Fragment Trening Pamieci

R o z d z i a ł 4

kATAlOG TEChNIk I ĆWICZEń TRENINGOWyCh

W rozdziale 3. opisaliśmy podstawowe rodzaje metod, za pomo-cą których prezentowane są treści w trakcie różnych szkoleń, w tym także podczas treningu pamięci. W tym zaś, najobszer-niejszym rozdziale książki, przedstawiamy różnego rodzaju techniki i ćwiczenia do wykorzystania podczas treningu pamię-ci. Podstawę ich stworzenia stanowiła wiedza o działaniu pamię-ci, podsumowana pokrótce w rozdziale 1., a przede wszystkim zasady wspomagania pamięci, omówione w rozdziale 2. Zanim jednak przejdziemy do ich prezentacji, chcąc być precyzyjnymi, musimy rozróżnić trzy pojęcia: metody, ćwiczenia i techniki. Choć mają one inne znaczenia, to wielokrotnie są używane za-miennie, co powoduje chaos terminologiczny, utrudniający zro-zumienie metodyki szkoleń.

Opisując w rozdziale 3. metody, rozumieliśmy pod poję-ciem tym systematycznie stosowane sposoby postępowania w celu przekazania określonych treści; układ czynności podejmowa-nych tak przez trenerów, jak i uczestników treningu, w celu osią-gnięcia zamierzonych rezultatów (por. Okoń, 2003; Półturzycki, 2002). Wśród tak rozumianych metod znajdują się ćwiczenia stanowiące znaczną część treningu pamięci, a rozumiane przez nas jako celowe i organizowane w przemyślany sposób, wielokrot-nie wykonywane przez uczestników zajęć określone czynności zgodnie z podaną instrukcją, służące kształtowaniu i utrwalaniu

Trening pamięci138

założonych umiejętności, a także nabywaniu wiedzy. W tej części poradnika prezentujemy przykłady różnorodnych ćwiczeń, dzię-ki którym uczestnicy nabędą wiedzę i umiejętności dotyczące lepszego korzystania z własnych zasobów pamięciowych, a także poprzez których wykonywanie mogą zmienić swoje postawy do-tyczące funkcjonowania własnej pamięci.

W rozdziale tym opisujemy także różnorodne techniki wspomagania pamięci (z których większość zwana jest mnemo-technikami), ułatwiające kodowanie, przechowywanie i wydo-bywanie informacji z pamięci. Dzięki ich zastosowaniu można znacznie zwiększyć zarówno zakres, jak i trwałość zasobów pa-mięciowych. Wśród technik wspomagania pamięci prezentujemy zarówno znane systemy mnemoniczne, takie jak Łańcuszek sko-jarzeń, Rzymski pokój, Systemy zakładkowe, jak również techniki oparte na wykorzystaniu rymu, akronimów, akrostychów czy też specyficzne techniki zapamiętywania określonych treści: infor-macji o nowo poznanych osobach czy tekstów, a także technikę notowania zwaną Mapą myśli, która jest także techniką wspoma-gania pamięci. W licznych poradnikach, opisujących na przykład Rzymski pokój czy Łańcuszek skojarzeń, mnemotechniki te okre-ślane są zamiennie pojęciem metod wspomagania pamięci czy metod pamięciowych (mowa jest na przykład o metodzie, a nie technice Rzymskiego pokoju). Dla pewnego ujednolicenia termi-nologicznego w niniejszej pozycji proponujemy jednak określać je mianem mnemotechnik czy też technik wspomagania pamięci, rezerwując pojęcie metody dla opisu metod szkoleniowych.

Prezentowane w tym rozdziale techniki i ćwiczenia, które można wykorzystać podczas treningu pamięci, tworzą otwarty ka-talog. Składają się nań propozycje takich technik i ćwiczeń, które sprawdziły się w ramach organizowanych i prowadzonych przez nas treningów pamięci. Ich prezentacja ma dwa cele. Po pierw-sze, mogą one być – po mniejszych lub większych modyfikacjach – wykorzystane w ramach treningów pamięci projektowanych i pro-wadzonych przez odbiorców niniejszej książki. Po drugie, mogą one być inspiracją dla trenerów pamięci do tworzenia własnych,

Katalog technik i ćwiczeń treningowych 139

autorskich ćwiczeń, dostosowanych do potrzeb konkretnej grupy odbiorców, do czego szczególnie zachęcamy. Bazując bowiem na informacjach na temat pamięci i zasad jej działania zaprezento-wanych w rozdziale 1., a szczególnie na zasadach wspomagania pamięci omówionych w rozdziale 2., można samemu tworzyć róż-ne rodzaje ćwiczeń służących nie tylko ich prezentacji, ale przede wszystkim wspomaganiu pamięci poprzez ich wykorzystywanie w praktyce. Przedstawione przez nas ćwiczenia i techniki pogru-powane zostały w następujące zestawy:

1. Ćwiczenia integracyjne oraz przygotowujące do udziału w treningu. Pomogą lepiej poznać się uczestnikom zajęć, przez co wzmocnią ich motywację do udziału w treningu. Wykonywane w określony sposób i na odpowiednio dobra-nym materiale, mogą stanowić również doskonałe ćwicze-nie pamięci. W tej grupie ćwiczeń znajdują się także takie, które mogą zachęcić uczestników do aktywnego udziału w treningu i w razie potrzeby mogą przełamać opór przed wykonywaniem określonych zadań.

