Finanse publiczne w Polsce w okresie kryzysu

22 luty 2012

W ostatnich 4 latach skumulowany wzrost PKB w Polsce był zdecydowanie najwyższy w UE

Skumulowany wzrost PKB w latach 2008-2011

-17,1

-9,2 -8,8

-5,7-4,2 -3,5 -3,4 -3,1 -3,0 -2,4 -2,2

-1,0 -0,5 -0,5

1,7 2,3 2,5 2,7 2,7 2,8 3,1 3,5

6,58,0

15,8

-11,9

0,20,0

-20,0

-15,0

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

Łotw

a

Gre

cja

Irla

ndia

Est

onia

Litw

a

Wło

chy

Dan

ia

Węg

ry

Wie

lka

Bry

tani

a

Por

tuga

lia

Sło

wen

ia

His

zpan

ia

Fin

land

ia

UE

- 2

7

Luks

emb

urg

Rum

uni

a

Fra

ncja

Hol

and

ia

Nie

mcy

Bel

gia

Aus

tria

Buł

garia

Cze

chy

Cyp

r

Szw

ecja

Ma

lta

Sło

wac

ja

Pol

ska

Źródło: AMECO, GUS

w %

Silny wzrost inwestycji publicznych w czasie kryzysu

Skumulowana zmiana udziału inwestycji publicznych w PKB w latach 2008-2011

-1,6

-1,3-1,1

-1,1

-0,8 -0,8 -0,7-0,6

-0,5 -0,4-0,3 -0,3 -0,2

-0,1

0,10,2 0,2 0,2 0,3 0,3 0,3

0,4

0,9 1,0

2,2

-1,4

-0,1-0,1

-2,0

-1,5

-1,0

-0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

Irla

ndia

Ma

lta

His

zpa

nia

Łotw

a

Est

onia

Buł

gari

a

Gre

cja

Litw

a

Rum

unia

Wło

chy

Wę

gry

Por

tug

alia

Sło

we

nia

Fra

ncja

Aus

tria

Sło

wa

cja

UE

- 2

7

Cze

chy

Bel

gia

Nie

mcy

Szw

ecj

a

Wie

lka

Bry

tani

a

Fin

lan

dia

Hol

and

ia

Dan

ia

Cyp

r

Luks

emb

urg

Pol

ska

Źródło: AMECO

w pkt. proc.

W Polsce udział inwestycji publicznych w PKB największy w całej UE. Zgodnie z prognozami KE, będzie on najwyższy również w 2012 i 2013 r.

Udział inwestycji publicznych w PKB w 2011 r.

1,0

1,8 1,8 1,92,2 2,3 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,7

3,1 3,1

3,63,8 3,9 4,0

4,2 4,34,4 4,5 4,5

5,6

6,4

1,7

3,33,2

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

Aus

tria

Nie

mcy

Bel

gia

Sło

wac

ja

Wło

chy

Wie

lka

Bry

tani

a

Dan

ia

Ma

lta

Por

tuga

lia

UE

-27

Gre

cja

His

zpan

ia

Fin

land

ia

Irla

ndia

Fra

ncja

Węg

ry

Szw

ecja

Hol

and

ia

Cyp

r

Sło

wen

ia

Est

onia

Luks

emb

urg

Cze

chy

Buł

garia

Litw

a

Łotw

a

Rum

uni

a

Pol

ska

Źródło: AMECO

w % PKB

Mimo bardzo dobrych wyników gospodarczych na tle innych krajów UE, Polska nie uniknęła pogorszenia sytuacji finansów publicznych

Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych i państwowy dług publiczny w Polsce

-8,0

-7,0

-6,0

-5,0

-4,0

-3,0

-2,0

-1,0

0,0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

30,0

35,0

40,0

45,0

50,0

55,0

60,0

65,0

Państwowy dług publiczny (p. oś)

Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych

%PKB

Źródło: AMECO, MF

Próg 55% PKB dla długu

Deficyt 3% PKB (Procedura nadmiernego deficytu)

MTO = Deficyt 1% PKB

MITY i FAKTY

Ocena stanu finansów publicznych w Polsce często jednak rozmija się

z rzeczywistością

MIT:

W Polsce bardzo silnie wzrosło zadłużenie w czasie kryzysu

FAKT: Przyrost długu w Polsce w czasie kryzysu należał do najmniejszych w UE

Skumulowana zmiana długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB w latach 2008-2011

83

,2

55

,4

39

,6

35

,8

33

,4

33

,3

23

,5

22

,4

21

,7

21

,2

21

,2

20

,9

18

,9

17

,4

16

,6

16

,5

14

,9

13

,9

13

,1

12

,8

12

12

11

,6

8,9

7,5

6,1

5,8

2,1

0,3 -3,9

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Irla

nd

ia

Gre

cja

Wie

lka

Bry

tan

ia

Ło

twa

His

zpa

nia

Po

rtu

ga

lia

UE

-27

Sło

we

nia

EA

-17

Ru

mu

nia

Fra

ncj

a

Litw

a

Ho

lan

dia

Wło

chy

Da

nia

Nie

mcy

Sło

wa

cja

Fin

lan

dia

Be

lgia

Lu

kse

mb

urg

Au

stria

Cze

chy

Po

lska

Wę

gry

Ma

lta

Cyp

r

Po

lska

(b

ez

OF

E)

Est

on

ia

Bu

łga

ria

Szw

ecj

a

Źródło: AMECO, MF

w pkt. proc.

