rolniczymi, art. rolniczymi

(pasze, koncentraty), sprzętem RTV i AGD, art. budowlanymi i wykończeniowymi, drogerie.

Na terenie miasta funkcjonują dwa duże sklepy samoobsługowe.

Jeśli chodzi o handel hurtowy to istnieją placówki prywatne będące czymś pośrednim, gdzie

sprzedaż odbywa się zarówno w hurcie jak i w detalu. W wielu przypadkach miejsce ogniwa

hurtowego zajmuje sam producent oferując swe produkty z pominięciem pośrednika.

Dużo firm działa w zakresie usług. Istnieją zakłady naprawy sprzętu RTV i AGD,

naprawy pojazdów mechanicznych, blacharstwa i lakiernictwa pojazdowego, wulkanizacji,

stolarstwa, ślusarstwa, krawiectwa, zegarmistrzostwa. W zakresie budownictwa swoje usługi

oferują projektanci budowlani, malarze, hydraulicy, firmy zajmujące się układaniem posadzek ,

remontami, instalacjami i wiele innych. Kilka podmiotów prowadzi usługi materialne m.in.

w zakresie usuwania nieczystości z nieruchomości czy zarobkowego przewozu osób; wiele

podmiotów oferuje usługi niematerialne np. w zakresie usług lekarskich, fryzjerskich

czy wypożyczania sprzętu gospodarstwa domowego. Na terenie miasta pojawiają się podmioty

oferujące nowe usługi, które dotychczas były osiągalne jedynie w większych miastach,

dotyczące sfery kosmetycznej – salony kosmetyczne, solaria.

Ponadto, powstają usługi związane z nowymi dziedzinami życia społeczeństwa jak

np. usługi w zakresie komputeryzacji.

117

- 118 -

Firmami, które stanowią główny potencjał przemysłowy są: Zakład Wykonawstwa Sieci

Energetycznych, Alfa PVC Sp. z. o. o. zajmująca się produkcją granulatu polichlorku winylu,

jedyna spółka na terenie miasta z udziałem kapitału zagranicznego (szwedzkiego).

Mimo, iż Gmina Miejska Raciąż położona jest w samym środku gminy Raciąż,

a użytki rolne stanowią blisko około 60 % powierzchni miasta, z czego większość stanowią

grunty orne, to na terenie miasta produkcja rolna nie ma większego znaczenia.

Udział poszczególnych elementów użytkowania gruntów w granicach

administracyjnych miasta przedstawia poniższa tablica.

Tablica 33. Struktura użytkowania gruntów (stan na dzień 24. 06. 2004 r.).

Wyszczególnienie Powierzchnia w ha % powierzchni ogółemPowierzchnia w granicach

administracyjnych 382 100Użytki rolne

w tym :

- grunty orne

- użytki zielone

226,60

151,71

74,89

59,32

39,71

19,61Użytki leśne - -Grunty zadrzewione

i zakrzewione

0,07 0,02

Stawy i rowy 0,07 0,02Grunty nieskwalifikowane

i nieużytki

3,46 0,9

Tereny zurbanizowane 151,8 39,74 Źródło: Opracowanie własne. Wyciąg z rejestru gruntów.

W odróżnieniu od powiatu płońskiego, który wyróżnia się produkcją owocowo -

warzywną i jest liderem podregionu w zakresie produkcji malin, truskawek i cebuli, w granicach

miasta nie wytworzyła się tradycja produkcji warzyw i owoców, nawet na potrzeby miasta.

Głównymi uprawami są zboża i ziemniaki. Dominują gospodarstwa małe do 1 ha (około 45%

wszystkich gospodarstw) i od 1 do 5 hektarów (30,85 % wszystkich gospodarstw).

Powierzchnia użytków rolnych zmniejsza się na skutek przeznaczania kolejnych

terenów pod zainwestowanie, głównie budownictwo mieszkaniowe osób prywatnych. W wielu

przypadkach brak jest przeznaczenia działek na cele nierolnicze, co powoduje że często działki

rolne mają charakter działek budowlanych.

Na terenie miasta są jednak zlokalizowane zakłady przetwórstwa rolno – spożywczego:

GEO-Market Sp. z o. o. - Zakład Mleczarski, młyn zbożowy, kaszarnia, ubojnia i masarnia.

118

- 119 -

Otoczenie biznesowe sprowadza się jedynie do funkcjonowania dwóch banków: PKO

Bank Państwowy w Płońsku Ekspozytura nr 2 w Raciążu i Banku Spółdzielczego oraz

prywatnych firm ubezpieczeniowych. Na terenie miasta nie działają żadne agencje rozwoju, izby

gospodarcze, fundacje, stowarzyszenia czy organizacje zawodowe np. kupieckie, przemysłowe.

Gminna Spółdzielnia ,, SCH ”, zaliczana do instytucji obsługi rolnictwa ograniczyła do

minimum swą działalność . Zajmuje się aktualnie prowadzeniem działalności handlowej

( sprzedaż artykułów do produkcji rolnej ) wydzierżawiając jednocześnie posiadane obiekty na

działalność handlową i usługową . W trakcie likwidacji znajduje się Spółdzielnia Kółek

Rolniczych świadcząca usługi na rzecz rolników , gdzie powołany został likwidator .

10. Zagospodarowanie przestrzenne.

Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, w tym

uchwalenie studium uwarunkowań i kierunku zagospodarowania przestrzennego gminy

oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zgodnie z ustawą z dnia 27

marca 2003 roku, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, należy do zadań

własnych gmin.

Dla miasta Raciąż aktualny jest plan miejscowy dla około 5 % powierzchni

miasta. Gmina miejska jest w posiadaniu Studium Uwarunkowań i Kierunków

Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Raciąż, przyjętego przez Radę Miejską w dniu

10 października 2002 roku, które nie stanowi podstawy do wydawania decyzji o

warunkach zabudowy

i zagospodarowania terenu, ale zawiera normy określające kierunki działania organów

i jednostek pozostających w systemie organizacyjnym aparatu miasta w zakresie polityki

przestrzennej – jej ogólnych kierunków i zasad zagospodarowania przestrzennego.

W studium zawarty jest w szerokim ujęciu wkład informacyjny odnoszący

się do uwarunkowań rozwoju miasta: przyrodniczych, kulturowych, społecznych,

ekonomicznych, funkcjonalnych i strukturalnych.

Wiodące kierunki polityki przestrzennej to:

rozwój gałęzi produkcji nastawiony na przetwarzanie i przechowywanie

produktów rolnych,

intensyfikacja działań skierowanych na pozyskanie inwestorów

strategicznych,

utworzenie zasobu gruntów dla pozyskania inwestorów zewnętrznych,

utrzymanie i poprawa stanu środowiska przyrodniczego,

119

- 120 -

współpraca z organami rządowymi nad wyprowadzeniem ruchu

tranzytowego z miasta – budowa obwodnicy w ciągu drogi krajowej nr

60,

wzmożenie działań związanych z przygotowaniem terenów pod

budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne,

rewitalizacja zabytkowego centrum miasta,

usprawnianie i rozbudowa systemów infrastruktury technicznej,

tworzenie warunków do zachowania równowagi ekologicznej w

powiązaniu z różnymi formami gospodarki przestrzennej.

Uwzględnione są w nich cele i kierunki polityki przestrzennej państwa.

Poszerzenie granicy Raciąża o 433,64 ha, które od 1 stycznia 2005 roku znajdą się w

posiadaniu miasta, zaowocuje opracowaniem szczegółowej koncepcji zagospodarowania

nowych terenów. Zabezpieczone wówczas zostaną tereny pod lokalizację inwestycji

(na obecnym terenie Raciąża brak jest zwartych obszarów inwestycyjnych przekraczających

5 ha, co do tej pory stanowiło poważną barierę dla perspektywicznego rozwoju miasta),

aktywizację gospodarczą, stwarzanie warunków do rozwoju inicjatyw społecznych,

budownictwo mieszkaniowe i rekreację.

Powiększenie miasta na północ pozwoli na wyznaczenie terenów pod budownictwo

mieszkaniowe (są to tereny o najniższych klasach bonitacyjnych marginalnych dla rolnictwa)

i rekreacje. Pozyskane tereny na północnym wschodnie stanowić będą rezerwę gruntów pod

lokalizację inwestycji, a grunty do krawędzi projektowanej obwodnicy, która stanie się granicą

miasta, na wschodzie i południu, pozwolą na zabezpieczenie terenów pod rozwój różnych form

działalności gospodarczej tj. lokalizację usług wzdłuż trasy przebiegu projektowanej obwodnicy.

11. Sytuacja finansowa – budżet gminy.

Źródła dochodów i ich wielkości oraz wysokość i kierunek wydatków określają

sytuację budżetową gminy.

W niniejszym opracowaniu nie ujęto wykazu dochodów i wydatków dla roku

2000,

z racji zmian ustawowych w Klasyfikacji Budżetowej obowiązujących od 2001 roku, co nie

mogło być przyjęte dla celów porównawczych.

Szczegółowe dane z zakresu dochodów pod względem wielkości i struktury w latach

2001 – 2003, przedstawiają poniższe zestawienia.

120

- 121 -

Tablica 34. Struktura dochodów budżetu Miasta Raciąż według poszczególnych działów w latach 2001 – 2003.

Nazwa działuKlasyfikacjiBudżetowej

ROK 2001 ROK 2002 ROK 2003 Kwota w zł % Kwota w zł % Kwota w zł %

RAZEM 6.799.319,00 100 7.722.550,00 100 7.768.372,00 100Transport i łączność 91.500,00 1,35 48.000,00 0,62 - -GospodarkaMieszkaniowa

558.248,00 8,21 228.140,00 2,96 170.363,00 2,19

Administracja publiczna 147.046,00 2,16 140.515,00 1,82 104.094,00 1,34Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nie posiadających osobowości prawnej

1.964.437,00 28,89 2.084.057,00 26,99 2.124.122,00 27,34

Różne rozliczenia 2.876.963,00 42,31 4.045.648,00 52,39 4.325.140,00 55,68

Oświata i wychowanie 102.394,00 1,51 69.783,00 0,90 32.977,00 0,42

Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa

4.882,00 0,07 13.072,00 0,17 5.996,00 0,08

Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa

800,00 0,01 700,00 0,01 900,00 0,01

Opieka społeczna 928.878,00 13,66 979.571,00 12,68 946.300,00 12,19Edukacyjna opieka wychowawcza

42.071 0,62 5.514,00 0,07 3.480,00 0,04

Gospodarka komunalna i ochrona środowiska

82.100,00 1,21 107.550,00 1,39 55.000,00 0,71

Źródło: Sprawozdania z wykonania budżetu za lata 2001, 2002, 2003.

Tablica 35. Struktura dochodów budżetu Miasta Raciąż według rodzaju w latach 2001 – 2003.

Wyszczególnienie 2001 2002 2003KWOTA % KWOTA % KWOTA %

Ogółem 6.799.319,00 100 7.722.550,00 100 7.768.372,00 100Dochody własne 1.953.256,00 28,73 1.665.964,00 21,57 1.587.120,00 20,43Udziały w podatkach stanowiących dochód państwa

703.966,00 10,35 725.683,00 9,40 764.024,00 9,84

Dotacje celowe z tego:- na zadania własne- na zadania zlecone- z powiatu

1.265.134,00- 286.856,00

- 978.278,00-

18,614,22

14,39-

1.285.255,00 - 214.494,00-1.022.761,00 - 48.000,00

16,642,78

13,240,62

1.092.088,00 - 133.110,00- 958.978,00

-

14,051,71

12,34-

Subwencje 2.876.963,00 42,31 4.045.648,00 52,39 4.325.140,00 55,68

121

- 122 -

Źródło: Sprawozdania z wykonania budżetu za lata 2001, 2002

Z powyższych zestawień wynika, iż głównym źródłem finansowym Gminy Miejskiej

Raciąż są subwencje ogólne z budżetu państwa mieszczące się w dziale różnych rozliczeń.

W badanym okresie udział % tego typu dochodu rósł. Średni udział w dochodach ogólnych

wynosił w badanym okresie 50,13 %. Drugą pozycję zajmują wpływy z dochodów własnych.

Choć dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nie posiadających

osobowości prawnej rosły w badanym okresie, to udział % wpływów z dochodów własnych

w ogólnych dochodach malał jednak z roku na rok. Spowodowane było to spadkiem dochodów

uzyskiwanych ze sprzedaży mienia będącego własnością gminy co uwidocznione jest w dziale

Gospodarka Mieszkaniowa. Średni udział w dochodach ogólnych dochodów własnych

w badanym okresie wynosił 23,58%. Trzecim źródłem dochodu budżetu są dotacje celowe,

w głównej mierze przeznaczone na zadania zlecone, a konkretnie na opiekę społeczną. Ich udział

% w ogólnych dochodach także malał z roku na rok w badanym okresie. Średni udział

w dochodach ogólnych dotacji celowych w badanym okresie wynosił 16,43 %. Średni udział

trzech wyżej wymienionych źródeł dochodu w badanym okresie wynosił 90,14 % ogólnych

dochodów. W badanym okresie znacznie zmniejszyły się dochody pozyskiwane w dziale opieka

i wychowanie oraz edukacyjna opieka wychowawcza.

W badanym okresie wielkość dochodu rosła z roku na rok.

Szczegółowe dane z zakresu wydatków pod względem wielkości i struktury w latach

2000 – 2003, przedstawiają poniższe zestawienia.

Tablica 36. Struktura wydatków bieżących budżetu Miasta Raciąż według rodzaju w latach 2001 – 2003.

Wyszczególnienie 2001 2002 2003KWOTA % KWOTA % KWOTA %

Ogółem 6.591.953,00 100 7.566.538,00 100 7.978.378,00 100Wydatki bieżące własne 4.880.321,00 74,03 5.239.147,00 69,24 5.741.839,00 71,97Wydatki bieżące zlecone 978.278,00 14,84 1.022.760,00 13,52 1.092.088, 13,69Wydatki bieżące powierzone

286.856,00 4,36 214.494,00 2,84 - -

Wydatki bieżące z powiatu

- - 48.000,00 0,63 - -

Wydatki inwestycyjne własne

376.590,00 5,71 993.708,00 13,13 1.120.991,00 14,05

Odsetki od kredytu i pożyczki

69.908,00 1,06 48.429,00 0,64 23.460,00 0,29

Źródło: Sprawozdania z wykonania budżetu za lata 2001, 2002, 2003

122

- 123 -

Tablica 37. Struktura wydatków bieżących budżetu Miasta Raciąż według poszczególnych działów w latach 2001 – 2003.