2. Ćwiczenia dotyczące prezentacji informacji o pamię-ci. Dzięki ich wykorzystaniu można w atrakcyjny sposób przedstawić podstawowe informacje na temat funkcjono-wania pamięci i zasad jej działania. Wykorzystując uczenie się przez doświadczenie (por. ramka 1.2 w rozdziale 1.), pozwolą uczestnikom lepiej przyswoić prezentowane in-formacje. Uczą one w jaki sposób powtarzać, opracowywać i organizować materiał by skutecznie go zapamiętać. Służą one przekazywaniu wiedzy, ale w sposób praktyczny.

3. Ćwiczenia koncentracji uwagi i innych jej aspektów. Te proste ćwiczenia stanowią nie tyko sposób na urozmaice-nie treningu, ale i pokazują, jak w łatwy i przyjemny sposób można wykonywać samodzielnie ćwiczenia poprawiające nasze funkcjonowanie poznawcze. Są one rodzajem aktyw-nej przerwy pomiędzy ćwiczeniami stanowiącymi właściwy program treningu. Ponieważ procesy uwagi są bezpośrednio związanie z pamięcią krótkotrwałą, to wiele z proponowa-

Trening pamięci140

nych przez nas w tym zestawie ćwiczeń dotyczy także krót-kotrwałego przechowywania informacji w pamięci.

4. Techniki wspomagania pamięci. W tej części prezentu-jemy różne techniki ułatwiające kodowanie, przechowy-wanie i wydobywanie informacji, które stanowią podstawę większości treningów pamięci. Większość z nich zwana jest najczęściej mnemotechnikami. Pokazujemy przede wszystkim, jak w atrakcyjny sposób nauczyć uczestników treningu pamięci posługiwania się tymi technikami oraz jak zaprezentować możliwości ich wykorzystania przez osoby z różnych grup wiekowych, dostosowując je do ich potrzeb i oczekiwań. Ćwiczenia, które proponujemy w tej części, służą z jednej strony nabyciu wiedzy i umiejętno-ści z zakresu posługiwania się technikami wspomagania pamięci, ale także stanowią okazję do ćwiczenia pamięci długotrwałej. W opisie każdego ćwiczenia znajduje się informacja o:

l celu jego realizacji;l zakładanej liczbie uczestników biorących w nim udział.

Liczba ta wskazuje również, czy dane ćwiczenie wykony-wane jest indywidualnie, w parach czy grupowo;

l grupie docelowej, dla której dane ćwiczenie jest prze-znaczone. Niektóre z zadań można wykorzystać w każdej grupie, szczególnie po niewielkich modyfikacjach, jednak-że część z nich bardziej nadaje się na przykład do pracy z dziećmi i młodzieżą niż z osobami dorosłymi;

l czasie, jaki zajmuje jego wykonanie. Przy niektórych ćwi-czeniach, zwłaszcza związanych z koncentracją uwagi, podano informację „bez ograniczeń” – ćwiczenia te wyko-nywane są bowiem indywidualnie, i w przypadku ich reali-zacji podczas zajęć, trener indywidualnie, dla danej grupy powinien dobrać czas na wykonanie tego typu ćwiczeń. Ważne jest bowiem, by ograniczenie czasu nie wiązało się z przeżywaniem frustracji z powodu niemożności wykona-nia zadania;


l materiałach potrzebnych do jego przeprowadzenia;l sposobie przygotowania się trenera do jego realizacji;l przebiegu ćwiczenia i jego podsumowaniu.

W przypadku ćwiczeń tego wymagających, podajemy również krótki komentarz i dodatkowe informacje, które warto zaprezentować uczestnikom po zakończeniu ćwiczenia lub roz-wiązania określonych zadań. Zachęcamy do tego by większość ćwiczeń kończyć dyskusją na temat wiedzy i umiejętności, jakie z ich wykorzystaniem zostały przez uczestników opanowane oraz możliwości ich zastosowania na co dzień. W ten sposób będą one wpisywać się w cykl uczenia się przez doświadczenie (por. ram-ka 1.2 w rozdziale 1.). Przy opisie ćwiczeń zaprezentowane zo-stały także przykładowe materiały graficzne, do wykorzystania w czasie treningu pamięci.

