MAGAZYN PACJENTW CENTRUM ONKOLOGII - KWIECIE 2012

Nowy sposb ywienia Pacjentw

Filmowe wtorki w Centrum Onkologii

10 lat Zakadu Profilaktyki i Promocji Zdrowia

Idzie lato - uwaajmy na zmiany skrne

Historia onkologii jest histori sztuki - wywiad z dr Ew Chmielowsk

Dieta w leczeniu radioterapi

Ciao i umys Oddajcie mi mj gos... - ycie po laryngektomii

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

Spis treci

NASZE CENTRUM

3 List redaktora naczelnego 4 Nowy sposb ywienia Pacjentw - ju wkrtce!

7 Biuro Obsugi Pacjenta 8 Filmowe Wtorki 9 Konferencja Urologiczna10 Pytania naszych Pacjentw

PROFILAKTYKA

12 Dzie Walki z Czerniakiem14 10 lat Zakadu Profilaktyki i Promocji Zdrowia

16 Rak skry jak potwierdzamy lub wykluczamy

DIAGNOSTYKA

18 Poznajcie nasze Laboratorium

20 Zakad Diagnostyki Obrazowej i Radiologii

Interwencyjnej

LECZENIE

22 Oddzia Kliniczny Chirurgii Onkologicznej

24 Wywiad z dr Ew Chmielowsk27 Jak przygotowa si do chemioterapii?

28 Rozmowa z zaoycielk Fundacji Podaruj ycie

31 Sport bez recepty32 Dieta w leczeniu radioterapi34 Ciao i umys: Oddajcie mi mj gos

2 Focus CO Nr 2 | 2012

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

Od redakcji

DRODZY CZYTELNICY

Z przyjemnoci oddaj do Pastwa rk kolejny numer naszego kwartalnika. Jest mi

ogromnie mio, gdy ten czwarty numer jest w

pewnym sensie symboliczny dopenia pierw-szy rok naszej dziaalnoci i potwierdza, e to,

co robimy jest potrzebne. Cieszy nas rwnie

pozytywny odbir, z ktrym spotyka si FO-CUS CO. Bezporednio od Czytelnikw wie-my, e wiele z naszych artykuw daje Wam

cenne informacje i porady, a cz zwyczajnie

podnosi na duchu. To cieszy.

W czwartym numerze chcielimy przybliy

Pastwu tematyk zwizan z nowotworami

skry. Jako e zblia si lato, a za nim zwyczaj

opalania, warto wiedzie, jakie zagroenia wi- si z t mod na ciemn karnacj.

Opowiemy te nieco wicej o chemioterapii

jako jednej z najwaniejszych metod leczenia

nowotworw. Chcemy Pastwu przybliy nie

tylko komrki Centrum zajmujce si przygo-towaniem lekw cytostatycznych, lecz rwnie

oddzia Chemioterapii. Dla Pacjentw, ktrych

chemioterapia dopiero czeka przygotowalimy

kilka wskazwek, jak radzi sobie ze skutkami

ubocznymi. Rwnie dr n. med. Ewa Chmie-lowska Koordynator Oddziau Chemioterapii

udzielia niezwykle interesujcego wywiadu,

do ktrego lektury serdecznie zapraszam.

Ale z rozmw to nie wszystko. Pani Urszula

Smok zaoycielka Fundacji Podaruj ycie

udzielia nam wywiadu, w ktrym w sposb

niezwykle poruszajcy mwi o swoich wa-snych dowiadczeniach oraz o godnej podziwu

dziaalnoci Fundacji. Niezwyky entuzjazm,

optymizm i energia, ktre charakteryzuj wy-powiedzi Pani Urszuli przechodz bezpored-nio na kadego czytajcego. A z pewnoci na

mnie!

Ponadto w cyklu Ciao i Umys omawiamy problemy Pa-cjentw po laryngektomii, a wic operacji usunicia krtani.

Mamy wiadomo, e taki zabieg zupenie zmienia cay

wiat Pacjenta. Brak moliwoci werbalnego porozumiewa-nia si jest na pocztku bardzo trudny. Jednak wyjtkowo

wane jest, aby nie podda si wewntrznej izolacji i nie-rzadko depresji, lecz dokada stara do codziennych wi-cze, o ktrych piszemy w naszym cyklu.

Mam nadziej, e wiosenny FOCUS CO wniesie w Pastwa

codzienno tak dawk optymizmu, jak bymy sobie tego

yczyli!

Miej lektury!

Redaktor NaczelnaKatarzyna Klawiska-Knach

Centrum Onkologii im. prof. F. ukaszczyka

w Bydgoszczy

Redaktor Naczelna: Katarzyna Klawiska-Knach

Redakcja: Karolina Urbaska, Kamila Szmajda, Marta Moliska

Adres Redakcji: ul. Romanowskiej 2, 85-796 Bydgoszcz

Wydawca: Centrum Onkologii im. F. ukaszczyka w Bydgoszczy

Opracowanie: IRONteam Sp. z o.o.

Grafika i DTP: Micha Buchwald GRAVITY Project

Drukarnia: Echo Sp. z o.o.

Papier: kreda mat 130/115g

Nakad: 3 500 egz.

E-mail: redakcja@co.bydgoszcz.pl

3

Nasze Centrum

Nowy sposb ywienia Pacjentw - ju wkrtce!Posiki w szpitalach czsto spoywane s w warunkach dyskomfortu.

Gocie patrz...

Jedzenie stygnie podczas, gdy Pacjent jest na badaniach lub zabiegu...

Wybr dania jest z gry narzucony...

KADZIEMY TEMU KRES!

4 Focus CO Nr 2 | 2012

Majc na uwadze elastyczne podejcie do potrzeb Pa-cjenta oraz ustawiczne denie do podnoszenia poziomu procesu ywienia Pacjentw oddziaw kowych w Centrum Onkologii, podjto inicjatyw stworzenia no-watorskiego systemu umoliwiajcego konsumpcj po-sikw w nowoczesnej sali restauracyjnej. Obecnie w salach gdzie przebywaj chorzy czsto nie ma warunkw do leczenia i jedzenia rwnoczenie. Spoy-wajcy posiki na sali s czsto skrpowani obecnoci osb odwiedzajcych, a jedzenie w sali szpitalnej, gdzie Pacjent przebywa cay dzie, jest mao komfortowe. Ju wkrtce wikszo Pacjentw nie bdzie musiaa je w kach. Wszyscy, ktrym stan zdrowia pozwoli na prze-mieszczanie si i korzystanie z usug restauracji w ra-mach hospitalizacji otrzymaj specjalne identyfikatory, umoliwiajce otrzymanie posiku. Prawidowe odywianie jest bardzo wanym elementem procesu dochodzenia do zdrowia, dlatego dla kadego Pacjenta przebywajcego w oddziale lekarz zaleca od-powiedni diet, dostosowan do wieku i stanu zdrowia. Zdajemy sobie spraw, e jej przestrzeganie w warunkach szpitalnych nie jest rzecz atw. W zwizku z oglnym zym samopoczuciem psychofizycznym spowodowanym chorob, odmiennymi nawykami zwizanymi z kultur spoywania posikw, niemonoci jedzenia tego, na co ma si ochot, i wieloma innymi przyczynami, Pa-cjenci czsto nie zjadaj do koca wszystkich da, czego skutkiem jest podjadanie pokarmw, ktre nie powinny znale si w jadospisie danej osoby. Atutem spoywania posikw w restauracji bdzie moliwo samodzielnego doboru zestawu da przez chorego w ramach zaleconej mu diety. Pozwoli to na zaspokojenie gustw kulinarnych

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

przy jednoczesnym zachowaniu zalece dietetycznych. Jedzenie posikw w atmosferze przestrzennej eleganckiej restauracji ma poprawi samopoczucie Pacjenta i zapewni namiastk normal-nego ycia.Niejednokrotnie osoby chore trzeba niemal prosi o wyjcie z ka pod kadym pretekstem, co w wikszoci wypadkw nie sprzyja procesowi lecze-nia. Dla Pacjenta wskazany jest kady rodzaj ruchu, na zdrowie wyjdzie mu zatem spacer do restauracji ulokowanej na wysokim parterze szpitala. Stanie si on niemal elementem codziennej reha-bilitacji.Kolejn zalet wprowadzanego syste-mu bdzie moliwo skonsumowania posiku w otoczeniu rodziny, bliskich znajomych, ktrzy, po uiszczeniu opaty rwnie bd mogli skorzysta z usug restauracji. Pozwoli to na chwilowe ode-rwanie od atmosfery szpitalnego pokoju, pomoe si zrelaksowa, spowoduje, e konsumpcja posiku bdzie miym wy-darzeniem dnia. Przebywanie w restau-racji i moliwo uczestnictwa przy po-siku osb bliskich ma wpyn rwnie na zachcenie Pacjenta do spoywania smacznych i ciepych da. Szczeglne znaczenie ma to w przypadku Pacjen-tw, u ktrych w wyniku stosowanego leczenia dochodzi do zaburzenia smaku czy zapachu, a w konsekwencji do utra-ty aknienia. Podmiotowe traktowanie Pacjenta w tym systemie ma wpyn na lepsze podejcie do faktu przebywania na oddziale onkologicznym, co z pew-noci pozytywnie wpynie na wyniki leczenia.Sala restauracyjna nowego systemu y-wieniowego to ok. 300m2, co pozwoli na jednoczesne spoywanie posikw przez okoo 160 osb. Zakada si, e kuchnia wydawa bdzie codziennie okoo 500 posikw. Przygotowanie tak duej iloci da w zmodernizowa-nym bloku ywieniowym moliwe b-dzie dziki wprowadzeniu najnowszych technologii stosowanych przy produkcji posikw. Restauracja oferowa bdzie Pacjentom szeroki wachlarz potraw uwzgldniajcych wymagania norm y-wienia, zasady dietetyki oraz rnorod-

Nasze Centrum

5

ne gusta kulinarne. Z niecierpliwoci oczekujemy otwarcia nowego bloku ywieniowego w nadziei, e tak nowoczesne i niekonwencjonalne rozwizanie przypadnie do gustu Pacjen-tom, bo to przecie z myl o nich rozwi-jamy si i nieustannie doskonalimy.

SZEF KUCHNI HOTELU POZYTON POLECA!Wiosna to szczeglny czas, kiedy wszystko budzi si do ycia. Jestemy peni energii i zapau do pracy.Prezentowany przepis to doskonaa przekska, penowartociowa kolacja z du iloci wiosennych warzyw, tak istotnych w peni zbilansowanej diecie.

oso z grilla na warzywach osowdzwonkach-2sztuki marchewka-1sztuka maacebula-1sztuka pieprzisldosmaku zbkiczosnku-1sztuka por50g brokuy50g maso-1yka serfeta20g cytryna80g Saatarucola50g suszonepomidory-4szt. oliwazoliwek-3yki sl,pieprzcytrynowy

Wykonanie:Zioa wymieszaj z 1 yk oliwy z oliwek i natrzyj ni umyte i osuszone dzwonkaososia.Odstawnaok.30mindolodwki.Brokuypodzielnamaeryczkiisparzwosolonymwrztku.Schodwzimnejwodzie,abyniestraciykoloru.Cebulposiekaj,czosnekpokrjwkostk,marchewkiporawsupki,asuszonepomidorywpaski.Narozgrzanych2ykacholiwyzeszklijcebuliczosnek,dodajmarchewki po chwili smaeniawrzubrokuy i pora. Sma jeszcze chwil.Doprawdelikatniesolipieprzem.Nakawakachfoliialuminiowejuwarzywa,ananichzamarynowanepor-cje ryby.Na kadej rybie u paski suszonychpomidorw, poow ykimasaidokadniezawifoli.Piecznarozgrzanymgrilluprzez10-15minutzkadejstrony.ososiaunawarzywachiudekorujcytryn,rukolorazseremfeta.

