First Draft Filipino

7/26/2019 First Draft Filipino

1/29

Sulit: Ang Tulak Sa Pagbabalik Sa Simula

Jiara Laine T. Montao

Fil 12SSS: Sining Ng Pakikipagtalastasan Sa Filipino II

J. Pilapil Jacobo, P!

12 Ma" 2#1$


2/29

%. Pani&'la

%ng (ika a" s'&asala&in ng k'lt'ra at pagkatao ng isang l'gar k'ng saan ito

a" nanggaling. Ito ang s'&asala&in sa natatanging ka'galian at s'&isi&bolo sa

k'lt'ra at lai na '&iiral sa isang ba"an. )'ng ka"a*t napakaalaga ng (ika sapagkat

ito a" nagbibiga" ng isang pagkakakilanlan sa &ga &a&a&a"an ng +ako na ito.

Ng'nit, ang (ika a" &agilas. Nagkakaroon ng pagbabago ang &ga ka'l'gan ng &ga

salita sa pa&a&agitan ng pagiba ng ga&it ng &ga ito ng &ga naroroon na

eneras"on. %ng peno&eno na ito a" &akikita sa saliksik ng salitang -s'lit na

itatalaka" sa papel na ito. %ng la"'nin ng pananaliksik na ito a" ang &aipakita ang

kaalagaan ng &ga salita, parik'lar ng salitang -s'lit. %ng salitang ito a" isinalin

&'la sa &ga +iks"'nar"ong nanggaling sa iba*t ibang &ga panaon 'pang &as'ri ng

&ab'ti ang konsepto ang salita. %ng &ga ka'l'gan na ito a" in+i la&ang nag&'la

sa isang panaon 'pang &akita ang ebol's"on ng pagga&it ng salitang.

Ipagaa&bing ang &ga iba*t ibang +epinis"on ng salita 'pang &alina( na &akita

ang &ga +i(a ng salitang ito sa 'nang parte ng papel na ito. Sa ikala(ang parte

na&an a" itatalaka" ang &ga konseptong nab'o &'la sa &ga saliksik na nalago& at

sa 'ling parte na&an a" ipapakita ang &ga konsepto ng s'lit bata" sa konteksto ng

&ga pelik'langNick at Chai at Taklub at sa &ga rea+ings sa Filipino 12 nga"ong

se&estro.

/. Pananaliksik

%ng salita na itatalaka" sa papel na ito a" -s'lit isang 0iliga"non na salita na

ginaga&it bilang isang pang'ri, pangaba" at pan+i(a. Ito a" isang salita na

nagpapai(atig ng isang pag''lit ng isang pang"a"ari o ga(i. Ng'nit, +ail sa

pananaliksik na naganap para sa salitang ito a" nakita na &a" iba*t iba pa itong

ka'l'gan na itatalaka" sa papel. Itatalaka" +in sa papel na ito ang salit ng salitang

-s'lit na 'lit sa tagalog. a"'npa&an, tatalaka"in +in ang &ga ka'l'gan ng

kat'nog ng 0iliga"nong salita na -s'lit sa tagalog 'pang &akalagap ng &as


3/29

&alaking sakop ng &ga ka'l'gan bata" sa &ga ga&it sa iban l'gar sa loob ng

pilipinas

M'la sa ikalabi&pitong siglo na +iks"'nar"o ang oca3'lario +e Leng'a

/isa"a, 0iligaina " 0ara"a +e la Isla +e Pana" " S'gb' " para las !e&4s Islas

pri&era parte ang ka'l'gan ng s'lit a" dueda que se pega sin logro, capital de la

mercaduria sin ganancia, o lo que se sembr sin aumento, ni multiplico1na ang ibig

sabiin a" -'tang na binaba"aran na (alang &a" nak'k'a, kabiserang panin+a na

(alang kita, pagtani& na (alang pagt'bo2 o -i&'ltipl"5 an+ +epenis"on na ito a"

&akikita &'li sa &ga +iks"'nar"o &'la sa panaong ito anggang sa ikapat na

+eka+a ng ikalabinsi"a& na siglo.

Sapagkat sa pag+ating ng 167#s ang +epinis"on na ng s'lit a"Pagar alguno lo que

debe sin aumento, sin usura, ejercer el comercio sin ganar en el, no tener aumento eu

lo que se sembro naang ibig sabiin a" -To pa" an" +ebit tat so'l+ not increase

(ito't 's'r", engage in b'siness (ito't (inning, to a3e (at (as plante+ not

gro(8. Pansinin na ang ka'l'gan ng +epinis"on a" &agkaa(ig sa dueda se pega

sin logro, capital sin aumentonagiba la&ang ang &ga salitang gina&it ng'nit

&agkapareo pa rin ang i+e"a nito. 0abang na(ala ang ni multiplicarsa &ga

+epinis"on ng &ga +iks"'nar"ong ito l'&ita( na&an ang +epinis"on na coger slo

la semilla5sa &ga +iks"'nar"o na !iccionario /isa"a9span"ol 1671; at !iccionario

1oca3'lario +e Leng'a /isa"a, 0iligaina " 0ara"a +e la Isla +e Pana" " S'gb' " para las

!e&4s Islas pri&era parte, s. 3., -solit.

2Lissa Salapantan, inter3ie( b" Jiara Montao, e&ail, Marc


4/29

bisa"aespanol a'&enta+a con &as +e tres &il 3oces 1667;. %t ang ibig sabiin ng

+epinis"on na ito a" -Take onl" te see+$. Ng'nit, sa pag+ating ng 16?7 at ng

katap'san ng ikalanisi"a& na siglo a" nagiba na +epenis"on ng -s'lit. Ito na nga"on

a" oler o llear una cosa lagar donde esteba!na ang ibig sabiin a" -to t'rn back6

o -to bring one ting to (ere e is?.

