Ekonomia zawodów prawniczych

Ekonomia zawodów prawniczych

Ekonomia Interdyscyplinarna ● prezentacja referatu ● styczeń 2008

Plan prezentacji


O. Wprowadzenie

I. Specyfika rynku i podział usług prawniczych

1.1 Prawnik jako zawód zaufania publicznego

1.2 Znaczenie licencji prawniczych – cele, zagrożenia

1.3 Trychotomiczny podział dóbr i usług

1.4 Usługi typowe i kompleksowe

II. Proces kształtowania się równowagi rynkowej

2.1 Detekcja jakości

2.2 Hipotezy procesu kształtowania się funkcji popytu

2.3 Problem pryncypał-agent

III. Wyniki badania ekonometrycznego

IV. Bibliografia


Usługi prawnicze jako szczególny rodzaj dobra ekonomicznego:

Szczególna rola społeczno-gospodarcza od czasów starożytności

Usługa prawnicza z jednej strony stanowi przedmiot transakcji między klientem a prawnikiem i w tym kontekście należy ją traktować jak zwyczajne dobro,z drugiej zaś – porada prawna, wygrana czy przegranaw sporze sądowym będą wpływały na inne zachowania klienta na rynku. Usługa prawnicza może więc także stanowić element innych późniejszych transakcji, albow ogóle do nich nie dopuścić lub warunkować podjęcie określonych działań.

Wprowadzenie


Prawnikowi przyznano szerokie uprawnienia i obdarzono społecznym zaufaniem

Nierzadko decyduje o wolności, życiu czy majątku innych ludzi

Ma realizować idee słuszności i sprawiedliwości stanowiące fundamenty demokratycznego państwa prawa

Misja społeczna

Optimum Pareto nie musi pokrywać się z rozwiązaniem pożądanym przez społeczeństwo

Prawnik jako zawód zaufania publicznego


Pytanie do dyskusji

Czy dostęp do zawodów prawniczych powinien być licencjonowany?


Licencja skutkuje ograniczeniem świadczenia określonych dóbr i usług. Istnieją trzy elementy, na które nakłada się ograniczenia:

1. dostawcy usług nie mogą wejść na rynek, dopóki nie spełnią prawnie ustalonych kryteriów lub został jużw gospodarce osiągnięty ustalony poziom podaży2. dostawcy, którzy świadcząc usługi przekroczą zakres swoich uprawnień zostaną pozbawieni prawa do wykonywania zawodu – zawieszenie licencji lub jej odebranie3. wprowadza się kontrolę i ocenę wyników pracyw licencjonowanym zawodzie

Znaczenie licencji prawniczych


Argumenty za:

Licencje mają podnosić jakość konsumpcji, ale istnieje zagrożenie co do spadku jakości konsumpcji ogółem (czarny rynek itp.)

Społeczne: społeczeństwo wymaga minimalnego poziomu usług; ochrona przed skutkami ubocznymi niskiej jakości usług; ochrona zaufania do przedstawicieli zawodów prawniczych

Ekonomiczne: Licencje jako remedium na lemon problem (ale: niebezpieczeństwo kartelu)

Niektórzy ludzie potrzebują być pokierowani przez państwo przy dokonywaniu wyborów

Znaczenie licencji prawniczych c.d.


Argumenty przeciw:

Restrykcje powodują spadek konkurencyjności i proporcjonalny wzrost zarobków prawników;pozostawia to konsumentów z mniejszym zakresem wyboru i wyższymi cenami

Wymuszenie korzystania z usług prawniczych – sztucznie wywołany popyt i zniekształcenie rynku

Znaczenie licencji prawniczych c.d.


Opis problemu:

Konsument napotyka na rynku dobra o różnej jakościi cenach

Wszystkie zestawienia jakości i odpowiadających im cen tworzą krzywą popytu konsumenta na to dobro

Konsument ma ograniczony dostęp do informacji o jakości dostępnych dóbr; im większa pewność tym lepiej odzwierciedlająca preferencje funkcja popytu

Konsument może konsultować się z ekspertami lub kupować tylko u zaufanych sprzedawców (ale problem nie znika – na rynku są dalej towary o różnej jakości)

Trychotomicznypodział dóbr i usług


Problem istnieje w przypadku dóbr, których poznanie jakości jest droższe niż samo to dobro. W tej sytuacji konsument będzie się starał w inny sposób oszacować swoją funkcję popytu i dokonując zakupu dobra nie będzie znał jego jakości.