Nazwa działuKlasyfikacjiBudżetowej

ROK 2001 ROK 2002 ROK 2003 Kwota w zł % Kwota w zł % Kwota w zł %

RAZEM 6.591.953,00 100 7.566.538,00 100 7.978.378,00 100Rolnictwo i łowiectwo 127,00 0,00 102,00 0,00 138,00 0,00Transport i łączność 404.361,00 6,13 514.192,00 6,80 279.878,00 3,51GospodarkaMieszkaniowa

179.690,00 2,73 182.885,00 2,42 235.629,00 2,95

Działalność usługowa - - 78.716,00 1,04 - -Administracja publiczna 1.154.469,00 17,51 1.230.519,00 16,26 1.186.185,00 14,87Obsługa długu publicznego 69.908,00 1,06 48.429,00 0,64 23.460,00 0,29Oświata i wychowanie 2.218.786,00 33,66 2.639.722,00 34,89 3.011.491,00 37,75

Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa

4.882,00 0,07 13.072,00 0,17 5.996,00 0,08

Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa

74.974,00 1,14 162.545,00 2,15 179.167,00 2,25

Ochrona zdrowia 34.984,00 0,53 44.548,00 0,59 44.775,00 0,56Opieka społeczna 1.212.958,00 18,4 1.347.127,00 17,80 1.417.826,00 17,77Edukacyjna opieka wychowawcza

473.481,00 7,18 231.381,00 3,05 251.917,00 3,16

Gospodarka komunalna i ochrona środowiska

352.420,00 5,35 671.564,00 8,88 957.757,00 12,00

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

206.685,00 3,14 246.641,00 3,26 266.573,00 3,34

Kultura fizyczna i sport 204.228,00 3,1 155.095,00 2,05 117.586,00 1,47 Źródło: Sprawozdania z wykonania budżetu za lata 2001, 2002, 2003.

Z powyższych danych wynika, że największy odsetek wydatków stanowią wydatki

bieżące własne – średnio w badanym okresie ich wielkość stanowiła 71,75% całkowitych

wydatków. Dotyczą one w szczególności działu oświaty i wychowania, następnie działów

pomocy społecznej i administracji publicznej. Wydatki na oświatę i wychowanie wzrastały

w badanym okresie tak nominalnie jak i procentowo; wydatki na opiekę społeczną rosły

nominalnie lecz ich udział % w ogólnych wydatkach budżetowych malał; wydatki

na administracją publiczną w jednym roku wzrosły w drugim nieco zmalały lecz ogólnie

ich udział w wydatkach ogółem zmniejszał się w badanym okresie.

Zaznaczył się wzrost wydatków na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska (o 6,65 punktu

% w 2003 roku w stosunku do roku 2001), w dziale kultury i ochrony dziedzictwa narodowego

123

- 124 -

oraz w dziale bezpieczeństwa publicznego i ochrony przeciwpożarowej. Spadek wydatków

w ciągu całego badanego okresu wystąpił w dziale obsługi długu publicznego i w dziale kultury

fizycznej i sportu.

Zaznaczył się zdecydowany wzrost wydatków na inwestycje własne. W stosunku

do 2001 roku, wydatki tego rodzaju wzrosły w 2003 roku o 197,66%. Tym samym ich udział

w ogólnych wydatkach zwiększył się z 5,7% do 14,05%. Najwięcej inwestycji przeprowadzono

w działach transport i łączność oraz gospodarka komunalna i ochrona środowiska. To w jaki

sposób zostały wydatkowane pieniądze na inwestycje w badanym okresie, przedstawia poniższa

tablica.

Tablica 38. Struktura wydatków inwestycyjnych według działów Klasyfikacji Budżetowej w zł i w % w latach 2001 – 2003.

Nazwa działu Klasyfikacji Budżetowej

2001 2002 2003KWOTA % KWOTA % KWOTA %

Ogółem wydatki inwestycyjne 376.590,00 100 993.708,00 100 1.120.991,00 100Transport i łączność 118.125,00 31,37 375.511,00 37,79 178.831,00 15,95Gospodarka mieszkaniowa 41.000,00 10,89 - - 52.358,00 4,68Administracja publiczna 20.782,00 5,52 8.506,00 0,85 10.734,00 0,96Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa

38.574,00 10,24 42.010,00 4,23 89.138,00 7,95

Oświata i wychowanie 25.044,00 6,65 195.756,00 19,70 87.820,00 7,83

Gospodarka komunalna i ochrona środowiska

53.222,00 14,13 371.925,00 37,43 702.110,00 62,63

Kultura fizyczna i sport 79.843,00 21,20 - - - - Źródło: Sprawozdania z wykonania budżetu za lata 2001, 2002, 2003..

W badanych latach, zarówno dochody jak i wydatki realizowane były w granicach

planu. Budżety miasta za lata 2001 i 2002 zamknęły się nadwyżką budżetową – odpowiednio

207.366,16 zł i 156.012,53 zł, natomiast budżet miasta za rok 2003 zamknął się niedoborem

budżetowym w wysokości 210.006,31 zł, który został pokryty wolnymi środkami pochodzącymi

z 2002 roku i zaciągniętą pożyczką z WFOŚ i GW.

Ogólna sytuacja finansowa Gminy Miejskiej Raciąż jest dobra. Mimo zaciągania

nowych pożyczek i kredytów narastający stan zadłużenia spada z roku na rok. W badanym

okresie zadłużenie wynosiło 7,9% dochodów w 2001 roku, 5,8 % dochodów w 2002 roku i

4,6% w 2003 roku. Średnio w badanym okresie zadłużenie wynosiło 6,1% ogólnego

dochodu. Spłata kredytu oraz pożyczek realizowana jest terminowo, zgodnie z

podpisanymi umowami oraz określoną kwotą w budżecie. Niedobór budżetu miasta jaki

pojawia się co roku, jest następstwem zaciągania nowych kredytów i pożyczek. Jego

zwiększenie w 2003 roku spowodowane było zaciągnięciem znacznie większej pożyczki w

124

- 125 -

stosunku do roku poprzedniego w związku ze zwiększeniem zakresu inwestycji w dziale

gospodarki komunalnej i ochrony środowiska przeprowadzanych na terenie miasta.

Kondycja finansowa gminy pozwala na dalsze pozyskiwanie środków pieniężnych ze źródeł

zewnętrznych. Zmniejszający się udział dochodów własnych w ogólnych dochodach

budżetu może jednak stanowić zagrożenie dla w miarę stabilnej sytuacji budżetu Gminy

Miejskiej

w Raciążu, przy stale rosnących potrzebach inwestycyjnych.

Szczegółowe dane dotyczące sytuacji budżetowej Gminy miejskiej Raciąż

przedstawia poniższa tablica.

Tablica 39. Szczegółowe dane dotyczące sytuacji budżetowej Gminy Miejskiej Raciąż w latach 2001 – 2003.

Wyszczególnienie 2001 2002 2003Dochód ogółem 6.799.319,41 7.722.550,41 7.768.371,87Wydatki ogółem 6.591.953,25 7.566.537,88 7.978.378,18Nadwyżka/niedobór +207.366,16 +156.012,53 -210.006,31Niedobór budżetu narastająco 330.733,84 296.587,47 333.958,07Spłata w danym roku: rat kredytu rat pożyczek

241.800,00 178.800,00 63.000,00

229.500,00 182.500,00 47.000,00

277.400,00 88.800,00 188.600,00

Stan zadłużenia 538.100,00 452.600,00 358.200,00Zaciągnięcie długu - 144.000,00 243.000,00

Źródło: Sprawozdania z wykonania budżetu za lata 2001, 2002, 2003.

Rozdział II

Analiza możliwości rozwoju

Wprowadzenie.

Cechą charakterystyczną analizy uwarunkowań rozwoju gminy (analizy strategicznej)

jest określenie kluczowych wpływów (tak zewnętrznych - szans i zagrożeń jak i wewnętrznych -

silnych i słabych stron), na obecną i przyszłą sytuację gminy. Analiza czynników, zjawisk

i procesów w stosunku do gminy, jest niezbędnym warunkiem opracowania efektywnej, realnej

strategii, albowiem strategia będzie na tyle dobra na ile dobra będzie analiza stanowiąca

podstawę jej określenia. Efektem jej przeprowadzenia będzie wskazanie głównych negatywnych

problemów w rozwoju gminy, wymagających podjęcia likwidacji określonych zaniedbań

lub poprawy sytuacji, a także identyfikacja dziedzin strategicznych, które powinny rozwijać

się na terenie gminy. Daje ona także podstawę do określenia scenariuszy rozwoju i określenia

125

- 126 -

wizji stanu docelowego, ułatwiającym członkom grupy społecznej w wyborze celów

i priorytetów rozwoju.

Celem analizy strategii jest identyfikacja zmian otoczenia w sposób umożliwiający

dostrzeżenie w porę nie tylko zagrożeń ale i szans dla rozwoju, w skutek czego gmina będzie

mniej narażona na wstrząsy i kryzysy; w porę też dostrzeżone zostaną sprzyjające okoliczności

dla jej rozwoju. Sygnały płynące z tegoż otoczenia stanowią bowiem podstawę

do ewentualnych zmian i modyfikacji zapisanych w strategii celów i zadań realizacyjnych.

Metoda SWOT – Strengh , Weaknesses ( silne i słabe strony wewnątrz gminy )

Opportunities , Threats ( okazje i zagrożenia w otoczeniu ) - zwana „analizą SWOT” – jest

koncepcją formułowania strategii, określającą metodę i zakres analizy strategicznej, polegającą

na dopasowywaniu i ocenie poszczególnych kombinacji działań (i ich efektów)

wykorzystujących mocne strony i okazje, a jednocześnie nie angażujących słabych stron oraz

unikających zagrożeń i wyborze strategii charakteryzującej się najlepszym dopasowaniem oraz

efektywnością.

1. Wyznaczenie mocnych i słabych stron gminy oraz szans i zagrożeń

płynących z otoczenia.

Mocne i słabe strony.

Położenie w układzie osadniczym

Miasto Raciąż jest jednym z dwóch miast powiatu płońskiego. Jest jedną

z najmniejszych powierzchniowo gminą miejską na terenie województwa mazowieckiego.

Od 01 stycznia 2005 roku, obszar miasta Raciąż ma się jednak zwiększyć o 433,64 ha.

Ma ono korzystne położenie przy ważnym szlaku komunikacyjnym o znaczeniu

międzynarodowym wschód – zachód – droga nr 60. Usytuowane jest w pobliżu dróg krajowych:

nr 7 Warszawa – Gdańsk i nr 14 Warszawa – Toruń. Przez miasto przebiega szlak kolejowy

relacji Nasielsk – Sierpc.

126

- 127 -

Raciąż położony jest w otoczeniu ośrodków subregionalnych takich jak Płock

i Ciechanów (oddalonych jednakże od miasta w granicach 40 km), w samym środku Gminy

Wiejskiej Raciąż.

Uwarunkowania kulturowe

Raciąż należy do najstarszych grodów Mazowsza północnego. Ślady osadnictwa

i wzmianki o grodzie sięgają X wieku.

Miasto posiada świetnie zachowaną siatkę ulic średniowiecznych z najstarszą

zabudową skupioną wokół prostokątnego rynku i kilku sąsiednich ulic. Można uznać,

że krajobraz kulturowy miasta Raciąża jest dość dobrze zachowany. Najważniejszą kulturowo

jest strefa zwartej zabudowy mieszkaniowo – usługowej zajmująca centrum Raciąża, która

niemal dokładnie pokrywają się z historycznym układem lokacyjnym. Jednym z najtrwalszych

elementów krajobrazu kulturowego są przebiegi dróg łączących lub dzielących poszczególne

jednostki osadnicze. Niewątpliwie bardzo stary przebieg posiada ulica Płocka i Mławska.

Jeszcze starsza może być obecna ulica Wolności wprowadzona do obszaru grodziska. Bardzo

ważnym jest fakt ilościowej przewagi dróg tranzytowych nad drogami lokalnymi wiodącymi

do pobliskich wsi, co wskazuje na odwieczną, olbrzymią rangę Raciąża w skali regionu jako

węzła komunikacyjnego, co być może było impulsem założenia tu miasta.

Raciąż jest interesującym przypadkiem, gdzie zachowała się znaczna liczba dawnych

drewnianych budowli małomiejskich powstałych na przełomie XIX i XX wieku, skupionych

w centrum miasta.

Miasto posiada pewne zbytki. Nieliczną ale bardzo ważną kulturowo grupą

są pojedyncze obiekty np. kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii

Panny, murowana plebania z 1928 r., nagrobki na cmentarzu grzebalnym. Do rejestru zabytków

pod numerem 200/79-248/60 WA z 26. 03. 1960 r. wpisany został zabytek archeologiczny

jakim jest grodzisko wczesnośredniowieczne z X-XII tzw. „wodna góra”.

W zakresie kultury niematerialnej jako najważniejszą należy uznać samą nazwę miasta. Znana

jest ona od przełomu XII i XIII wieku, a bardzo prawdopodobnie, że od X-XI wieku. Źródłosłów

nazwy, którym jest prawdopodobnie określenie wojownika czy rycerza, może wskazywać

na to, że gród był w swej pierwotnej funkcji bardziej fortecą niż ośrodkiem władzy.

Środowisko przyrodnicze

Raciąż położony jest na terenie płaskim sprzyjającym rozwojowi różnych form

zabudowy. Choć obszar ten zbudowany jest z glin, piasków i żwirów to w granicach miasta nie

udokumentowano żadnych złóż ani obszarów prognostycznych dla surowców mineralnych.