starszy asystent dietetyki

Elbieta BandyszewskaCentrum Onkologii

im. prof. F. ukaszczyka w Bydgoszczy

Nasze Centrum

6 Focus CO Nr 2 | 2012

Biuro Obsugi Pacjenta Rzeczywisto choroby nowotworowej bywa trudna, a droga do odzyskania pe-ni zdrowia duga i wyboista. wiadomo tego zjawiska jest pierwszym i najwaniej-szym elementem naszej pracy, dziki ktre-mu staramy si podchodzi indywidualnie do kadego Pacjenta. Centrum Onkologii w Bydgoszczy to orodek, ktry nade wszyst-ko przedkada trosk o swoich Pacjentw. Z myl o uproszczeniu chorym poruszania si wrd skomplikowanych procedur me-dycznych, w maju 2011 w Budynku Gw-nym Centrum Onkologii utworzono Biuro Obsugi Pacjenta. Informacja o chorobie lub podejrzenie jej wystpienia dla wikszoci Pacjentw jest ogromnym przeyciem. Odnalezienie si w nowej sytuacji nastrcza wielu problemw. Do tego dochodzi stres zwizany z brakiem podstawowej wiedzy o przebiegu leczenia, moliwych skutkach ubocznych, skutecz-noci terapii i wiele innych. Wszystko to powoduje, e osoby, ktre trafiaj do nasze-go Biura Obsugi Pacjenta potrzebuj nie tylko ogromnej wyrozumiaoci, ale przede wszystkim kompleksowej pomocy. Dlatego te dokadamy wszelkich stara, aby kady Pacjent otrzyma wyczerpujce odpowiedzi na nurtujce go pytania.Biuro Obsugi powstao z myl o wygodzie Pacjentw Centrum Onkologii w Bydgosz-czy. Jestemy po to, aby pomc w rozwi-zywaniu wielu problemw, aby udzieli po-trzebnych informacji oraz by poprowadzi Pacjenta przez wiele procesw wewntrz-nych chociaby proces rejestracji. Ponadto, udzielamy informacji o sposobie przygotowania si do bada diagnostycz-nych, a take suymy pomoc przy od-woywaniu i przekadaniu terminw wizyt lekarskich. Mona si do nas zgasza w kwestiach zwizanych z udostpnieniem dokumentacji medycznej. Tutaj Pacjent po uprzednim zoeniu pisemnego wniosku

7

moe otrzyma uwierzytelnion kserokopi swojej dokumentacji medycznej potrzebn dla zakadw opieki zdrowotnej, zakadw ubezpieczeniowych, waciwych dla spraw zdrowia organw pastwowych, organw samorzdw lekarskich, pielgniarskich i farmaceutycznych. Ale to nie wszystko! Jestemy do dyspozy-cji Pacjentw rwnie w sprawach zwiza-nych z uzupenianiem ubezpieczenia, ktre mona dostarczy faksem lub poczt elek-troniczn, co stanowi wygodne rozwiza-nie dla osb spoza Bydgoszczy. Poza tym udzielamy szczegowych informacji od-nonie topografii Centrum Onkologii, roz-mieszczenia i umiejscowienia poszczegl-nych gabinetw, oddziaw, dziaw oraz zakadw. Na prob osb odwiedzajcych, informujemy o miejscu pobytu hospitali-zowanego w Centrum Pacjenta. W Biurze Obsugi istnieje moliwo sprawdzenia kosztw bada i zabiegw, w przypadku koniecznoci wykonywania ich odpatnie.Dlatego te nasze zadania realizujemy z zaangaowaniem i wiadomoci, e od jakoci udzielonej informacji oraz pomocy zaley nie tylko wizerunek naszego Cen-trum, lecz rwnie realna opinia Pacjenta. Okazywane zadowolenie Pacjentw oraz ich wdziczno jest dla nas najwikszym powodem do satysfakcji.

Kamila Szmajda Centrum Onkologii

im. prof. F. ukaszczyka w Bydgoszczy

Nasze Centrum

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

8 Focus CO Nr 2 | 2012

Nasze Centrum

Rozrywka w szpitalu? Tak!

w Centrum Onkologii!Szpital nie jest miejscem, ktre kojarzy si z rozrywk to pewne. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by odrobin umiechu i humoru wprowadzi na szpitalne koryta-rze. A nic nie nadaje si do tego lepiej ni dobry film.

X Muza od dawna jest uwaana za jedn z najlepszych rozrywek ostatnich pokole. Obejrzenie wieczorem do-brego filmu wpywa na dobry sen, a wycieczka do kina jest jedn z najpopularniejszych form spdzania wolne-go czasu. Czy w takim razie dostp do tej rozrywki jest niemo-liwy dla Pacjentw Centrum Onkologii w Bydgoszczy? Nic bardziej mylnego! Zaley nam na tym, by nasi Pacjenci cho na chwil za-pomnieli o powodzie swojego pobytu w naszym Cen-trum. Rozrywka w postaci dobrego filmu jest idealn okazj do tego, by przenie si na chwil do zupenie innego wiata.W zwizku z tym w naszym Centrum co tydzie odby-waj si tzw. Filmowe Wtorki. Ich zalet nie trzeba ni-komu przedstawia, warto natomiast powiedzie, jakie filmy pojawiaj si podczas cotygodniowych seansw.Ot nic dziwnego przede wszystkim komedie (np. Mio w Seattle, Piosenka o mioci, Tajne przez Poufne, Najwaniejszy gos czy Ostatnia Akcja), cho nie brak tu rwnie ambitnego kina obyczajowego (Smaki Mioci) oraz filmw kostiumowych (Ksi-na, Zakochana Jane).Co wane wymienione filmy, to nie historia, lecz do-piero PLANY!

Dlatego zapraszamy wszystkich zainteresowanych Pacjentw we wszystkie wtorki o godzinie 15:30 do sali 1072 na I pitrze.

Marta Moliska

Filmowe Wtorki to inicjatywa, ktrej powstanie jest moliwe dziki firmom: Best Film CO oraz Monolith Films.

9Nasze Centrum

Konferencja Urologiczna w Centrum Onkologii

Maoinwazyjne techniki ablacyjne to przy-szo wspczesnego lecznictwa onkolo-gicznego. Skuteczno techniki, wykorzy-stujcej wysokospecjalistyczne urzdzenia NanoKnife oraz Green Light Laser staa si tematem konferencji. Na spotkanie zapro-szono wielu wybitnych specjalistw z ca-ej Polski m.in. prof. Andrzeja Stelmacha, prof. Zbigniewa Wolskiego, prof. Piotra Radziszewskiego, prof. Marka Lipiskie-go, prof. Andrzeja Sikorskiego, prof. Pio-tra Chost. Podczas konferencji pojawia si moliwo konsultacji nowoczesnej techniki ablacyjnej ze specjalistami z Pragi i Londynu.

Metoda stosujca NanoKnife to aktualnie najmniej inwazyjny zabieg dokonywany niezwykle precyzyjnie. Nieodwracalna elektroporacja (lrreversible Electropora-tion, IRE) jest rodzajem ablacji nie opartej o skrajne temperatury, stworzon w celu precyzyjnego i efektywnego niszczenia

niepodanych tkanek mikkich. Dziaa-nie systemu NanoKnife IRE polega na wytwarzaniu serii mikrosekundowych impulsw elektrycznych w celu otwarcia porw w bonach komrkowych. Im-pulsy elektryczne s aplikowane za po-rednictwem kilku sond o ksztacie igie, umieszczanych wok strefy ablacji pod kontrol obrazu CT lub USG. W wyniku zastosowania odpowiedniego napicia, otwarcie porw powoduje nieodwracalne uszkodzenie komrek, ktre obumieraj, a ich pozostaoci s usuwane przez ukad chonny. System NanoKnife to pierwsze i dotd jedyne urzdzenie wykorzystujce metod IRE.

Green Light Laser 180W jest pocze-niem sprawdzonych rozwiza systemu HPS z jeszcze wiksz moc i szybkoci wykonywania zabiegu, przy jednoczesnym zachowaniu dotychczasowego poziomu bezpieczestwa. Zwikszenie mocy oraz

wizki laserowej o 50% w poczeniu z nowym, chodzonym ciecz wknem, umoliwia waporyzacj dwukrotnie wikszego obszaru tkanki. - wyjania organizator konferencji dr n. med. Jerzy Siekiera

Doskonale zdajemy sobie spraw z istoty maoinwazyjnych technik abla-cyjnych w procesie leczenia oraz rege-neracji organizmu. Dlatego te doka-damy wszelkich stara, aby udostpni naszym Pacjentom usugi na najwy-szym, wiatowym poziomie. W planach Centrum Onkologii jest zakup lasera do fotoselektywnej waporyzacji prostaty.

Wszystko w trosce o Pacjenta.

Kamila Szmajda Centrum Onkologii im. Franciszka

ukaszczyka

Centrum Onkologii, jako innowacyjny orodek, nieustannie inwestuje w nowoczesne technologie. Majc na uwadze podnoszenie jakoci wiadczonych usug, 8 marca 2012 roku odbya si konfe-rencja zorganizowana przez Jerzego Siekier, koordynatora Oddziau Klinicznego Urologii Cen-trum Onkologii w Bydgoszczy, powicona zastosowaniu maoinwazyjnych technik ablacyjnych w leczeniu nowotworw.

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

10 Focus CO Nr 2 | 2012

Nasze Centrum

Pytania naszychPacjentw

LEKARZEODPOWIADAJ

1Zauwayam lekkie przebarwienia skry? Czy to jest grone i jak mona to sprawdzi?

Wszelkie zmiany skrne na-ley konsultowa ze specja-list. Moe to by dermato-log, niemniej jednak rwnie wskazane s konsultacje ze specjalistami z zakresu onko-logii, poniewa kada zmiana skrna moe by cho zde-cydowanie nie musi grona dla organizmu. W naszym Centrum dziaa Poradnia Onkologiczna, w ktrej mona skonsultowa zmiany skrne i dowiedzie si, czy wskazane s badania diagnostyczne.

2 Czy mog prowadzi samochd po badaniach endoskopowych? Prowadzenie samochodu po takich badaniach jest niewskazane ze wzgl-du na znieczulenie miejscowe, ktre zostaje Pacjentowi podane przed przy-stpieniem do bada. Pacjent co praw-da zostaje w naszym Centrum dopki znieczulenie nie ustpi, jednak najle-piej, eby kto mg odebra Pacjenta ze szpitala bd, eby Pacjent wrci do domu takswk.

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

11

4 Czy po chemioterapii zawsze wypadaj wosy? Nie w kadym leczeniu chemioterapi pojawia si wypadanie wosw, niemniej jednak jest to jeden ze skutkw ubocznych, z jakim naley si liczy. Naley pamita, e zwykle efekt przej-ciowy pojawia si 2-3 tygodnie po podaniu lekw przeciwnowotworowych, nastpnie za wosy odrastaj, nierzadko silniejsze ni byy.

3 Czy powinienem unika kontaktu z bliski-mi po radioterapii? Jeli tak, to jak dugo?Nie ma adnych wskaza do tego, by unika kontaktu z bliskimi po radioterapii. Mimo lecze-nia promieniami jonizujcymi, ciao Pacjenta nie jest radioaktywne, a wic nie stanowi adnego zagroenia dla bliskich, nawet dla dzieci. Zaleca si natomiast, aby po kadej sesji radioterapeu-tycznej Pacjent pi jak najwicej pynw (najle-piej wody mineralnej).

5Czy kada zmiana skrna jest grona? Gdzie mog to spraw-dzi?

Wszelkie zmiany skrne naley kon-sultowa z lekarzem, natomiast nie wszystkie stanowi faktyczne zagro-enie dla zdrowia. Szczegln uwa-g naley zwrci zatem na: - przebarwienia skrne, ktrych wczeniej nie byo,- zmiany w zakresie pieprzykw, kt-re ju si ma (powikszenie, swdze-nie, krwawienie),- nowe pieprzyki, zwaszcza w trak-cie lata i po okresie letnim,- pkajce naczynka krwionone w obrbie jakiego rejonu ciaa.

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

CProfilaktyka JAK MY TO ROBIMY.. .

Dzie Walki z Czerniakiem

Czym jest czerniak?

27 kwietnia obchodzimy Dzie Walki z Czerniakiem. Przy okazji tego wyjtkowe-go dnia warto pozna wroga, tym bardziej, e naraony jest praktycznie kady z nas.

Cho czerniak nie zalicza si do najczstszych nowotworw (stanowi okoo 2% wszystkich zachorowa), nie naley bagatelizowa ryzyka, ktre wie si z nawet po-zornie drobnymi zmianami skrnymi. Przede wszystkim trzeba pamita, e wcze-sne rozpoznanie zmian daje ogromne szanse na cakowite wyleczenie. Dlatego te wana jest profilaktyka i regularna ocena powierzchni skry pod ktem znamion.

12 Focus CO Nr 2 | 2012

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

Warto pamita, e czerniak moe rozwin si na podou ju ist-niejcych znamion lub powsta na normalnej skrze. Co powinno zwr-ci nasz uwag? Przede wszystkim takie zmiany, jak: zgrubienie, zmiana ksztatu, granic lub zabarwienia fragmentu sk-ry. Ponadto silne, nieustpujce zaczer-wienienie, pieczenie w jego obrbie lub krwawienie. Rwnie niepokojce jest take pojawienie si znamion na niezmie-nionej skrze, zwaszcza asymetrycznych, o nieregularnych i nieostrych granicach, nieregularnym zabarwieniu, czsto z nad-erk. Pamitaj! Absolutnie nie wolno rozdrapywa ani zuszcza domowymi sposobami zmienionej skry kade po-dejrzanie wymaga niezwocznej konsul-tacji z dermatologiem lub onkologiem.