Sa pagsi&'la na ika+ala(a&p'ng +eka+a, partik'lar sa 1?11, a" nagkaroon na

na&an 'lit ng isang &alaking talon sa +epinis"on ng salita sapagkat saisa"an

9nglis !ictionar" ang s'lit a" -repetition1# o -to repeat11. %ng +epinis"on ng

-s'lit bilang isang pag''lit o -repetition a" &apapansin sa &ga +iks"'nar"o na

kas'no+ nito. Ng'nit, sa S'ple&ento al !iccionarion isa"a @ 9span"ol ang -s'lit

a" nagkaroon ng isang natatanging +epinis"on at ito a""niersario, cumplea#os1$na

ang ibig sabiin a" -anni3ersar"15,birt+a"18 isang pang"a"ari na nang"a"ari taon

taon. Isang natatanging +epinis"on +in a" &aaanap sa 0iliga"non !ictionar" k'ng

6Lissa Salapantan, Translation oA Spanis (or+s to 9nglis or Filipino, e&ail, Marc


5/29

saan ang -s'lit a" -to test, to repeat, to +o again 17. Sa pagtatapos ng siglo na ito a"

na+ag+agan ang &ga kasingka'l'gan ng salita. M'la sa &ga 'nang +epinis"on ng

-s'lit bilang -repetition a" na+ag+agan ito ng -to repeat, to +o o3er; again, iterate,

reiterate, rec'r, re3ert1$ at -res'&e1


6/29

a" -%gain, +o a ting again or repeat (at as been sai+25 at -% s'ccessor, like Aater

like son. %noter lie'tenant, an+ replace or p't so&eting in place28. Sa isa"an

9nglis !ictionar" ni Patrick BaAAert" ang -li(at a" -oAAspring, generation, to

generate at to bree+27 at sa isa"an9nglis !ictionar" na&an ni Bo+olAo =abonce

ito a" -a3ing te sa&e Aeat'res, oA a pre+ecessor or ancestor, a person oA te sa&e

bree+, +escen+ant2$ at -Aollo( te sa&e bree+, Aeat'res, etc2


7/29

nakita na&an na ang 'lit a" &a" &ga ka'l'gan na Erecapit'late, reearse55* at

Erelate58.* Nakita +in ang &ga +epinis"ong ito sa Tagalog9nglis !ictionar", ng'nit

ginigiit pa ng +iks"'nar"ong ito na ang isang pag''lit a" &aaring &aging

Ei&port'ne57* ang isang tao sa pa&a&agitan ng Easking repeate+l"*5$o sa

pa&a&agitang ng Eto ret'rn again an+ again.*5


8/29

Sa kat'nog na&an ng -s'lit* nakita na &a" &ga +epinis"on ito na dar cuenta,

e+aminarse, sacar el principal sin ganancia e nsa%arse en comedia-.na &a" ibig

sabiin na Epagbiga" ng sala"sa", pagk'a ng pags's'lit, ang pagk'a ng p''nan

nang (alang t'bo at paginsa"o sa co&e+ia.81* )a+alasang +ing &akikita sa &ga

+iks"'nar"o ang ka'l'gan nito bilang an'&ang itinak+ang pa&anta"an na +apat

la&pasan82,pali(anag o pagpapali(anag, pagsasa'li sa an'&ang inira& at antas ng

pakinabang sa p''nan.85%ng s'lit bilang isang iksa&en a" &a" &ga &as partik'lar

na ga&it. Natagp'an na &a"roon itong +epinis"on ng paglilitis,88paginterrogate-5,

inquest-/at searc8


9/29

S'

lit

Pagbalik

pera Fs'litF

ga&it pagsasa'li

ga(a re0ard

Pag,''lit

aks"on C an"opangaga"a C

i&itas"on

pagpapat'lo"

insist C persist ill's"on

pang"a"ari

pag,alaala

pagkakaroon ngpagkakataon

Pags's'litbilang isangpa&antasan

nalala&an ng tao

/ata" sapakinabang

0alaga

+epinis"on ng isangsubmission,-e+planation5., report51, narration5$, at to tell

an%one else52)

=. )onsept'alisas"on

/ata" sa &ga saliksik na nalagap, &asasabi na isinasakonsepto ng salitang s'lit ang tatlong

pang'naing konseptoisang pagbabalik, isang pag''lit at isang pags's'lit at iba*t iba

pang &ga &enor na &ga konsepto sa ilali& ng ba(at pang'naing konsepto na &akikita sa

talangg'it sa taas. %ng &ga konseptong na nailatag sa tsart na ito a" itatalaka" sa s's'no+ na

&ga paina ng papel na ito.

1. S'lit bilang Epagbabalik*

S'lit bilang pagbalik sa isang ibiniga" at iginasto. Ito ang +ala(ang &ga

konseptong nab'o &'la sa &ga saliksik na naiga(a &'la sa &ga 0iliga"non at

49Ibi+.

50Ibi+.

51Tala'l'ganang PilipinoIngles, s.3., -s'lit.

52!iks"'nar"o Tesa'ro, Pilipino G Ingles, s.3., -s'lit.

53Tagalog9nglis !ictionar", s.3., -repeat.


10/29

tagalog na &ga +iks"'nar"o. Sa pa&a&agitan ng pag''lit nagkakaroon ng isang

pagbalik ng isang baga" sa kan"ang &a"ari sa +ala(ang &ga an"o. >na ang an"o

ng baga" &is&o at ang pangala(a ang an"o ng pakinabang. Sa 'nang an"o ito ang

pagbabalik ng isang baga" sa kan"ang t'na" na an"o o pagsasa'li. Sa pangala(a

na&an a" nagkakaroon ng isang pagbalik sa abstract na konsepto ng alaga. %ng

+ala(ang konseptong ito a" itatalaka" sa ibaba.

i. S'lit bilang isang pagsasa'li o pagbaba(i

Naitalaka" sa saliksik na a" -s'lit a" &a"roong aspeto ng pagbabalik.

%ng aspetong ito a" &ait't'ko" natin sa tatlong &ga konteksto. >na, sa pera,

pangala(a, sa &ga ga&it at pangatlo sa ga(a o &ga aks"on ng tao, partik'lar

sa &ga sikap nito.

