Justyna Kurdel

EKONOMIA EKSPERYMENTALNA

Na podstawie

Czy nauczanie ekonomii może być szkodliwe?

Gazeta SGH, Nr 165

Zarys historii

– Obserwacja, modele teoretyczne– Wykorzystanie eksperymentu w ekonomii - ekonomia eksperymentalna– 2002 – Veron Smith, Nagroda Nobla za wkład w prace nad ekonomią

eksperymentalną– Komputeryzacja - rozwój ekonomii eksperymentalnej

Cele ekonomii eksperymentalnej

– Eksperyment w ekonomii– Cele dydaktyczne – Weryfikacja hipotez, założeń ekonomii

Zarzuty dla eksperymentu w ekonomii

Otoczenie „laboratorium ekonomicznego” różni się znacznie od „środowiska naturalnego”

Bodźce materialnego zainteresowania bodźców spotykanych w rzeczywistych dylematach społecznych

Żartobliwy, lekceważący stosunek uczestników badania

Ale

Możliwość kontroli bodźców

Kształcenie ekonomistów a kapitał społeczny – co mówi o tym ekonomia eksperymentalna?

– Ekonomiści– Mniej skłonni do kooperacji– Częściej wybierają zdradę w teoriogrowych dylematach– Częściej są gapowiczami przy wspieraniu finansowania dóbr publicznych– Chętniej uczestniczą w korupcji niż studenci innych kierunków

– Dlaczego? Hipotezy:– Autoselekcja – Studenci uczą się egoizmu na wykładach z ekonomii

Marwell i Ames - Free riding

– Marwell i Ames (1981 r.) – testowanie hipotezy gapowicza w finansowaniu dobra publicznego (seria 12 eksperymentów)

– Uczestnicy eksperymentu mogli inwestować w dobro prywatne oraz dobro publiczne

– Okazało się, że uczestnicy przeznaczali od 40 do 60% swoich zasobów na dobro publiczne (wielkość wspólnych inwestycji poniżej optimum)

– Studenci 5 semestru ekonomii - zaledwie 20% zasobów przeznaczanych na dobro publiczne

– Pytania

– jaki poziom inwestycji w dobro wspólne jest sprawiedliwy? -> znacznie niższy niż dla studentów innych kierunków

– czy sprawiedliwość miała dla nich znaczenie przy podejmowaniu decyzji o inwestowaniu? -> znacznie rzadziej

– Hipotezy

– do pracy w "gospodarce" rekrutowane są osoby bardziej przejmujące się "racjonalną" alokacją pieniędzy lub dóbr

– osoby te zaczynają postępować wedle ogólnych zasad studiowanych przez siebie teorii

Carter i Irons – 10 lat później

– Weryfikacja wyników Marwella i Amesa

– Potwierdzili inne zachowanie studentów ekonomii

– Postanowili zbadać czy wynika to z autoselekcji czy indoktrynacji (czyli nauczania)

– Gra (podział kwoty – 10 USD – pomiędzy siebie)

– Proponujący (proponuje podział)

– Odpowiadający (akceptuje lub nie podział)

– Gdy odpowiadający zaakceptuje podział kwota jest dzielona zgodnie z propozycją

– Gdy odrzuci obaj gracze nie dostają nic

– Wg ekonomii (teorii gier) przy spełnionym założeniu o racjonalności graczy, proponujący powinien zaoferować minimalną możliwą kwotę >0 a opowiadający przyjąć propozycję

– Gracze grają ze sobą tyko raz

– Wyniki potwierdziły inne zachowanie studentów ekonomii (zarówno oferowali niższe kwoty jak i akceptowali niższe)

– Hipotezy

– autoselekcja?

– nauczenie się egoizmu z teorii mikroekonomii?

Autoselekcja czy wpływ nauki ekonomii?

– Przeprowadzono test podzielono studentów na 4 grupy– Pierwszoroczniacy z kierunku innego iż ekonomia (nie uczestniczący na

wykład ekonomii)– Pierwszoroczniacy z ekonomii uczestniczący na zajęcia z ekonomii– Studenci kończący studia na kierunku innym iż ekonomia– Studenci kończący studia na ekonomii

– Wyniki:– Studenci pierwszego roku ekonomii akceptowali i oferowali mniej niż

pierwszy rocznik kierunków nie-ekonomicznych, czyli zachowywali się bardziej zgodnie z teorią (potwierdzenie tezy o autoselekcji)

– Teza o wpływie nauczania ekonomii na postępowanie studentów nie została potwierdzona

– Wyniki ekonomistów nie potwierdziły jednak teorii – Kwota akceptowana(1,7 do 0,5)– Kwota oferowana (6,15 do 9,50)

Frank – Gilovich – Regan 1993 r.

– czy zaznajomienie się z modelem maksymalizacji własnego interesu, wykorzystywanego powszechnie w ekonomii, zmienia postępowanie ?