127

- 128 -

Przez miasto przepływa rzeka Raciążnica i rzeka Karsówka. Jakość wód

powierzchniowych jest bardzo niska (stan sanitarny odpowiada normom III klasy czystości

wód). Wody podziemne odznaczają się z kolei dobrą jakością (mimo braku warstwy izolacyjnej

od powierzchni terenu w rejonie ujęcia wody, woda ujmowana w studni wykazuje niewielkie

zawartości skażeń chemicznych i bakteriologicznych). W rejonie miasta na południowy wschód

znajduje się zbiornik wód podziemnych w formie rynny o znaczeniu użytkowym.

Istnieją szanse odkrycia i udokumentowania wód geotermalnych o temperaturach rzędu 30oC,

co stwarza pewne możliwości rozwoju, bowiem duże znaczenie dla gospodarki mogą mieć

występujące na Mazowszu wody geotermalne.

Na terenie Raciąża nie występują zagrożenia powodziowe.

Raciąż może pochwalić się czystym powietrzem. Na jego terenie nie ma uciążliwych

dla środowiska zakładów przemysłowych; na stan powietrza nie wpływa również granicząca

Gmina Wiejska Raciąż, która ze względu na swój rolniczy charakter nie posiada istotnych źródeł

emisji. Największa emisja zanieczyszczenia powietrza (i hałasu) powstaje przy ciągu

komunikacyjnym.

Północno – zachodnia część miasta (23,5 % ogólnej jego powierzchni) o cechach

środowisk torfowo – bagiennych w dolinie Raciążnicy stanowi fragment Obszaru Chronionego

Krajobrazu. Cały obszar miasta znajduje się w granicach obszaru funkcjonalnego ”Zielone Płuca

Polski”. Mimo tego, Raciąż posiada słabą atrakcyjność przyrodniczą obszarów aktywnych

biologicznie objętych ochroną, tak o znaczeniu lokalnym jak i ponadlokalnym (brak w granicach

miasta terenów mogących służyć codziennemu wypoczynkowi jego mieszkańców). Liczba

przyrodniczych obiektów pomnikowych objętych ochroną prawną jest niewielka.

Miasto nie posiada rozwiązanego problemu gospodarki odpadowej. Brak

odpowiedniego zabezpieczenia terenu wysypiska oraz dzikie wysypiska przyczyniają

się do degradacji gleby i środowiska.

Sfera społeczno – demograficzna

Według danych z 2003 roku miasto Raciąż zamieszkiwało 4737 osób. Stanowiło

to około 5,4 % ludności powiatu płońskiego. Wciągu ostatnich 10 lat liczba ludności kształtuje

się na niezmienionym poziomie z wahaniami od 0 do 2 % na „+” i „-„ w następujących po sobie

latach, co świadczy o zaniku bodźców rozwojowych miasta stymulujących wzrost ludności.

Na 1 km2 powierzchni miasta przypada 1249 osób (jest to średni wskaźnik gęstości zaludnienia

dla lat 2000 – 2003; był on wyższy od średniej powiatu blisko 20 razy), co świadczy o bardzo

małej powierzchni Raciąża.

Mieszkańcy miasta odznaczają się niekorzystną strukturą ludności według płci –

współczynnik feminizacji w 2002 roku wynosił 107 i był wyższy niż średnia powiatu (102).

128

- 129 -

W strukturze wieku przeważają ludzie w wieku produkcyjnym. Według danych z 2002 roku

stanowili oni 62,8 % populacji miasta. Ludzie w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym

stanowili odpowiednio 25,3 % i 11,5 %. Jest to korzystniejsza sytuacja w stosunku do średnich

powiatowych w tym zakresie, gdzie odsetek ludzi młodych jest niższy, a ludzi starszych wyższy.

Jednakże niski przyrost naturalny o tendencji malejącej przy dość dużej liczbie roczników

wkraczających obecnie na rynek pracy (wśród ludzi do 25 lat najliczniejszą grupę stanowiły

osoby w wieku od 15 do 19 lat, stanowiące 22,6 % tej kategorii wiekowej ludności; dzieci

w wieku od 0 do 4 lat - jedynie 14, 7 %) może spowodować wzrost liczby osób w grupie wieku

poprodukcyjnego, co przewiduje także prognoza demograficzna GUS dla woj. mazowieckiego.

W związku z trudną sytuacją na rynku pracy, stanowi to poważny demograficzny problem

dla gminy, która staje w konieczności podjęcia środków zaradczych w kwestii polityki

zatrudnienia. Wskaźnik obciążenia demograficznego jest niższy w stosunku do średniej

powiatu i wynosił w 2003 roku 57.

Ponadto obserwuje się ujemne saldo migracji. Od 1996 roku nastąpiła zmiana kierunku –

z napływu na odpływ. Liczba ludności napływającej spadała, a odpływ dotyczy głównie ludzi

młodych.

35,5 % ludności stanowią osoby posiadające wykształcenie podstawowe ukończone,

nieukończone i bez wykształcenia szkolnego. Są to ludzie w średnim i starszym wieku, głównie

kobiety. Dość duży odsetek ludzi posiada wykształcenie średnie i policealne (30,4 %);

wykształceniem wyższym legitymuje się blisko 8% mieszkańców, a zasadniczo – zawodowym –

26,2 %.

Na koniec roku 2003 stopa bezrobocia wynosiła 29 %. Liczba zarejestrowanych

bezrobotnych w porównaniu z innymi gminami była wysoka. Wśród zarejestrowanych liczną

grupę stanowią kobiety (udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych wynosł 53,6 %),

co wskazuje na trudną pozycję tej grupy bezrobotnych na rynku pracy. Występuje zjawisko

bezrobocia długotrwałego. Aż 18,2% osób zarejestrowanych na koniec 2003 roku pozostawało

bez pracy ponad 12 miesięcy, a 45,4 % ponad 24 miesiące. Zaznacza się niski poziom

wykształcenia wśród bezrobotnych. Największą grupę osób pozostających bez pracy stanowiły

osoby z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym oraz zasadniczym

zawodowym (razem osoby te stanowią 69 % populacji bezrobotnych). Wśród bezrobotnych

przeważają ludzie młodzi. Największą grupę bezrobotnych stanowią osoby w wieku mobilnym

(mężczyźni i kobiety w wieku 18 – 44 lata). Grupa ta stanowi nieco ponad 80 % wśród

zarejestrowanych bezrobotnych. W obrębie tej grupy bezrobotnych największy odsetek stanowią

osoby w wieku 25-34 lat – średnio w badanym okresie 35,5%, głównie kobiety, których większa

liczebność zaznacza się także w innych kategoriach wiekowych tj. 35-44 lata i 45 – 54 lata.

129

- 130 -

Bezrobotna młodzież w wieku do 24 lat stanowi 23,7 % ogółu bezrobotnych, co oznacza,

że co czwarta osoba bezrobotna jest w wieku największej aktywności zawodowej.

Trudna jest sytuacja osób – w tym absolwentów szkół – bez doświadczenia

zawodowego lub z niskim doświadczeniem zawodowym. Najliczniejszą grupę bezrobotnych

w tej kategorii stanowiły bowiem osoby bez stażu pracy i ze stażem od 1-5 lat.

W 2002 roku współczynnik aktywności zawodowej wynosił 59,44 %, co oznacza,

że jedynie niespełna 60 % ludności w wieku produkcyjnym chce pracować. Ponadto,

w przeciągu lat nastąpił wzrost liczby biernych zawodowo wśród ludzi w wieku produkcyjnym

(w 1996 roku, współczynnik aktywności zawodowej wynosił 70,4 %).

Wysokie bezrobocie sprawia że duża część osób korzysta z pomocy społecznej. Liczba

osób w rodzinach, które korzystały z pomocy społecznej w okresie od 2000 do 2003 roku,

stanowiła średnio 40 % średniej liczby mieszkańców badanego okresu. Wśród wypłacanych

świadczeń na uwagę zasługuje świadczenie renty socjalnej, a także świadczenia z tytułu

zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, zasiłków stałych wyrównawczych oraz usług

specjalistycznych, których wielkość rosła tak pod względem liczby wydawanych świadczeń jak

i pod względem wydatkowanej kwoty.

Strefa gospodarcza

Raciąż jest ośrodkiem o minimalnym potencjale przemysłowym. Firmami, które

stanowią główny potencjał przemysłowy są: GEO-Market Sp. z o. o. - Zakład Mleczarski,

Zakład Wykonawstwa Sieci Energetycznych, Alfa PVC Sp. z. o. o. (nie jest to zaplecze

przemysłowe, które mogłoby rozwiązać problem bezrobocia w Raciążu).

Na terenie miasta zlokalizowane są zakłady przetwórstwa rolno - spożywczego: młyn

zbożowy, kaszarnia i masarnia.

Mimo, iż Gmina Miejska Raciąż położona jest w samym środku gminy Raciąż,

a użytki rolne stanowią blisko około 60 % powierzchni miasta, z czego większość stanowią

grunty orne, to na terenie miasta produkcja rolna nie ma większego znaczenia.

W odróżnieniu od powiatu płońskiego, który wyróżnia się produkcją owocowo -

warzywną i jest liderem podregionu w zakresie produkcji malin, truskawek i cebuli, w granicach

miasta nie wytworzyła się tradycja produkcji warzyw i owoców, nawet na potrzeby miasta.

Głównymi uprawami są zboża i ziemniaki. Dominują gospodarstwa małe do 1 ha (około 45%

wszystkich gospodarstw) i od 1 do 5 hektarów (30,85 % wszystkich gospodarstw).

Na terenie miasta występują gleby średniej i niskiej jakości. Przeważają gleby V i VI

klasy bonitacyjnej (odpowiednie pod uprawę żyta i ziemniaków – uprawy dominujące)

stanowiące 56,3%; dość dobre gleby klasy III b i IV – odpowiednie pod wszystkie uprawy -

130

- 131 -

stanowią odpowiednio 3,6 % i 40,1 %. Klimat lokalny na terenie miasta charakteryzuje

się na ogół przeciętnymi warunkami klimatycznymi.

W mieście jest dobra dostępność do usług bankowych.

Infrastruktura społeczna

Podstawową opiekę zdrowotną na terenie miasta Raciąż świadczą dwa niepubliczne

zakłady opieki zdrowotnej. Mieszkańcy miasta (i pobliskich wsi) mają możliwość korzystania

także z pomocy i porad okulistycznych oraz usług prywatnego laboratorium analiz i zakładu

optycznego. Pomoc doraźną (Zespół Wyjazdowy Wypadkowy i Zespół Wyjazdowy

Reanimacyjny) oraz usługi rehabilitacyjne zapewniają odpowiednie oddziały SPZZOZ

w Płońsku. Świadczenia szpitalne dla Raciąża prowadzi Szpital Powiatowy w Płońsku.

Liczba lekarzy w Raciążu stanowi 9% ogółu lekarzy w powiecie. Uzupełnieniem

lecznictwa otwartego i zamkniętego są gabinety prywatne. Na terenie miasta działają dwie

apteki.

Stan budynku, w którym mieszczą się Praktyki wymaga gruntownego remontu tak

w wewnątrz jak i na zewnątrz. Faktem jest też to, że usługi specjalistyczne z zakresu rehabilitacji

narządów ruchu oraz zabiegi fizykoterapii, na które rośnie zapotrzebowanie, funkcjonuje

w prywatnych pomieszczeniach, które nie spełniają określonych standardów i wymaganych

norm.

Raciąż nie może pochwalić się nowoczesną bazą sportowo – rekreacyjną, z krytym

basenem i dużą ilością hal sportowych. Posiada jednak kompleks sportowy, w skład którego

wchodzi stadion i hala sportowa, w którym działają kluby sportowe: LKS ,, Błękitni ” Raciąż

i Uczniowski Klub Sportowy ,, Błękitne Orły ” z sekcją piłki nożnej oraz Żaki z sekcją mini

koszykówki dla dziewcząt i koszykówki chłopców. Ludowy Klub Sportowy „Błękitni” powstał

w 1922 rok i należy do najbardziej zasłużonych w historii mazowieckiego piłkarstwa. W

zakresie wychowania i szkolenia młodzieży klub może poszczycić się wychowaniem wielu

piłkarzy grających w centralnych rozgrywkach, wśród których należy wymienić: Marka

Jóźwiaka, Tomasza Arceusza czy Bogdana Jóźwiaka.

Oprócz wyczynowej działalności sportowej LKS „Błękitni” jest również

organizatorem wielu imprez masowych o charakterze sportowo – rekreacyjnym (głównie

rozgrywka meczy ligowych). Z hali sportowej i stadionu korzysta również młodzież szkół

zawodowych i średnich oraz doraźnie strażacy organizując zawody strażackie.

Miasto Raciąż nie należy do miejscowości turystycznych. Zabytki, które znajdują się na

jego terenie nie należą do atrakcji turystycznych. Miasto nie posiada naturalnych warunków

przyrodniczych do uprawiania turystyki oraz czynnego wypoczynku. Praktycznie nie istnieje

131

- 132 -

infrastruktura turystyczna. Brak jest odpowiedniej bazy hotelowej i gastronomicznej.

W granicach miasta brak jest terenów i obiektów mogących służyć codziennemu wypoczynkowi

jego mieszkańców.

W mieście znajduje się Miejskie Centrum Kultury, które upowszechnia szeroko

rozumianą kulturę prowadząc rozliczne grupy zajęciowe. W skład MCK wchodzi Biblioteka

Miejska.

Na terenie miasta zlokalizowany jest Komisariat Policji. Efekty pracy policji są wysokie

o czym świadczy wskaźnik wykrywalności przestępstw, który w 2003 roku wyniósł 72,4 %,

co w porównaniu ze średnią powiatu i województwa klasyfikuje poczynania policji bardzo

wysoko (w 2003 roku wskaźnik ten wynosił w powiecie 59,7 %, a województwie – 60,3 %).

Oprócz policji, w zakresie bezpieczeństwa pracuje także Ochotnicza Straż Pożarna, która

wykonuje nie tylko zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej ale również ratownictwo

drogowe, kolejowe, techniczne, chemiczne, ekologiczne, powodziowe, a od 1 stycznia 1998 roku

także ratownictwo przedmedyczne.