%ng pagbalik na&an sa konteksto ng &ga ga&it a" isang lanta" na

konseptong ito. )apag nagkakaroon ng one3sided na palitan a" &akakita ta"o

ng +i(a ng pagsasa'li ng isang ga&it sa ta&ang &a"ari nito. %ng &ga

ali&ba(ang ito a" ang pagbaba"a+ ng isang 'tang nang (alang interest at ang

pagbalik ng isang ira& na ga&it kaga"a ng libro at iba pa. Ng'nit, ang

pagbabalik a" in+i la&ang one3sided) Maaring &agkaroon ng isang palitansa

pagitan ng +ala(ang parti+o)aga&itin 'lit ang ali&ba(a ng pag''tang. Sa

'nang ali&ba(a a" (alang interes ang ibina"a+ ng taong &a" 'tang. Sa

ganitong ali&ba(a a" &as Es'lit* para sa nang''tang ang transaksi"onng'nit

&aaring pakinabangan ng nagpapa'tang ang palitanna ito sa pa&a&agitan

nang pagpatong ng interes sa 'tang. Sa ganitong sit(as"on a" nagiging &as

Es'lit* ang transaksi"onpara sa taga'tang sapagkat &a" nak'k'a si"ang

+ag+ag nap era. Sa ganitong sit(as"on a" nagkakaroon ng pagbalik ng

pa&'&''nan ng taga'tang.

Isa pang ali&ba(a 'pang &alina(ang konseptong ito a" ang pagkain

sa labas. )apag k'&ain ka sa isang resta(ran nang isang potae na &a"


11/29

'nli&ite+ rice at +rinks &asasabing &ong &as Es'lit* k'&ain +ito ka"sa sa

isang resta(ran na nagaalok ng isang potae na (alang unlimited rice at

unlimited drinkssa &agkapareong pres"o sapagkat &as &alaking alaga ang

nak'k'a ng &o para sa perang gagast'in &o. Sa ganitong ali&ba(a

&akikita natin ang pagkakaroon ng isang palitan sa pagitan ng pera at

pakinabang ng isang baga" na ibinili. %ng palitan na ito a" ang pagbalik ng

alaga ng pera sa pa&a&agitan ng pakinabang ng ibinili.

Ng'nit, &aari +ing &agkaroon ng isang palitansa pagitan ng

pakinabang at sa pera. Ito a" inilalara(anng ating lip'nan sa pa&a&agitan ng

pagkakaroon ng ba"a+ sa &ga &angaga(a. Mas &alaki ang alaga ng s(el+o

na nak'k'a ng &ga &angaga(ang &as &ataas ang ranggo sa isang ko&pan"a

sapagkat &as kapakipakinabangat ka+alasang &as &airap ang kanilang

trabao. Ng'nit, in+i la&ang ito t'&'t'ko"sa trabao o +i na&an ka"a sa

ekono&i"a. T'&'t'ko" +in ito sa b'a" &is&o. %ng isang est'+"ante na

tinata&a+ a" sig'ra+ong &agkakaroon ng &as &ababang gra+o ka"sa sa isang

est'+"anteng na palaging nagsisikap) Sabi nga ng &ga &atatan+a talo ng

&asipag ang &ga &atatalino. Ito a" sapagkat kait na &atalino ang isang tao

ng'nit k'ng si"a na&an a" in+i nagsisikap a" in+i ni"a &ak'k'a ang

gra+ong tagla" ni"ang &ak'a. Sa ibang salita, in+i ni"a naga&it ang kan"ang

4ull potential. Sa isang ban+a na&an ang isang &asipag na est'+"ante a"

nagkakaroon ng pagkakataon na &aabot ang pinaka&ataas na gra+o na

p(e+eng &ak'a ng isang est'+"ante. Sa &ga ali&ba(ang ito &akakita ta"o

ng isang palitan sa pagitang ng s'kat ng sikap ng isang tao sa isang alaga.

/ata" sa &ga itinalaka" &aisasabi na isinasakonsepto ng s'lit ang isang

palitansa pagitan nang +ala(ang panta" o &as labisna alaga.

2. S'lit bilang pag''lit


12/29

%ng pag''lit a" nagkakaroon ng iba*t ibang &ga i&plikas"on +epen+e sa

baga" na in''lit at sa konteksto ng kani"ang pagga&it. Nagkakaroon ng +i(a ng

i&itas"on, pagpapa+a&i at pagiging tan+a ang s'lit +ail sa iba*t ibang ga&it nito

ng pag''lit. %ng &ga &enor na konseptong ito a" itatalaka" sa &ga s'&'s'no+ na

seks"on ng papel.

i. S'lit bilang isang i&itas"on

Sa &ga saliksik pansinin na palaging nababanggit ang +epinis"on ng

-s'lit bilang isang replicaat to cop%. %ng &ga +epinis"ong ito a" nagbibiga"

ng +i(a ng -s'lit bilang pagga(a ng isang i&itas"on. Sa pa&a&agitan nang

pag''lit nakakaga(a ang isang tao ng isang i&itas"on. %ng pag''lit na ito a"

&aaring bata" la&ang sa panlabas na aspeto. panloob na aspeto o bata" sa

+ala(ang aspetong nabanggit.

%ng panlabas na aspeto a" &aaaring nakabata" sa +ala(ang salik: ang

an"o at ang aks"on. Sa baagi ng an"o, &aaaring &agkaroon ng pagga"a sa

+a&it at sa kata(an. Maari +in na &agkaroon ng isang pagbabagong an"o

'pang &arating ang an"o ng ginaga"a. Isang paraan 'pang &aka&it ang isang

ganap na pangga"a a" ang cospla%) Sa cospla% a" ginaga"a ng isang tao, isang

8! na nilalang, ang isang 2! o &insan 5! na nilalang. %ng 'nang ginaga(a ng

&ga cospla%ers a" ang pagga(a ng &ga +a&it na &a" pareong +isen"o sa

karakter na gaga"ain nila. %ng pangala(ang gaga(in nila a" ang g'&a&it ng

&ga (ig at &ake'p 'pang g'&a(a ng isang palabas)Ng'nit, in+i sapat na

ang &'ka la&ang ang kanilang ga"ain 'pang &agkaroon ng isang ganap na

panggaga"a sa panlabas na an"o, kinakailangang s'n+in +in ng &ga cospla%ers

ang &ga pose ng &ga karakter na kanilang ginaga"a para &aisip ng &ga

&anonoo+ na sila a" "'ng karakter. Sa pa&a&agitang ng &ga naibanggit a"

nagkakaroon ng i&ae ng karakter ang &ga cospla%ers)


13/29

%ng panloob na aspeto na&an a" bata" sa 'gali na ipinapakita ng tao

ga&it ang kani"ang &ga aks"on at pananalita, sa ganitong 'ri ng pangaga"a a"

in+i kinakailangang ga"ain pati ang pisikal na an"o ng ginaga"a. Isang

ali&ba(a ng ganitong 'ring panggaga"a a" &ga pagganap o acting)>pang

ganap na &apalabas na sila a" ang karakter na i"on, ginaga"a ng &ga aktor ang

&gaka'galian ng taong kanilang inilalara(an&'la sa kanilang pananalita

anggang sa paraan k'ng papaano ang karakter '&i"ak, &agalit at &ag&aal.