Ostronie z opalaniem!

W profilaktyce zachorowa na czerniaka kluczow rol odgry-wa zmniejszenie ekspozycji na promieniowanie soneczne, zwaszcza w lecie w godzinach 10.00-14.00. Naley wic przede wszystkim uwaa z opala-niem i unika poparze sonecznych skry. Koniecznie naley te stosowa preparaty zawierajce filtry promieni UVA i UVB. Wane jest, aby wysoko filtrw bya od-powiednio dobrana do typu karnacji im janiejsza karnacja, tym wikszy filtr. Pre-parat ochronny powinien by naoony na 20 minut przez ekspozycj na soce, i uzu-peniany co 2 godziny w trakcie opalania. Trzeba te powiedzie, e ryzyko rozwoju czerniaka jest wiksze u osb o jasnej kar-nacji skry, z jasnymi lub rudymi wosami i niebieskimi tczwkami. Takie osoby s bowiem bardziej podatne na uszkodzenia skry pod wpywem promieni sonecznych. Ale pamitajmy nie tylko opala-nie w socu wystawia nas na niebez-pieczestwo. Tak samo szkodliwe s promienie emitowane przez solarium.

Nie tylko opalanie

Niemniej jednak, nie mona ko-jarzy zachorowa na czerniaka wycznie z opalaniem. Do jego rozwoju mog przyczyni si take zmia-ny hormonalne (zaobserwowano czstsze wystpowanie czerniaka w okresie pokwi-tania, ciy i poogu), uwarunkowania ge-netyczne czy wrodzone znamiona. Bardzo wane jest wic okresowe ogldanie zmian skrnych, zwaszcza u osb obarczonych zwikszonym ryzykiem zachorowania oraz usuwanie podejrzanych znamion.

27 kwietnia Dniem Walki z Czerniakiem

Od kilku lat, z okazji Dnia Walki z Czerniakiem, ktry przypa-da 27 kwietnia, firma La Roche-Posay Laboratoire Dermatologique, pod patronatem Polskiego Towarzystwa Der-matologicznego, organizuje kampani spoeczn pt. Badaj Znamiona!. Jej ce-lem jest zwrcenie uwagi na szerzcy si problem czerniaka i zachcenie Polakw do systematycznej profilaktyki. W ramach tej akcji, wszyscy chtni mog bezpatnie zbada stan swojej skry, skontrolowa znamiona oraz zasign porady specja-listw. Z roku na rok, coraz wicej osb jest tym zainteresowanych - w 2010 ba-daniu poddao si ok. 3000 osb, a po-dejrzenie czerniaka zdiagnozowano u 71 osb, umoliwiajc im skuteczne leczenie. Akcja Badaj Znamiona prowa-dzona jest w ramach oglnoeuropej-skiej kampanii EuroMelanoma. Oprcz Polski w akcji uczestniczy tak-e wiele innych krajw europejskich.

Trzeba pamita, e regularne bada-nia profilaktyczne s najlepszym sposobem na diagnoz choroby we wczesnym etapie. Dziki temu krt-kie leczenie jest w stanie doprowadzi do cakowitego wyzdrowienia, za ryzy-ko nawrotw jest znacznie nisze. Ba-dania takie s bezbolesne, najczciej w formie konsultacji i ewentualnej biop-sji, mog za uratowa nasz skr!

lekarz medycyny Jarosaw Jaroszek specjalista chirurgii onkologicznej

13

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

14 Focus CO Nr 2 | 2012

Profilaktyka JAK MY TO ROBIMY.. .

Zakadu Profilaktyki i Promocji Zdrowia

10lat

Lepiej zapobiega ni leczy gosi jedna z gwnych zasad medycyny. W przypadku chorb nowotworowych jest ona szczeglnie aktualna.

Majc na uwadze wspomnian zasad 7 marca 2001 roku Dyrektor Centrum Onkologii w Bydgoszczy dr n. med. Zbigniew Pawowicz powoa do ycia Zesp Promocji Zdrowia.Zesp mia zaj si organizacj profilaktycznych bada mammograficznych i cytologicznych kobiet w woje-wdztwie kujawsko-pomorskim. Chcc w peni sprosta temu zadaniu zakupiono cytomammobus, ktrego zada-niem byo wykonywanie bada w odlegych gminach wojewdztwa. Ju w 2001 roku dotar on do 24 miejsco-woci, gdzie wykonane zostao 7 174 bada mammogra-ficznych.Od tamtej pory liczba wykonywanych rocznie przez nasz Zakad bada profilaktycznych stale ronie. Chcemy do-ciera do jak najwikszej liczby osb zarwno z sam moliwoci badania, jak i z wiedz, ktr staramy si na co dzie przekazywa mieszkacom naszego wojewdz-twa.

Z okazji tej okrgej rocznicy 29-30 wrzenia 2011 roku odbya si Oglnopolska Konferencja Profilaktyka w Onkologii. Wio-dcym tematem konferencji bya debata na temat onkologicz-nych programw profilaktycznych, ktre s obecnie jednym z najwikszych przedsiwzi zdrowotnych i spoecznych w na-szym kraju. Z przebiegu tej konferencji nietrudno wysnu wniosek, e w dalszym cigu wiodc rol odgrywaj badania cytologiczne i mammograficzne (tzw. skryningi), ktre przynosz tysice rozpozna raka szyjki macicy i raka piersi. Przeprowadzone w czasie konferencji wykady i dyskusje byy znakomit for-m wymiany spostrzee i dowiadcze, jak rwnie z caym przekonaniem bd miay wpyw na ustalenie strategii post-powania w zakresie wczesnego wykrywania nowotworw oraz profilaktyki.Uczestnikami konferencji byli wysokiej klasy specjalici z caej Polski, a patronem wydarzenia wczesna Pani Minister Zdro-wia, Ewa Kopacz.

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

15

BADANIE SKRYNINGOWE(przesiewowe) rodzaj strategicznego bada-

nia, ktreprzeprowadza siwrdosbnie

posiadajcychobjawwchoroby,ktrdany

test mgby wykry. Badania przesiewowe

wykonuje si w caej populacji lub tylko w

tzw.grupachwysokiego ryzyka (dotyczy to

np. profilaktyki cukrzycy, nowotworw pier-

si).Zamierzeniembadaskryningowych jest

wykrycie choroby we wczesnej fazie i dziki

temuumoliwieniewczesnejinterwencji,kt-

ra zredukowaaby zarwno miertelno, a

takecierpieniaPacjentwwdanejchorobie.

Chocia badanie przesiewowe moe dopro-

wadzidopostawieniawstpnejdiagnozy,to

zawszemusi by ona potwierdzona innymi,

bardziej dokadnymi badaniami, waciwymi

dladanejchorobyizleconymiprzezlekarza.

Konferencja bya rwnie okazj do podsumowania spostrze-e, dotyczcych stopnia zaawansowania wykrywanych no-wotworw oraz nadal niewystarczajco wysokiej wiadomoci spoecznej odnoszcej si do tematu bada profilaktycznych. Jak pokazuj badania, rocznie w Polsce ok. 14 000 kobiet do-wiaduje si, e ma raka piersi 5000 z nich umiera, podobnie 50% kobiet umiera z 3 500 chorujcych na raka szyjki maci-cy. Statystyki te mogyby by znacznie bardziej korzystne dla pacjentw, gdyby wiadomo koniecznoci przeprowadzania regularnych bada bya wysza. Sugerujc si wspomnian statystyk, jak rwnie wychodzc z zaoenia i zdrowie publiczne jest zadaniem wsplnym, le-cym w gestii nie tylko lekarzy specjalistw, ale wszystkich, dla ktrych fakt ten jest istotny, musimy dooy wszelkich stara by zmniejszy odsetek zachorowa. Pierwszym i najwaniejszym krokiem to zacz od siebie. Kady z nas powinien skorzysta z programw profilaktycz-nych oferowanych przez placwki ochrony zdrowia.Zakad Profilaktyki i Promocji Zdrowia w naszym Centrum jest miejscem, gdzie mona wykona badania w kierunku no-wotworw piersi, szyjki macicy, nowotworw jelita grubego oraz prostaty.Ponadto w ramach edukacji zdrowotnej w Zakadzie realizo-wane s programy: Regionalnego Programu Edukacyjnego w Zakresie Profi-laktyki Jelita Grubego i Prostaty, Regionalnego Programu Prewencji Pierwotnej Nowotwo-rw popularyzujcego 10 tez Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem, Regionalnego Programu Przeciwnowotworowej Edukacji Modziey Szk Ponadgimnazjalnych.

Zakad uczestniczy rwnie w realizacji Programu bada przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grube-go. W fazie wdraania jest rwnie program badawczy we wsppracy z Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w To-runiu i Akademi Medyczn w Szczecinie - Przebieg klinicz-ny dziedzicznego raka piersi.Od 10 lat staramy si, by nasze dziaania byy jak najbardziej skuteczne, w efekcie czego coraz wicej Pacjentw zgasza si na profilaktyczne badania. Cieszy nas to, poniewa dziki temu ronie liczba wczenie wykrytych a co za tym idzie: cakowicie uleczalnych nowotworw.

Zesp RedakcyjnyCentrum Onkologii

Koordynator Zakadu Profilaktyki i Promocji Zdrowia, dr n. med. Tomasz Mierzwa

Fot

o: R

oman

Bos

iack

i

Profilaktyka JAK MY TO ROBIMY.. .

16 Focus CO Nr 2 | 2012

Rak skry jak go potwierdzamy lub wykluczamy

Zmiany skrne mog by bardzo rne: ciemne, jasne, wypu-ke lub paskie, o nierwnej powierzchni lub gadkie, o regu-larnym lub nieregularnym ksztacie. Bez szczegowej anali-zy trudno oceni, czy s niebezpieczne, czy prawdopodobnie wolne od ryzyka. Wane jest natomiast, by kade nowo po-wstae zmiany skrne konsultowa z lekarzem specjalist. Tylko w ten sposb moemy mie pewno, e nowe znami lub pieprzyk s dla nas niegrone. W naszym Centrum Onko-logii w celu potwierdzenia lub wykluczenia zoliwej zmiany skrnej przeprowadzamy badania histopatologiczne. Takie badanie pozwala na ustalenie prawidowego rozpoznania, typu zmiany skrnej, a take stanowi kluczow informacj dla lekarza przy podejmowaniu decyzji o dalszym leczeniu i jego rodzaju. Pobranie materiau do badania histopatologicznego nazywa-my biopsj. Warunkiem koniecznym dla uzyskania prawi-dowej diagnozy jest pobranie wycinka z waciwego miejsca (reprezentatywnego dla caej choroby) lub cakowicie usuni-cie zmiany, jeli jest niewielka. Lekarz prowadzcy chorego decyduje o rodzaju biopsji, biorc pod uwag rne czynniki, takie jak: miejsce zmiany, wielko, wygld, struktur itp.

Pobrany chirurgicznie materia jest nastpnie przekazywa-ny do Zakadu Patologii Nowotworw i Patomorfologii w naszym Centrum Onkologii, gdzie po rejestracji zostaje przyjty do Pracowni Histopatologicznej. W pierwszej kolej-noci patomorfolog bo tak nazywa si specjalista dokonuj-cy badania spisuje charakterystyk zmiany. Nastpnie tkanka przygotowywana jest do badania. Wbrew pozorom, pobrane od Pacjenta wycinki nie nadaj si jeszcze do analizy mikroskopowej. S zbyt mikkie i nawodnione, dlatego te preparaty poddaje si skomplikowanemu proce-sowi utwardzania i odwadniania, ktry nie moe wpyn na czytelno preparatu. Warto podkreli, e prawidowe przeprowadzenie otrzyma-nego materiau od postaci pierwotnej bezporednio po po-braniu do bloczka parafinowego, ktry jest ostateczn for-m gotow do analizy mikroskopowej, jest najwaniejszym laboratoryjnym elementem przygotowania diagnozy. Bdy techniczne w tej fazie przygotowania preparatu histologiczne-go mog mie niekorzystny wpyw na ostateczny wynik bada-nia, dlatego dbamy o to, by w naszym Centrum nigdy do tego rodzaju sytuacji nie dochodzio. Proces otrzymywania final-nego preparatu do badania jest zawsze w peni profesjonalny i

Dr n. med. Wojciech Jwicki, Koordynator Zakadu Patologii Nowotworw i Patomorfologii

Fot

o: R

oman

Bos

iack

i

17

realizowany przez wysokiej klasy specjalistw. Nastpnie przygotowane preparaty badane s pod mikro-skopem przez lekarza patomorfologa. Obrazy mikrosko-powe s wnikliwie analizowane i oceniane z uwzgld-nieniem wszystkich czynnikw, ktre mog mie wpyw na diagnoz (m.in. wywiad z Pacjentem). Podstawowy raport patomorfologiczny zawiera kilka elementw. Przede wszystkim znajdziemy tam rozpo-znanie, oraz opis zmiany (wielko, opis marginesw chirurgicznych potrzebnych przy ewentualnym usuwa-niu zmiany). Taki dokument dla lekarza prowadzcego jest najczciej wystarczajcy, by postawi pen dia-gnoz oraz zdecydowa o metodach leczenia jeli s konieczne.

dr n. med. Wojciech Jwicki Koordynator Zakadu Patologii Nowotworw

i Patomorfologii.

