FINLANDIAOKIEM MUMINKA

Język fińskiFinlandia jest krajem znacznie różniącym się kulturowo od pozostałych krajów skandynawskich, zamieszkałych przez ludy o pochodzeniu germańskim. Tutejszy język zbliżony jest do estońskiego. Przez brak pokrewieństwa z innymi językami europejskimi wraz z węgierskim zaliczany jest do grupy ugrofińskiej, o niezbyt jasnym pochodzeniu.

LudnośćZe względu na niekorzystne warunki życia, Finlandia nigdy nie przyciągała wielu osadników, nawet gdy była pod rządami innych państw. Dzisiaj jest więc mało zróżnicowanym etnicznie krajem i zdecydowaną większość stanowią Finowie. Szwedzi mieszkają głównie w autonomii Ahvenanmaa.

Ciekawą grupę tworzą Lapończycy. Ten koczowniczy lud od wieków zajmuje się hodowlą reniferów oraz rybołówstwem. Lapończyk - Saami - w dzisiejszych czasach chętniej jednak prowadzi osiadły tryb życia. Jurty pokryte zwierzęcymi skórami zostały zamienione na drewniane domy. Futrzana czapka i wyszywany, kolorowy płaszcz i dziś wyróżniają wielu Lapończyków.

ZwyczajePodczas odwiedzin u Finów zawsze przynosi się ze sobą kwiaty. Później, wraz z gośćmi, zwykle idzie się wspólnie do sauny. Jest to bardzo popularne miejsce relaksu i wypoczynku dla ludzi w każdym wieku. Podczas wizyty w domku na wsi niemal obowiązkowy jest skok z gorącej sauny do zimnej wody pobliskiego jeziora. W saunie spędza się nawet Wigilię Bożego Narodzenia po obowiązkowym odwiedzeniu grobów najbliższych.

Fińskie the best of …Finlandia ma też swój wkład w kulturę światową. Na pewno każdy zna przygody Muminków, które zostały napisane przez fińską pisarkę - Tove Jansson.

Słynne są również fińskie podania. Kalewala to zbiór jednych z najstarszych na świecie legend i pieśni ludowych Finlandii i Karelii. Były przekazywane w tradycji ustnej, tzw. suny. Opowiadają o życiu i walce dwóch wrogich sobie plemion: fińskich i lapońskich. Opracowane literacko przez E. Lönnrota odegrały dużą rolę w budzeniu świadomości narodowej Finów w XIX wieku.

Ważnym elementem kultury ludowej zachowanej do dziś jest muzyka. Nadal, w sposób popularny i tradycyjny wykonywane są stare runiczne pieśni. Dawniej były śpiewane wspólnie przez wiejskie kobiety. Dziś popularyzuje je zespół Värttinä. Wiele utworów ludowych jest wykonywanych z towarzyszeniem kantele - trapezoidalnej cytry, charakterystycznej dla krajów bałtyckich.

Finlandia znana jest również w sztukach plastycznych. Najsłynniejsza jest chyba fińska szkoła wzornictwa, a szczególnie znane są wyroby ze szkła i tkaniny Marimekko.

EtykietaDla Finów istotne są naukowe i zawodowe tytuły, których należy używać w bardziej formalnych okolicznościach. Ważne jest również zwracanie się wówczas do rozmówców w drugiej osobie liczby mnogiej. Mówienie sobie po imieniu jest postrzegane za przejaw dużej bliskości.

Zwyczajowe powitanie składa się z uścisku dłoni i bezpośredniego spojrzenia w oczy, ale rzadko z całowania i przytulania. Protekcjonalne traktowanie kobiet jest bardzo źle widziane.

SaunaSauna odgrywa szczególną rolę w życiu Finów. Zazwyczaj przebywa się w niej w towarzystwie rodziny lub przyjaciół, ale również bardziej nieformalne spotkania zawodowe mogą się tam odbywać. W kraju jest ponad 2 miliony saun, podczas gdy samych Finów jest około 5,2 milionów.

ReligiaWiększość Finów należy do kościoła ewangelicko-luterańskiego (82%). Pozostali wyznają inne odłamy protestantyzmu oraz prawosławie. Około 15% populacji nie deklaruje żadnej wiary.

Większość Finów wyznaje raczej świecki pogląd na życie. Frekwencja w kościołach nie jest zbyt duża.

HistoriaPierwsi osadnicy pojawili się na obszarze Finlandii prawdopodobnie 2000 lat temu. Pochodzili z Uralu. Był to lud koczowniczy, zajmujący się myślistwem i zbieractwem, przodkowie dzisiejszych Lapończyków. Około roku 400 rozpoczęła się ekspansja plemion fińskich. Lapończycy zostali zepchnięci na daleką, niegościnną północ.

W wieku XII na tereny te zaczęli z zachodu przybywać Szwedzi. Wraz z nimi rozpoczęła się chrystianizacja Finlandii. Wkrótce obszar kraju został włączony do Królestwa Szwecji. Pod jego rządami pozostać miał aż do początku XIX wieku.

Wielkie Księstwo Finlandii

W latach 1581- 1809 istniało zależne Wielkie Księstwo Finlandii. Dominacja szwedzka obejmowała nie tylko stronę polityczną, ale również kulturalną. Opóźniło to rozwój rodzimej kultury, która zachowała się głównie jako ludowa.