Wszystkie prezentowane ćwiczenia stanowią nasze au-torskie opracowanie, powstałe na podstawie wiedzy na temat pamięci i zasad jej funkcjonowania, a szczególnie zasad wspo-magania pamięci, omówionych w rozdziale 2. Inspiracje do ich stworzenia czerpaliśmy zarówno z własnych doświadczeń, jako prowadząc i organizator treningów pamięci; jak i z licznych pu-blikacji, zawierających opisy ćwiczeń do samodzielnego wyko-nywania przez osoby pragnące doskonalić swoje umiejętności pamięciowe; a także z propozycji ćwiczeń przygotowywanych przez studentów psychologii Instytutu Psychologii Uniwersyte-tu Jagiellońskiego, uczestniczących w kursie „Trening pamięci” (por. Wprowadzenie).

4.1. Ćwiczenia integracyjne oraz przygotowujące do udziału w treningu pamięci

Podczas treningu pamięci, tak jak podczas każdego szkolenia, konieczne jest przeprowadzenie ćwiczeń, które pomagają uczest-nikom poznać się, integrują grupę, aktywizują w chwilach mniej-szej koncentracji uwagi czy zmęczenia. W podrozdziale tym

Trening pamięci142

prezentujemy różne przykłady tego typu ćwiczeń, które zostały w taki sposób przygotowane by łączyły się z tematyką treningu pamięci. W tym miejscu przedstawiamy także ćwiczenia, które można wykorzystać do zmotywowania uczestników do wykony-wania proponowanych im zadań, pokazania, iż ich zaangażowa-nie w trakcie treningu jest podstawą do realizacji określonych celów treningowych.

4.1.1. Pamięciowe ćwiczenia integracyjne

Na początku każdego treningu należy zadbać o to, żeby uczest-nicy wzajemnie się poznali, a grupa zintegrowała. Ułatwi to pracę nie tylko prowadzącemu, ale i zachęci uczestników do ak-tywnego włączania się w ćwiczenia, przełamując strach przed oceną ze strony nieznanych sobie osób podczas wykonywania różnorodnych zadań. Ćwiczeń służących wzajemnemu pozna-niu i integracji grupy jest wiele, a pomysły na nie zaczerpnąć można z licznych publikacji poświęconych praktyce prowadze-nia szkoleń. Zasadniczo bowiem ćwiczenia integracyjne nie są specyficzne dla treści szkolenia – niezależnie od tego, czy pro-wadzimy trening pamięci, szkolenie poświęcone skutecznym technikom sprzedaży czy podnoszeniu kompetencji komuni-kacyjnych – w celu wzajemnego poznania i integracji grupy, możemy wykorzystać takie same ćwiczenia. Naszym zdaniem jednak, w przypadku treningu pamięci warto już w ramach ćwi-czeń integracyjnych zacząć trenować pamięć, a przynajmniej włączyć problematykę pamięci w treść tych ćwiczeń. Dlatego poniżej przedstawiamy kilka propozycji ćwiczeń integracyjnych, w których uczestnicy mają za zadanie zapamiętać imiona i in-formacje na temat pozostałych osób biorących udział w trenin-gu. Przeprowadzając proponowane przez nas ćwiczenia, warto zadbać, by w trakcie ich wykonywania uczestnicy skupili się na nich, wzajemnie słuchali się, zaś osoby przedstawiające się – po-woli i wyraźnie podawały informacje o sobie.


ĆwiczenieMam na imię, lubię i robię to tak

Cel ćwiczenia: wzajemne poznanie się uczestników zajęć, integra-cja grupy; pośrednio poznanie zasady mówiącej, iż obraz jest sil-niejszy niż słowo (zasada 6. w rozdziale 2.) oraz możliwości wyko-rzystywania wskazówek do wydobycia (zasada 10. w rozdziale 2.).

Liczba uczestników: 6–20 osób.

Grupa uczestników: dzieci i młodzież, dorośli uczący się, ewentualnie seniorzy.

Czas: zależny od liczby osób w grupie (w grupie 10-osobowej ok. 20 minut).

Potrzebne materiały: brak.

Przygotowanie ćwiczenia: uczestnicy zajęć powinni siedzieć w kręgu, tak by każdy widział każdego.

Przebieg ćwiczenia: siedząc w kręgu, uczestnicy kolejno przed-stawiają się w następujący sposób: „Nazywam się Ania, lubię robić zdjęcia i robię to tak (pokazuje jak robi zdjęcie)”. Kolejny uczest-nik powtarza informacje, które usłyszał o wcześniejszej osobie: „To jest Ania, lubi robić zdjęcia i robi to tak (pokazuje)”, a następ-nie przedstawia siebie, podając informację, jak się nazywa, co lubi robić i jak to robi. Następna osoba powtarza informacje o dwóch wcześniejszych i przedstawia siebie i tak dalej. Ćwiczenie kończy się, gdy wszystkie osoby przedstawią się. Na zakończenie war-to wspólnie powtórzyć informacje o wszystkich uczestnikach. W trakcie zajęć lub podczas kolejnych spotkań dobrze jest wracać do tego ćwiczenia, prosząc by grupa lub wybrana osoba na ochot-nika przypomniała wszystkie imiona.