OBSESYJNY KULT WASNEGO CIAA:T-ANOREKSJA

Lista zaburze osobowoci zwizanych z obsesj na punkcie dobrego wygldu wydua si o nowe zjawisko: tanoreksj. Osoby, borykajce si z tymproblemem posiadaj nieodpart potrzeb cigego opalania.Wodczuciutanorektykwskrabladajestmniejatrakcyjna,dlategoteabyuniknzegosa-mopoczuciaspdzajgodzinynasocu.Zpozoruniewinne wizyty wsolarium mog przeksztaci si wsilnobsesj.Paradoksalnieopalonaskra,wiad-czcaodobrymstaniezdrowia,jestreakcjobronnskrynanadmiarpromieniultrafioletowych.

UWAGA: Nadmierne opalanie moe prowadzi do:- nowotworu skry- zapalenia skry- oparze- uszkodzenia wzroku- depresji- redukcji poziomu witaminy C i innych antyoksy-dantw- zniszczenia wkien kolagenowych

Leczenietanoreksji,wiesizewsppraczpsy-choterapeut i jest cakowicie wyleczalnym zabu-rzeniem.

obraz mikroskopowy zmiany agodnej

obraz mikroskopowy zmiany zoliwej

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

18 Focus CO Nr 2 | 2012

Diagnostyka

POZNAJCIE NASZE

LABORATORIUMZakad Diagnostyki Laboratoryjnej nazywany w skrcie Laboratorium funkcjo-nuje w naszym Centrum Onkologii od 1992 roku. Od tego czasu systematycznie roz-wija swoje usugi i poszerza ich zakres.Oprcz zwikszania iloci dostpnych bada w Laboratorium, zwikszamy rwnie ilo wykonywanych bada. Z roku na rok robimy ich coraz wicej dostosowujc si tym samym do coraz bardziej restrykcyjnych wymaga nowoczesnej diagnostyki onkologicznej oraz wymaga lekarzy specjalistw Centrum Onkologii. Rwnie w ujciu caego Wojewdztwa Kujawsko-Pomorskiego nasze Laboratorium jest wiodcym orodkiem w zakresie wdraania nowoczesnych rozwiza technolo-gicznych i organizacyjnych. Staramy si zgodnie z ogln polityk Centrum sta-wia na innowacj.

Fot

o: R

oman

Bos

iack

i

19

LLudzie Wszelka technologia, nawet najbardziej no-woczesna, ani doskonae wyniki kontroli jako-ciowych nie dayby adnych efektw, gdyby nie doskonale wykwalifikowany personel pra-cujcy w naszym Laboratorium. Koordynuj-ca Laboratorium mgr Hanna Kardymowicz dokada wszelkich stara, by pracownicy re-gularnie brali udzia w kursach doszkalajcych i konferencjach naukowo-szkoleniowych. Cigy rozwj i rozszerzanie kompetencji pra-cownikw Laboratorium to jeden z najistot-niejszych priorytetw.Dziki ambicji, pasji i zaangaowaniu pracow-nikw naszego Laboratorium, kadego dnia analizujemy dziesitki dostarczanych nam prbek, przesyamy te dziesitki wynikw do lekarzy prowadzcych naszych Pacjentw. Za-opatrzeni w informacje uzyskane od nas s w stanie podejmowa decyzje dotyczce ksztatu terapii naszych Pacjentw.

Jako Dowodem obrania takiego kierunku jest ca-kowita modernizacja Laboratorium, jaka miaa miejsce w 2010 roku. Mae pomieszczenia za-mienilimy na tzw. open space, a wic otwart przestrze, ktra umoliwia wprowadzenie wielu nowych technologii, platform analitycz-nych oraz wprowadzia ogln now jako i organizacj pracy. Jako pracy Zakadu Diagnostyki Laborato-ryjnej jest potwierdzana wysokimi ocenami w sprawdzianach midzylaboratoryjnych i cer-tyfikatami uzyskiwanymi w krajowych i mi-dzynarodowych programach kontroli jakoci. Oprcz tego Laboratorium monitoruje jako uzyskiwanych wynikw poprzez codzienn

kontrol wewntrzlaboratoryjn. Prbki (QC) z materiaem kontrolnym o rnych poziomach wartoci dla poszczeglnych bada wykonuje si wedug ustalonego harmonogramu.Laboratorium spenia standardy akre-dytacyjne i co jest naszym powodem do dumy zawsze jest wysoko oceniane przez Centrum Monitorowania Jakoci w Ochronie Zdrowia. Ponadto realizuje zaoenia Zintegrowanego Systemu Za-rzdzania wdroonego w Centrum Onko-logii. Polityk jakociow Laboratorium nadzoruje kierownik - wewntrzny audy-tor systemu jakoci.

Technologia Warto rwnie podkreli, e posiadamy zautomatyzowany system pomiarowy, sucy do wykonywania analiz z zakre-su biochemii klinicznej i immunochemii. W urzdzeniu zastosowano najnowocze-niejsze techniki pomiarowe takie, jak fotometria, chemiluminescencja i poten-cjometria. Analizator umoliwia wykona-nie rnorodnych bada biochemicznych, hormonalnych oraz markerw nowotwo-rowych z jednej prbki materiau biolo-gicznego. Jest to wyjtkowe osignicie w dziedzinie bada laboratoryjnych!Z kolei diagnostyka w zakresie hemato-logii (schorzenia krwi) odbywa si przy uyciu zaawansowanej technologicz-nie linii hematologicznej. W skad linii wchodz urzdzenia do oceny ilociowej i jakociowej elementw morfotycznych, wykonania rozmazu krwi obwodowej i

szpiku oraz do analizy wizualnej cyfro-wego obrazu komrek. Przykadamy ogromn wag do tego, by dysponowa najnowoczeniejszym sprztem w tym zakresie.Do budowy efektywnej struktury La-boratorium wykorzystano nowoczesne systemy informatyczne. Obecnie Zakad przygotowuje si do wdroenia nowego systemu LIS w peni zintegrowanego z systemem szpitalnym. Dziki temu roz-wizaniu, lekarze bd mogli w formie elektronicznej, zarwno zleca badania Laboratoryjne, jak i uzyskiwa wyniki do interpretacji klinicznej. Laboratorium otrzyma nowoczesne narzdzie suce do weryfikacji danych Pacjentw, prbek oraz wynikw bada na wielu etapach.Dziki swojej dziaalnoci Laboratorium jest wspautorem sukcesw szpitala, zajmujcego czoowe miejsca w rankin-gach na najlepszy orodek w Polsce i regionie.

Synergia wszystkich trzech elementw: Technologie, Ludzie, Jako tworz podstaw funkcjonowania naszego La-boratorium. Tylko pasja naszych pra-cownikw, niezawodno technologii i kontrola jakoci moe da w efekcie tak dobrze funkcjonujce laboratorium me-dyczne.

Hanna Kardymowicz Kierownik Zakadu Diagnostyki

Laboratoryjnej

Fot

o: R

oman

Bos

iack

i

20 Focus CO Nr 2 | 2012

Diagnostyka

Radiologia polska nie rni si zasadniczo od tej stosowanej w pozostaych krajach Unii Europejskiej. Zabiegi, ktrymi si posuguje mog stanowi samodzielny i ostateczny proces leczenia. Mog by rw-nie przygotowaniem lub uzupenieniem leczenia chirurgicznego. Majc na uwadze podnoszenie standardu wiadczonych w Centrum Onkologii usug przeprowadzi-limy modernizacj, polegajc na wypo-saeniu Zakadu Diagnostyki Obrazowej i Radiologii Interwencyjnej w wiatowej klasy urzdzenia.

Diagnostyka mammograficzna

W ostatnich latach obserwuje si wzrost umieralnoci kobiet z powodu nowotwo-ru zoliwego piersi. Aby przeciwdziaa temu zjawisku konieczne jest prowadzenie bada diagnostycznych na najwyszym poziomie. W tym celu zainstalowano w Centrum cyfrowy mammograf oraz no-woczesny mammotom, ktry podniesie wiarygodno oceny obrazu poprzez za-stosowanie wspomagania komputerowego i cyfrow archiwizacj kolejnych prze-gldowych bada piersi. Rozwizanie to zwiksza wykrywalno wczesnych no-wotworw piersi.

Zakad Diagnostyki Obrazowej i Radiologii Interwencyjnej powiew przyszoci w Centrum OnkologiiCentrum Onkologii wielokrotnie dao wiadectwo, e misja jaka zostaa przez nas wybrana nie jest tylko zwykym sloganem. Wszystko w trosce o Pacjenta.

Fot

o: R

oman

Bos

iack

i

21

Diagnostyka raka puc

Najpowaniejszym problemem onkolo-gicznym jest jednak obecnie rak puc, zajmujcy pierwsze miejsce wrd nowo-tworowych przyczyn zgonw. Wczesne wykrycie tego niebezpiecznego raka jest nie tylko moliwe ale wrcz pewne, jeli w profilaktycznych badaniach wykorzysta si niskodawkow tomografi kompute-row puc. Wykrywa ona 99% ognisk w pucach, z ktrych ok. 3% okazuje si no-wotworem zoliwym w bardzo wczesnym praktycznie niegronym stadium. Pobra-nie prbki do badania mikroskopowego z wykrytych i podejrzanych ognisk odbywa si rwnie pod kontrol wzroku za pomo-c tomografu komputerowego. Koszt wy-krycia i wyleczenia wczesnego raka puc jest kilkakrotnie niszy ni ma to miejsce w przypadku raka piersi. Profilaktyka raka piersi i szyjki macicy s uznanymi kierun-kami aktywnoci Narodowego Funduszu Zdrowia. Czas na profilaktyk najgroniej-szej choroby raka puc!

Pierwszy etap modernizacji za-koczony

Obecnie zosta zrealizowany pierwszy z dwch planowanych etapw, ktry pole-ga na przebudowie czci infrastruktu-ry Zakadu oraz zainstalowaniu szeregu nowoczesnych aparatur, w tym 128 war-stwowego tomografu komputerowego. Jego wyspecjalizowana technika gwaran-tuje wykrycie nawet niewielkich ognisk nowotworowych. Za spraw urzdzenia znaczco skrcono czas badania. Obni-eniu ulegy dawki pochonitego w trak-cie badania promieniowania. Pozwoli on zmniejszy ilo podawanego doylnie jodowego rodka kontrastujcego. Dziki niemu moliwe jest pobranie prbki do diagnostyki patomorfologicznej, w celu okrelenia rodzaju wykrytego raka. Mo-nitorowanie narzdzi wprowadzanych do organizmu pozwolio na leczenie ablacj termiczn nowotworw w dowolnej czci ciaa czowieka, jeli nie ma moliwoci radykalnego usunicia ich przez chirurga. Jestemy jednym z nielicznych orodkw w kraju stosujcych t metod.

Korzyci zabiegw przeprowadzonych z pomoc aparatury radiologicznej s ogromne. W stosunku do zabiegw chirur-gicznych cechuje je maa inwazyjno. W przewaajcej wikszoci zabiegi z zakre-su radiologii interwencyjnej nie wymagaj znieczulenia oglnego, nie ma w nich utra-ty krwi, czas zabiegu jest zdecydowanie krtszy ni operacji chirurgicznej. Dziki temu maksymalnie skraca si okres rekon-walescencji pacjenta. Nieoceniony wpyw na skuteczno lecze-nia chorb nowotworowych ma szybka, trafna diagnoza. Dokadamy wszelkich stara, aby nieustannie udostpnia pa-cjentom Centrum Onkologii coraz lepsze sposoby diagnostyki nowotworw.

Drugi etap jeszcze w tym roku!