– Krytyka Marwella i Amesa:– Inna grupa wiekowa studentów pozaekonomicznych– Pominięcie zmiennej płeć (przewaga mężczyzn ekonomistów i równe

proporcje dla nie-ekonomistów) – Nie można wnioskować, że ekonomiści postępują odmiennie

– Badanie (4 podejścia)– Finansowanie dóbr publicznych– Dylemat więźnia– Deklaracje kwestionariuszowe– Uczestnictwo w hypotetycznym dylemacie etycznym

Finansowanie dóbr publicznych

– Jak ekonomiści postępują w rzeczywistości?– Zbadali deklaracje średniorocznych wpłat na cele dobroczynne lub dobra

publiczne wykładowców z dziedziny:– Ekonomii– Innych nauk społecznych– Matematyki, informatyki, inżynierii– Nauk przyrodniczych– Humanistyki– Architektury, sztuki, muzyki– Wykładowców ze szkół zawodowych

– Udział pełnych gapowiczów (nie płacących)– Ekonomiści-9,3%– Pozostali od 1,1% do 4,2%

– Ekonomiści dawali relatywnie mniej (w relacji do dochodu) niż pozostałe grupy

Dylemat więźnia

– Rzeczywiste wypłaty pieniężne– Teoria: racjonalni uczestnicy zawsze będą zdradzać w grze jednorazowej– Autorzy eksperymentu przeprowadzili szkolenie z dylematu więźnia, sprawdzali

znajomość teorii oraz zrozumienie struktury wypłat– Zapewnili anonimowość i uniemożliwili dowiedzenie się o działaniach innych

graczy– Wyniki, zdrada:

– Ekonomiści: 60,4%– Pozostali: 38,8%

– wyeliminowano wpływ płci (okazało się, że p-sto zdrady przez mężczyznę jest 0,24 wyższe niż p-sto że zdradzi kobieta; nadreprezentacja mężczyzn wśród ekonomistów)

– Efekt studiowania ekonomii: p-stwo rywalizacji dla studentów ekonomii 0,17 razy wyższe niż dla innych studentów

Dylemat więźnia –wersje zmodyfikowane

– (1) Możliwość czynienia obietnic (obietnicy nie można wyegzekwować od partnera)

– (2) Brak możliwości czynienia obietnic ale przedłużony czas socjalizacji przed grą

– Skłonność do zdrady spadła wraz z przedłużeniem czasu socjalizacji przed grą i radykalnie obniżyła się przy możliwości składania obietnic

– P-stwo zdrady zmniejszało się wraz z przechodzeniem na kolejny rok studiów

– W nieograniczonej wersji z obietnicami (1) nie zaobserwowano istotnych różnic pomiędzy ekonomistami a innymi studentami

– W ograniczonej wersji(2)– Studenci ekonomii rywalizują w 71,8% przypadków zaś inni 47,3%

Deklaracje kwestionariuszowe

– Studenci odpowiadali na pytanie o powody swojej decyzji w grze– Hipoteza:

– Ekonomiści bardziej będą skłonni przedstawiać cel gry w kategoriach interesu własnego, będą akcentować strukturę samej gry

– Pozostali będą używać argumentów takich jak postawa wobec partnera, aspekty natury ludzkiej

– Wyniki– 31% ekonomistów podało jedynie cechy gry jako wytłumaczenie swojej

decyzji w porównaniu do 17% nie-ekonomistów

Deklaracje kwestionariuszowe

– W oddzielnym badaniu zapytano studentów czy będą współpracować czy zdradzą w jednorazowym dylemacie więźnia jeśli będą wiedzieć z pewnością, że ich partner będzie kooperował

– Wyniki, zdradę zadeklarowało– 58% ekonomistów– 34% nie-ekonomistów

– Na pytanie czy będą kooperować wiedząc, że partner będzie rywalizował, obie grupy w podobnym stopniu deklarowały zdradę

Dylemat etyczny

– właściciel sklepiku ze sprzętem komputerowym otrzymuje przesyłkę 10 komputerów ale z fakturą opiewającą jedynie na 9 sztuk

– Czy sklepikarz poinformuje o tym dostawce sprzętu?

– Studenci:

– prognozowali postępowanie sklepikarza

– deklarowali własne działanie

– Ocenić p-stwo zwrotu właścicielowi zagubionej koperty z 100USD opatrzonej imieniem, nazwiskiem i adresem, gdy:

– To oni zagubili kopertę

– To oni znaleźli kopertę

– Studenci wypełniali kwestionariusze na początku semestru i na końcu

– Sprawdzono czy uległa zmianie skłonność do uczciwości studentów ekonomii i pozostałych

– Ekonomiści uczestniczyli w trakcie semestru na zajęcia z mikroekonomii do

– (a) Ekonomisty głównego nurtu

– (b) Ekonomisty interesującego się rozwojem w maoistowskich Chinach

– Semestr nauki uczynił z ich osoby mniej uczciwe (największy spadek uczciwości w przypadkowi wykładowcy a)

Podsumowanie

– Obserwowany spadek zachowań rywalizacyjnych wraz z upływem czasu– W grupie ekonomistów spadek ten jest znacznie mniej zauważalny (73,7%-

70%;53,7%-40,2% zdradzających)– Mniejsza skłonność do współpracy ze strony ekonomistów– Nauka ekonomii sprzyja umacnianiu postaw nie-kooperacyjnych

Pytania do dyskusji

– Czy eksperyment w ekonomii ma sens?

– Czy wyniki eksperymentów ekonomicznych można uogólniać?

– Jaki są przyczyny innego zachowania studentów ekonomii biorących udział w eksperymentach ekonomicznych od reszty osób?

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