W Raciążu istnieje zastój w budownictwie mieszkaniowym, co spowodowane jest

m.in. brakiem terenów przygotowanych pod budownictwo mieszkaniowe, niskimi dochodami.

Za wyjątkiem osób prywatnych, rozmiary budownictwa mieszkaniowego nie są powiększane

ze strony pozostałych właścicieli (drastyczne zahamowanie budownictwa mieszkaniowego

wielorodzinnego). Zaznacza się ogromny deficyt mieszkań komunalnych (od 1989 roku nastąpił

całkowity zanik w ich budownictwie). W ogóle nie ma mieszkań socjalnych.

Jeżeli chodzi o wyposażenie w instalacje techniczne to można je uznać za dość dobre.

Stan techniczny tych instalacji może być jednak różny. Zważywszy na to, że większość

mieszkań powstała kilkadziesiąt lat temu, stan techniczny tegoż wyposażenia może nie

odpowiadać dzisiejszym standardom.

Edukacja na terenie Raciąża zapewniona jest od wychowania przedszkolnego

po szkolnictwo średnie. Na terenie miasta funkcjonują trzy szkoły ponadgimnazjalne: Liceum

Ogólnokształcące, Zespół Szkół i Zespół Szkół Społecznego Towarzystwa Oświatowego -

szkoła społeczna, cieszące się dużym zainteresowaniem młodzieży, tak z Raciąża (80%

gimnazjalistów będących mieszkańcami Raciąża wybiera szkoły raciąskie, głównie LO) jak

i z okolicznych miejscowości. Poziom nauczania w tych szkołach jest bardzo dobry. Kadrę

nauczycielską stanowią osoby w pełni przygotowane do zawodu, które w dalszym ciągu

dokształcają się pogłębiając wiedzę w innych dziedzinach nauczania. Wszystkie szkoły mogą

pochwalić się wybitnymi osiągnięciami swoich uczniów i absolwentów.

Nieco gorzej jawią się warunki lokalowe, w których mieszczą się szkoły. W tym

samym obiekcie co Szkoła Podstawowa funkcjonuje także Gimnazjum. Funkcjonowanie dwóch

132

- 133 -

jednostek w jednym obiekcie – tj. szkoły podstawowej i gimnazjum, stwarza znaczne kłopoty,

w rozkładzie lekcyjnym i choć szkoła podstawowa została rozbudowana w ostatnich latach przez

dodatkowy pawilon lekcyjny, to liczba izb lekcyjnych wystarczająca byłaby tylko dla jej

potrzeb. Warunki lokalowe w Liceum Ogólnokształcącym nie pozwalają na zwiększenie liczby

oddziałów, które obecnie mogą wynosić maksymalnie do trzech. Zespół Szkół mieści się z kolei

w budynku dawnej synagogi żydowskiej – obiekcie zabytkowym – adaptowanej dla potrzeb

nauczania, który jest w złym stanie technicznym, gdzie trudno w pełni wprowadzać metody

nowoczesnego nauczania. Od 1995 roku realizowane są jednak wszelkie poczynania związane

z budową nowego budynku dydaktycznego połączonego z internatem i salą gimnastyczną oraz

boiskiem na zewnątrz dla potrzeb Zespołu Szkół Zawodowych. Zespół Szkół Społecznego

Towarzystwa Oświatowego zajmuje budynek dawnego internatu i choć budynek jest

wyremontowany, warunków nauczania nie można zaliczyć do prawidłowych. Największe braki

widnieją w obrębie kultury fizycznej. Kolizje rozkładowe szkoły podstawowej i gimnazjum

powodują, że dla lekcji wychowania fizycznego wykorzystane są również korytarze. Sala

gimnastyczna, w posiadaniu której jest LO nie spełnia wymogów wymiarowych (16m 35 cm

x 8 m),a wyposażenie w sprzęt sportowy jest niewystarczające. Pozostałe szkoły nie posiadają

własnych sal gimnastycznych w związku z czym korzystają z miejskiej bazy sportowej. Ponadto,

jedynie Licem Ogólnokształcące jest w posiadaniu internatu.

Pomimo niezbyt dobrych warunków lokalowych, wszystkie szkoły średnie wyposażone

są w nowoczesne centra komputerowe, dostępne dla uczniów nie tylko w czasie godzin

zajęciowych. LO posiada także bardzo dobrze wyposażoną pracownie chemiczną, fizyczną

i biologiczną, a Zespół Szkół STO - nowocześnie wyposażoną siłownię.

Obydwa Zespoły Szkół istniejące w Raciążu dostosowują swoją ofertę nauczania

do aspiracji młodzieży i uwarunkowań pracodawców, oferując coraz atrakcyjniejsze kierunki.

Infrastruktura techniczna

W skład układu drogowego miasta Raciąż wchodzą drogi: krajowa, powiatowe

i gminne. Wszystkie drogi powiatowe na terenie miasta mają w 100 % nawierzchnię utwardzoną,

a gminne - powierzchnię ulepszoną. Niezależnie od typu nawierzchni i przynależności, drogi

w obrębie administracyjnym miasta wymagają remontów i poprawy jakości. Ruch tranzytowy

i regionalny wprowadzony do centrum miasta z układem ulic nieprzystosowanych

do współczesnego natężenia ruchu kołowego jest bardzo uciążliwy. Droga krajowa nr 60 posiada

dwukrotnie większy wskaźnik obciążenia transportem wysokotonażowym niż droga nr 7 i 10.

Z uwagi na zmniejszenie zakresu robót drogowych, stan techniczny drogi ulega pogorszeniu.

Przez miasto przebiega linia kolejowa, zamknięta dla ruchu pasażerskiego,

obsługująca jeszcze przewozy towarowe.

133

- 134 -

Na terenie miasta odsetek osób korzystających z wodociągu sieciowego wynosi 98 %.

Długość sieci ogółem wynosi 24,8 km; potrzeby w sieci wodociągowej określa się na 0,7 km.

Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej ujęć wody wynosi 51,4 %. Ewentualne

rezerwy wynoszą 3,5 tys. m3/d. Parametry hydrologiczne studni świadczą o dobrym zasilaniu

i odnawialności zasobów, co nie grozi deficytem wody. Niestety stan techniczny sieci

wodociągowej nie jest zadawalający, co wynika ze słabej jakość wykonania większości sieci

i przyłączy wodociągowych.

Odsetek mieszkańców korzystających z sieci kanalizacyjnej kształtował się w 2003

roku na poziomie 60 %. Na terenie miasta w 2003 roku istniało 4,6 km kanalizacji Potrzeby

w tym zakresie szacuje się na 13 km. Pomimo skanalizowania północnej i centralnej części

Raciąża, miasto ma jeszcze wiele do wykonania w zakresie objęcia systemem kanalizacji

sanitarnej terenów zabudowanych (wiele budynków nie została jeszcze włączona do miejskiej

sieci kanalizacyjnej z różnych przyczyn), co widać w rozbieżności między kilometrażem

zwodociągowania a skanalizowania. Mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków o max

przepustowości Q = 380 m3/d, wykorzystywana jest w 53 % jej możliwości (w sąsiedztwie

istniejących urządzeń przewidziano rezerwę terenu pod kolejne etapy jej ewentualnej

rozbudowy). Zaznacza się niska efektywność oczyszczalni w zakresie usuwania substancji

biogennych jednakże budowa kolejnych odcinków kanalizacji sanitarnej i wzrost ilości ścieków

dopływających spowoduje w pewnym stopniu poprawę skuteczności oczyszczania w zakresie

biogenów. Ponadto, zła jakość starych odcinków kanalizacji.

Na terenie miasta brak jest zorganizowanej sieci kanalizacji deszczowej.

Raciąż w całości nie jest zgazyfikowany. W zakresie energii cieplnej miasto może

pochwalić się nowoczesną, ekologiczną kotłownią pozyskującą energię z paliw odnawialnych,

która daje podstawę do utworzenia na terenie miasta układu ciepłowniczego, poprzez

przyłączenie do odpowiednio rozbudowanej sieci cieplnej nie tylko budynków użyteczności

publicznej czy budynków wielorodzinnych, ale i budynków dotychczas ogrzewanych z kotłowni

lokalnych za pomocą pieców węglowych czy olejowych.

Dobre zaopatrzenie miasta w energię elektryczną; istnieje możliwość dodatkowego zasilania

miasta linią napowietrzną 15 kV od strony zachodniej , doprowadzającą energię elektryczną do

obiektów po byłym ZWUT i SKR .

Na terenie miasta funkcjonuje nowoczesna automatyczna centrala telefoniczna dająca

możliwość pełnego zaspokojenia potrzeb odbiorców na łącza telefoniczne. Działalność

inwestycyjna w zakresie telekomunikacji ogranicza się głównie do realizacji nowych połączeń

oraz przebudowy linii telefonicznych (w centrum miasta sieć światłowodowa ułożona jest w

kanalizacji). Standard połączeń jest bardzo dobry. Uzupełnieniem sieci stacjonarnej jest telefonia

134

- 135 -

komórkowa (możliwości usprawnienia połączeń telefonicznych stwarzają zlokalizowane na

terenie miast trzy stacje bazowe telefonii bezprzewodowej). Duże potrzeby występują w

obszarze dostępu do internetu.

Zagospodarowanie przestrzenne

Problematyka planowania i zagospodarowania przestrzennego ma charakter ustrojowy,

który wynika z : kompetencji samorządu i jego uprawnień do dysponowania przestrzenią, zasady

władztwa planistycznego gminy oraz ze stosunku państwa do prywatnej własności.

Gmina Miejska Raciąż jest w posiadaniu Studium Uwarunkowań i Kierunków

Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Raciąż wykonanego i przyjętego przez Radę Miejską

w 2002 roku. Nie posiada jednakże opracowanego ogólnego planu miejscowego. Na rok 2004

aktualny jest plan miejscowy dla około 5 % powierzchni miasta.

Rozszerzenie granic Raciąża o 433,64 ha, które od 1 stycznia 2005 roku znajdą się w

jego posiadaniu miasta, zaowocuje opracowaniem szczegółowej koncepcji zagospodarowania

nowych terenów. Przystąpiono do opracowania planu miejscowego dla części miasta

obejmującego powierzchnię 160ha, co stanowić będzie 41,9% ogólnej powierzchni miasta.

Gospodarka finansowa

Głównym źródłem finansowym Gminy Miejskiej Raciąż są subwencje ogólne

z budżetu państwa, drugą pozycję zajmują wpływy z dochodów własnych, trzecie źródło

dochodu budżetu stanowią dotacje celowe.

Największy odsetek wydatków stanowią wydatki bieżące własne – średnio w badanym

okresie ich wielkość stanowiła 71,75% całkowitych wydatków. Dotyczą one w szczególności

działu oświaty i wychowania, następnie działów pomocy społecznej i administracji publicznej.

W okresie obejmującym lata 2001 – 2003, zaznaczył się wzrost wydatków na gospodarkę

komunalną i ochronę środowiska, w dziale kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz

w dziale bezpieczeństwa publicznego i ochrony przeciwpożarowej. Spadek wydatków w ciągu

całego badanego okresu wystąpił w dziale obsługi długu publicznego i w dziale kultury fizycznej

i sportu.

Zaznaczył się zdecydowany wzrost wydatków na inwestycje własne. W stosunku do 2001 roku,

wydatki tego rodzaju wzrosły w 2003 roku o 197,66%. Tym samym ich udział w ogólnych

wydatkach zwiększył się z 5,7% do 14,05%.

Ogólna sytuacja finansowa Gminy Miejskiej Raciąż jest dobra. Mimo zaciągania

nowych pożyczek i kredytów narastający stan zadłużenia spada z roku na rok. Kondycja

finansowa gminy pozwala na dalsze pozyskiwanie środków pieniężnych ze źródeł zewnętrznych.

135

- 136 -

Zagrożenie dla w miarę stabilnej sytuacji budżetu Gminy Miejskiej w Raciążu może stać się

Zmniejszający się udział dochodów własnych w ogólnych dochodach budżetu, przy stale

rosnących potrzebach inwestycyjnych.

Szanse i zagrożenia.

Funkcjonowanie i dalszy rozwój gminy zależy nie tylko od czynników wewnętrznych,

które determinują poziom atrakcyjności gminy dla ludności i podmiotów gospodarczych, ale i od

czynników zewnętrznych, które mogą być bodźcami dla rozwoju gminy bądź mogą stanowić

bariery utrudniające jej rozwój i być przyczyną konieczności poniesienia dodatkowych kosztów

związanych z jej funkcjonowaniem i dalszym rozwojem, a które pozostają poza wpływem

gminy.

Podstawową szansą jaka może wpłynąć na rozwój miasta jest możliwość skorzystania

z środków pomocowych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Umiejętne sięgnięcie

i wykorzystanie środków unijnych może przyczynić się do poprawy infrastruktury technicznej

i społecznej, zmniejszenia bezrobocia i ograniczenia sfery ubóstwa. Członkostwo w Unii

Europejskiej jest bowiem szansą na rozwój kraju, regionu, powiatu i gminy.

Integracja z Unią zobowiązuje do wprowadzenia zaostrzonych standardów w różnych

dziedzinach życia, co będzie miało wpływ na funkcjonowanie życia społecznego. Regulacje

ogólnokrajowe i międzynarodowe wymuszają np. podniesienie jakości środowiska (co już

widoczne jest w poczynaniach inwestycyjnych na terenie miasta).

Z integracji europejskiej mogą płynąć także zagrożenia. Może się bowiem zdarzyć,

że zmieni się polityka regionalna Unii Europejskiej w wyniku czego środki finansowe zamiast

na wspieranie słabych gospodarczo regionów przesunięte zostaną na rozwój nowych technologii

i beneficjentami staną się kraje najbogatsze. Polska może także niewłaściwie rozdysponować

fundusze unijne wykorzystując środki na usuwanie skutków zamiast likwidowanie przyczyn,

co będzie prowadzić do stanu wyjściowego. Załamaniu może ulec system finansów publicznych

co nie pozwoli na sfinansowanie polskiego wkładu finansowego dla realizowanych

przedsięwzięć.