Trening pamięci144

Podsumowanie ćwiczenia: celem ćwiczenia jest poznanie imion osób w grupie. Dodanie w trakcie wzajemnej prezentacji dodatko-wego elementu związanego z gestem ułatwi zapamiętanie danej osoby – zgodnie z zasadą, iż informacja podana w dwóch kodach (werbalnym i wizualnym) ułatwia jego zapamiętanie. Co więcej, obraz jest lepiej pamiętany niż słowo (por. zasada 6. w rozdzia-le 2.). Zaprezentowany gest staje się wskazówką umożliwiającą szybsze przywołanie związanego z nim słowa – w tym przypadku imienia danej osoby. Dodatkowa informacja o tym, co dana oso-ba lubi robić, pozwala ponadto lepiej poznać się grupie.

ĆwiczenieMój gest

Cel ćwiczenia: wzajemne poznanie się uczestników zajęć, inte-gracja grupy; pośrednio poznanie zasady mówiącej, iż obraz jest silniejszy niż słowo (zasada 6. w rozdz. 2.) oraz możliwości wyko-rzystywania wskazówek do wydobycia (zasada 10. w rozdz. 2.).


Grupa uczestników: dzieci i młodzież, szczególnie dorośli uczą-cy się i seniorzy.

Czas: zależny od liczby osób w grupie (w grupie 10-osobowej ok. 20 minut).


Przygotowanie ćwiczenia: uczestnicy powinni siedzieć w krę-gu, tak by każdy widział każdego.

Przebieg ćwiczenia: Siedząc w kręgu, uczestnicy przedstawiają się, podając swoje imię oraz gest, który najlepiej ich symbolizuje.


Gestem może być chwycenie się za ucho, złożenie rąk, pstryknię-cie palcami. Ważne, by każdy uczestnik wyjaśnił, dlaczego wy-brał taki, a nie inny gest – jaką informację na swój temat chciał w ten sposób przekazać. Następnie cała grupa powtarza podane imię i gest osoby. Kolejne osoby przedstawiają siebie, a cała gru-pa powtarza ich imię i gest. Ważne jest, by ćwiczenie wykony-wać powoli, tak by każdy uczestnik zwracał uwagę na podawane imię i gest oraz włączał się w powtarzanie. Po przedstawieniu się wszystkich uczestników warto powtórzyć całą grupą wszystkie imiona i gesty raz jeszcze.

Podsumowanie ćwiczenia: Jak w ćwiczeniu „Mam na imię, lubię i robię to tak”. Warto również przy okazji zwrócić uwagę na rolę powtarzania przy zapamiętywaniu informacji (por. zasa-da 3. w rozdziale 2.).

ĆwiczenieA jak aktywna Ania

Cel ćwiczenia: wzajemne poznanie się uczestników zajęć, inte-gracja grupy; pośrednio poznanie zasady mówiącej o roli powta-rzania (zasada 3. w rozdziale 2.) oraz możliwości wykorzystywa-nia wskazówek do wydobycia (zasada 10. w rozdziale 2.).


Grupa uczestników: dzieci i młodzież, dorośli uczący się, se-niorzy.

Czas: zależny od liczby osób w grupie (w grupie 10-osobowej 25–30 minut).

Potrzebne materiały: samoprzylepne karteczki papieru, pisaki, ewentualnie karteczki z przymiotnikami i identyfikatory.

Trening pamięci146

Przygotowanie ćwiczenia: uczestnicy zajęć powinni siedzieć w kręgu, tak by każdy widział każdego. Przydatne może być przy-gotowanie niewielkich karteczek z różnymi przymiotnikami, które mogą charakteryzować uczestników zajęć (patrz opis prze-biegu ćwiczenia).