Zakoczenie drugiego etapu modernizacji nastpi w tym roku. W planach jest zainsta-lowanie nowego wysokopolowego aparatu MRI (3T) pozwalajcego na zwikszenie dokadnoci oceny stanu chorych, u kt-rych inne metody zawiody. To niezwyke urzdzenie dostarcza obrazw bardzo wy-sokiej rozdzielczoci. W mocnym orod-ku onkologicznym aparat bdzie peni funkcje strategiczne, przy ocenie efektw leczenia nowymi lekami i nowymi meto-dami. Zostanie rwnie wykorzystany do ksztacenia kadry naukowej, jako urzdze-nie o praktycznie nieograniczonym poten-cjale badawczym. Zainstalowanie wszechstronnego angiogra-fu przeznaczonego do radiologii interwen-cyjnej, pozwoli na wykonywanie drenay patologicznych zbiornikw pynu, drenay zablokowanych drg ciowych i moczo-wych. Leczenie nowotworw technikami wewntrznaczyniowymi polegajcymi na wprowadzeniu przez zacewnikowane naczynie rozmaitych lekw przeciwno-wotworowych. Angiografi wykorzystuje si w celu uwidocznienia unaczynienia patologicznego w diagnostyce guzw no-wotworowych mzgu trudnych do oceny w innych badaniach, kanau krgowego, tkanek mikkich, serca, puc, i narzdw rodnych u kobiet. Po zakoczeniu wszystkich prac nowy,

znacznie poszerzony potencja Zakadu zostanie udostpniony wielu grupom pa-cjentw, np. w penoprofilowych bilansach zdrowia dla goci nowej jednostki CO (PA-RIS) oraz posuy do realizacji praktycznej czci wicze dla studentw kierunkw medycznych w wojewdztwie kujawsko-pomorskim.

O postpie w pracach modernizacyjnych Zakadu Diagnostyki Obrazowej i Radio-logii Interwencyjnej Centrum Onkologii bdziemy informowa Czytelnikw maga-zynu FOCUS CO na bieco.

prof. dr hab. n. med. Micha Studniarek

Fot

o: R

oman

Bos

iack

i

22 Focus CO Nr 2 | 2012

Leczenie

Oddzia Kliniczny

Chirurgii Onkologicznej Leczenie chirurgiczne jest najstarsz i najskuteczniejsz metod walki z nowotworem. Za-bieg operacyjny pozwala na cakowite usunicie, a jednoczenie minimalizuje ryzyko na-wrotu choroby poprzez zachowanie odpowiednich marginesw zdrowych tkanek. Do dzi chirurgia jest jednym z 3 podstawowych typw leczenia, obok radio- i chemioterapii.

Fot

o: R

oman

Bos

iack

i

23

OOddzia Kliniczny Chirurgii Onkolo-gicznej mieci si na I pitrze budynku diagnostyczno-leczniczego. Jego kierow-nikiem od 10 lat jest prof. UMK dr hab. Wojciech Zegarski, specjalista z 31-let-nim dowiadczeniem w zawodzie chirur-ga onkologicznego. Obecnie dysponujemy 10 salami trzy-osobowymi i 5 jednoosobowymi. Kada z nich posiada oddzielny kompleks z ka-bin prysznicow, WC i umywalk. Sale wzbogacono o nowoczesne odbiorniki telewizyjne, z ktrych Pacjenci mog ko-rzysta bez ponoszenia kosztw. Do dys-pozycji Pacjentw oddano rwnie tele-fony stacjonarne oraz bezpatny Internet. Czym dokadnie si zajmujemy? Oddzia realizuje wysokospecjalistyczn diagno-styk i skojarzone leczenie chorb nowo-tworowych przewodu pokarmowego, tar-czycy, skry i tkanek mikkich. Jestemy jedynym Orodkiem w Polsce wykonuj-cym badanie PET-CT przed operacyjnym leczeniem raka odka, ktre pozwala uzyska bezcenne informacje co do za-kresu operacji. Majc na wzgldzie dobro naszych Pa-cjentw dbamy rwnie o to, by na ka-dym etapie leczenia byli oni informowani

o wszystkim, co si z nimi dzieje, czego si mog spodziewa, jakie powinny by efekty podejmowanych dziaa i czy na-raeni s na dodatkowe skutki uboczne. Zasada ta odnosi si rwnie do chirur-gii onkologicznej. Przed kadym za-biegiem, lekarz informuje Pacjenta, na czym dokadnie operacja bdzie polega-a, a take jakie jest ryzyko powika i moliwe skutki uboczne. Dziki dosko-naej wsppracy pomidzy Pacjentami a personelem medycznym, mamy mo-liwo odpowiada na wszelkie potrze-by naszych Pacjentw. Opiek nad Pacjentami sprawuje wyso-ko wykwalifikowana kadra pielgniar-ska, ktra stosuje nowoczesne metody oparte na racjonalnym rozeznaniu sta-nu chorego z wykorzystaniem standar-dw postpowania zawodowego. Tu-taj Pacjenci otoczeni s yczliwoci, zrozumieniem i wsparciem. Ponadto prowadzimy dziaania edukacyjne dla Pacjentw i ich opiekunw, ktre s bar-dzo pomocne, zwaszcza po powrocie do domu. W czasie pobytu w oddziale prowadzona jest wczesna rehabilitacja, uatwiajca odzyskiwanie utraconej sprawnoci. Pacjenci maj rwnie za-

pewnion pomoc psychologw z Zakadu Psychologii Klinicznej.Oddzia Kliniczny Chirurgii Onkologicz-nej jest wiodcym orodkiem w kraju w zakresie chirurgii onkologicznej. Organi-zuje liczne kongresy, konferencje i zjazdy naukowe. Szczeglnym przedmiotem za-interesowania Zespou jest chirurgia jelita grubego. Prowadzimy take dziaalno dydaktyczn i szkoleniow dla studentw kierunkw medycznych oraz modej kadry lekarskiej. Jestemy orodkiem referencyj-nym w zakresie weryfikacji umiejtnoci bada endoskopowych przewodu pokar-mowego. Co wane wydajemy certy-fikaty wymagane przez NFZ. Aktywnie wsppracujemy te z innymi orodkami naukowo-badawczymi w kraju i na wie-cie.

Bernadeta RutkowskaKierownik Opieki Medycznej

Oddzia Kliniczny Chirurgii Onkologicznej

Fot

o: R

oman

Bos

iack

i

24 Focus CO Nr 2 | 2012

Leczenie

Historia onkologii jest histori sztuki Wywiad z dr n. med. Ew Chmielowsk, Koordynatorem Oddziau Klinicznego Onkologii Centrum Onkologii w Bydgoszczy.Pani Doktor, Pani wieloletnie do-wiadczenie w zakresie chemioterapii jest niezwykle cenne z punktu widze-nia Centrum, jednak najistotniejsze jest dla naszych Pacjentw. Co zdecy-dowao w Pani yciu o wyborze takiej specjalizacji?

W trakcie trzeciego roku studiw roz-waaam jak specjalizacj wybra. Na naszym roku byo ponad 700 osb, chciaam zrobi co, co pozwolio by mi znale wasne miejsce. Tak form wwczas byo studiowanie in-dywidualne, ale wizao si to z okre-leniem kliniki, w ktrej studia chce si podj. Zastanawiaam si wwczas, co chc robi. Nigdy nie interesowaa mnie specjalizacja, ktra zajmowaa si fragmentem ciaa ludzkiego (czyli wska), nie interesowaa mnie rwnie specjalizacja zabiegowa, bo nie nadaj si do pracy wymagajcej precyzji ma-nualnej. Chciaam robi co, co zajmu-je si caym czowiekiem. Rozwaaam psychiatri albo wanie onkologi, ktra wtedy, kiedy ja dokonywaam tego wyboru bya dopiero tworzc si specjalizacj. Ostatecznie, ze wzgldu na warunki pracy jakie wwczas psy-chiatria oferowaa lekarzom i Pacjen-tom, podjam decyzj, eby zosta onkologiem. W krtkim czasie przeko-naam si, e by to wybr waciwy, poniewa jako studentka III roku tra-fiam do Katedry Onkologii dzkiej Akademii Medycznej, ktrej kierowni-kiem by Pan Profesor Leszek Woniak wybitny specjalista z dziedziny pato-

morfologii onkologicznej, wspaniay nauczyciel akademicki, dziki ktre-mu atmosfera w Katedrze, oraz stosu-nek do studenta przyszego lekarza by wspaniay. Mog bez wahania powiedzie, e pobyt wanie w tym miejscu mia dla mnie bardzo due znaczenie i bez wtpienia wpyn na mj dalszy rozwj. Rozpoczynajc prac wybraam kierunek kliniczny chemioterapi nowotworw i dzi-ki temu nale do pokolenia lekarzy, ktrzy rozwijali si razem z ksztato-waniem chemioterapii poczwszy od lat 80-tych. Znam wic j prawdzi-wie od podstaw.

Pani Oddzia zajmuje si midzy in-nymi leczeniem tzw. terapi celowa-n. O co chodzi w takiej terapii? W jaki sposb jest ona celowana?

Okrelenie terapia celowana to za-stosowanie leku dziaajcego na okre-lony cel w komrce nowotworowej (najczciej uywane porwnanie, to klucz do zamka) skutkiem czego dochodzi do zablokowanie jej funk-cji lub do mierci komrki rakowej. Leczenie to zaczyna by coraz szerzej stosowane, chocia w realiach nasze-go kraju nie jest ono w peni dostpne z powodu jego kosztw. Zasady sto-sowania takiego leczenia s bardzo cile okrelone przez NFZ w ramach tzw. programw terapeutycznych, ktre bardzo precyzyjnie okrelaj, ktremu choremu mona je poda. Zakres stosowania leczenia celowa-

nego wedug tych programw jest w-szy ni moliwoci rejestracyjne danego leku w Unii Europejskiej. Dostpno terapii celowanej jest moliwa take w ramach bada klinicznych. Terapia celowana to metoda stosunkowo nowa i jak zawsze, wobec kadej nowoci mamy wielkie, rozbudzone nadzieje. Nie rozwizuje ona wszystkich problemw, jak zreszt adna terapia, nie gwarantuje wyleczenia choroby nowotworowej i nie jest moliwa do zastosowania w kadym przypadku. Dla wielu nowotworw nie ma opracowanych lekw celowanych. Leczenie to, podobnie jak chemiotera-pia, ma powikania, chocia profil szkd jest zupenie inny. Stosujc terapie celo-wan od kilkunastu lat, z kadym dniem przekonujemy si, jak bardzo musimy j jeszcze pozna, aeby osign cakowi-te wyleczenie z choroby nowotworowej. Niewtpliwie jednak, ten sposb lecze-nia sprawia, i w niektrych chorobach postp jest ogromny. Dotyczy to przede wszystkim choniakw, gdzie dodanie przeciwciaa monoklonalnego - rituk-symabu spowodowao wyduenie czasu przeycia, dugoci remisji i w tym przy-padku korzy wynikajca z zastosowa-nia tego leczenia jest bezdyskusyjna.

Z Pani dowiadczenia - jakie odczucia dominuj wrd Pacjentw przed che-mioterapi? Strach, nadzieja, determi-nacja?

Trudno to oszacowa myl, e pro-centowy udzia tych uczu zaley od

25

dr n. med. Ewa ChmielowskaKoordynator Oddziau Klinicznego Onkologii

Centrum Onkologii w Bydgoszczy.

Fot

o: R

oman

Bos

iack

i

26 Focus CO Nr 2 | 2012

sytuacji klinicznej w jakiej znajduje si Pa-cjent. Chorzy leczeni uzupeniajco, kt-rzy maj szans wyleczenia maj wielk nadziej i determinacj do wyzdrowienia. Osoby z chorob zaawansowan deklaruj podobne odczucia, ale myl, e dominuje u nich strach o efekt leczenia. W wietle ba-da niewtpliwie nadzieja i determinacja jest jednym z waniejszych czynnikw procesu leczenia. Strach, lk przed chemioterapi udaje si opanowa racjonaln informacj, rozmow i wyjanieniami. Podstawowa za-sada, ktra sprawdza si te w medycynie to Odwanym szczcie sprzyja. Pacjenci, ktrzy trafiaj do nas do leczenia podkrelaj, e ju sam widok oddziau, innych chorych, mia atmosfera, wpywaj uspokajajco.Determinacja czowieka do leczenia jest bar-dzo potrzebna, poniewa jedyna rzecz, ktra ma znaczenie poza dziaalnoci medyczn i wraliwoci guza na podawane leki, to wanie sia woli chorego, czynnik, ktrego przeceni nie sposb.

Wiadomo, e podczas chemioterapii poja-wiaj si zwykle niezbyt przyjemne skutki uboczne. W jaki sposb Pacjent moe sobie z nimi poradzi? Czy Centrum Onkologii wspiera Pacjentw poddawanych chemio-terapii?