Szansę rozwojową dla Gminy Miejskiej Raciąż upatruje się w rozwoju nowych

technologii i e-społeczeństwa, co przyczyni się do redukcji różnic regionalnych w dostępie

do informacji i bezpiecznych usług elektronicznych. Zwiększy to szanse rozwojowe miasta,

bowiem rozwój tej infrastruktury wpłynie na podwyższenie jakości życia mieszkańców,

przełamie bariery dotyczące „cyfrowego wykluczenia”, ułatwi dostęp do informacji dla ludności

i przedsiębiorców, podniesie stopień dostępności do edukacji, podniesie szansy zatrudnienia,

zwiększy efektywność funkcjonowania administracji publicznej i wpłynie na zwiększenie

136

- 137 -

atrakcyjności lokalizowania różnego typu działalności gospodarczej, w tym inwestycji

zagranicznych.

Szanse a zarazem i zagrożenia mogące mieć wpływ na rozwój miasta wiążą

się z Warszawą i tempem jej rozwoju. Zgodnie z wizją rozwoju Mazowsza, Warszawa ma być

motorem rozwoju gospodarczego otoczenia regionalnego poprzez dyfuzję aktywności

gospodarczych i innowacji. Bliskość Warszawy powoduje, że powiat płoński, do którego należy

miasto Raciąż, może w całości znaleźć się w zasięgu oddziaływania procesów dyfuzji bodźców

rozwojowych z Warszawy, głównie w sferze wzmacniania się i rozszerzania dojazdów do pracy,

instytucji oświaty i kultury oraz intensywniejszego korzystania mieszkańców Warszawy z usług

turystycznych i rekreacyjnych oraz produktów, zwłaszcza rolnych. Mieszkańcy Raciąża będą

mieli zatem większe możliwości w znalezieniu miejsc pracy w rozwijającej się Warszawie,

co zmniejszy presję na lokalnym rynku pracy, lepszy dostęp do szkół i ośrodków kultury. Z kolei

konkurencyjne pod względem cenowym nieruchomości z przeznaczeniem pod inwestycje, dadzą

szanse na ściągnięcie nowych przedsiębiorców do miasta, co też wpłynie na polepszenie

sytuacji na lokalnym rynku pracy. Zagrożeniami jakie mogą się pojawić są: z jednej strony -

nieumiejętność absorpcji bodźców rozwojowych przez otoczenie w tym miasto Raciąż, z drugiej

strony - niezdolności Warszawy do przekazywania bodźców do otoczenia. Szybki rozwój

Warszawy i zastój pozostałych obszarów może spowodować dalszy wzrost bezrobocia

i ubożenie tych obszarów. Brak poprawy konkurencyjności krajowej i międzynarodowej stolicy,

co wiązać się będzie z pełnieniem jednostronnej, biernej funkcji polegającej na ułatwieniu

kapitałowi zagranicznemu penetracji polskiego rynku zbytu towarów i usług, może stać

się hamulcem nie tylko jej rozwoju, ale i rozwoju całego regionu. Obecnie zjawiskiem

niekorzystnym jest stosunkowo mały zasięg oddziaływania procesów dyfuzji do otoczenia

(wynoszący do 30 – 50 km).

Szansą mogącą mieć wpływ na rozwój miasta Raciąż może być stosunkowa bliskość

ośrodków subregionalnych – w tym przypadku Płocka i Ciechanowa – których potencjał

gospodarczy, intelektualny i kulturowy ma być wykorzystywany – według założeń Strategii

Rozwoju Województwa Mazowieckiego - na rzecz aktywizacji gospodarki obszarów regionu.

Mają one bowiem pełnić funkcję uzupełniającą w budowaniu konkurencyjności Mazowsza.

Szanse i zagrożenia wynikają także ze sfery komunikacyjnej. Na Mazowszu zakłada

się istotną poprawę jakościową i ilościową połączeń transportowych i komunikacyjnych

Warszawy z resztą regionu, co umożliwi skuteczną walkę konkurencyjną na warszawskim rynku

pracy , towarów i korzystania z intelektualnego potencjału Warszawy. Zagrożeniem jest z kolei

likwidacja połączeń kolejowych. Linia Nasielsk – Sierpc, która przebiega m.in. przez Raciąż,

137

- 138 -

działa jedynie dla przewozów towarowych. Jej całkowita likwidacja znacznie pogorszy

konkurencyjność nie tylko miasta, ale i całego powiatu.

Pewnym zagrożeniem jest silniejsza pozycja sąsiedniego miasta, które jest zarazem

stolicą powiatu – Płońska. To głównie tu koncentruje się przemysł w postaci nowoczesnych

zakładów. Tu swoje oddziały mają szkoły wyższe. To Płońsk położony jest bliżej Warszawy,

z którą łączy go dwupasmowa trasa szybkiego ruchu. Atutem Płońska jest jego korzystniejsze

położenie u zbiegu dwóch głównych arterii komunikacyjnych Polski: biegnącej z południa

na północ trasy nr 7 oraz przecinającej kraj z południowego wschodu ku północnemu

zachodowi, trasy nr 10. Wszystko to sprawia, że miasto Płońsk jest atrakcyjniejszym miejscem

dla inwestorów.

Pewne szanse upatruje się w ogólnym zwiększeniu zainteresowania problemem ochrony

środowiska na Mazowszu (wspieranie działań prowadzących do zmniejszenia zanieczyszczenia

środowiska), a także w szerzącej się modzie na produkty ekologiczne. Zagrożenie może nieść

niekorzystna koniunktura gospodarcza kraju i osłabienie tempa rozwoju gospodarczego Polski.

Drogie kredyty nie tworzą dobrych warunków do inwestowania. Niekorzystne są także zasady

i rozmiary finansowania usług społecznych (edukacja, ochrona zdrowia, opieka socjalna)

z budżetu państwa. Wydatki ponoszone na zadania przekazane samorządom bez odpowiedniego

zabezpieczenia finansowego powodują, że borykają się one z ciągłym brakiem funduszy.

2. Analiza SWOT jako metoda formułowania strategii.

2.1. Matryca SWOT.

SIŁY SŁABE STRONYPOŁOŻENIE W UKŁADZIE OSADNICZYM

* Przynależność do województwa mazowieckiego. 100 km od Warszawy i około 40 km od dużych ośrodków subregionalnych – Płocka i Ciechanowa, * korzystny układ przestrzenny sieci drogowej,* położenie geograficzne przy ważnych szlakach komunikacyjnych: droga krajowa nr 60, linia kolejowa jednotorowa Nasielsk – Płońsk - Sierpc* Raciąż jednym z dwóch miast powiatu płońskiego, pełniący role funkcjonalne dla obszarów otaczających, * rozszerzenie granic miasta. Pozyskanie terenów o powierzchni 433,64 ha.

* Dość duża odległość od ważnych tras krajowych: nr 7 i nr 10,

SRODOWISKO PRZYRODNICZE

138

- 139 -

* Nizinny krajobraz; tereny płaskie sprzyjające rozwojowi różnych form zabudowy,* czyste powietrze atmosferyczne,* dobra jakość wód podziemnych; zasobny zbiornik wód podziemnych w rejonie miasta,* brak zagrożeń powodziowych,* możliwość odkrycia i udokumentowania wód pitnych i geotermalnych,* obszar miasta w granicach obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”,* 23,5% powierzchni miasta o cechach środowisk torfowo – bagiennych w dolinie Raciążnicy znajduje się w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu.

* Wysokie zanieczyszczenie wód powierzchniowych,* słaba izolacja użytkowej warstwy wodonośnej,* brak jakichkolwiek złóż surowców mineralnych, * duże zaśmiecenie środowiska,* złe zabezpieczenie składowiska odpadów,* duża liczba „dzikich” wysypisk,* słaba atrakcyjność przyrodnicza obszarów aktywnych biologicznie objętych ochroną (miasto nie posiada naturalnych warunków przyrodniczych do uprawiania turystyki oraz czynnego wypoczynku),* niewielka liczba przyrodniczych obiektów pomnikowych objętych ochroną prawną,

UWARUNKOWANIA KULTUROWE* Raciąż najstarszym grodem Mazowsza Północnego, * Dobrze zachowany historyczny układ przestrzenny miasta Raciąża,* zabytkowe centrum miasta pokrywające się z historycznym układem lokacyjnym, zawierające cenne w skali kraju nagromadzenie budowli drewnianych małomiasteczkowych,* zlokalizowana osada wczesnośredniowieczna wiążąca się niewątpliwie z zasiedleniem miasta.

*Znaczna ilość wartościowych kulturowo budowli w bardzo złym stanie technicznym,* brak rozpoznania archeologicznego zabytkowej części miasta,* brak środków na rewaloryzację zabytkowych budowli śródmiejskich,* mała liczba zabytków, * zróżnicowanie społeczności Raciąża, która biernie i łatwo poddaje się wpływowi wzorców płynących z zewnątrz.

STREFA DEMOGRAFICZNO - SPOŁECZNA* Korzystna struktura demograficzna ludności pod względem wieku (większy odsetek ludzi młodych i mniejszy udział ludzi w wieku poprodukcyjnym, w porównaniu ze średnią powiatu),* potencjał ludzki – duża liczba osób w wieku produkcyjnym,* coraz silniejsza chęć młodzieży do kształcenia się,* korzystniejszy w odniesieniu do średniej powiatu, a nawet województwa, wskaźnik obciążenia demograficznego-na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym przypada 61 w wieku nieprodukcyjnym (przy analogicznej średniej dla powiatu 69 i województwa 65 w 2000 roku)

* Zahamowanie wzrostu ilości ludności (0 do 2 % na + lub – w ostatnich latach,* niekorzystna struktura ludności według płci – przewaga kobiet,* proces starzenia się ludności; niski przyrost naturalny o tendencji malejącej,* ujemne saldo migracji; odpływ ludzi młodych,* duży odsetek ludności z niskim wykształceniem,* wysokie bezrobocie- duży udział kobiet w strukturze osób bezrobotnych,- wysoki odsetek osób bez prawa do zasiłku,- duża liczba młodych osób poszukujących pracy,- trudna sytuacja absolwentów i osób bez stażu i z małym stażem pracy,- niskie kwalifikacje bezrobotnych,- wysoki udział długotrwale bezrobotnych,* wysoki odsetek biernych zawodowo,* wzrost przestępczości, głównie przeciwko mieniu prywatnemu * zjawisko patologii społecznej,* duży odsetek korzystających z pomocy społecznej co spowodowane jest ubożeniem ludności.

STREFA GOSPODARCZA

139

- 140 -

* Dobrze rozwinięty handel, * Dość dobrze rozwinięta działalność usługowa; wzrost działalności w sferze usługowej,* przemysł przetwórczo – spożywczy; dobre warunki dla rozwoju przemysłu rolno – spożywczego z uwagi na znaczne zaplecze rolnicze (Raciąż usytuowany jest w środku Gminy Raciąż),* dobry dostęp do usług bankowych.

* Niski stopień uprzemysłowienia,* Brak rezerw terenowych i banku gruntów komunalnych dla pozyskiwania inwestorów strategicznych,* kilka, głównie małych, nierentownych gospodarstw rolnych; znikoma baza surowcowa dla przemysłu rolno – spożywczego, brak tradycji powiatowej w produkcji warzyw i owoców,* duży udział słabych gleb,* brak dostępu do szeroko rozumianych usług dla przedsiębiorstw poza bankami,* słabe wykorzystanie położenia komunikacyjnego, np. Brak reklam miejscowych firm po trasie.

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA* Wysoki stopień zwodociągowania,* Rezerwy w wydajności studni głębinowych, pozwalające na kontynuowanie osadnictwa,* mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków o max przepustowości Q = 380 m3/d z możliwością rozbudowy, o rezerwie 47 % jej możliwości,* nowoczesna ekologiczna kotłownia ciepłownicza z wykorzystaniem źródeł energii odnawialnej (biomasa ze zrąbków drzewnych, trocin i wierzby szybko rosnącej) , dająca podstawę do utworzenia na terenie miasta układu ciepłowniczego,* możliwość dodatkowego zasilania miasta w energię elektryczną,* nowoczesna automatyczna centrala telefoniczna, dająca możliwość pełnego zaspokojenia potrzeb odbiorców na łącza telefoniczne; dobry standard połączeń,* pokrycie terenu miasta zasięgiem działania telefonii komórkowej, * zatwierdzona budowa obwodnicy miasta na trasie nr 60, co rozwiąże problem natężenia ruchu kołowego w centrum miasta, hałasu i zanieczyszczeń.

* Dość duże dysproporcje między długością sieci wodociągowej, a kanalizacyjnej - braki w infrastrukturze kanalizacyjnej, * Zła jakość starych odcinków kanalizacji i większości sieci wodociągowej, wynikająca ze złego wykonawstwa i słabej jakości stosowanych materiałów,* Wysoka energochłonność zastosowanych rozwiązań technicznych w oczyszczalni ścieków i niska efektywność w zakresie usuwania substancji biogennych,* Słabe wyposażenie terenów w sieć kanalizacji deszczowej,; brak urządzeń podczyszczających ścieki deszczowe,* brak składowania odpadów spełniających normy unijne,* brak gazyfikacji miasta,* ograniczony dostęp do internetu wywołany wysokimi kosztami sprzętu i dostępu do sieci,* niezadowalający stan techniczny dróg, * niewykorzystanie środka transportu jakim jest kolej,* Brak organizacji ruchu rowerowego (ścieżek rowerowych).

INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

140

- 141 -

* Baza krzewienia kultury i sportu (stadion, hala sportowa, istnienie Miejskiego Centrum Kultury),*baza opieki społecznej,*podstawowa infrastruktura zdrowotna,* bardzo dobre warunki lokalowe przedszkola,* budowa nowego obiektu dla Zespołu Szkół Zawodowych - budynek połączony z internatem i halą sportową,* bardzo dobre wyposażenie szkół w sprzęt komputerowy (centra multimedialne),* bardzo dobry poziom nauczania szkół, co wiąże się z dużym zainteresowaniem młodzieży,* zmiana ofert kształcenia z dostosowaniem do potrzeb lokalnych (wymagania pracodawców, aspiracje młodzieży),* działalność Ochotniczej Straży Pożarnej,* dobra skuteczność miejscowej policji – wysoki wskaźnik w wykrywaniu przestępstw.,* dobre połączenia autobusowe z Warszawą, większymi ośrodkami miejskimi i okolicznymi wsiami.