Sa ganitong panggaga"a a" nagkakaroon ng isangper4ormance na &aaring i3

link sa sinasabi ni Patrick Flores sa kan"ang ga(a na Palabas. Sa kan"ang papel

sinasabi ni Flores na ang palabras -in te Filipino lang'age &eans

perAor&ance78. !ail +ito &asasabi natin na +ail sa isang panggaga"a

nagkakaroon ng isang4aadeisang palabasH isang -o'ter la"er77 ika nga ni

Fenella =annell sa kan"ang papel sa Po(er an+ Inti&ac".

%ng4aadena ito a" &akikita nating sa aktor a" na g'&aganap sa arap

ng ca&era. )'ng sa &ga baeat" pageants na&an at sa &ga tinata(ag na &ga

tranestitesang palabas o ang o'ter la"er na ito a" &akikita sa kanilang

panana&it at pagkop"a nggender per4omances ng &ga babae. Ito a" nagiging

isang il's"on sapagkat +ail sa panggaga"a nagkakaroon ng pagtatago ng

totoong nilala&an ng kanilang kata(an at ng kanilang totoong biological se+.

!ail sa pagiisip na &aling kata(an ang naibiga" ng panginoong sa kanila a"

kailangan nila itong itago sa pa&a&agitan ng pagadopt ng isang palabas sa

pa&a&agitan ng panggaga"a. Maaring a&bingin ang konseptong ito sa

54Flores, Patrick, -Palabas In Ctrl 6 P 7ournal o4 Contemporar% "rt, ?.

55Fenella =annell, -/ea't" an+ te i+ea oA E%&erica.* In Po(er an+ Inti&ac" in te

=ristian Pilippines, 225.


14/29

sinasabi ne =annell t'ngkol sa &ga bea't" pageants: -re&o3e one*s sa&e7$

sapagkat kat'la+ nito nagkakaroon ng isang pagga(a ng isang palabas sa

pa&a&agitan ng panggaga"a na &aaring &aging isang transpor&as"on.

/aga&a*t ala& ng tao na inilalara(an ng isang aktor ang isang karakter,

&insan ang i&ae ng karakter a" nagiging i&ae +in ng aktor lalo na kapag

&agalingg'&anapang aktor sa kan"ang karakter. Sa kagalingan nang

pangaga"a a" nagkakaroon ng isang il's"on sa pagitan ng &anonoo+ at sa

aktor. Na''gna"ang &'ka ng aktor sa &'ka ng karakter kait na in+i

ginaga"a ng aktor ang &'ka ng karakter. Sa ganitong 'ri ng pangaga"a

nagkakaroon ng isang pag''lit ng karakter &'la sa script na ginaga&panan ng

aktor.

%ng +ala(ang 'ri ng panggaga"a na naibanggit, a" p'(e+eng

pagsa&ain)Sa ganitong 'ri ng panggaga"a a" nagkakaroon ng isang pag

s'no+ sa &'ka, gala( at 'gali. %ng pangaga"ang ito a" &aaring &apanganib

sapagkat &aaring &akali&'tan ng nanggaga"a na si"a a" nanggaga"a la&ang.

Sa ganitong tipo ng panggaga"a a" nagkakaroon ng isang ganap na

pagbabagongan"o. Isang &alapit na ali&ba(a a" ang &ga transse+uals) %ng

&ga taong ito a" &ga lalaking +'&anas sa tinata(ag nase+ change)Sa

pa&a&agitang ngse+ changeat pagino& ng &ga hormonal pillsa" nababago

nila ang an"o ng kanilang kata(an 'pang &aging kapareo sa babae.

Nagkakaroon +in silang &ga katangian ng &ga kata(an ng &ga babae kaga"a

ng &ga &aaabang b'ok, &as &alaking &ga titi at &as pa"at na &ga

kata(an. %ng &ga +a&it na kanilang sin's'ot a" kat'la+ +in sa &ga babae

kaga"a ng &ga pal+a*t bl'sa, aksesor"a para sa b'ok, tainga, leeg at iba pa.

56Ibi+, 225.


15/29

Nagkakaroon +in ng pagkas'no+ sa &ga 'gali ng &ga babae. !ail sa ganap na

pangga"a nila a" nagkakaroon ng isang transpor&as"on o isang pag Eli(an* at

nagiging &ga babae sila sa &ata ng lip'nan. Minsan in+i nababati+ ng &ga

kinikilala nila na sila pala a" in+i t'na" na babae +ail sa l'bos na

panggaga"a. Sa pa&a&agitan nang pag'lit ng &ga katangian ng babae a"

nagkakaroon sila ng isang panibagong karakter.

ii. S'lit bilang pagpapat'lo" sa isang lai

%ng katangian ng isang pa&il"a a" ang kanilang &ga &'ka. %ng

katangian na ito a" ang pagkakaa(ig ng &ga &'ka ng &ga anak sa kanilang

&ga &ag'lang. -)a&'ka &o ang i"ong nana" noong bata pa si"a o

-)a&'ka &o ang i"ong ita" noong bata pa si"a. %ng &ga pang'ng'sap na ito

a" sig'ra+ong nasabi sa atin noong bata palang ta"o. %ng pagkakaa(ig na ito

a" +ail sa isang pagsalin at pagsa&a ng &ga !N% ng ating &ga &ag'lang.

!ail sa isang pag''lit na ito a" naibiga" nila ang &ga katangian nila sa

kanilang &ga anak. %ng &ga katangiang ito a" &aaring +in na &aipasa sa &ga

s'pling ng kanilang &ga anak. !ail sa processo ng pagb'o ng anak a"

nagkakaroon ng isang pag''lit sa &ga katangian ng &ga &ag'lang. %ng

konseptong ito a" &akikita sa &ga +epinis"on ng &ga kasingka'l'gan ng s'lit

na li(at, k'ng saan nakikita na &a" +i(a ng panganganak at repro+'ks"on ang

salita.