Chemioterapia ma niekiedy rzeczywicie nieprzyjemne skutki uboczne, jednak kom-fort leczenie midzy np. latami 80-tymi i obecnymi uleg znacznej poprawie. W tej chwili Pacjentw bardzo ciko znosz-cych leczenie jest niezwykle mao. Jeste-my w stanie sprawi za pomoc dostp-nych lekw, i proces leczenia Pacjenta jest zarwno bezpieczny, jak i mao obci-ajcy dla chorego. W czasie pobytu na od-dziale niemal nie widzimy skutkw ubocz-nych, problem ten pojawia si po wyjciu Pacjenta do domu. Zdarzaj si nawroty odruchu wymiotnego, uszkodzenie szpiku bd polineuropatia obwodowa jeden z najpowaniejszych skutkw ubocznych.

Jest Pani rwnie wykadowc na Uni-wersytecie im. Mikoaja Kopernika w Toruniu. Jak udaje si Pani poczy te dziaalnoci na rzecz rozwoju chemiotera-pii jednoczenie?

Czasowo bywa trudno, jeli chodzi jednak o merytoryczny aspekt, to jest on bardzo korzystny, gdy nauczanie studentw wy-maga staego odwieania wiedzy. To jest niezwykle istotne, zwaszcza w dynamicz-nie zmieniajcej si chemioterapii. Ma to nieoceniony wpyw na leczenie Pacjentw.

Leczenie

Chemioterapia jest dziedzin, w ktrej dzieje si bardzo duo, np. rocznie rejestru-je si ponad 20 nowych lekw, z ktrymi musz si zapozna, a liczba publikacji na te tematy przewysza 100 tygodniowo.

Prosz puci wodze fantazji - gdyby nie bya Pani lekarzem, to kim?

Czasami auj, e nie jestem weteryna-rzem, bardzo lubi si zajmowa zwierz-tami. Wybr medycyny by wyborem abso-lutnie zdroworozsdkowym. Dyscyplin, o ktrej marzyam bya historia sztuki. Istot-nym czynnikiem, ktry przesdzio o rezy-gnacji z historii sztuki by fakt, i nie mia-am moliwoci podjcia takich studiw w odzi, moim rodzinnym miecie.Nadal pozostao mi zamiowanie do historii sztuki, chtnie korzystam z szerokich obec-nie moliwoci dostpu do ksiek, wszel-kiej informacji i podrowania.

Dzikujemy bardzo za rozmow i yczymy kolejnych sukcesw w dziedzinie chemio-terapii!

Karolina UrbaskaCentrum Onkologii

im. Franciszka ukaszczyka

Fot

o: R

oman

Bos

iack

i

27

Jak przygotowa si do chemioterapii? Chemioterapia jest jedn z podstawowych metod leczenia wszystkich typw nowotworw. Polega ona na wprowadzaniu do organizmu lekw cytostatycznych (tzw. cytostatykw), ktrych dziaanie sprowadza si do likwidowania szybko namnaajcych si komrek.

W zwizku z tym, e lekw cytostatycznych jest bardzo wiele, kady Pacjent otrzymuje zawsze konkretne wska-zwki od swojego lekarza prowadzcego dotyczce indy-widualnych przygotowa do terapii. Dotycz one przede wszystkim diety, ale te innych ogranicze zalecanych przy konkretnym leku.

Istnieje jednake kilka wskazwek, ktre kady Pacjent, poddany chemioterapii powinien zna. Pozwoli to unik-n niektrych skutkw ubocznych, lub znacznie ograni-

czy ich wpyw na codzienne funkcjonowanie Pacjenta. W przypadku pojawienia si nudnoci i wymiotw:- naley je mae porcje, ale stosunkowo czsto.- unika pikantnych, sonych, kwanych i sodkich potraw.- przyjmowa duo pynw, pi maymi ykami.- nosi lekk, przewiewn odzie.- rano, przed wstaniem z ka zje jednego krakersa bd herbatnik.- unika bardzo zimnych i bardzo gorcych potraw i napo-jw.W przypadku braku apetytu:- zwikszy czstotliwo posikw, ale zmniejszy ich ob-jto.- je powoli i w spokoju.- przyjmowa pokarmy wysokokaloryczne.- przyjmowa pokarmy mimo braku aknienia, bardziej z rozsdku.- u czsto gumy i pastylki mitowe.W przypadku silnego osabienia, poczucia wyczerpania:- mona stosowa preparaty witaminowe, ale tylko ZA ZGO-D LEKARZA.- warto zapisa si na basen lub siowni, ktre poprawiaj samopoczucie.

Przede wszystkim za naley zachowa dobre samopoczucie, wiar w wyzdrowienie i ufno w zalecon terapi. Warto rw-nie skorzysta ze wsparcia bliskich osb i dba o psychiczny komfort przed, w trakcie i po terapii. Istnieje te wiele stowa-rzysze i fundacji wspierajcych pacjentw onkologicznych, jak choby fundacja Urszuli Smok Podaruj ycie, z ktr wywiad mona przeczyta w tym wanie numerze naszego kwartalnika.

Marta Moliska

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

28 Focus CO Nr 2 | 2012

Leczenie

Rozmowa z Pani Urszul Smok, zaoycielk Fundacji Podaruj ycie

Pani Urszulo, prowadzi Pani Funda-cj Podaruj ycie. Wspieracie osoby chorujcej na wszelkiego rodzaju no-wotwory, a take te, ktre przechodz ju rehabilitacj. Inspiracj do jej po-wstania, s Pani wasne dowiadcze-nia, prawda?

Do wrzenia ubiegego roku zajmowa-limy si tylko osobami cierpicym na biaaczk i z innymi chorobami krwi. Obecnie pomagamy take osobom z wszelkimi chorobami nowotworowy-mi. Ja sama byam chora na biaaczk.

Nigdzie si nie wybieram mam jeszcze plany!

Jedyn szans na uratowanie mojego ycia by przeszczep szpiku kostnego. Miaam szczcie dawc okaza si mj brat. Przeszczep szpiku zosta przeprowadzo-ny we Wrocawiu u prof. Andrzeja Lange. W trudnych chwilach mojej choroby do-wiadczyam duo ludzkiej serdecznoci i zrozumienia. O pienidze potrzebne na kosztowne leczenie zwrciam si z ape-lem do ludzi dobrego serca w caym kraju. Apel, rozpowszechniony w mediach, spo-tka si z bardzo szerokim odzewem na utworzone na ten cel konto zaczy wpy-wa pienidze z caej Polski. Kada z tych

kwot, nawet najmniejsza czsto na przeka-zie opatrzona sowem otuchy bya wspar-ciem mojej woli ycia. Walczc z chorob, jednoczenie dowiadywaam si, jak ograni-czone s moliwoci najwybitniejszych spe-cjalistw, kiedy nie ma dawcy lub pienidzy, a moliwoci wsparcia finansowego przez Ministerstwo Zdrowia s bardzo ograniczo-ne. Te wszystkie przeycia zmieniy mj sto-sunek do otaczajcego wiata i bardzo mnie wzbogaciy. Majc wiadomo olbrzymie-go dugu w stosunku do spoeczestwa, kt-re okazao mi tyle serca i bezinteresownej yczliwoci, postanowiam utworzy Fun-

29

dacj, wspierajc walk z chorobami krwi. Zostaa ona zarejestrowana w padzierniku 2001 roku.

A co Pani daje najwiksz si do dziaa-nia? Fundacja, rodzina, przyjaciele?

Nie da si tak tego okreli, bo zarwno Fundacja, rodzina i przyjaciele s ze mn w kadym dobrym i zym momencie. Ja mog liczy na nich oni na mnie. Caa Fundacja to grupa ludzi podobnie mylcych i czuj-cych o potrzebach innych i t wraliwoci nawzajem si zaraamy i razem dziaamy. Ja od zawsze byam osob energiczn i czuam potrzeb dziaania. To jest moje pikno, kt-rego podwiadomie poszukiwaam jeszcze przed chorob. Pomoc dla chorych zaraa-am innych. Wiele zawdziczam te moim najbliszym, w szczeglnoci kochanym rodzicom, ktrzy po trudnych dowiadcze-niach z moim zdrowiem bardzo mi pomaga-j i wsptworz Fundacj. Duo wsparcia i wyrozumiaoci mam te ze strony ma. Nie ukrywam, e daje mi to ogromn sa-tysfakcj, gdy osoby zupenie nieznane mi bliej, przy okazji zaatwiania jaki spraw np. w urzdzie, gdy podaj swoje nazwisko, mwi: To Pani jest z tej dobrej Funda-cji, co pomaga ludziom? Bo pomoga Pani znajomemu X czy kuzynowi Y. To cieszy! Poza tym oznacza to, e nie tylko Fundacja, jej logo jest rozpoznawalna, ale take do-ceniana jest nasza praca. Duo yczliwoci pynie te ze strony naszych podopiecznych. To fajne uczucie jak dzwoni np. w okresie witecznym z yczeniami czy tak nawet bez okazji zapyta: co dobrego u nas. To mnie pozytywnie nakrca.

Jak sama Pani mwi, miaa Pani sporo szczcia dawc szpiku by Pani brat. Tymczasem ma Pani czsty kontakt z oso-bami, ktre czekaj na dawc niespokrew-nionego. W jaki sposb zachci ludzi do zgaszania si do Rejestru Dawcw Szpi-ku?

Organizujemy wiele niekonwencjonalnych akcji, aby mwi, mwi i jeszcze raz m-wi oraz przekonywa, e warto zosta dawca i zrobi co fajnego dla innych o idei zostania dawc. Dla naszej Fundacji kada okazja jest dobra, aby uwiadamia ludzi:

...w Niemczech potencjalnych dawcw w rejestrach jest 4 miliony, podczas gdy w Polsce zaledwie 240 tysicy.

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

30 Focus CO Nr 2 | 2012

Leczenie

jak to jest wane, czym jest solidar-no midzyludzka w walce z choroba i e taka sytuacja, gdy kto moe za-chorowa w naszej rodzinie jest moli-wa. Nikt nie lubi sucha o chorobach, ale trzeba o tym mwi we waciwej formie. Staramy si to robi w niekon-wencjonalny sposb np. od kilku lat organizujemy w Krakowie Marsz ycia i Nadziei. Wsplnie ze znanymi aktora-mi czytamy listy od chorych, a potem wsplnie idziemy ulicami starego Kra-kowa starzy i modzi, zdrowi i chorzy. To jednoczy, przemawia do wyobrani i emocji. Dwa lata temu w Krakowie zorganizowalimy pokonkursow ogl-nopolsk wystaw fotograficzn prac osb chorych. Obecnie robimy aukcj internetow torebek przekazanych nam przez znane Polki i przy tej okazji tak-e nagoniamy ide dawstwa szpiku. A tak w bardziej artobliwym tonie; jeden ze wsppracujcych z nami dawcw szpiku na pytanie: czy oddanie szpiku boli, zawsze odpowiada, e nie bar-dziej ni zakupy z mam. To jest chy-ba najbardziej dowcipny i przekony-wujcy dowd, e warto by dawc, bo to nie boli, a moe uratowa ycie. Na wszystkich naszych materiaach promo-cyjnych widnieje napis: dajc niewiele - dajesz ycie...

Dane s miadce, w Niemczech po-tencjalnych dawcw w rejestrach jest 4 miliony, podczas gdy w Polsce zaledwie 240 tysicy. Sama nale do tego w-skiego grona potencjalnych dawcw, dlatego nie mog zrozumie skd taka dysproporcja. Dlaczego tak si dzieje? Brak funduszy, brak infrastruktury do bada, czy moe Polacy boj si?

Jako urodzona optymistka i osoba, ktra duo dobrego otrzymaa od ludzi mam wraenie, e problem nie tkwi w sa-mych ludziach. To bardzo wany w na-szych czasach powszechnej konsump-cji i rynkowych regu gospodarczych problem natury materialnej skd bra pienidze na badania, bo koszt jednego to wydatek rzdu ok. 500 z. Fundacja we wasnym zakresie gromadzi rodki. Takie badania nie s refundowane. Za-

rwno my w Fundacji, jak i w innych organizacjach zajmujcych si tym pro-blemem, cigle musimy zwraca si do instytucji, firm, osb prywatnych o wsparcie materialne na ten cel. Z per-spektywy mojego ponad 10-letniego kierowania Fundacj mam wraenie, e problem powoli ale systematycznie i od tej strony znajduje zrozumienie u spon-sorw i darczycw. Spoeczna odpo-wiedzialno biznesu pojawia si take i w Polsce. S firmy, ktre same finansuj badania swoich pracownikw. W ubie-gym roku w ramach innego projektu Naszpikowani Dobrem udao nam si zgromadzi ponad 40 tys. z i w ostat-nich miesicach przebadalimy ju 80 potencjalnych kandydatw na dawcw. Cieszy nas te bardzo, e do naszych szeregw doczaj te popularni ludzie ze wiata showbizensu. Naszym poten-cjalnym dawc w ostatnich dwch mie-sicach zostaa Magda Cielecka i Maciej Wilewski. Wczeniej uczynia to m.in. Justyna Steczkowska, Ewa Wachowicz. Myl, e ten przykad, tak jakby z gry, dziaa na Polakw i coraz wicej osb chce zosta dawc. Nas te bdzie za kil-ka lat duo w rejestrach dawcw.