Przebieg ćwiczenia: siedząc w kręgu uczestnicy otrzymują od prowadzącego karteczki samoprzylepne i pisaki. Ich zadaniem jest znaleźć przymiotnik, który zaczyna się na taką samą literę jak imię danej osoby, a następnie za pomocą prostego rysunku graficznego narysować go i przykleić do koszuli. Ważne by przy-miotnik nie tylko zaczynał się na tę samą literę, co imię danej osoby, ale także by ją dobrze charakteryzował. Gdy wszyscy wy-biorą przymiotniki i narysują je, każdy kolejno przedstawia się, podając nie tylko swoje imię, ale i wybrany przez siebie przymiot-nik oraz opisując, co znajduje się na przygotowanym obrazku. Grupa stara się zapamiętać wszystkie imiona, a następnie wyko-rzystując wskazówki z obrazka – przypomnieć imiona poszcze-gólnych osób. Dla ułatwienia lub by przymiotniki w grupie nie powtarzały się, można wcześniej przygotować karteczki z wypi-sanymi przymiotnikami, spośród których uczestnicy wybierają po jednym dla siebie. Koniecznie trzeba wówczas zadbać, by dla nikogo nie zabrakło karteczki z przymiotnikiem – szczególnie, dotyczy to popularnych imion zaczynających się na tę samą lite-rę alfabetu – może bowiem zdarzyć się, iż w grupie będzie kilko-ro Ań, Agnieszek, Agat i Andrzejów. W grupach, które zakłada-my, iż mogą być niechętne rysowaniu na pierwszym spotkaniu, można przygotować gotowe kartoniki, na których z jednej stro-ny będzie znajdował się przymiotnik, a z drugiej graficzny jego obraz (przykład znajduje się w ramce 4.1). Po wybraniu swojego przymiotnika kartoniki wkładane są do identyfikatorów w taki sposób, by widoczny był obrazek. Ten sposób przeprowadzenia ćwiczenia jest także wskazany, gdy nie mamy zbyt wiele czasu, na jego wykonanie.


AkTyWNy

Podsumowanie ćwiczenia: celem ćwiczenia jest poznanie imion osób w grupie. Podobnie, jak w ćwiczeniu „Mam na imię, lubię i robię to tak”, dodanie w trakcie wzajemnej prezentacji kolejnego elementu graficznego ułatwia zapamiętanie imion współuczest-ników i ich późniejsze przypomnienie sobie poprzez skojarzenie z obrazkiem. Dodatkowo poprzez ćwiczenie to można zaprezen-tować uczestnikom, w jaki sposób wykorzystujemy tu różne zasa-dy wspomagania pamięci: między innymi powtarzanie oraz wy-korzystywanie wskazówek do wydobycia. Szczegółowy opis tych zasad znajduje się w rozdziale 2.

4.1.2. Ćwiczenia zwiększające motywację uczestników do udziału w treningu pamięci

W trakcie treningu pamięci może zdarzyć się, iż grupa odmó-wi wykonywania określonych ćwiczeń, czy też niechętnie będzie włączać się w proponowane jej zadania. Warto wówczas wyko-rzystać ćwiczenia, których zadaniem jest wzbudzenie motywacji do aktywnego udziału w treningu, pobudzanie twórczego my-ślenia i przełamywanie sztywności poznawczej. Ćwiczenia te mają szczególne znaczenie w przypadku uczestników w średnim i starszym wieku, dla których zabawa skojarzeniami nie jest ty-pową aktywnością i przez to może nie być łatwa, a zadania wy-magające rysowania czy tworzenia skojarzeń, opartych na niety-powych wyobrażeniach, mogą początkowo budzić duże opory.

Ramka 4.1. Przykładowy kartonik do ćwiczenia „A jak aktywna Ania”

Trening pamięci148

ĆwiczenieIle dam, tyle mam

Cel ćwiczenia: zachęcenie uczestników do aktywnego włącze-nia się w zajęcia, integracja i lepsze poznanie się grupy; uświa-domienie uczestnikom treningu jak wiele technik pamięciowych już znają i stosują na co dzień.



Czas: 20–30 minut.

Potrzebne materiały: paski papieru lub małe karteczki – 6 razy tyle, ile jest osób w grupie, długopisy dla każdego uczestnika.

Przygotowanie ćwiczenia: do wykonania ćwiczenia potrzebne będą niewielkie karteczki papieru – można je wyciąć ze zwykłej kartki A4 lub zakupić małe karteczki, zwykle o wymiarach: 9 × 9 cm.

Przebieg ćwiczenia: Prowadzący rozdaje uczestnikom po 3 kar-teczki i po długopisie. Zadaniem każdej osoby jest zapisanie w cią-gu 4 minut pomysłów na własne techniki ułatwiające zapamiętanie lub przypominanie sobie, których może w tym momencie nauczyć inną osobę (na przykład ktoś może znać sposób na zapamiętywa-nie obcojęzycznych słówek poprzez uczenie się tekstów piosenek je zawierających, ktoś inny wykorzystuje przyklejane do drzwi lo-dówki zapisane karteczki jako wskazówki do pamiętania o rzeczach do zrobienia). Na każdej kartce wpisujemy tylko jeden pomysł/tech-nikę pomagającą pamiętać lub uczyć się. Każdy może zapisać tak wiele kartek jak potrzebuje (dobierając kolejne ponad 3 rozdane przez prowadzącego), ale też każdy musi zapisać przynajmniej jed-ną kartkę. Niewykorzystane kartki po 4 minutach wracają do pro-


wadzącego. Następnie uczestnicy proszeni są o wpisanie swojego imienia na odwrocie każdej zapisanej kartki. Po podpisaniu karte-czek przystępujemy do wymieniania się umiejętnościami – każdy uczestnik ma wymienić swoją karteczkę na pochodzącą od innej osoby, przy czym osoba, która miała jedną karteczkę, ma mieć na-dal jedną, ta która miała dwie, nadal dwie itd. Chętne osoby za-chęcamy do przeczytania, co otrzymały, zaś autorów pomysłów do wyjaśnienia, na czym dana technika polega.