*Istniejące zabytki nie należą do atrakcji turystycznych,* brak infrastruktury turystycznej, * brak w granicach miasta terenów mogących służyć codziennemu wypoczynkowi jego mieszkańców,* brak basenu,* brak odpowiedniej bazy lokalowej dla MOPS,* pewne trudności lokalowe (głównie w zakresie wychowania fizycznego) wynikające ze wspólnego funkcjonowania Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w jednym budynku,* zahamowanie budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego,* niedostateczna liczba mieszkań w stosunku do potrzeb – brak mieszkań komunalnych i socjalnych,* zły stan techniczny znacznej części zasobów mieszkaniowych,* niewielka ilość mieszkań oddawanych do użytku dla osób prywatnych,* brak przygotowanych terenów pod budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne i wielorodzinne.,*brak kolejowych przewozów pasażerskich,

SYTUACJA FINANSOWA* Dobra kondycja gminy pozwalająca na pozyskiwanie środków pieniężnych ze źródeł zewnętrznych,* dochody własne (głównie z tytułu podatków) jako drugie źródło dochodu budżetu,* wzrost wydatków na inwestycje własne.

* Zmniejszający się % udział dochodów własnych w ogólnych dochodach budżetu,* subwencje głównym źródłem dochodu budżetu,* Niedobór budżetu miasta jaki pojawia się co roku, jest następstwem zaciągania nowych kredytów i pożyczek, co wskazuje na ciągły brak funduszy w stosunku do potrzeb.

SZANSE ZAGROŻENIA* Pojawienie się nowych źródeł finansowania w związku z członkostwem w UE* napływ inwestorów związany z członkostwem Polski w UE,* wprowadzenie standardów w zakresie ochrony środowiska i funkcjonowania instytucji społecznych,* zainteresowanie problemem ochrony środowiska, poprawa stanu środowiska, * rozwój e- społeczeństwa,* możliwość wzmocnienia dyfuzji impulsów rozwojowych z Warszawy do reszty regionu,* możliwość oddziaływania ośrodków subregionalnych na rzecz aktywizacji gospodarki regionu w tym Raciąża,* poprawę jakościową i ilościową połączeń transportowych i komunikacyjnych Warszawy z resztą regionu, * moda na produkty ekologiczne,

* nieumiejętne wykorzystanie środków strukturalnych,* zmiana zasad polityki regionalnej UE, w wyniku której beneficjentami pomocy staną się kraje najbogatsze na rozwój nowych technologii, * niewłaściwe rozdysponowanie funduszy unijnych przez Polskę (wykorzystanie środków na usuwanie skutków zamiast na likwidowanie przyczyn),* groźba załamania finansów publicznych,* możliwość pogłębienia się różnic w rozwoju między Warszawą i pozostałą częścią województwa Mazowieckiego,* osłabienie tempa rozwoju gospodarczego Warszawy i Polski,* groźba dalszej likwidacji połączeń kolejowych,* silna pozycja sąsiedniego miasta,* niekorzystna koniunktura gospodarcza kraju,* drogie kredyty,* niekorzystne zasady i rozmiary finansowania usług społecznych z budżetu państwa.

2.2. Główne problemy rozwoju.

141

- 142 -

Przeprowadzona analiza silnych i słabych stron, umożliwia sformułowanie katalogu

głównych problemów dalszego rozwoju społeczno – gospodarczego. Wychodząc od definicji

problemu, jako „zadania danego do rozwiązania lub trudnej do rozstrzygnięcia sprawy”,

niedostateczne tempo przemian lub niedostateczna ilość, jakość i sprawność funkcjonowania

różnego rodzaju instytucji, obiektów i urządzeń powoduje obecnie lub powodować będzie

w przyszłości powstawanie konfliktów oraz barier odczuwalnych przez mieszkańców i podmioty

gospodarcze. Rozwiązanie lub co najmniej złagodzenie ich negatywnych skutków przyczyni się

do poprawy stanu istniejącego. Główne obszary problemowe, dotyczące trzech sfer życia

społeczności lokalnej to:

strefa społeczna:

• bardzo duży wskaźnik bezrobocia co stanowi poważne zagrożenie dla rozwoju

społecznego miasta (brak miejsc pracy),

• stosunkowo duży odsetek osób korzysta z pomocy społecznej, co świadczy zarówno

o pauperyzacji społeczeństwa, jak i o pewnym braku aktywności (gospodarczej

lub zawodowej),

• niska zasobność finansowa społeczeństwa, co rzutuje na całokształt życia społecznego,

• występowanie zjawisk patologii społecznej,

• niski poziom kwalifikacji społeczeństwa,

• odpływ młodych osób z miasta,

strefa gospodarcza:

• niska zasobność finansowa społeczności lokalnej w zasadzie wyklucza dokonywanie

poważnych inwestycji gospodarczych w oparciu o kapitał lokalny,

• podstawą lokalnego biznesu są stosunkowo słabe, małe podmioty handlowe i usługowe,

nastawione wyłącznie na obsługę rynku lokalnego, co nie wpływa na zwiększanie masy

pieniądza w mieście,

• zastój w budownictwie

• brak zinwentaryzowanego zasobu gruntów pod inwestycje, co w zasadzie wyklucza

możliwość prowadzenia kampanii na rzecz pozyskania inwestorów zewnętrznych,

• brak dobrej promocji miasta,

strefa ekologiczna

• niska świadomość wartości walorów środowiska naturalnego wśród mieszkańców

powoduje degradację środowiska (duża liczba „dzikich” wysypisk, zanieczyszczanie wód

powierzchniowych).

2.3. Strategiczne dziedziny rozwojowe.

142

- 143 -

Ważną sprawą jest identyfikacja działań, dziedzin wytwórczości i szeroko rozumianych

usług, które z punktu widzenia interesów gminy powinny się rozwijać na jej terenie. Wstępne

rozwojowe dziedziny strategiczne to:

• stworzenie zintegrowanej oferty dla inwestorów zewnętrznych zawierającej wskazania

możliwych lokalizacji (przygotowanie oferty terenów inwestycyjnych), ułatwienia

organizacyjne, preferencje finansowe oraz wszelkie inne udogodnienia,

• wspieranie za pośrednictwem różnych form finansowych, organizacyjnych i prawnych

lokalnych podmiotów gospodarczych, stanowiących główne źródło zatrudnienia

na raciąskim rynku pracy,

• rozwój gałęzi produkcji nastawionych na przetwarzanie i przechowywanie produktów

rolnych; rozwój usług,

• produkcja rolnicza w granicach miasta winna być nastawiona na produkcję roślin,

głównie warzyw na rynek lokalny oraz roślin ozdobnych,

• przygotowanie odpowiednich warunków pod rozwój budownictwa jednorodzinnego

i wielorodzinnego,

• wspieranie aktywności społeczności lokalnej w dziedzinach nie gospodarczych

tj. w sferze kultury, sportu czy organizacji różnych grup społecznych,

• usprawnienie i rozbudowa systemów infrastruktury technicznej miasta, głownie

w zakresie kanalizacji i gazownictwa.

• utrzymanie i poprawa stanu środowiska przyrodniczego,

• rewitalizacja zabytkowego centrum miasta,

• dążenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju funkcji rekreacyjnej, mieszkaniowej

i produkcyjno – usługowej względem otaczających terenów wiejskich.

2.4. Scenariusze rozwoju.

Analiza istniejących i przewidywanych uwarunkowań rzutujących na możliwości

rozwoju Raciąża w perspektywie okresu objętego „Strategią” czyli 10 lat, wykonana za pomocą

metody SWOT, prowadzi do sformułowania możliwych scenariuszy rozwoju sytuacji społeczno

– gospodarczej (różne kombinacje czynników wewnętrznych i zewnętrznych rozwoju).

Scenariusze są powszechnie stosowanym sposobem prezentacji możliwej przyszłości. Ich celem

jest przede wszystkim wybór wariantu polityki rozwojowej, jej celów i priorytetów. Opisują one

zwykle sytuacje skrajne, które w rzeczywistości się nie pojawiają. Dzięki zwięzłości

i zrozumiałości zapisu scenariusze umożliwiają szeroki udział społeczny w wyborze celów

i priorytetów rozwoju. Na podstawie diagnozy potencjału rozwojowego miasta Raciąża, przy

143

- 144 -

założeniu średnio korzystnych uwarunkowań zewnętrznych – stabilność polityczną kraju,

umiarkowany wzrost gospodarczy, w wyniku dyskusji społecznej opracowano cztery

scenariusze, oznaczone kolorami.

Scenariusz biały oznacza kontynuację obecnych trendów, tzn. politykę bez

wyraźnyc wyraźnych priorytetów rozwojowych, sprzyjającą zarówno inwestorom

i powstawaniu nowych podmiotów gospodarczych, jak i nowym mieszkańcom.

Gmina koncentruje działania na polepszeniu niezbędnej dla nich infrastruktury

(drogi, sieć wodociągowo – kanalizacyjna, cieplna). Brakuje koordynacji

w sferze przestrzennej i społecznej. W efekcie za kilka lat miasto może utracić

swoją atrakcyjność dla inwestorów, obecnych i nowych mieszkańców.

Scenariusz czerwony oznacza priorytet dla funkcji mieszkaniowych. Raciąż stawia

na przyciąganie migrantów z okolicznych wsi, a nawet miast, celowo tworząc

atrakcyjne warunki zamieszkania, wypoczynku i obsługi dla różnych grup

społecznych.

Scenariusz żółty oznacza priorytet dla gospodarki – produkcji, handlu i usług.

Od scenariusza białego różni się większą aktywnością w stosunku do inwestorów oraz

bardziej stanowczą polityką przestrzenną. Preferowani są inwestorzy o większym

potencjale i możliwościach udziału w programach rozwojowych gminy, w tym

zwłaszcza infrastrukturalnych.

Scenariusz zielony to priorytet dla funkcji rekreacyjnych. Oznacza rewaloryzację,

ochronę i zagospodarowanie walorów wypoczynkowych i krajoznawczych. Głównym

kierunkiem rozwoju gospodarczego są usługi rekreacyjne, gastronomiczne, medyczne,

rehabilitacyjne, opiekuńcze itp.. Inne funkcje winny być im podporządkowane,

co oznacza zaostrzenie wymagań w zakresie ochrony środowiska.

Preferowany scenariusz można zatem nazwać tęczowym. Tęcza symbolizuje nie tylko

różnorodność gospodarczo – społeczną i wielobarwność kulturową miasta Raciąż,

ale również jej pomostowy charakter – między miastem a wsią.

144

- 145 -

2.5. Wyznaczenie wizji.

Zakłada się, że znaczną cześć dochodów Miasto będzie przeznaczać na dalsze

inwestycje. Zakłady produkcyjne, handlowe i usługowe Raciąża stanowić będą kompleks

gospodarczy regionu (powiatu); rolnictwo związane będzie z agroturystyką i produkcją roślin

(zdrowa żywność). Raciąż stanie się zapleczem mieszkaniowym. Zostaną usunięte obszary

niedostatku. Miasto będzie w stanie zadbać o mieszkańców, którzy nie dają sobie rady w nowej

rzeczywistości. Oferta kulturowa i sportowa dla dzieci, młodzieży i dorosłych będzie bogatsza

niż obecnie. Powstaną atrakcje rekreacyjno - sportowe np. stadnina koni, basen , ścieżki

rowerowe. Dążyć się będzie do modelu społeczeństwa uczestniczącego. Poprawi się także stan

bezpieczeństwa.

Rozdział III

Misja i strategiczne cele rozwoju

Wprowadzenie.

Podstawą do opracowania misji i strategicznych celów rozwoju gminy są analizy i oceny

dotyczące diagnozy stanu istniejącego oraz analiza możliwości rozwoju. Przy formułowaniu

strategii należy uwzględnić nie tylko katalog obecnie niezaspokojonych potrzeb ale i przyszłe

potrzeby rozwojowe. Misja rozwoju to ukazana w sposób najbardziej syntetyczny, deklaracja

intencji władz samorządowych co do kierunków przyszłego rozwoju danej jednostki

samorządowej. Jest to generalny cel kierunkowy. Cele strategiczne, a następnie cele operacyjne

są uszczegółowieniem misji, skonkretyzowanej do poziomu zadań realizacyjnych tych

„najpilniejszych z pilnych”. Przy formułowaniu celów brane były pod uwagę cele rozwoju

powiatu i województwa.

* * *

1. Określenie generalnego celu kierunkowego.

ZASPOKOJENIE POTRZEB LOKALNEJ SPOŁECZNOŚCI POPRZEZ POPRAWĘ POZIOMU ŻYCIA MIESZKAŃCÓW PRZY ZACHOWANIU

WSZECHSTRONNEGO I ZRÓWNOWAZONEGO ROZWOJU.

Warunkiem osiągnięcia odczuwalnej społecznie poprawy jakości życia jest rozwój

gospodarczy określonego terytorium, który nie może dokonać się bez uzyskania odpowiedniego

poziomu konkurencyjności w działaniach ekonomicznych i społecznych, polegających

145

- 146 -

na mobilizacji i koordynacji własnych zasobów. Lokalny szczebel rozwoju gospodarczego

obejmuje zatem zarządzanie materialnymi, ludzkimi i finansowymi zasobami w sposób

umożliwiający maksymalizację możliwych do uzyskania korzyści - z których obok zapewnienia

mieszkania, oświaty czy bezpieczeństwa, najcenniejszymi staje się tworzenie i utrzymanie

miejsc pracy oraz uzyskanie lokalnej stabilności gospodarczej - i minimalizację negatywnych

skutków przeobrażeń nieuchronnie związanych z procesami przemian.

Cel generalny uwzględnia zarówno potrzebę wykorzystania szans i wspierania mocnych

stron, jak też konieczność niwelowania słabości i zapobiegania zagrożeniom.