A jaki sposb Fundacja Podaruj ycie wspiera osoby po chemioterapii?

Bez wzgldu na to, czy s to osoby po chemioterapii, czy po przeszczepie to bezpatnie udostpniamy konto naszej Fundacji , w celu zbirki na koszty zwizane z leczeniem onkologicznym i hematologicznym. Suymy rad i doradztwem w sprawach codziennego ycia chorych jak i ich bliskich. Nasze dziaania nios nadziej i wiar, e ka-dy Pacjent ma szans na peny powrt do zdrowia.

Pani Urszulo, czy jest co, co chciaaby Pani przekaza naszym Czytelnikom, ktrych grono to w duej mierze Pacjen-ci Centrum Onkologii w Bydgoszczy?

Przede wszystkim, e trzeba wierzy w to, e naley si do grona szczciarzy i to wanie mnie si uda. Jestem tego naj-lepszym przykadem, poniewa szansa

powodzenia mojego przeszczepu jak po latach dowiedziaam si od lekarza bya jak jeden do miliona. Mj prze-szczep by od brata, jednak nie do koca bylimy zgodni genetycznie, a wwczas takie przeszczepy alternatywne byy wykonywane tylko w Grecji, USA i we Wrocawiu. Nie bd ze szczegami opowiada, co wtedy czuam, bo kady inaczej radzi sobie z blem, cierpieniem i niewiedz. Generalnie miaam duo komplikacji. Bdc na tzw. OIOMie w czasie przeszczepu, widziaam jak inni pacjenci byli przyjmowani na oddzia po mnie i opuszczali go przede mn, a ja wci tam tkwiam i czas si duy niemiosiernie. Lekarze przygotowywali ju rodzicw na najgorsze, a i ja sama wyczuwaam mier. Przepakaam ca noc i nad ranem zaczam si kci z Bogiem, e to nie mj czas, e mam jesz-cze plany i pki co do niego si nie wy-bieram. Postanowiam, e mimo wszyst-ko zwyci t chorob i wszystkim Pacjentom ycz tego samego. Prosz zapamita prawd jak przekaza mi je-den z dowiadczonych lekarzy podczas naszych Krakowskich Konferencji Me-dycznych, e 80-90 proc. sukcesu lecze-nia zaley od waciwego nastawienia Pacjenta. Pacjent musi ufa lekarzowi, musi z nim wsppracowa, bo to jedna druyna. Za najblisi musz wspiera i dodawa otuchy w to, e bdzie szcz-liwy fina caego zdarzenia. Prosz mi wierzy, chory tego potrzebuje. To, e byam silna zawdziczam najbliszym, ktrzy nigdy nie wtpili w mj powrt do zdrowia - za to jestem im wdziczna. Mamy wiosn, budzi si ycie, wiara i nadzieja. Tym, ktrzy nie maj zbyt duo ufnoci w powrt do zdrowia, ycz z caego serca, aby wraz z przyjciem wio-sny, tej najpikniejszej pory roku, przy-sza nadzieja i wiara, e wszystko bdzie OK. Kochani, trzymam za Was kciuki i ycz powrotu do ZDROWIA przez due Z!

Rozmawiaa Marta Moliska

31

Nie od dzi wiadomo, e sport wpywa pozytywnie na kondycj fizyczn organizmu. Dziki wiczeniom poprawia si samopoczucie. Wedug wielu specjalistw aktywny tryb ycia zmniejsza ryzyko wystpienia chorb nowotworowych.

W zdrowym ciele zdrowy duch. Dbajmy wic o kondycj naszego organi-zmu, gdy niewielki lecz regularny wysiek jest w stanie utrzyma nas przy zdrowiu przez dugie lata. Jazda samochodem, praca biurowa czy wielogo-dzinne siedzenie przed komputerem, to czynniki, ktre wpywaj katastro-falnie na nasz kondycj. Na rynku istnieje wiele preparatw witaminowych, suplementw diety, jednak nic nie zastpi prawdziwego ruchu, ktrego jak wiadomo coraz mniej w dzisiejszym wiecie.Naley pamita, aby wiczenia byy dopasowane do indywidualnych moli-woci, stanu zdrowia, kondycji i wieku. Dla osb starszych, mniej sprawnych ruchowo wskazane s codzienne spacery oraz zajcia na basenie. Regular-ny, kilkunastominutowy spacer moe w znacznym stopniu zwikszy wy-dolno organizmu, pozytywnie wpyn na samopoczucie oraz zmniejszy prawdopodobiestwo wystpienia chorb. Wszyscy lubicy spdza czas w wikszym gronie mog sign po gry zespoowe. Jest to nie tylko rodzaj aktywnoci fizycznej, ale rwnie wspaniaa zabawa. Centrum Onkologii w Bydgoszczy jest orodkiem promujcym aktyw-ny tryb ycia. W trosce o rekonwalescentw, osoby niepenosprawne, oraz wszystkich lubicych aktywnie spdza wolny czas, ju wkrtce w Centrum Onkologii powstanie Park Aktywnej Rehabilitacji i Sportu. Projekt zakada midzy innymi budow basenu, siowni, boisk do koszykwki i siatkwki. Ponadto kady bdzie mg sprbowa swoich si w podnoszeniu ciarw oraz szermierce.W myl zasady: lepiej zapobiega ni leczy, zachcamy do uprawiania sportu!

Kamila Szmajda Centrum Onkologii

im. Franciszka ukaszczyka

Wicej o PARiS na: www.centrumparis.pl

Sport bez recepty

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

Leczenie

32 Focus CO Nr 2 | 2012

Dieta w leczeniu radioterapiW zalenoci od obszaru ciaa, jaki zostaje nawietlany i skutkw ubocznych prowadzonej terapii, stosuje si odpowiedni diet majc na celu minimalizowanie ubocznych obja-ww nawietla poprzez dostarczenie organizmowi niezbdnych skadnikw odywczych. Bardzo wane jest te, aby Pacjent nie traci na wadze.

Jeeli Pacjent nie odczuwa nasilonych skutkw pro-wadzonego leczenia wwczas zastosowanie ma dieta oparta na zasadach racjonalnego ywienia, zalecana w leczeniu Pacjentw onkologicznych. W diecie tej trzeba uwzgldni produkty, ktre s rdem penowartociowego biaka oraz owoce i warzywa. Moliwe s wszelkie techniki kulinarne, naley jedynie ograniczy smaenie ze wzgldu na fakt, e potrawy tuste dugo zalegaj w odku powo-dujc tym samym mdoci. Ogranicza si w diecie tuste ga-tunki wdlin, mis oraz produkty wdzone, a take sodycze i ostre przyprawy. Powinno si rwnie wykluczy z die-ty wszystkie przetwory konserwowane, solone, utrwalane octem, kremowe ciasta, cukier, niedojrzae owoce, migday, orzechy (podawa rozdrobnione). Wane jest uwzgldnienie w diecie produktw, ktre s bogatym rdem witaminy C, A, E oraz mikroelementw jak cynk, selen, elazo. Jeeli Pacjent odczuwa skutki nawietlania okrelonego ob-szaru (np. jamy brzusznej) zastosowanie ma wwczas dieta atwostrawna o zwikszonej zawartoci biaka. Najwaniej-sze, by wykluczy skadniki le tolerowanych (laktoza, glu-ten, bonnik), a w razie potrzeby zastosowa zmian konsy-stencji posikw na bardziej pynn. W diecie atwostrawnej zaleca si podawanie takich produktw jak: biae pieczywo (czerstwe), twarg chudy lub ptusty, jajka gotowane na mikko (w ograniczonych ilociach), dem, mid, chude gatunki wdlin, chude gatunki mis, warzywa gotowane (np. buraczki, szpinak, marchew, kwiat kalafiora, brokuy, seler, fasolka szparagowa, cukinia, kabaczek). Owoce naj-czciej stosowane i dobrze tolerowane to gotowane jabka i banany podawane w postaci surowej.

W ograniczonych ilociach mog by stosowane doj-rzae pomidory bez skrki i kruche gatunki saaty zielonej. Zaleca si dodawanie do da agodnych przypraw (np. sok z cytryny, wanilia, cynamon, kminek, ma-jeranek, koper, zielona pietruszka).

Posiki powinny by niewielkie i spoywane pi razy w cigu dnia. Temperatura potraw nie moe by zbyt wysoka. Dozwolone techniki kulinarne to: gotowanie w wodzie, na parze, duszenie.

Nawietlanie gowy i szyi

Zabiegi radioterapii powoduj zaburzenia w odczu-waniu smaku i zmniejszaj apetyt. Wwczas nie ma potrzeby stosowania specjalnej diety, obowizuj jedynie oglne zasady stosowane w racjonalnym ywieniu Pacjentw leczonych onkologicznie. Skutkiem ubocznym te-rapii jest rwnie zmniejszenie produkcji liny powodujce sucho w ustach. Prowadzi to do kopotw z przeuwaniem i przeykaniem. Wwczas naley stosowa diet atwostrawn mielon. Oparta jest ona na tych samych zasadach, co dieta atwostrawna, jednak potrawy powinny by rozdrobnione, dobrze ugotowane, a take nie mog zawiera produktw dranicych bon luzow jamy ustnej i przeyku, a wic nie mog by sone, bardzo kwane i pikantne. Przy zaburzeniach wydzielania liny pomaga ssanie cukierkw i ucie gumy.

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

33

W razie bardzo duych trudnoci w gryzieniu lub poy-kaniu pokarmw stosuje si diet pynn. Mona j wzbogaci gotowanym misem, mietank, mlekiem w proszku, twarokiem homogenizowanym, warzywami go-towanymi, owocami, kisielem, budyniem, jogurtem. Skadniki uyte w diecie musz by dokadnie zmiksowane i przetarte. Zmniejszone porcje przyjmowanego pokarmu warto dodatkowo uzupenia preparatami przemysowymi.

Nawietlania okolic klatki piersiowej

W przypadku niewielkiej iloci zabiegw i maego ob-szaru nawietlania najczciej nie wystpuj uboczne skutki terapii, wwczas nie ma potrzeby stosowania specjalnej diety. W przypadku gdy wystpi objawy zgagi (za-rzucania treci pokarmowej do przeyku), wwczas naley o tych objawach powiadomi lekarza, ktry zleci stosowanie diety atwostrawnej. Nie polecamy natomiast picia herbaty mitowej, ktra czsto stosowana jest wanie przeciwko zgadze.

Nawietlanie brzucha

Nawietlania okolic jamy brzusznej moe spowodowa chwilow niezdolno do trawienia laktozy (cukru mlecznego). Podstawowym objawem jest biegunka. Taki stan jest przewanie przejciowy i po waciwie stosowa-nej diecie wraca do normy. Zwykle lekarz zaleca wtedy diet atwostrawn. To co jest jednak najwaniejsze, to cakowite wy-kluczenie mleka. Przetwory mleczne s ju najczciej dobrze tolerowane. W sklepach dostpne jest mleko i produkty nie za-wierajce laktozy (informacja na opakowaniu) mona wczy je do diety. Z powodu uszkodzenia kosmkw jelitowych moe te wystpi nietolerancja na gluten zawarty w produktach zbo-owych. Mk pszenn moemy wwczas zastpi mk ziem-niaczan, kukurydzian lub ryow.

Naley te ograniczy bonnik, dlatego warzywa i owo-ce podaje si w postaci rozdrobnionej i gotowanej: jako przeciery, kompoty i soki pasteryzowane. Aby zminima-lizowa skutki uboczne biegunki musimy wyrwna niedobory pynw w organizmie a wic trzeba duo pi! Uzupeni naley brakujcy potas, ktrego bogatym rdem s ziemniaki, pomi-dory oraz banany. Zaleca si picie siemienia lnianego na wodzie (dziaa osaniajco na luzwk jelita).