Sa pa&a&agitan ng panganganak, in+i la&ang nagkakaroon ng isang

pag''lit sa &ga pisikal na katangian sa &'ka. Nagkakaroon ng isang pag

''lit sa b'ong an"o ng anak. %ng &ga anak ng &ga tao a" tao pa rin. Dalang

anak na aas, babo" o +i na&an ka"a*" kalaba( ang &ga tao. )aga"a +in ng

ibang &ga a"op ang &ga anak nila a" &a"roong pareong &ga kata(an


16/29

kaga"a ng kanilang &ga &ag'lang. 0in+i nanganganak ang &ga kalaba( ng

babo" at +i nanganganak ang babo" ng kalaba(. Sa pa&a&agitan ng processong

ito nagkakaroon ng isang pag+a+a&i ng isang lai at sa pag+a+a&i ng isang

lai. !ail sa pagpapat'lo" nap ag +a&i ng isang lai a" '&iiral ang isang

angkan o ba"an ng &ga tao o a"op.

%ng processo ng pag''lit sa kata(an a" in+i la&ang sa &ga katangian

ng kata(an na nakikita ng ating &ga &ata. Nang"a"ari +in ito sa &ga &aliliit na

sel'la ng ating kata(an. Sa isang seg'n+o a" &ara&ing &ga sel'la natin ang

na&a&ata". !ail +ito in''lit o i+ini+'plicate ng kata(an ang &ga sel'lang

&alapit nang &a&ata" 'pang pat'lo" na nab'b'a" ang organis&ong

nag&a&a"ari ng sel'lang ito. !ail +ito nagkakaroon +in ng +i(a ng

pananatiling b'a" ang salitang s'lit.

Ng'nit, k'ng in+i ganap na nai'lit ang isang baga" a" nagkakaroon ng

isang proble&a sa s'pling. Isang ali&ba(a nito a" ang &ga taong naipanganak

na k'lang ng &ga ilang parte ng kata(an. !ail +ito a" nagkakaroon ng isang

proble&a sa &ga processo ng kata(an. a"'n+in ang nang"a"ari kapag

nagkakaroo ng sobrang pagkokop"a ng &ga sel'la ng kata(an. Isang

ali&ba(a nito a" ang kanser. !ail sa sobrang pagkop"a ng &ga sel'la a"

nagkakaroon ng isang t'&or o b'kol sa loob ng kata(an na &aaring &aging

+ailan ng pagka&ata" ng isang organis&o. !apat a" &agkaroon ng

kata&ta&ang pag''lit sapagkat k'ng &agkaroon ng isang sobra o k'lang a"

&aaring &aging sani ito ng pagka&ata" ng isang organis&o o &as Malala pa

ang pagka(ala ng isang angkan &is&o.

iii. S'lit bilang isang pagtatan+a ng &ga alaala


17/29

Taontaon a" ipanag+iri(ang natin ang &ga &ga anibersar"o at

kaara(an ng &ga pang"a"aring i&portante sa atin. Pansinin na sa ba(at taon

ang &ga pang"a"aring &ga ito a" isa palang pag''lit at celebras"on ng &ga

kaganapang na naganap sa naglipas na &ga panaon. !ail sa pag+iri(ang na

ito a" nagkakaroon ng isang pagalala sa &ga kaganapang sa pang"a"aring

i+ini+i(ang. !ail +ito ang celebras"on a" nagiging isang tan+a sa &ga

pang"a"ari at &ga alaala na nab'o sa pang"a"aring i+ini+i(ang. Sa &ga

kaara(ang naaalala ang &'ka ng bata noong si"a a" bagong ipinanganak pa

la&ang, noong sin's'bok ni"ang &akata"o sa kan"ang +ala(ang &ga paa

nang in+i b'&agsak ang kan"ang &'ka sa saig at noong si"a a"

nagsi&'lang l'&aki 'pang &aging isang +alaga.

Sa 'nang baagi ng papel a" naitalaka" ang pagpapat'lo" ng sang lai

sa pa&a&agitang ng pags'lit. -)a&'ka &o ang i"ong nana" noong bata pa

si"a o -)a&'ka &o ang i"ong ita" noong bata pa si"a. Makikita sa &ga

pang'ng'sap na ito a" nagkakaroon ng isang pagalala sa isang &e&or"a +ail

sa &ga katangiang na'lit o naibiga" sa anak. )'ng ka"a*t &aaaring &aisabi na

ang &ga baga" na na'lit a" nagiging tan+a sa &ga alaala o &e&or"a nga &ga

tao. Sa &ga pang'ng'sap na naibanggit, pansinin na naaalala ng nagsasalita

ang &ga &e&or"a ni"a sa &ga &ag'lang ng bata. Nagkakaroon ng isang

pagalala sa &ga &e&or"a ni"a t'ngkol sa oriinal o ang ikinop"ang baga".

Isa pang ali&ba(a sa peno&enang ito a" ang itinata(ag na d8j9 u)

Sinasabi na ang d8j9 ua" isang peno&ena k'ng saan nagkakaroon ng isang

&alakas na pakira&+a& na ang pang"a"aring na kasal'k'"ang nararanasan a"

nang"ari na sa kanila. !ail sa isang pag''lit ng pakira&+a& a" naalala nila

ang isang pang"a"ari &aaaring nang"ari na sa kanila reali+a+ o sa panaginip.


18/29

!ail +ito &asasabi na +ail sa pag''lit a" nagkakaroon ng isang pagtan+a sa

&ga alaala.

Ng'nit, ang pagalala &is&o a" isang pags'lit. Ito a" sapagkat

nagkakaroon ng isang pagbalik ng &ga alaala sa isip ng tao at binabalikan ng

tao ang &ga alaalang naga(a ni"a. Nagkakaroon ng isang tinata(ag na repla%

ng &ga alaala ng tao sa kan"ang isip. Sa pa&a&agitan nito a" nababalikan ng

tao ang kan"ang kabataan at gali&gi& sa taong b'&abalik.

i3. S'lit bilang pagbibiga" ng isang pagkakataon

Tr% and tr% until %ou succed)Pat'lo" na s'&'bok anggang tag'&pa".