Podsumowanie ćwiczenia: celem ćwiczenia jest pokazanie, iż każdy posiada swoje własne techniki usprawniające wykorzysty-wanie zasobów pamięciowych, którymi może podzielić się z inny-mi. Często te najbardziej intuicyjne są najskuteczniejsze i warto o nich pamiętać. Ćwiczenie ma też uświadomić uczestnikom, iż im więcej potrafimy i chcemy przekazać innym, tym więcej sami zyskujemy – Ci, którzy zapisali najwięcej karteczek, otrzymali również najwięcej informacji o technikach stosowanych przez in-nych. Również podczas treningu pamięci od samych uczestników zależy, jak wiele z niego wyniosą i skorzystają. Im więcej bowiem włożą pracy i zaangażowania, tym lepsze rezultaty osiągną.

ĆwiczenieCo kto widzi?

Cel ćwiczenia: przełamanie sztywności poznawczej, zachęcanie do aktywnego włączania się w ćwiczenia; pośrednio poznanie zasady mówiącej o możliwości wykorzystywania wskazówek do wydobycia (zasada 10. w rozdziale 2.).

Liczba uczestników: 6–20 osób, zadanie wykonywane w dwóch grupach.


Trening pamięci150

Czas: 12 minut.

Potrzebne materiały: listy słów dla każdego uczestnika i arkusz z wieloznacznym obrazkiem „CO KTO WIDZI”, długopisy.

Przygotowanie ćwiczenia: Na oddzielnych kartkach przygoto-wujemy listy słów, jak we wzorze zamieszczonym w ramce 4.2. Dla połowy grupy są to słowa: muzyka, jazz, koncert, wieczór; dla drugiej połowy: wieczór, lustro, randka, cień. Potrzebny będzie również arkusz z wieloznacznym rysunkiem formatu przynaj-mniej A4 (wzór w ramce 4.3).

Przebieg ćwiczenia: Prowadzący rozdaje uczestnikom przygoto-wane kartki z listami słów, dbając o to, by połowa grupy (najlepiej siedząca obok siebie) dostała jeden, a połowa drugi zestaw słów (zestawy słów znajdują się w ramce 4.2). Rozdając kartki pro-wadzący zastrzega, by ich nie pokazywać sobie wzajemnie. Po przeczytaniu ich przez uczestników prowadzący pokazuje gru-pie rysunek z ramki 4.3, nie dłużej jednak niż przez 5 sekund. Następnie prosi, by każdy, jak najszybciej, na odwrocie kartki ze słowami, napisał, co przedstawiał rysunek (nie konsultując się z innymi). Po zapisaniu prosi po kolei, by każdy odczytał, co wi-dział na rysunku. Połowa grupy powinna odpowiedzieć, iż był to muzyk grający na saksofonie, zaś połowa, że twarz kobiety.

UWAGA: w przypadku osób w wieku senioralnym lub w licz-niejszych grupach warto przygotować rysunki na oddzielnych kartkach dla każdego uczestnika, rozdać je białą stroną do góry i polecić, by każdy na dany znak odwrócił kartkę i przez 4 se-kundy przyjrzał się obrazkowi. Przy tak wykonywanym zadaniu szczególnie ważne jest, aby uczestnicy nie porozumiewali się ze sobą i postępowali zgodnie z instrukcją.

Podsumowanie ćwiczenia: ćwiczenie to służy dwóm celom. Z jednej strony w przypadku grup, które nie chcą włączać się