Trychotomicznypodział dóbr i usług c.d.


Można więc sklasyfikować dobra wg podziału:

1. Search goods – niskie koszty rozpoznania jakości pozwalają konsumentowi dokonać zakupu po szybkim przejrzeniu dostępnych na rynku dóbr

2. Experience goods – wysokie koszty rozpoznania jakości przed zakupem dobra, ale niskie koszty detekcji po zakupie, konsument uzyskuje tę informację w wyniku konsumpcji dobra (ma to znaczenie przy powtórnych zakupach)

3. Credence goods – wysokie koszty rozpoznania jakości dobra przed i po zakupie. Konsument musi polegać na zapewnieniach sprzedawcy, jego uczciwości i kompetencjach



Pytanie do dyskusji 2

Do którego typu dóbr zaliczają się usługi

prawnicze?

Jakie konsekwencje się z tym wiążą?


Możliwe są dwie sytuacje:

1. Konsument wie, jak rozwiązać swój problem prawny, ale musi skorzystać z usługi prawniczej – sztuczny popyt.

2. Konsument nie potrafi rozwiązać swojego problemu.

Usługi typowei kompleksowe

W sytuacji 2. konsument zwracając się do prawnika o pomoc, nie kupuje wprost usługi prawniczej. Dokonuje wyboru prawnika, który dopiero zdiagnozuje jego problem i zaproponuje odpowiednie rozwiązanie.


Zwykle to konsument decyduje, jaka usługa i w jaki sposób ma być mu świadczona.

Jednak to prawnik ma najpełniejszą wiedzę o tym: w jaki sposób najlepiej pomóc klientowi i ile czasu na nią poświęcić. Ponadto prawnik najlepiej zna swoje możliwości i produktywność.

Każdy prawnik posiada inne zdolności, różni się poziomem wiedzy, doświadczeniem, pomysłowością, a także zestawem pewnych unikalnych predyspozycji

Usługi typowei kompleksowe c.d.


Usługi prawnicze możemy podzielić następująco:

usługi typowe – segment rynku usług prawniczych, na którym jakość świadczonych usług cechuje się niskim zróżnicowaniem bez względu na wykonującego ją prawnika. Tego rodzaju usługi zaliczane są zgodnie z trychotomicznym podziałem do kategorii search goods.

usługi kompleksowe – sprawy problemowe, wymagające intelektualnego zaangażowania prawnika. Należą do kategorii credence goods.



Klient nie będzie w stanie dobrze wycenić usługi prawniczej ani określić jej jakości. Przede wszystkim dlatego, że nie wie, jaki rezultat dałoby zatrudnienie innego prawnika, a także dlatego, że poznanie wszystkich skutków (oraz ich ocena) wykonanej przez prawnika pracy może być możliwa dopiero po pewnym okresie w przyszłości (typowe dla credence goods wysokie koszty rozpoznania jakości po zakupie usługi).

Przykłady: wygrana w precedensowym procesie testament sporządzony u notariusza



Usługi te stanowią więc dwa odrębne rynki

usługi typowe – przeciętni prawnicy, małe kancelarie, niskie zarobki.

usługi kompleksowe – najlepsi absolwenci szkół wyższych, duży potencjał intelektualny, wielkie kancelarie, bardzo duże zarobki.



Przebieg procesu wyceny usługi

W przypadku usług typowych ustalenie ceny przebiega tak jak na wolnym rynku

Klient usługi kompleksowej nie potrafi ocenić jej merytorycznej treści, więc także jej wycenić

Kwestia ustalenia ceny pozostaje po stronie prawnika

Konsument, aby nie pozostać bezradnym, musi znaleźć sposób na oszacowanie nieznanej jakości kupowanej usługi, a tym samym sformułować funkcję popytu

Detekcja jakości


Reputacja prawnika jako źródło racjonalnej wyceny.

Prawnik cieszący się powszechnie autorytetem będzie przez nowego klienta darzony większym zaufaniem niż jego konkurenci – dopiero wchodzący na rynek lub okryci złą sławą prawnicy

Konsumenci uczą się poprzez swoje wybory na rynku i kierują się tą wiedzą przy podejmowaniu kolejnych decyzji

Im większe zadowolenie z zakupionej usługi, tym większe prawdopodobieństwo, że klient powtórnie skorzysta z usług określonego prawnika

Reputacja jest odzwierciedleniem zagregowanego poziomu zadowolenia

Detekcja jakości c.d.