2. Wyznaczenie strategicznych celów rozwoju i uzasadnienie ich wyboru.

Przed strategią na najbliższe 10 lat postawiono 5 celów strategicznych, będących

środkami do realizacji misji. Stopień ich osiągnięcia będzie zarazem stopniem skutecznego

realizowania strategii. Cele strategiczne powinny podporządkowywać sobie wszystkie działania

rozwojowe w mieście na najbliższe 10 lat. Każde zadanie szczegółowe winno prowadzić

do osiągnięcia tych 5 celów.

CELE STRATEGICZNE MIASTA RACIĄŻ:

1. Pozyskanie inwestorów głównie z zewnątrz, jak też ożywienie inwestycji realizowanych przez kapitał lokalny - wzrost przedsiębiorczości oraz poprawa zdolności adaptacyjnych i konkurencyjności małych i średnich firm.

2. Zwiększenie konkurencji potencjału kwalifikacyjnego zasobów ludzkich.3. Poprawa warunków życia mieszkańców.4. Poprawa jakości środowiska przyrodniczego.5. Zapewnienie właściwych kierunków rozwoju kultury, sportu i rekreacji.

Uzasadnienie celu pierwszego.

Bezrobocie jakie dotyka większość mieszkańców miasta, powodujące ich ubożenie

i rozwijanie się patologii społecznych, prowadzi do konieczności zaspokojenia potrzeby jaką jest

stworzenie i utrzymanie miejsc pracy. Z tego tytułu należy stworzyć odpowiednie warunki by

przyciągnąć inwestorów krajowych jak i zagranicznych oraz zaktywizować i wzmocnić lokalny

biznes. Nowe inwestycje przyniosą bowiem nowe miejsca pracy. Choć tworzenie miejsc pracy

146

- 147 -

nie należy do zadań własnych gminy, władze uczynią wszelkie starania w kierunku

dywersyfikacji źródeł utrzymania. W przeciwnym razie bezrobocie może doprowadzić

do wyludnienia miasta, a nawet jego upadku – o istnieniu miasta decydują bowiem dochody jego

użytkowników: mieszkańców, przedsiębiorstw i instytucji. Poza tym, możliwość uzyskania

pracy spowoduje migracją ludności, co sprzyjać będzie rozwojowi miasta.

Cel I wpisuje się w cel I powiatu płońskiego jakim jest „Zwiększenie konkurencyjności

powiatu na szczeblu regionalnym, krajowym, europejskim”. Wpisuje się też w drugi cel

długookresowy Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego jakim jest „Przeciwdziałanie

nadmiernym, społecznie nieakceptowanym dysproporcjom w poziomie rozwoju gospodarczego

i warunkach życia ludności w województwie”. Odpowiada także III priorytetowi

Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR)- „Rozwój lokalny”.

Odpowiada również I, III i V osi Narodowego Planu Rozwoju („Wspieranie konkurencyjności

przedsiębiorstw”, „Tworzenie warunków dla zwiększenia poziomu inwestycji, trwałego rozwoju

i promowania spójności przestrzennej”, „Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów

i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów”).

Uzasadnienie celu drugiego

Od stopnia faktycznego zaangażowania członków miejskiej społeczności zależy

ostatecznie proces przemian gospodarczych i społecznych. Społeczność lokalna stanowi bowiem

najważniejszy potencjał rozwojowy miasta, który zmobilizowany odpowiednimi bodźcami,

może być skłonny do podejmowania wysiłków i dokonywania znaczących przeobrażeń realiów

miejskich. Cechy mieszkańców miasta mogą być także ważnym argumentem przekonywania

wszystkich zainteresowanych działalnością gospodarczą na obszarze miasta bądź

funkcjonowaniem dzięki jego walorom, o sukcesie zamierzonych przedsięwzięć. Mieszkańcy

muszą mieć zatem możliwości dostosowania się do zmieniających się warunków społeczno –

gospodarczych i pełnego wykorzystania szans związanych z powstawaniem nowych miejsc

pracy. Najważniejsze jest usuniecie uczucia zagrożenia spowodowanego brakiem umiejętności

niezbędnych do wykonywania nowych zadań. Konieczne jest zatem wsparcie publiczne

skierowane na uelastycznienie i zwiększenie mobilności zawodowej mieszkańców – zwiększenie

poziomu wiedzy i kwalifikacji zawodowych poprzez doradztwo zawodowe i szkolenia, promocję

przedsiębiorczości i samozatrudnienia, jak również wzmocnienie systemu edukacji by

dostosować umiejętności potencjalnych pracowników do wymogów lokalnego, a tym samym

regionalnego rynku pracy.

Cel II jest zgodny z celem I Strategii Rozwoju Powiatu Płońskiego – punkt 1.3.

„Rozwój zasobów ludzkich” oraz z II celem długookresowym Strategii Rozwoju Województwa

147

- 148 -

Mazowieckiego jakim jest „Przeciwdziałanie nadmiernym, społecznie nieakceptowanym

dysproporcjom w poziomie rozwoju gospodarczego i warunkach życia ludności

w województwie”. Odpowiada też II priorytetowi ZPORR „Wzmocnienie zasobów ludzkich

w regionach” a także drugiej i piątej osi Narodowego Planu Rozwoju – „Rozwój zasobów

ludzkich i zatrudnienia”, „Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie

marginalizacji niektórych obszarów”.

Uzasadnienie celu trzeciego.

Zapewnienie lokalnym mieszkańcom szeroko rozumianego poczucia bezpieczeństwa,

dostępności i odpowiedniego standardu usług zdrowotnych, edukacyjnych, z zakresu opieki

społecznej, sportu i rekreacji a także dostępu do infrastruktury technicznej, pogłębia spójność

społeczną i poprawia jakość zasobów ludzkich. Poza tym, realizacja – na wysokim poziomie -

tych podstawowych potrzeb społecznych, przyczynia się do podnoszenia poziomu

cywilizacyjnego, a co za tym idzie – likwidacji zjawiska marginalizacji społecznej. Wzrasta

atrakcyjność miasta jako przyjaznego obywatelowi.

Cel III jest zbieżny z celem II i IV Strategii rozwoju powiatu płońskiego – „Poprawa

warunków życia mieszkańców” oraz „Ograniczenie niedostosowania społecznego. Odpowiada

także drugiemu celowi długookresowemu Strategii Województwa Mazowieckiego, który brzmi:

„Przeciwdziałanie nadmiernym, społecznie nieakceptowanym dysproporcjom w poziomie

rozwoju gospodarczego i warunkach życia ludności w województwie” i wpisuje się w działania

III priorytetu - „Regionalna infrastruktura społeczna” ZPORR. Jest zgodny z piątą osią

Narodowego Planu Rozwoju jaką jest: „Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów

i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów”.

Uzasadnienie celu czwartego.

Z uwagi na to, iż osiągnięcie istotnej poprawy stanu środowiska przyrodniczego

w Polsce, a zatem także i w województwie mazowieckim musi zostać zrealizowane

w pierwszych latach członkostwa, działania mające na celu poprawę stanu środowiska

przyrodniczego wiązać się muszą z perspektywistyczną wizją rozwoju społeczno –

gospodarczego i przestrzennego. Zachodzi zatem konieczność integrowania zagadnień ochrony

środowiska z działaniami w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, tak aby

148

- 149 -

zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania

z nich tak przez obecne jak i przyszłe pokolenia, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Poza tym, czyste środowisko to lepsze warunki życia – istnienie odpowiedniej infrastruktury

ochrony środowiska umożliwia zapewnienie mieszkańcom wysokiej jakości życia. Stworzone

zostają także korzystne warunki dla rozwoju przedsiębiorstw działających z godnie

z zasadami poszanowania środowiska, co zwiększa konkurencyjność i atrakcyjność obszaru

miasta.

Cel IV zgodny jest z drugim celem Strategii rozwoju powiatu płońskiego – „Poprawa

warunków życia mieszkańców”. Odpowiada także trzeciemu celowi długookresowemu Strategii

Rozwoju Województwa Mazowieckiemu „Poprawa jakości środowiska przyrodniczego

Mazowsza”, a także wpisuje się w działania I priorytetu ZPORR – „Infrastruktura ochrony

środowiska” i odpowiada wszystkim osiom Narodowego Planu Rozwoju.

Uzasadnienie celu piątego.

W związku z tym, że utożsamianie się społeczności z zamieszkiwanym przez nią

obszarem uważane jest obecnie za jeden z ważniejszych czynników rozwoju tego obszaru, jako

jeden z celów przyjęto zapewnienie właściwych kierunków rozwoju kultury. Poza tym, cel

ukształtowania tożsamości kulturowej regionu jest jednym z celów Strategii Rozwoju

Województwa Mazowieckiego. Uważa się bowiem, że wokół trwałych wartości jak kultura czy

tradycja, może powstać trwała integracja społeczna, dzięki której możliwa jest

do osiągnięcia mobilizacja społeczna tak potrzebna w fazie realizacji celów przyjętych

w strategii.

Fakt, iż miasto Raciąż należy do najstarszych grodów Mazowsza Północnego i ma

bogatą historię, można wykorzystać w procesie ukształtowania tożsamości kulturowej

Mazowsza oraz w promocji Gminy Miasto Raciąż wśród inwestorów i nie tylko.

Cel V zgodny jest z trzecim celem Strategii rozwoju powiatu płońskiego - „Podniesienie

znaczenia kultury, jako czynnika wpływającego na rozwój społeczno – gospodarczy”,

odpowiada także piątemu celowi długookresowemu Strategii Rozwoju Województwa

Mazowieckiemu sformułowanemu jako „Ukształtowanie tożsamości kulturowej regionu”.

Wpisuje się również w działanie priorytetu I ZPORR jakim jest „Rozwój turystyki i kultury”

oraz w trzecią i piątą oś Narodowego Planu Rozwoju, jakimi są: „Tworzenie warunków dla

zwiększenia poziomu inwestycji, trwałego rozwoju i promowania spójności przestrzennej”,

„Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych

obszarów”.

3. Sformułowanie celów operacyjnych oraz zadań realizacyjnych.

149

- 150 -

Cele operacyjne są uszczegółowieniem celów strategicznych i wyrażają pożądane

potrzeby, które należy zaspokoić.

1. Pozyskanie inwestorów głównie z zewnątrz, jak też ożywienie inwestycji

realizowanych przez kapitał lokalny - wzrost przedsiębiorczości oraz poprawa

zdolności adaptacyjnych i konkurencyjności małych i średnich firm.

1.1. Stworzenie zasobów uzbrojonych terenów inwestycyjnych.

1.1.1. Uzbrojenie terenów pod inwestycje gospodarcze (zwłaszcza doprowadzenie

mediów).

1.2. Promocja miasta wobec inwestorów.

1.2.1. Przygotowywanie i rozpowszechnianie ofert lokalizacyjnych

1.2.2. Informacja o ofertach inwestycyjnych

1.3. Zapewnienie odpowiednich warunków dla inwestorów oraz wspieranie powstawania

i rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości.

1.3. 1. Stworzenie preferencyjnego systemu podatków i opłat.

1.3.2. Wspieranie tworzenia ośrodków ułatwiających ubieganie się i absorpcję

krajowych oraz zagranicznych środków pomocowych, ośrodków doradczych

ze szczególnymi preferencjami dla małych i średnich firm, pośrednictwa

w tworzeniu związków kooperacyjnych między podmiotami gospodarczymi,

publikacji informatorów itp.

1.3.3. Prowadzenie działań stymulujących stworzenie systemu wsparcia finansowego

i organizacyjnego Małych Średnich Przedsiębiorstw.

1.4. Wspieranie rozwoju lokalnego przetwórstwa rolno – spożywczego.

1.4.1. Doradztwo techniczno – technologiczne.

1.4.2. Promocja lokalnych znaków towarowych.

1.4.3. Organizacja kontaktów producentów żywności z odbiorcami towarów.

2. Zwiększenie konkurencji potencjału kwalifikacyjnego zasobów ludzkich.

2.1. Zapewnienie wysokiego poziomu edukacji dzieci i młodzieży dostosowującego

wykształcenie do potrzeb rynku pracy i umożliwiającego podejmowanie nauki na

dowolnie wybranych studiach.

2.1.1. Zapewnienie kadry pedagogicznej o najwyższych kwalifikacjach.

2.1.2. Zwiększenie nacisku na naukę języków obcych i informatyki (znajomość

internetu), poprzez organizowanie dodatkowych zajęć pozalekcyjnych.

2.2. Wpływ na stosowne podmioty decyzyjne i współpraca z nimi przy realizacji działań

dotyczących podnoszenia poziomu kwalifikacji osób bezrobotnych i zagrożonych utratą

150

- 151 -

zatrudnienia i zwiększenie przez to ich mobilności zawodowej.

2.2.1. Pomoc w organizowaniu kursów i szkoleń zawodowych, zajęć informacyjno –

szkoleniowych dotyczących np. autoprezentacji, sporządzania dokumentów

aplikacyjnych czy uruchomienia własnej działalności gospodarczej.

2.2.2. Wspieranie edukacji służącej podnoszeniu znajomości internetu.

2.2.3. Promowanie przedsiębiorczości poprzez kompleksowe wsparcie dla

podejmujących działalność gospodarczą.

3. Poprawa warunków życia mieszkańców.

3.1. Zwiększenie porządku publicznego oraz bezpieczeństwa mieszkańców miasta.

3.1.1. Wsparcie finansowe Policji w szczególności w zakresie poprawy wyposażenia

i rozbudowy służb patrolowo – interwencyjnych.

3.1.2. Powołanie Straży Miejskiej .

3.1.3. Tworzenie audiowizualnych systemów prewencyjnych w miejscach

o szczególnym zagrożeniu przestępczością.

3.1.4. Realizacja programów informacyjnych i szkoleniowych wśród młodzieży

w zakresie przeciwdziałania narkomanii i innym patologiom.

3.1.5. Współpraca przy realizacji zadań w zakresie poprawy bezpieczeństwa ruchu

drogowego.

3.1.6. Zapewnienie ochrony przeciwpożarowej – szkolenia strażaków, wyposażanie

w nowoczesny sprzęt.

3.2. Podniesienie poziomu ochrony zdrowia na terenie Raciąża.

3.2.1. Zapewnienie powszechnej dostępności mieszkańców do podstawowej opieki

lekarskiej.