MIT:

Dług Polski jest wyjątkowo wysoki

Poziom długu/PKB jest w Polsce wyraźnie niższy niż w UE, szczególnie po uwzględnieniu kosztów reformy emerytalnej

Szacowany dług publiczny w 2011 r.16

2,8

120,

5

108,

1

101,

6

97,2

85,4

84,0

82,5

81,7

75,9

72,2

69,6

69,6

64,9

64,2

56,6

49,1

45,5

44,8

44,5

44,1

39,9

39,4

37,7

36,3

34,0

19,5

17,5

5,8

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

160,0

180,0

Gre

cja

Wło

chy

Irla

ndia

Por

tuga

lia

Bel

gia

Fra

ncja

Wie

lka

Bry

tani

a

UE

-27

Nie

mcy

Węg

ry

Aus

tria

His

zpan

ia

Mal

ta

Cyp

r

Hol

andi

a

Pol

ska

Fin

land

ia

Sło

wen

ia

Łotw

a

Sło

wac

ja

Dan

ia

Cze

chy

Pol

ska

(bez

OF

E)

Litw

a

Szw

ecja

Rum

unia

Luks

embu

rg

Buł

garia

Est

onia

Źródło: AMECO, MF

w % PKB

Aż 30% długu publicznego w Polsce wynika z kosztów reformy emerytalnej

Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

UE-27 Polska Polska (bez OFE)Źródło: Eurostat, MF

w % PKB

MIT:

Rząd interweniował na rynku walutowym i dzięki temu w 2010 r.

„prześlizgnął” się pod progiem 55% zadłużenia do PKB.

35%

40%

45%

50%

55%

60%

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych (GG) Państwowy dług publiczny (PDP)

Próg konstytucyjny (dla PDP) i próg z Paktu Stabilności i Wzrostu (dla GG)

II próg ostrożnościowy (dla PDP)

I próg ostrożnościowy (dla PDP)

FAKT: Zarówno w 2010 jak i 2011 państwowy dług publiczny pozostał wyraźnie poniżej II progu

Źródło: AMECO, MF

MIT:

Rząd nie ogranicza wydatków, tylko podnosi podatki

Cięcie wydatków

-1% PKB

Dochody bez zmian

+2% PKB +2% PKB

Wydatki finansowane

środkami z UE

Dochody z UE

=ZAWSZE RÓWNE bez wpływu na deficyt

Wzrost wykorzystania środków UE o 2% PKB

FAKT: REDUKCJA DEFICYTU O 1% PKB DZIĘKI

OBNIŻENIU WYDATKÓW

Analiza wydatków wymaga wyróżnienia środków UE

… błędnych wniosków: redukcja deficytu poprzez

zwiększenie dochodów (podatków?) o 2% PKB, przy

równoczesnym ZWIĘKSZENIU WYDATKÓW (???) o 1% PKB!

+1% PKB

+2% PKB

Brak wyróżnienia środków UE prowadzi do …

WydatkiDochody

Analiza wydatków wymaga wyróżnienia środków UE

FAKT: Rekordowe ograniczenie wydatków w latach 2011- 2012

Stosowana przez KE miara oceny polityki wydatkowej

Wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych bez środków UE, kosztów obsługi długu i cyklicznych wydatków na bezrobocie w Polsce

8,2

3,1

4,9

0,8

4,8

7,1

3,5

8,2

2,8

4,0

0,8

0,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

9,0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Źródło: AMECO, MF

r/r, realnie (deflator PKB)

Średnia 2001-2007

Bardzo silny spadek wydatków/PKB w latach 2011-2012 – do jednego z najniższych poziomów w historii

Wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych

39,0

41,0

43,0

45,0

47,0

49,0

51,0

53,0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Ogółem w UE-27 Ogółem w Polsce Wydatki w Polsce bez środków UE

Źródło: AMECO, MF

w % PKB

MIT:

Oszczędności są osiągane niemal wyłącznie poprzez wzrost podatków

FAKT: Działania podatkowe to mniej niż 1/3 wszystkich efektów konsolidacji

Wpływ działań konsolidacyjnych rządu na deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach 2011-2012

1,9

1,5

1,1

0,3

wydatkowe i strukturalne

dochodowe (podatkowe i podwyższenie składki rentowej)

dochodowe (pozostałe)

OFEŹródło: MF

w % PKB

MIT:

W Polsce obciążenia podatkowe są bardzo wysokie

Fakt: obciążenia podatkowe w Polsce są zdecydowanie niższe niż średnio w UE!!!