aktywnie w proponowane im zadania, ma pokazać, iż na każdą sprawę można popatrzyć z różnych stron. Często to, co propo-nujemy, co z pozoru może wydawać się śmieszne i niepotrzebne – w efekcie może być bardzo przydatne, jeśli tylko zechcemy spró-bować popatrzyć na przygotowane ćwiczenia z innej strony. Ćwi-czenie pokazuje również, jak wcześniej posiadana wiedza ukie-runkowuje nasze spostrzeganie. Podobnie działa nasza pamięć. Gdy mamy problemy z przypomnieniem sobie danej informacji, warto odtworzyć kontekst, w którym ją zapamiętywaliśmy, lub uruchomić ciąg skojarzeń z nią związanych. Często intuicyjnie wykonujemy taką czynność, gdy szukamy kluczy od domu – sta-ramy się przypomnieć sobie, gdzie je ostatnio kładliśmy, lub gdy nie możemy przypomnieć sobie nazwiska danej osoby – staramy się odwołać do skojarzeń, które ono budziło („On się nazywał jakoś tak jak alarm, nie budzik, o już wiem, to był Budzyński!”).Warto także w tym miejscu, zwrócić uwagę uczestników zajęć, iż wiedzę o możliwości wykorzystywania wskazówek do wydobycia warto zastosować już na etapie zapamiętywania. Przyswajając nową informację dobrze jest bowiem od razu kojarzyć ją z bodź-cami, które przy próbie ich odpamiętania będą służyć jako wska-zówki do wydobycia (por. zasada 10. w rozdziale 2.).

UWAGA: jeśli część uczestników poda obie odpowiedzi warto sprawdzić, czy nie znali tego ćwiczenia wcześniej lub nie mieli doświadczenia z tego typu rysunkami.

MuZykA

JAZZ

kONCERT

WIECZÓR

PIANINO

WIECZÓR

luSTRO

RANDkA

CIEń

SukNIA

Ramka 4.2. listy słów do zadania „Co kto widzi?”

Trening pamięci152

Źródło: Opracowanie własne.

Ćwiczenie Kropki

Cel ćwiczenia: przełamanie sztywności poznawczej, zachęcanie do aktywnego włączania się w ćwiczenia.

Liczba uczestników: dowolna, ćwiczenie wykonywane indywi-dualnie.


Czas: bez ograniczeń.

Potrzebne materiały: arkusze z kropkami dla każdego uczestni-ka (wzór w ramce 4.4), długopisy lub ołówki.

Przygotowanie ćwiczenia: przygotowanie arkuszy z kropkami dla każdego uczestnika.

Ramka 4.3. Rysunek do ćwiczenia „Co kto widzi?”


Przebieg ćwiczenia: Prowadzący rozdaje uczestnikom arkusze z kropkami (zob. ramka 4.4). Ich zadaniem jest połączyć wszyst-kie kropki, nie odrywając ręki od karki, trzema liniami prostymi, tak by z linii powstała figura zamknięta (początek pierwszej li-nii musi być zarazem końcem ostatniej). Każda osoba ma cztery próby by znaleźć rozwiązanie. Rozwiązanie zadania znajduje się w ramce 4.5.

Połącz wszystkie kropki najwyżej trzema prostymi liniami. Początek pierwszej linii musi być zarazem końcem ostatniej. Masz cztery próby.


Ramka 4.4. Arkusz do ćwiczenia „kropki”

Trening pamięci154

Podsumowanie ćwiczenia: celem ćwiczenia jest pokazanie, iż czasami, by znaleźć właściwe rozwiązanie, trzeba przełamać ste-reotypowe myślenie. Ćwiczenie to pełni także funkcję rozgrzewa-jącą – może być wykorzystane w przerwie między prezentacją okre-ślonych treści dotyczących tematu danego dnia treningu. Jest też przykładem tego, jakie ćwiczenia warto wykonywać dla utrzymania ogólnej sprawności umysłowej. W przypadku grup podważających zasadność wykonywania określonych ćwiczeń w trakcie zajęć jest też sposobem na pokazanie, iż czasem warto spojrzeć na nie z in-nej strony; że stereotypowe myślenie – poprzez które na przykład osoby dorosłe niechętnie wykonują zadania, które wydają im się zbyt dziecinne – zamyka nas na nowe, cenne doświadczenia.


4.1.3. Ćwiczenia aktywizujące

W trakcie treningu pamięci cennym pomysłem jest także uroz-maicanie zajęć prostymi grami i zabawami aktywizującymi umysł. Zachęcajmy naszych kursantów do ich wykonywania nie tylko podczas zajęć, ale i w domu. Ważne jest, aby ćwiczenia i podejmo-

Ramka 4.5. Rozwiązanie zadania „Cztery kropki”


wane przez uczestników treningu aktywności umysłowe były jak najbardziej różnorodne – mogą to być różnego rodzaju krzyżówki, łamigłówki i zagadki – ale jednocześnie, by nie były to ciągle sza-rady tego samego rodzaju, w których odtwarzamy jednakowe ha-sła czy posługujemy się tym samym schematem prowadzącym do prawidłowego rozwiązania. Wiele z nich jesteśmy w stanie sami przygotować dla uczestników naszych zajęć, część można znaleźć w książkach (por. ramka 4.6) czy na licznych stronach interneto-wych. Pamiętajmy jednak o ich dostosowaniu do grupy docelowej, z którą pracujemy. Tego typu ćwiczenia będą ważnym elementem urozmaicającym program treningu pamięci, a zarazem stanowią-cym cenną inspirację dla uczestników do wynajdywania własnych ćwiczeń. Części osób znane mogą być z dzieciństwa zabawy z ukła-daniem patyczków czy zapałek, które wraz z kilkoma innymi przy-kładami tego typu szarad i łamigłówek również podajemy poniżej.