%ng kasabiang ito a" isang ali&ba(a ng pagbibiga" ng isang pagkakataon sa

pa&a&agitan ng pag''lit. )'ng sa 'nang pagkakataon a" in+i

nagtag'&pa"an isang tao a" &aari ni"ang 'litin ang isang aks"on anggang

si"a a" &agtag'&pa". Ng'nit, sa ganitong 'ri ng pag''lit. Nagkakaroon

la&ang ng isang pag''lit sa pagsisikap ng tao at sa aks"on na ginaga(a 'pang

&aka&it ang isang kas'k+'lan. 0in+i na isinasa&a sa pag''lit ang

kinaaant'ngan sapagkat &aaaring &agkaroon ng iba*t ibang kinaaatnan

ang isang aks"on.

Sa ganitong konsepto a" nagkakaroon isang 'ri ng pag''lit k'ng saan

ang pag''lit ng isang aks"on a" nagbibiga" ng isang pagkakataon sa taong

'&''lit. In''lit, at sa isang ka'nting sakla(, binabalikan ang si&'la ng isang

pang"a"ari 'pang bag'in ang isang kinaant'nganHstart a4resh ika nga. !ail

sa isang pagbalik o pag''lit ng isang si&'la a" nagkakaroon ng isang

pagkakataon na bag'in ang sariling kapalaran. Nagkakaroon ng isang pagsisisi

at isang pakira&+a& ng pagp'rsigi o pagsisikap.


19/29

Ng'nit sa processo ng pag''lit, &aaaring &a(alan ng gana na '&'lit

'lit ang isang tao sapagkat &aaring &agkaroon ng pag''lit sa

kinaaant'ngan. Sa &ga saglit na ito kailangan na abang in''lit ang isang

aks"on a" la&pasan +in ang pa&antasang nailaga" 'pang &agtag'&pa".

5. S'lit bilang isang Pags's'lit

Pags's'bok. Ito ang pangatlong konseptong nalagap &'la sa &ga saliksik. %ng

konseptong ito a" igit na &akikita sa tagalog na &ga +episnis"on ng salita. M'la sa

&ga saliksik &akikita na &'la sa pagkakaroon ng isang pa&antasan a" nagkakaroon

ng isang pags's'bok ang isang baga" o tao 'pang &ala&pasan ito. %ng konseptong

ito a" &a" +ala(ang &enor na konsepto bata" sa konteksto ng antas: sa tao o sa

baga". %ng +ala(ang &ga konseptong ito a" itatalaka" sa &ga s'&'sono+ na

seks"on ng papel.

i. S'lit bilang isang pags'bok sa nalala&an ng tao

%ng s'lit a" &a" +epinis"on bilang isang pa&antasang +apat lagpasan.

>pang &ala&an k'ng ang isang tao a" nakapasa sa pa&antasan ng paaralan

kinakailangan big"an ng isang pags's'lit 'pang ganap na &abati+ ang salik ng

kanilang kaala&an. )inakailangan 'litin ng &ga &agaaral ang kanilang

kaala&an sa pa&a&agitan ng pags'lat o pagsabi. Ipinapakita ng kanilang Epag

''lit* ang &ga baga" na kanilang nat't'nan sa &ga leks"on na ibiniga" ng

tagapagt'ro. )ailangan &alagpasan nila ang pa&antasang ibiniga" ng tagas'ri

'pang &akapag '&ak"at sa s's'no+ na baitang. %ng pa&antasan na +apat

la&pasan a" isang s'kat k'ng kaka"anin at k'ng an+a na ang taong ito sa

isang &as &airap na leks"on o para sa isang &as &ataas na pa&antasan.

Sa konteksto ng &ga i&bestigas"on, i&bes na &agkaroon ng isang

pags's'lit kaga"a sa paaralan nagkakaroon na&an ng isang pagtanong sa &ga

saksi, cri&inal at iba pa. Ng'nit, ganoon parin ang +i(a. )inakailangan nilang

'litin ang kanilang kaala&an sa pa&a&agitan ng pagsabi ng katotoan sa arap


20/29

ng korte. Sa pa&a&agitan ng pagsabi ng katotoanan a" &aaring la&pasan nila

ang &ga pa&antasan ng innocente o &a" sala. )apag ang &ga nasabi nila a"

in+i t'&'g&a sa i&bestigas"on o k'ng nakita na sila a" g'&a(a ng sala

&asasabi na nala&pasan nila ang antas ng pagiging kri&inal. Ng'nit, k'ng ang

kabaligtaran na&an ang nang"ari, k'ng saan nala&pasan na&an nila ang antas

ng pagiging inosente a" &asasabi na&an na sila nga a" (alang sala.

Sa &ga ali&ba(ang ito at sa &ga +epinis"ong naisaliksik &asasabi na

ang s'lit a" isang pags'bok ng nalala&an ng tao sa pa&a&agitan ng pag''lit

ng kanilang kaala&an sa isang &e+"'&.

ii. S'lit bilang isang antas ng pagpakinabang

%ng s'lit bilang isang pa&antasan a" &aari +ing ga&itan sa konteksto

ng alaga ng isang baga" bata" sa iginasto o ibiniga" ng &a&i&ili. Naitalaka"

sa 'nang seks"on ng konsept'alisas"on na ang s'lit a" isang pagbalik nga

iginasto. Ng'nit, paano nga &asasabi na ang pagbalik ng iginasto a" sapat

'pang &asabi na ito a" s'litK Masasabi ito +ail sa +i(a ng s'lit bilang isang

antas. )'ng kata&ta&ang naibalik ang iginasto sa pa&a&agitang ng

pakinabang ng baga" na ito a" &aaaring &asabi na s'lit nga ang baga" na ito.

Ng'nit, 'pang sig'ra+ong &aisabi ito kailangan &'nang la&pasan ng

pakinabang ng ga&it ang antas na itinak+a ng &a&i&ili. )apag nagkaroon ng

isang pagbalik na nakapasa sa antas na itinak+a a" ganap na &asasabi na s'lit

nga ang baga" na ito. !ail +ito nagiging tan+a ang s'lit sa alaga ng isang

baga". Ito a" sapagkat nagkakaroon ng +i(a na &aalaga ang isang baga"

+ail s'lit ito.