Hipotezy procesukształtowania się funkcji popytu

Rynek usług kompleksowych

Konsument napotyka na rynku cenę

jest świadomy

(1)

nie jest świadomy

(2)

że inni konsumenci również nie potrafią wycenić usług kompleksowych



Przypadek 1:

Klient z wysokim prawdopodobieństwem będzie uważał, że cena, jaką zastał na rynku jest ceną równowagi wolnorynkowej Cena będzie główną determinantą funkcji popytu Racjonalny klient będzie obserwował rynek w celu zniwelowania asymetrii informacji Obserwacja preferencji ujawnionych przez innych uczestników rynku Zachowanie klienta zgodnie z efektem owczego pędu – jeśli inni korzystają z usług danego prawnika, to tym samym wystawiają mu rekomendację (potwierdzenie hipotezy w badaniu Rzeczpospolitej)



Przypadek 2:

Poza cenowe czynniki odegrają znacznie większą rolę Zasada owczego pędu z roli posiłkowej rośnie do rangi jednego z głównych czynników determinujących popyt Cena usługi może odegrać dużą rolę, ale w zupełnie innym kontekście Usługa prawnicza będzie zachowywać się jak dobro Veblena – konsument zgłosi na nią tym większy popyt im wyższą będzie ona miała cenę.



Przypadek 2 c.d.:

Paradoks Veblena dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych, które zgłaszają na dane dobro tym większy popyt im mniej ludzi je posiada, a popyt ten rośnie wraz z ceną.

Thorstein Veblen w swoim dziele Teoria klasy próżniaczej zakłada dodatkowo, że celem takiego zachowania jest ukazania przez najzamożniejszych swojego statusu materialnego



Przypadek 2 c.d.:

Luksusowość usług kompleksowych: Relacja średniej stawki za godzinę pracy prawnikaw Polsce – 467,60 zł – do wysokości średniego miesięcznego wynagrodzenia pracownika w kraju – 2685,71 zł – wynosi 0.17

Chęć ukazania statusu: Procesy w obronie dóbr osobistych – godności, dobrego imienia, wizerunku itp. Według Abrahama H. Masłowa potrzeby szacunkui uznania zajmują 2 miejsce w piramidzie potrzeb człowieka Eksponowanie poczucia własnej wartości


Skutki asymetrii informacji:

Klient jest słabiej poinformowany niż jego prawnik

Prawnik zarazem posiada wiedzę i podejmuje decyzje – znajduje się na uprzywilejowanej pozycji

Istnieje konflikt interesów między prawnikiema klientem – każdy z nich chce maksymalizować swoją własną użyteczność

Jest to przykład konfliktu pryncypał-agent w relacji klient-prawnik

Problempryncypał-agent


Metody usunięcia niedoskonałości rynku:

Licencje prawnicze + ścisła kontrola Licencje prawnicze nie rozwiązują jednak problemu, ale zmniejszają prawdopodobieństwo działania na niekorzyść klienta Wciąż pozostają ekonomiczne bodźce dla agenta, by zamiast interesów pryncypała realizował swoje własne

modyfikacja systemu wynagrodzeń prawnika

Problempryncypał-agent c.d.


Wynagrodzenie prawnika płaska stawka, stawka godzinowa, wynagrodzenie zależne od wyniku sprawy (contingent fee)

Usługi typowe: Płaska stawka Klient od razu wie, jakie poniesie koszty, oraz jakie osiągnie korzyści, prawnik – brak ryzyka związanego z wynagrodzeniem

Usługi kompleksowe: modified contingent fee



Contingent fee w tradycyjnej postaci:

Prawnik otrzyma udział w postaci części zasądzonej na korzyść klienta kwoty w wygranym przez niego procesie

Prawnik ponosi nieproporcjonalnie wyższą część kosztów sądowych – zwykle 100%

Gdy koszty sądowe przekroczą wartość oczekiwanych wpływów po wygraniu sprawy, prawnikowi nie opłaca się dalej zajmować sprawą, co dalej może być w najlepszym interesie klienta



Modified contingent fee:

Prawnik ponosi taki sam udział procentowy sądowych kosztów, jaką część nagrody dostanie po wygraniu sprawy