De Rotrou J. (2003). Pamięć doskonała. Warszawa: W.A.B.

Dudley G.A. (1994). Jak podwoić skuteczność uczenia się: techniki sprawnego zapamiętywania i przywoływania informacji. Warszawa: Medium.

Geisselhart R.R. i hofmann Ch. (2007). Lepsza pamięć. Trening i techniki lep-szego zapamiętywania. Warszawa: Flashbook.pl.

heuel E. (2006). Trening koncentracji: 10-dniowy program usprawniający. War-szawa: Bauer-Weltbild Media – klub dla Ciebie.

lehrl S. (2005). Trening pamięci. katowice: Videograf II.

Norman u. (2002). Trening pamięci. Ćwiczenia słowne, zagadki, rebusy. War-szawa: klub dla Ciebie.

Raifenschneider D. (2001). Techniki trenowania umysłu. 400 ćwiczeń. Warsza-wa: MuZA S.A.

Święcicka J. (2009). Trening koncentracji dla uczniów. Warszawa: Difin.


Ramka 4.6. Przykładowe pozycje książkowe zawierające zestawy ćwiczeń, gier i zabaw pamięciowych i aktywizujących

Trening pamięci156

ŁamigłówkaZapałki

Cel ćwiczenia: aktywizacja poznawcza.


Potrzebne materiały: po 12 zapałek (mogą to też być patyczki jednakowej długości) dla każdego uczestnika zajęć.

Przebieg ćwiczenia: prowadzący rozdaje uczestnikom zapał-ki i pokazuje, w jaki sposób mają je ułożyć – wzór znajduje się w ramce 4.7. Ich zadaniem jest przełożenie 4 zapałek w taki spo-sób, by powstały trzy kwadraty.


Ramka 4.7. Wstępny układ zapałek



ŁamigłówkaRomeo i Julia


Grupa uczestników: dorośli uczący się, seniorzy.


Ramka 4.8. Rozwiązanie zadania „Zapałki”

1 2

3

1 2

3

Trening pamięci158

Przebieg ćwiczenia: prowadzący podaje treść zagadki:

„Romeo i Julia leżą martwi na podłodze willi w Weronie. Obok leży pęknięte naczynie, z którego wylała się woda, zaś na podło-dze widoczne są ślady psa. Ciała nie są uszkodzone, nie zostali też otruci. Jak Romeo i Julia zginęli?”

Rozwiązanie: Romeo i Julia to akwariowe rybki. Naczynie z wodą, w którym się znajdowały zostało rozbite przez przebiega-jącego przez pokój psa.

ŁamigłówkaPasta do zębów


Grupa uczestników: dorośli uczący się, seniorzy.

Potrzebne materiały: arkusz z obrazkiem do ćwiczenia (jak w opisie ćwiczenia).


„Producent pasty do zębów postanowił zwiększyć zyski ze sprze-daży swojego produktu. Szukał sposobów, by to uczynić, ale bez-skutecznie – żaden z jego pracowników nie znalazł ciekawego rozwiązania. Postanowił więc zorganizować otwarty konkurs na najlepszy pomysł. Zgłosiła się osoba, która przysłała następujący pomysł na rozwiązanie problemu wzrostu sprzedaży:

z podpisem – jeśli mnie zatrudnisz, wyjaśnię Ci, jak zwiększyć zyski ze sprzedaży!


Na czym polega ten pomysł i co oznacza ten rysunek?”

Rozwiązanie: Ilustracja przedstawia wielkość końcówki tubki pasty do zębów. Mniejszy otwór oznacza, iż z tej samej tubki przy jednorazowym użyciu wykorzysta się mniej pasty, niż gdy otwór będzie większy. Zwiększając otwór w końcówce tuby pro-ducent sprawi, iż kupujący będą ją zużywać szybciej. Ponieważ dla ludzi liczy się przede wszystkim ilość produktu, za który płacą – w tym przypadku określanego na podstawie wielkości tuby z pastą do zębów – ludzie nadal będą chętnie kupować produkt, zaś producent sprzeda go więcej, uzyskując większy zysk ze sprzedaży.

ŁamigłówkaRodzinna szarada





„Mężczyzna ma tyle sióstr co braci, ale każda z jego sióstr ma dwa razy więcej braci niż sióstr. Ile chłopców i dziewczynek jest w rodzinie?”

Rozwiązanie: w rodzinie jest 4 chłopców i 3 dziewczynki.

Fragment Trening Pamieci

Documents

Transcript of Fragment Trening Pamieci