3.2.2. Rozwój systemu profilaktyki leczniczej.

3.2.3. Rozwój edukacji prozdrowotnej.

3.2.4. Leczenie uzależnień.

3.2.5. Realizacja inwestycji w zakresie stacjonarnej opieki zdrowotnej.

3.3. Inwestycje w infrastrukturę edukacyjną – modernizacja, budowa, rozbudowa,

przebudowa i wyposażenie bazy lokalowej szkół (sale gimnastyczne, boiska, pływalnie,

pracownie komputerowe)

3.4. Realizacja czynszowego budownictwa komunalnego i socjalnego, a także

wyznaczenie terenów (uzbrojonych w media) pod inwestycje mieszkaniowe.

3.5. Likwidacja barier architektonicznych dla niepełnosprawnych.

3.6. Zapewnienie pomocy społecznej najbardziej potrzebującym i zwiększenie skuteczności

w rozwiązywaniu problemów społecznych.

151

- 152 -

3.6.1. Organizowanie pomocy niematerialnej.

3.6.2. Współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy.

3.6.3. Tworzenie systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną.

3.6.4. Szkolenie pracowników socjalnych.

3.6.5 Ograniczanie patologii społecznej.

3.6.6. Rozwój systemu przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu (ułatwienie

wchodzenie i powrotu na rynek osobom, które doświadczają dyskryminacji

ze względu na stan zdrowia lub sytuację materialną czy rodzinną).

3.7. Zapewnienie sprawnej, przyjaznej dla obywateli i zgodnej ze standardami europejskimi

obsługi przez urząd administracji publicznej ( uzyskanie certyfikatu jakości JSO ).

3.7.1. Wykorzystanie najnowszych zdobyczy techniki do obsługi obywateli –

wykorzystanie technologii społeczeństwa informacyjnego w pracy administracji

samorządowej (rozwój usług elektronicznych dla ludności).

3.7.2. Zapewnienie kadry o najwyższych kwalifikacjach.

3.8.Rozwój bazy sportowej i rekreacyjnej.

3.8.1.Rozbudowa i modernizacja istniejącego obiektu sportowego.

3.8.2. Stworzenie terenów mogących służyć codziennemu wypoczynkowi jego

mieszkańców (np. budowa placu zabaw dla dzieci).

3.8.3. Budowa ścieżek rowerowych.

3.9 Zapewnienie dostępności do mediów (woda, energia, telefon, kanalizacja, interent itp).

4. Poprawa jakości środowiska przyrodniczego.

4.1. Zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska.

4.1.1. Poprawa jakości powietrza.

4.1.2. Dalsza realizacja inwestycji związanych z oczyszczaniem i odprowadzaniem

ścieków oraz uzdatnianiem wody.

4.1.3. Likwidacja wysypiska niespełniającego norm sanitarnych i dzikich wysypisk.

4.1.4. Uregulowanie gospodarki odpadami.

4.1.5. Ochrona strefy zasilania zbiorników wód podziemnych.

4.2. Podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej w zakresie wiadomości o środowisku

przyrodniczym, konieczności jego ochrony.

4.3. Rozwijanie proekologicznych form aktywizacji gospodarczej (Raciąż wchodzi w skład

„Zielonych Płuc Polski”).

5. Zapewnienie właściwych kierunków rozwoju kultury.

5.1. Wykorzystanie walorów historycznych w celu rozwoju turystyki i promocji miasta,

152

- 153 -

5.2. Propagowanie wiedzy o regionie, zwłaszcza wśród młodzieży szkolnej (organizowanie

wycieczek turystyczno – krajoznawczych, organizowanie konkursów na temat wiedzy

o historii miasta czy regionu).

5.3. Wspieranie amatorskiego ruchu artystycznego.

5.4. Ochrona dóbr kultury materialnej – modernizacja zabytków i architektury miejskiej.

5.5. Ochrona krajobrazu kulturowego miasta.

Konkretyzacją celów operacyjnych są zadania realizacyjne, stanowiące zestaw

konkretnych spraw do rozwiązania w okresie obowiązywania Strategii Rozwoju. W obecnej

rzeczywistości gospodarczej nie jest możliwe równie intensywne rozwijanie wszystkich dziedzin

życia społecznego i ekonomicznego. Wobec ograniczonych środków finansowych, możliwości

kadrowych i organizacyjnych, występuje konieczność dokonania selekcji priorytetów

realizacyjnych, których pobudzanie z uwagi na potrzeby miasta (wzrost poziomu życia

mieszkańców, stymulowanie rozwoju gospodarczego, ochrona środowiska przyrodniczego

i dziedzictwa kulturowego), a nawet okolicznych terenów jest najważniejsze i najpilniejsze.

Podstawą dokonywania wyboru priorytetów realizacyjnych (hierarchizacji ich ważności)

w sytuacji ograniczoności środków finansowych, a następnie zadań prowadzących do ich

wykonania, są określone cele strategiczne i operacyjne. Pewnym uszczegółowieniem zapisów

Strategii Rozwoju będzie „Lokalny Plan Rozwoju Miasta Raciąża” zawierający informacje

o planowanych projektach i zadaniach inwestycyjnych miasta Raciąża (ze wskazaniem źródeł

ich finansowania), będących realizacją wybranych celów operacyjnych z zakresu niektórych

działań społeczno – gospodarczych.

153

- 154 -

Zakończenie.

Monitoring i ewaluacja strategii.

Zmienność warunków realizacji strategii w stosunku do przewidzianych w fazie analizy,

oraz wyboru możliwych kierunków rozwoju miasta, rodzi nierzadko konieczność dokonywania

poprawek zarówno w realizacji konkretnych działań, jak i nawet przyjętych celach.

Cykliczna ocena realizacji strategii jest narzędziem pozwalającym na skuteczne

zarządzanie procesem wdrażania strategii. Pozwala na korygowanie ewentualnych odchyleń

od przyjętej ścieżki strategicznej. Celem dokonania oceny z realizacji przyjętej strategii należy

stale monitorować nie tylko stopień zaawansowania we wdrażaniu strategii, ale także

monitorować otoczenie miasta, tak aby dostosować strategię do nowej sytuacji gospodarczej,

prawnej i technologicznej. Chcąc wprowadzić efektywny mechanizm kontrolny proponuje

się, by monitorowanie i ocena realizacji celów zawartych w strategii było procesem ciągłym,

podzielonym na etapy roczne. W przypadku stwierdzenia zmiany uwarunkowań wewnętrznych

i zewnętrznych rozwoju, dających podstawę do rozpoczęcia procedury aktualizacji dokumentu

strategii, postępowanie monitorujące powinno zakończyć się przygotowaniem raportu

zawierającego wnioski dla dalszej realizacji strategii. Raport ten winien być przedstawiony przez

Zespół Koordynacyjny do spraw związanych z opracowaniem Strategii Rozwoju Gminy Miasto

Raciąż Burmistrzowi, który w wyniku weryfikacji, przedstawi Radzie Miejskiej propozycję

odpowiednich zmian w zapisach dokumentu strategicznego.

Należy pamiętać, że nie ma złych czy dobrych strategii, ale są realizowane lub nie.

Uwagi metodyczne.

W opracowaniu strategii zastosowano zasady programowania, partnerstwa i konsensusu

społecznego oraz zrównoważonego rozwoju. Uwzględnione zostały zapisy następujących

dokumentów:

154

- 155 -

1. „Narodowy Plan Rozwoju”,

2. Ustawa o Wspieraniu Rozwoju Regionalnego,

3. „Strategia rozwoju województwa Mazowieckiego,”

4. „Strategia rozwoju Powiatu Płońskiego”,

5. Strategie rozwoju gmin ościennych”,

6. „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta

Raciąż”.

W analizie strategii dominowało podejście systemowe.

Spis tablic

Tablica Strona1.Wyniki klasyfikacji wód rzeki Raciążnicy w latach 1999 – 2000............................................................... 14

2. Wyniki badań jakości wody surowej w latach 1993 i 2000....................................................................... 16

3. Zmiany ludności zamieszkującej w mieście Raciąż w przekroju kilkunastu lat........................................ 22

4. Gęstość zaludnienia oraz wskaźnik feminizacji w mieście Raciąż w latach 2000 – 2003....................... 23

5. Ruch naturalny ludności w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w przekroju kilkudziesięciu lat............................................................................................................................................................ 23

6. Ruch wędrówkowy w liczbach bezwzględnych................................................................................ 24

7. Struktura demograficzna mieszkańców Raciąża w wyszczególnionych latach....................................... 25

8. Ludność w wieku 13 lat i wiece według poziomu wykształcenia, grup wieku i płci.................................. 26

9. Poziom i struktura bezrobocia w Raciążu w latach 2000 – 2003........................................................... 27

10. Struktura bezrobotnych według wieku, poziomu wykształcenia i stażu pracy w latach 2000 – 2003.... 30

11. Struktura bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy w latach 2000 – 2003........................ 30

12. Liczba dzieci uczęszczających do przedszkola „Pod Topolą” w latach 2001 – 2003............................ 31

13. Liczba uczniów w poszczególnych oddziałach klasowych w latach 2000/01- 2003/04 z wyszczególnieniem mieszkańców Raciąża........................................................................................ 33

14. Liczba uczniów Gimnazjum w poszczególnych oddziałach klasowych w latach 2000/01- 2003/04 z wyszczególnieniem mieszkańców Raciąża........................................................................................ 34

15. Zależności między uczniami Szkoły Podstawowej a uczniami Gimnazjum w Raciążu......................... 34

16. Klasyfikacja Gimnazjum z Raciąża wśród innych Gimnazjów w poszczególnych gminach powiatu płońskiego............................................................................................................................................. 35

17. Liczba uczniów LO w poszczególnych oddziałach klasowych w latach 2000/01- 2003/04 z wyszczególnieniem mieszkańców Raciąża......................................................................... 36

18. Typy szkół, profile i specjalności oferowane przez Zespół Szkół Zawodowych w latach 2000/01 – 2003/04................................................................................................................................................ 38

19. Liczba uczniów w poszczególnych typach szkól ZSZ w latach 2000/01 – 20003/04............................ 38

155

- 156 -

20. Liczba uczniów w szkołach młodzieżowych ZS STO w latach 2000/01-2003/04.................................. 41

21. Relacje pomiędzy uczniami gimnazjum, a różnymi typami szkół ponadgimnazjalnych......................... 43

22. Porównanie Praktyk świadczących podstawową opiekę zdrowotną w Raciążu.................................... 44

23. Roczna i dobowa produkcja wody oraz jej rozbiory w latach 1996 – 2003. Ewentualne potrzeby lub straty..................................................................................................................................................... 49

24. Taryfy opłat za wodę w latach 2000 – 2003.......................................................................................... 49

25. Rozbiory wody według użytkowników w latach 1996 – 2003................................................................ .50

26. Wielkość oczyszczanych ścieków z uwzględnieniem ścieków dowożonych w latach 1997 – 2003...... 52

27. Struktura przestępstw............................................................................................................................ 59

28. Wykaz osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej w latach 2000 – 2003. Udział %................. 62

29. Wykaz świadczeń wypłaconych przez MOPS w latach 2000 – 2003.................................................... 63

30. Wydatki na opiekę społeczną w latach 2000 – 2003............................................................................. 64

31. Mieszkania zamieszkane według rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań i okresu budowy budynku............................................................................................................... 67

32. Wyposażenie mieszkań w instalacje techniczne według rodzaju podmiotów będących właścicielami

mieszkań. Dane dotyczące 2002 roku................................................................................................. 68

33. Struktura użytkowania gruntów (stan na dzień 24. 06. 2004 r.)............................................................. 70

34.Struktura dochodów budżetu Miasta Raciąż według poszczególnych działów w latach 2001 – 2003........................................................................................................................................... 73

35. Struktura dochodów budżetu Miasta Raciąż według rodzaju w latach 2001 – 2003............................. 73

36.Struktura wydatków bieżących budżetu Miasta Raciąż według rodzaju w latach 2001 – 2003........................................................................................................................................... 74

37.Struktura wydatków bieżących budżetu Miasta Raciąż według poszczególnych działów w latach 2001 – 2003............................................................................................................................ 75

38.Struktura wydatków inwestycyjnych według działów Klasyfikacji Budżetowej w zł i w % w latach 2001 – 2003........................................................................................................... 76 39. Szczegółowe dane dotyczące sytuacji budżetowej Gminy Miejskiej Raciąż w latach 2001 – 2003.... 77

Spis wykresówWykres Strona1. Przyrost naturalny ................................................................................................................................... 24

2. Wskaźnik dynamiki demograficznej ........................................................................................................ 24

3. Ogólna liczba uczniów w latach 2000 – 2004 w Szkole Podstawowej z uwzględnieniem uczniów zamieszkujących na terenie miasta ........................................................................................................ 32

156

- 157 -

MIASTO PRZYJAZNE DLA INWESTORÓW I MIESZKAŃCÓW, ZAPEWNIAJĄCE ROZWÓJ W WYMIARZE INDYWIDUALNYM I ZBIOROWYM, ZGODNE Z NATURĄ I

DBAJĄCE O POSZANOWANIE TRADYCJI ORAZ KULTURY.

Wizja jest wyobrażeniem danej jednostki samorządowej w wybranym momencie jego

przewidywanego rozwoju (mówi o stanie „docelowym”). Jest ona modelem statycznym,

odpowiadającym na pytanie jaki ma być poziom rozwoju w określonym momencie

w przyszłości. Gmina jest organizacją dynamiczną, systemem otwartym, w którym dokonują

się wielorakie przekształcenia społeczne, gospodarcze, przestrzenne i ekologiczne, w związku

z czym, wizja nie jest odpowiednim modelem w odniesieniu do jej przyszłości. Bardziej

adekwatnym modelem wyobrażania przyszłości gminy jest model dynamiczny, w którym

podstawę stanowi misja rozwoju i cele strategiczne, czyli cele – procesy rozwojowe,

odpowiadające na pytanie jak ma funkcjonować i rozwijać się miasto w założonym horyzoncie

czasu (pokazujące drogę rozwojową w latach 2005 - 2015, a nie obraz stanu docelowego w 2015

roku).

157