Wpływy z podatków i składek na ubezpieczenia społeczne w 2010 r.

48,3

46,1 45,644,3

43,542,3 42,1

39,4 39,2 39,137,9 37,9 37,6 37,1

35,534,5 34,3 34,0 33,5 32,9 32,7

31,5

29,628,0 27,9 27,3 27,1 27,1

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

50,0

Da

nia

Szw

ecj

a

Be

lgia

Fra

ncj

a

Au

stria

Wło

chy

Fin

lan

dia

UE

-27

(śr

. a

rytm

.)

Nie

mcy

Ho

lan

dia

Lu

kse

mb

urg

Sło

we

nia

Wę

gry

Wie

lka

Bry

tan

ia

Cyp

r

Po

rtu

ga

lia

Ma

lta

Est

on

ia

Cze

chy

Gre

cja

His

zpa

nia

Po

lska

Irla

nd

ia

Sło

wa

cja

Ru

mu

nia

Ło

twa

Bu

łga

ria

Litw

a

Źródło: Eurostat

w % PKB

MIT:

W Polsce tempo zmniejszania deficytu jest zbyt wolne

FAKT: W latach 2011-2012 skala konsolidacji w Polsce największa w UE (z wyjątkiem niektórych krajów objętych programami pomocowymi)

Skumulowana zmiana relacji salda sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB w latach 2011-2012

-2,0 -1,9

0,0

0,5 0,61,0 1,0 1,3 1,3 1,4 1,5 1,7 1,9 1,9

2,3 2,5 2,6 2,6 2,63,2 3,3 3,4

3,84,3

4,8 5,05,3

-4,0

-2,0

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

Est

on

ia

Da

nia

Lu

kse

mb

urg

Szw

ecj

a

Sło

we

nia

Ma

lta

Cze

chy

Be

lgia

Au

stri

a

Bu

łga

ria

Wę

gry

Fra

ncj

a

Ho

lan

dia

Fin

lan

dia

Wło

chy

Wie

lka

Bry

tan

ia

Cyp

r

UE

-27

Sło

wa

cja

Nie

mcy

Ru

mu

nia

His

zpa

nia

Gre

cja

Litw

a

Po

lska

Ło

twa

Po

rtu

ga

lia

Irla

nd

ia

22,7

Źródło: AMECO, MF; kolorem czarnym zaznaczono kraje objęte programami pomocowymi

pkt. proc.

Wyzwania

Saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych w Polsce

-8,0

-7,0

-6,0

-5,0

-4,0

-3,0

-2,0

-1,0

0,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Średnia w latach 1995-2011

MTO - średniookresowy cel budżetowy

Źródło: AMECO, MF

w % PKB

Eliminacja nadmiernego deficytu w 2012 r. jeden z najlepszych wyników w historii, ale to historia głębokiej nierównowagi finansów publicznych

-5.0

-4.0

-3.0

-2.0

-1.0

0.0

1.0 % PKB

Deficyt musi być obniżony nie do 3%, lecz 1% PKB (MTO - średniookresowy cel budżetowy): warunek stabilności finansowej i zabezpieczenia środków UE

W okresie spowolnienia Polska byłaby poddana procedurze nadmiernego deficytu ryzyko utraty funduszy spójności

Saldo sektora w czasie ożywienia i spowolnienia gospodarczego

MTO = -1% PKB

Silne efekty konsolidacji widoczne od 2011 r., ale …

Dochody i wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych w Polsce

34,0

36,0

38,0

40,0

42,0

44,0

46,0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych bez UE Dochody sektora instytucji rządowych i samorządowych bez UE Źródło: AMECO, MF

w % PKB

… osiągnięcie MTO (w 2015 r.) wymaga dalszego obniżania deficytu

Saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych w Polsce

-8,0

-7,0

-6,0

-5,0

-4,0

-3,0

-2,0

-1,0

0,0

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

%PKB

Źródło: AMECO, MF

Deficyt 3% PKB (Procedura nadmiernego deficytu)

MTO = Deficyt 1% PKB…..…

Dziękuję za uwagę

Dochody sektora instytucji rządowych i samorządowych

35,0

37,0

39,0

41,0

43,0

45,0

47,0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

ogółem w UE-27 ogółem w Polsce Dochody GG bez UE Źródło: AMECO

w % PKB

Dodatkowy slajd. Od 2011 r. wzrost dochodów/PKB, ale ich poziom w 2012 r. wciąż mniejszy niż przed kryzysem