Trzymajc si zalece lekarza dotyczcych diety mona w sposb szybki i askawy dla organizmu przywrci rwnowag ywieniow, jednoczenie wprowadzajc do swojego ycia zdrowe nawyki. A to zawsze procentuje.

starszy asystent dietetyki Elbieta Bandyszewska

Centrum Onkologii im. Franciszka ukaszczyka

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

34 Focus CO Nr 2 | 2012

Leczenie

C Y K L : Ciao i umys

Oddajcie mi mj gos Kadego roku w Polsce ok. 2000 chorych jest poddawanych operacji laryngektomii, czyli cakowitego usunicia krtani z powodu nowotworu zoliwego. Operacja ratuje ycie, ale jej nastpstwa zmieniaj dotychczasowy ukad relacji czowieka ze wiatem.

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

35

Sfera fizycznaCakowita laryngektomia oznacza usu-nicie krtani wraz ze strunami goso-wymi i nagoni. Tchawica zostaje

przytwierdzona na stae do otworu wy-tworzonego w szyi czyli tracheostomii.

Zmianie ulega droga oddychania - Pa-cjent oddycha teraz przez tracheostomi

zamiast, jak dotychczas, przez usta i

nos. Powietrze wdychane przez trache-ostomi pozbawione naturalnego filtro-wania, ciepa i wilgoci. Powoduje takie

objawy jak kaszel, zwikszone wydzie-lanie luzu, zadyszk, czy uczucie zm-czenia. Nastpstwem tych zmian mog

by obawy przed podejmowaniem wy-siku fizycznego. Do trwaych skutkw

laryngektomii naley take osabienie

zmysu wchu.

Usunicie strun gosowych powoduje

utrat mowy. Czowiek traci dotych-czasow zdolno komunikacji z oto-czeniem, stajc przed wyzwaniem opa-nowania nowego sposobu mwienia.

Reakcje psychiczne Operacje w obrbie gowy i szyi zali-czane s do najbardziej obciajcych

psychicznie. Fakt posiadania trache-ostomii i zmiana gosu mog oniemie-la Pacjenta i powodowa obnienie

poczucia wasnej wartoci.

Dodatkowy stygmat i obcienie w pro-cesie adaptacji stanowi faszywe spo-eczne przekonanie, e na raka krtani

choruj tylko palacze i osoby naduy-wajce alkoholu. Chory musi upora si

z ze wstydem, czasem poczuciem winy,

nierzadko odmawiajc sobie prawa do

przyjmowania pomocy i wsparcia ze

strony innych. Silne negatywne emocje

przeywane w okresie pooperacyjnym

mog powodowa reakcje unikania pa-trzenia w lustro, braku zaangaowania

w samoobsug czy niechci wobec

kontaktu z bliskimi. Frustracja zwiza-na z podstawow potrzeb czowieka,

jak jest sowny kontakt z otoczeniem,

moe prowadzi do wzmoonej dra-liwoci, stanw przygnbienia i lku

o przyszo. Czasem reakcja chorego

przyjmuje nasilenie depresji, ktra wy-maga pomocy specjalisty psychiatry lub

psychologa.

Nage milczenie ryzyko izolacjiNaga utrata kontaktu z otoczeniem

moe wywoywa poczucie osamotnie-nia i izolacji. Dlatego tak istotne jest

nastawienie i zaangaowanie najbli-szego otoczenia Pacjenta w proces opa-nowywania nowego sposobu mwienia.

Wane, aby w okresie pooperacyjnym

chory podejmowa prby komunikacji

zastpczej: szept, wzmoona gestykula-cja, pisanie na kartkach.

Rozmawiaj ze mn nie o mnieTo sowa jednej z Pacjentek wyraajce

potrzeb kontaktu z bliskimi i traktowa-nia jej tak, jak przed operacj. Wyjtko-wo istotne jest dopasowanie wsparcia

oferowanego przez rodzin do potrzeb i

oczekiwa Pacjenta. Na pewno w pierw-szym etapie leczenia bliscy s ustami

chorego - zgaduj potrzeby, mwi za

niego, wyrczaj. Taka utrwalona na-dopiekuczo moe jednak obrci si

przeciwko choremu pogbiajc poczu-cie bezradnoci i wykluczenia!

Warto wic pozwoli choremu wyraa

swoje myli i uczucia oraz podejmowa

stopniowo aktywno fizyczn. Uwane

suchanie i cierpliwo, to najbardziej

podane umiejtnoci rodziny i perso-nelu, jakie mog pomc Pacjentowi od

nowa budowa kontakt z otoczeniem.

Renata PaaszyskaPsycholog Kliniczny Zakadu Psychologii

Klinicznej

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

36 Focus CO Nr 2 | 2012

Leczenie

Proces porozumiewania jest dla kadego czowieka pod-stawowym sposobem funkcjo-nowania w spoeczestwie. Dziki istniejcym moliwo-ciom korzystania z terapii lo-gopedycznych, ksztatowania mowy zastpczej, przed ka-dym laryngektomowanym, wyraajcym ch wsppracy z terapeut, staje olbrzymia, szansa zaistnienia w otacza-jcej rzeczywistoci, a tym sa-mym ksztatowania wasnej tosamoci.

Mwi wic jestem

Oddajcie mi mj gos

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

37

Rehabilitacj mowy zacz czas

Pacjent powinien by objty terapi logopedyczn zaraz po usuniciu sondy pokarmowej, tj. po okoo dwch tygodniach od operacji. Szybkie rozpocz-cie nauki mowy gwarantuje uzyskanie nowej for-my przekazu werbalnego wysokiej jakoci. Przebywajc w szpitalu Pacjent najczciej opano-wuje podstawy mowy przeykowej. Na pocztku wiczenia ze wzgldu na osabienie chorego trwaj od 3 do 5 minut i prowadzone s kilka razy dziennie z niewielkimi przerwami. Po opuszczeniu szpitala w formie ambulatoryjnej spotkania z logoped winny odbywa si raz na dwa tygodnie. Opanowanie tego rodzaju mowy w stopniu bardzo dobrym i dobrym nastpuje najczciej w czasie od 5 do 18 miesicy, a wic, jak na tak zmian, do szybko. Wstpnym etapem ksztatowania nowego sposobu komunikowania si jest opanowanie przez chore-go umiejtnoci zaczerpnicia powietrza do prze-yku, a nastpnie uzyskanie dwicznego odbicia. Dziki regularnie wykonywanym wiczeniom oglnokondycyjnym i specjalistycznym na zaj-ciach logopedycznych, a nastpnie kontynuowa-nym w domu aden sposb wywoywania mowy u laryngrektomowanych nie stanowi wikszych trudnoci. W metodzie aspiracji Pacjenci pobie-raj powietrze do przeyku wskutek wytworzenia si ujemnego cinienia w klatce piersiowej, na-tomiast w metodzie iniekcji za pomoc jzyka. Metoda poykania najprostsza wie si cile z procesem przeknicia porcji powietrza, zawartej w ustach i natychmiastowym jej odbiciu.

Alternatywy zawsze wskazane

W przypadku, gdy proces wywoywania zastp-czego sposobu mwienia wydua si, lub z po-wodw medycznych jest utrudniony pomocne w procesie porozumiewania s elektroniczne protezy krtani. Urzdzenia te dziki odpowiedniej budo-wie pozwalaj emitowa gos, co umoliwia Pa-cjentowi nawizywanie kontaktw werbalnych z otoczeniem. Obecnie w obliczu bardzo rzadko spotykanych niepowodze w ksztatowaniu przekazu przey-kowego ratunek stanowi wszczepiane chorym protezy, ktre bez problemu umoliwiaj wywoa-nie gosu i mowy zwanego przetokowym.

Zbigniew Rytlewski

neurologopeda UMK Toru Foto

: mat

eria

y r

edak

cji

38 Focus CO Nr 2 | 2012

Leczenie

Szara codzienno

Ogromny wpyw na kontakty midzy ludz-kie, ma zachowanie czystoci i estetyki wo-k rurki tracheostomijnej umieszczonej po operacji. Przede wszystkim zapobiega to izolowaniu Pacjenta przez otoczenie, nie-bezpiecznym infekcjom, a przede wszyst-kim wpywa na lepsze samopoczucie oso-by z otworem tracheostomijnym. Istot pielgnacji jest wyrobienie prawidowych nawykw higienicznych zarwno w zakre-sie tracheotomii. Naley zaopatrzy si w zestaw niezbdnych przedmiotw, ktre bd potrzebne do prawidowego wyko-nywania toalety rurki tracheostomijnej i funkcjonowania w otoczeniu. S to przede wszystkim: wymienna rurka wewntrzna, szczoteczka do czyszczenia rurki, witami-na E do natuszczania rurki wewntrznej, kompresy gazowe 10x10 cm odpowiednio nacite do podkadania pod rurk osania-jce otwr tracheostomijny, lignin, do za-saniania rurki podczas rozmowy, kaszlu oraz likwidowania wypywajcej plwociny i zalega z drzewa oskrzelowego oraz ta-siemki do stabilizacji rurki. Podczas wykonywania toalety naley korzysta z zestawu z dodatkow rur-k wewntrzn, co umoliwi bezpieczne utrzymanie dronoci drg oddechowych. Wewntrzn rurk naley czyci w razie potrzeby, my w ciepej wodzie, w celu usunicia zalegajcej wydzieliny koniecz-ne jest uywanie wyprofilowanej szczo-teczki z wosiem i kocwk nie powo-dujc zarysowa oraz pkni o rednicy odpowiedniej do rednicy rurki. Nastp-nie naley wypuka silnym strumieniem wody. Kolejna czynno to dezynfekcja wczeniej umytej rurki, ktra w przypad-ku rurki plastykowej polega na moczeniu zgodnie z zaleceniami producenta, nato-miast rurk metalow naley wygotowa w przeznaczonym do tego celu naczyniu przez 5 minut. Po dezynfekcji rurk po-zostawiamy do wyschnicia, a nastpnie umieszczamy w czystym, plastykowym, zamykanym pojemniku do chwili ponow-nego uycia. Pielgnacja otworu tracheostomijnego polega na oczyszczeniu go kompresem nasczonym pynem do pielgnacji bon

luzowych dostpnym w aptece. Nastpnie naley oczyci skr wok otworu ciep wod z dodatkiem myda. Opatrunek wok tracheostomii naley zmienia przynajmniej raz dziennie. Rurk naley umocowa przy uyciu tasiemek bawenianych, ktre po-winny by wymieniane przy kadorazowym myciu i dezynfekcji rurki. Tasiemki stabili-zujce rurk musz by zawizane tak, aby mona byo wsun pod nie dwa palce. Zasadnicz kwesti jest konieczno mycia rk przed i po wykonaniu czynnoci zwi-zanych z rurk tracheostomijn. W celu zapewnienia zdrowia i bezpieczestwa za-lecane jest rwnie noszenie apaszek oso-nowych, ktre filtruj wdychane powietrze, eliminuj kurz, py, chroni przed uksze-niem owadw.

Radioterapi czas zacz

Odmienne postpowanie przy pielgnacji rurki taracheostomijnej obowizuje Pacjen-tw w trakcie leczenia promieniami joni-zujcymi. Pacjenci nie powinni wyjmowa caej rurki z uwagi na istnienie niebezpie-czestwa uduszenia si, toaleta rurki spro-wadza si do mycia wyjmowanej czci wewntrznej. Nie wolno moczy okolicy napromienianej (przez okres leczenia i do pierwszej wizyty pokontrolnej), goli naley si na sucho golark elektryczn. Nie wolno stosowa preparatw kosmetycznych, ani drapa skry. Najlepiej nosi przewiewn, bawenian bielizn, czsto wietrzy okolic napro-mienian, chroni przed socem, wiatrem, mrozem, dba o prawidowe nawodnienie i odywienie a take odpowiedni wilgotno pomieszcze.

Sylwia DahmsKierownik Opieki Medycznej Odzia Radioterapii I

Oddajcie mi mj gos

39

Wsplna droga - pomoc grup wsparcia

Istnieje wiele klubw i stowarzysze skupiajcych osoby po laryngek-tomii. S one dla wielu Pacjentwdoskonaym rdem informacji inowych przyjani. Poznanie innychosb, ktre przeszy t sam ope-racj, moe pomc Pacjentowi wszybszym przystosowaniu si do no-wejsytuacji.

Adres stowarzyszenia w Bydgoszczy:

Bydgoskie Stowarzyszenie Laryngektomowanychul.JanuszaKorczaka90/4585-319Bydgoszcz

Wicej informacji i adresy stowarzy-szenahttp://laryngektomowani.pl

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i

CENTRUM ONKOLOGII

ul. dr I. Romanowskiej 285-796 Bydgoszcz

Centrala telefoniczna (52) 37 43 000kontakt@co.bydgoszcz.plwww.co.bydgoszcz.pl

Telefoniczna Informacja Medyczna:(52) 37 43 110(czynna pon.-pt. w godzinach 7:00-22:00)

kontakt@CentrumPacjenta.euwww.CentrumPacjenta.eu

Fot

o: m

ater

iay

red

akcj

i