Ng'nit, +ail sa pagkakaroon ng +i(a ng s'lit bilang isang pa&antasan

sa isang alag a" nagkakaroon +in ito ng +i(a ng isang ati. S'lit bilang isang

ati sa pagitan ng &aalaga at in+i &aalaga. %ng &ga &aaalaga a" ang


21/29

&ga ga&it na sapat na nakapasa sa antas na itinak+a at ang &ga in+i

&aalaga a" ang &ga baga" na in+i nakapasa sa antas na nailatag ng &ga

&a&i&ili.

!ail sa &ga +epinis"ong nalago& at nais'ri &asasabi na ang s'lit a"

&a" +i(a bilang isang pa&antasan ng pakinabang k'ng saan pinagaati nito

ang &ga &aaalagang baga" i.e. &ga baga" na &a" sapat na pakinabang; at

&ga baga" na in+i &aalag i.e.&ga baga" na in+i sapat ang pakinabang;.

!. %ng &ga )onsepto ng s'lit bata" sa konteksto

%ng &ga ka'l'gan, ga&it at konseptong natalaka" sa &ga na'nang seks"on

a" &aaaring &akita sa iba*t ibang sanga" ng panitikan. Sa baaging ito ng papel a"

s's'b'kang i'gna" ang salitang s'lit sa +ala(ang pelik'lang pinanoo+ ng klase:Nick

at Chaiat Taklub)

1. S'lit at Tangi

%ng tao a" &a"roong pansariling antas sa k'ng paano nito pinaaalagaan

ang isang ga&it. Maaari na ang alaga nito a" &'la sa kan"ang pakinabang, kali+a+ o

+i na&an ka"a a" sa alaalang nag'g'nita rito. %"on alin&an sa &ga kaganapang ito,

ang baga" a" nababaagi sa kanikanilang klasipikas"on bata" sa kag'st'an ng tao.

Sa pagaa&bing ng &ga salitang s'lit at tangi, isinaalangalang ang kanilang

&agkat'la+ na t'ngk'lin bilang pai(atig ng kaalagaan ng &ga baga".

%ng tangi a" '&iikot sa pagaati ng isang kab''an sa kanikanilang gr'po ng

klasipikas"on. M'la sa pagaating ito, nab'b'o ang +ala(ang &agkasal'ngat na

konotas"on ng alaga, "aon ang pagiging &aalaga 0orth%; at (alangkat't'ran

0orthless;. a"'npa&an, sinasagisag ng s'lit ang isa la&ang sa banggit na &ga

antas ng pakinabang, ang pagiging &aalaga. 0inii(ala" ng s'lit ang &ga baga" na

nakapasa 0orth%:sa &ga in+i nakapasa sa pa&antasan. >pang sabiin na ang isang


22/29

baga" a" s'lit a" kailangan nitong la&pasan ang an'&ang itinak+ang pa&anta"an ng

kata'an. /aga&an na ipinagkakaloob ng +ala(ang salitang ito ang klasipikas"on ng

&ga baga", ang antas na ginaga&it ng salitang s'lit 'pang &asabi na ang baga" a"

t'na" na s'lit a" karani(ang sa &ga pisikal na aspeto la&ang. Ng'nit sa 'pang

&asabi na ang isang baga" a" katangitangi kap(a pisikal at e&os"onal na antas a"

ang &ga isinasaalangalang.

Sa&akat'(i+, ang &ga salitang s'lit at tangi a" nagsisilbing &ga

representas"on ng &ga kaalagaan ng &ga baga". )'ng ang s'lit a" '&''kol

la&ang sa pagkakaroon ng alaga ng isang baga", ang pagiral na&an ng tangi a"

l'&ala&pas +ito sa pa&a&gitan ng pagt'ko" pati narin sa ka(alan ng alaga. )a"a

na&an nagkakaroon ang &ga ito ng +i(a ng partis"on sa pagitan ng &ga ga&it na

&a" &ga kat't'ran at (alang kat't'ran.

2. Nick at =ai

Sa pelik'langNick at Chai&akikita ang s'lit bilang isang pags's'lit sa b'a"

nilang &agasa(a at bilang isang pagbalik sa esta+o bilang isang &agkatipan na (ala

pang &ga anak. Na&'&'a" sila abang sin's'b'kang kali&'tan ang pait sa

kanilang &ga p'so 'pang &akapagsi&'la 'lit. !ail sa isang pagbalik sa isang esta+o

k'ng saan (ala na ang kanilang &ga anak a" napilitan silang 'litin ang kanilang

b'a". Ng'nit sa processong ito, in+i la&ang nila tin't'l'ngan ang kanilang &ga

sarili. )inakailangan +in na t'l'ngan nila ang kanilang &ga kababa"an na &agsi&'la

'lit. Sa pa&a&agitan ng pagt'long sa ibang tao a" nagkakaroon nang isang pag+a&i

ng pagasa sapagkat sabi nga nila &a"roong seg'ri+a+ sa kara&ian. !ail sa

kara&ian nila a" &as &a+aling &agsi&'la 'lit ang &ga tao 'pang &aging &asa"a

&'li.


23/29

Sa pelik'la &akikita +in na sinasabi ni Nick at ni =ai ang pariralang *i4e must

go on, all is 0ellng pa'lit'lit. %ng pag''lit ni Nick at ni =ai sa &ga pariralang ito

a" isang ee&plo k'ng saan kin'k'&binsi nila ang sarili nila na talagang"ll is 0ell.

'&aga(a sila ng isang il's"on sa kanilang sarili 'pang &ait'lo" ang kanilang

b'a". Sapagkat sari(a pa ang sakit na kanilang nak'a sa bag"o a" kinakailangan ni

Nick at ni =ai g'&a(a ng isang palabas ng isang taong &alakas 'pang in+i

&angina ang isa*t isa. %ng palabas na ito a" g'&aga(a ng isang il's"on sa isa*t isa

na E+apat &aging &alakas ako para sa kan"a* at sa kanilang sarili &is&o Eall is (ell.*

Maarin nating itong ia&bing sa isang ban+ai+. )ailangan na itago &'na nila ang

sakit 'pang +aan+aan itong g'&aling.