Dopiero, kiedy w XVI wieku biskup M. Agricola wprowadził luteranizm, przyczynił się do rozwoju piśmiennictwa w języku fińskim. W 1640 roku założono w Abo (Turku) pierwszy uniwersytet.

Wojna północna

Ekspansja Szwecji i Rosji doprowadziła w końcu do konfliktu między obydwiema potęgami. Wiek XVIII to okres licznych starć i walk. Zwycięstwo Rosjan w wojnie północnej pozwoliło im na powolne zajmowanie terenów Finlandii. W 1721 roku w obręb Rosji weszła Karelia z Wyborgiem, a 22 lata później Kymer Iääni. W 1809 roku car Aleksander I zajął resztę ziem fińskich.

Początkowo Finlandia cieszyła się znaczną swobodą. Miała swój własny ustrój, sejm oraz administrację. Dozwolone było również posługiwanie się rodzimym językiem. Dopiero pod koniec XIX wieku za czasów rządów Mikołaja II rozpoczęła się systematyczna rusyfikacja.

RewolucjaWbrew zamierzonym efektom pobudziło to jedynie ruch niepodległościowy i zjednoczyło ze sobą wszystkie warstwy społeczne. Po rewolucji w 1905 roku rozszerzono autonomię, a zreformowany parlament jako pierwszy w Europie przyznał prawo wyborcze kobietom.

Ostatecznie w 1917 roku Finlandia odzyskała niepodleglość, a dwa lata później uchwalono konstytucję. Ponieważ ludność zamieszkująca Wyspy Alandzkie w referendum wyraziła chęć przyłączenia wysp do Szwecji, wbrew interesom Finlandii, obszar ten uzyskał status autonomii.

Traktat pokojowyW 1920 roku zawarto traktat pokojowy z Rosją. Na jego mocy Kraj Petsamo został włączony w granice fińskie. Dzięki temu Finlandia uzyskała dostęp do Morza Barentsa.

Na mocy układu Ribentrop - Mołotow z 1939 Finlandia miała znaleźć się w strefie wpływów Związku Radzieckiego. Agresja sowiecka na Finlandię i wojna zimą 1940 sprawiła, że kraj został pchnięty w sojusz z hitlerowskimi Niemcami. Ostatecznie na skutek II wojny światowej Finlandia straciła część swoich ziem. Przesmyk Karelski i Kraj Patsamo zostały przyłączone do ZSRR.

Po wojnie Finlandia prowadziła neutralną politykę międzynarodową. Była to konieczna cena za zachowanie względnej niezależności od Związku Radzieckiego. Kraj otrzymał zgodę na swobodny rozwój gospodarczy kosztem pewnych ustępstw politycznych. To stąd wzięło się znane w naukach politycznych pojęcie finlandyzacji.

Od 1955 r. jest członkiem Rady Nordyckiej, a od 1961 r. należy do EFTA. W 1995 r. Finlandia została przyjęta do Unii Europejskiej.

Flora i faunaFinlandia to najbardziej zalesiony kraj Europy, lasy zajmują aż 74% powierzchni kraju. Obszar Finlandii ze względu na jej dużą rozciągłość południkową leży na obszarze dwóch głównych stref roślinnych. Tereny na południu i na południowym zachodzie są pokryte północnoeuropejskimi lasami mieszanymi. W skład lasów mieszanych oprócz sosny, która w całej Finlandii ma 53% udziału, wchodzą takie gatunki jak klon, dąb, olcha i jesion. Cała centralna część kraju, ale i też obszary leżące na południu i północy, to tereny lasów borealnych.

Dominującymi gatunkami są tu drzewa iglaste, a same lasy iglaste są charakterystyczne dla tych obszarów. Przeważają sosny i świerki, ale miejscami występują także brzozy. Im dalej na północ tym roślinność leśna staje się rzadsza. Lasy zastępują tereny otwarte, łąki tundrowe, występują takie gatunki jak brzoza karłowata. Tereny leżące na samej północy wchodzą w skład strefy subarktycznej, czyli dominującą strefą roślinną jest tundra, gdzie rosną porosty oraz mchy.

Fauna Finlandii jest bardzo bogata i obecność człowieka

nie wywarła na świat zwierząt negatywnego wpływu tak jak

w wielu innych krajach świata. Świat zwierząt na większości obszarów kraju reprezentują gatunki europejskich lasów klimatu umiarkowanego.

W lasach żyjąlisy, jelenie, zające i wiewiórki.

Bogaty jest też świat ptaków, gdzie w lasach żyją liczne gatunki rodzime, jak i sezonowe. Głównymi gatunkami są głuszce i cietrzewie. Jako że Finlandia obfituje w jeziora, rzeki i tereny podmokłe, licznie występują różne gatunki charakterystyczne dla tychże terenów. W kraju można spotkać łosie, wydry, a z ptaków różne gatunki kaczek i gęsi.

Na wschodzie nielicznie występują wilki i niedźwiedzie, a u wybrzeży Zatoki Botnickiej i na wyspach Zatoki Fińskiej żyją foki obrączkowe. Północne obszary Finlandii to region reprezentowany przez faunę subarktyczną. W Laponii żyją lisy polarne, renifery, rosomaki i sowy śnieżne.

W Finlandii znajduje się wiele parków narodowych (łączna powierzchnia 8,8 tys. km², 2008), największe to Lemmenjoki, Urho i Kekkonen. W kraju znajduje się 80 obiektów chronionej przyrody.