Sa&akat'(i+ &'la sa konteksto ng pelik'langNick at Chai, &asasabi na ang

Es'lit* a" isang pagsi&'la &'li sa pa&a&agitan ng pagga(a ng isang il's"on ng isang

si&'la at pag+a&i ng pagasa +ail sa pagbalik sa isang +ating esta+o.

5. Takl'b

Sa pelik'lang ito &akikita na pilit na itin't'lo" ng &ga olan+asuriorsang

kanilang b'a". )ait na &ara&ing &ga proble&a ang +'&ating sa kanila a"

sin's'bok pa rin nila ang b'a". Pansinin +in na kait '&alis na ang bag"o in+i pa

rin ito ganap na '&alis sa &ga tao. Nan+oon pa rin ang tra'&a nila sa &ga ts'na&i.

Nan+oo+ pa rin ang sakit ng pagka(ala ng kanilang &ga &ina&aal sa b'a". )ait

na l'&ipas na ang bag"o a" in+i pa ganap na '&alis ang &ga epekto nito sa &ga

&a&a&a"an. !ail +ito g'&aga(a ito ng isang il's"on ng pagpapat'lo" ng bag"o

+ail sa pat'lo" na pag''lit at pagbabalik ng kanilang &ga proble&a. )'ng ka"a*t

&aaring &asabi na ang &ga karakter sa pelik'la a" parang &ga tao na binitag sa

bag"o. !ail sa pagpapat'lo" ng sakit a" in+i sila ganap na &akapgsi&'la &'li.

)ait an'ng pilit nilang balikan ang kanilang E+ating esta+o* ng kasi"aan at

kapa"apaan a" in+i nila &aiga(a. Sila a" naibitag sa isang sit(as"on k'ng saan


24/29

in+o &o na&an narara&+a&an ang bagsik ng angin ng'nit in+i na&an &akaalis

ang sakit na +ala nito.

!ail sa &ga konseptong nab'o &'la sa pelik'lang ito &aisasabi na ang Es'lit*

a" &a" konsepto ng isang pagpapat'lo" at pag+a&i ng sakit k'ng saan in+i sila

&akapagsi&'la &'li. Ito a" &aaarin &asabi na kabalint'naan sapagkat &a" ibig

sabiin ang 'lit na pagsi&'la &'li.

9. )onkl's"on

/ata" sa &ga saliksik na nalagap, &asasabi na &alaki ang sakla( ng &ga konsepto

ng salitang isinaliksiks'lit sa +ala(ang &agkaibang (ika: ang 0iliga"non at

Tagalog. Ng'nit, kait sa pagkakaiba ng &ga +epinis"ong ito &apapansin na ang &ga

konseptong nab'o +ito a" b'&balik sa isang pang'naing konsepto ng s'lit: ang isang

pagbabalik. Pansinin na sa papel na ito a" &a" tatlong pang'naing &ga konsepto: ang

s'lit bilang pagbabalik, s'lit bilang isang pag''lit at s'lit bilang isang pa&antasan.

a"'npa&an, 'pang &agkaroon ng isang pag''lit a" kailangan na balikan ang isang

esta+o o processo 'pang &agkaroon ng isang pag''lit at isang pag+a+a&i. )ailangan

na balikan ang isang si&'la ng isang aks"on ng ilang beses 'pang &aiga(a ito 'lit.

)ailangan na balikan 'lit a" si&'la ng isang processo 'pang &ait'lo" ang pag+a+a&i

ng res'lta nito. a"'n+in sa konspeto ng s'lit bilang isang pa&antasan. >pang &aisabi

na ang isang baga" a" ganap na s'lit a" +apat &agkaroon ng isang pagbalik sa iginasto

o ibiniga" ng tao sa pa&a&agitan ng pagsasa'li, ganti&pala para sa gina(a ni"a o sa

pakinabang ng baga" na kan"ang ibinili.

a"'npa&an, &asasabi na isinasakonsepto ng s'lit ang isang pagbalik k'ng

saan tin't'lak nito ang iba*t ibang konsepto ng pag''lit at pagiging pa&antasan.

%ng salitang ito a" ang nagiging si&bolo ng +i(a ng pagbabalik sa pa&a&agitan ng

pag''lit k'ng ka"a*t &aari itong &aging tan+a ng isang alaala, il's"on, pakinabang


25/29

at iba ang &ga konseptong naitalaka" sa papel. Sinasala&in ng salita ang isang

pagbalik sa panaon, partik'lar sa isang si&'la.


26/29

Bibliyograpiya

%lb'ro, 9rlin+a ).;ictionar% o4


27/29

!e San %ntonio, Francisco, O.F.M. Docabulario Tagalo) 1$28. Beprint, 'eon =it" :

P'long: So'rces Aor Pilippine St'+ies, 2###.

;iks%unar%o Ng Aikang Bilipino. San Mig'el, Manila: )o&is"on Ng Dikang Filipino, 1??6.

9nglis, Leo Ja&es. Tagalog3nglish ;ictionar%. Manila: =ongregation oA te Most 0ol"

Be+ee&er, 1?.;iks%onar%o E ;ictionar% = @iliga%non3nglish, nglish3@iliga%non)Jaro,

Iloilo =it": =entral Pilippine >ni3ersit" Press, 2##7.

0all, %lton L., an+ ='sto+io %n+res. Disa%an3nglish ;ictionar%)San Jose, %ntiR'e: %.0.

0all, 1?11.

0a"nor, 0.O.Practical ;ictionar% o4 the Tagalog *anguage, 0ith ;e4initions in nglish.

Ne( ork: La("ers =ooperati3e P'b., 1?5#.

@ispanismos n el Tagalo) Ma+ri+: OAicina +e 9+'cacion Iberoa&ericana, 1?


28/29

GN*3GJC ;ictionar% nglish Bilipino) L'ngso+ 'eon, !ili&an: Instr'ctional Materials

=orp., 1?6ni3ersit" oA 0a(aii Press, 1?


29/29

'irino, !e&etrio %.nglish3Bilipino s%non%ms including = Tagalog, Cebuano, Glocano,

@iliga%non,

First Draft Filipino

Documents

Transcript of First Draft Filipino