By udział w kosztach sądowych był równy udziałowi w nagrodzie, prawnik musi być kompensowany zgodnie z jego godzinową stawką, tj. wartością jednostki jego czasu – niezależnie od wyniku sprawy

Bodźce do kontynuowania sporu w sądzie są w każdym momencie identyczne zarówno dla prawnika jak i klienta



Przykład:

Nagroda za wygranie danej sprawy wynosi $60,000,a prawnik może poświęcić na jej prowadzenie 30 godzin – prawdopodobieństwo wygranej wyniesie 0.4 – albo 60 godzin – wówczas szansa wygranej wzrośnie do 0.7. Stawka kompensująca godzinę pracy prawnika wynosi $200. Dobrze poinformowany klient będzie chciał zatrudnić prawnika na 60 godzin, ponieważ oczekiwane przychody pomniejszone o koszty sądowe wyniosąw przypadku 30 godzin: $18,000 (= [0.4 x $60,000] - [30 x $200]) oraz $30,000 (= [0.7 x $60,000] - [60 x $200]) dla 60 godzin pracy.



Przykład c.d.:

Wariant Contingent fee:

Zarobki prawnika stanowią 25% wartości wygranej sprawy. Gdy prawnik będzie pracował nad sprawą 30 godzin, jego wypłata pomniejszona o koszt poświęconego czasu wyniesie $0 (= [0.25 x 0.4 x $60,000] - [30 x $200]), tj. skompensuje stawkę godzinową pracy. Jeśli będzie pracował 60 godzin, przychody z prowadzenia sprawy pomniejszone o koszt czasu pracy prawnika wyniosą -$1,500 (=[0.25 x 0.7 x $60,000] - [60 x $200]). Oznacza to, że prawnik podejmie się sprawy, ale będzie chciał pracować nad nią krócej niż dobrze poinformowany klient będzie tego chciał.



Przykład c.d.:

Wariant Modified Contingent fee:

Prawnik otrzyma 25% wartości nagrody oraz mu zwrócone 75% poniesionych kosztów sądowych. Teraz, gdy prawnik będzie pracował nad sprawą 30 godzin, jego oczekiwana zapłata powiększona o wartość zwróconych kosztów wyniesie $4,500 (= [0.25 x 0.4 x $60,000] - [30 x $200] + [0.75 x 30 x $200]). Jeśli prawnik przepracuje 60 godzin wówczas ta wartość wyniesie $7,500 (= [0.25 x 0.7 x $60,000] - [60 x $200] + [0.75 x 60 x $200]). W ten sposób prawnik będzie pracował nad sprawą 60 godzin, tak jak będzie tego chciał jego klient.



Wyniki badania ekonometrycznego

Determinanty przychodu kancelarii prawniczych

w Polsce

/wyniki podczas prezentowania/

Bibliografia


Esben Sloth Andersen, Kristian Philipsem, The evolution of credence goods in customer markets: exchanging “pigs in pokes”. Draft, revised January 10, 1998.

Steven R. Cox, Allan C. DeSerpa, William C. Canby, Jr. Consumer Information and the Pricing of Legal Services. The Journal of Industrial Economics, Vol. 30, No. 3. (Mar., 1982).

Elisabetta Iossa, Bruno Jullien. The Market for Lawyers: the Value of Information on the Quality of Legal Services. Institut d'Économie Industrielle, 2007.

H. Lebenstein, Bandwagon, Snob, and Veblen Effects in the Theory of Consumers' Demand. The Quarterly Journal of Economics, Vol. 64, No. 2. (May, 1950).

Shirley Svorny, Licensing, Market Entry Regulaion [w:] Encyclopedia of Law and Economics, Volume III. The Regulation of Contracts , Cheltenham, Edward Elgar, 2000.

Bibliografia c.d.


A. Mitchell Polinsky, Daniel L. Rubinfeld, Aligning the Interests of Lawyers and Clients, Berkeley Program in Law & Economics, Working Paper Series, Paper 56, rok 2001.

William P. Rogerson. Reputation and Product Quality. The Bell Journal of Economics, Vol. 14, No. 2. (Autumn, 1983).

Carl Shapiro. Consumer Information, Product Quality, and Seller Reputation. The Bell Journal of Economics, Vol. 13, No. 1. (Spring, 1982).

Frank H. Stephen, James H. Love, Regulation of the Legal Profession [w:] Encyclopedia of Law and Economics, Volume III. The Regulation of Contracts , Cheltenham, Edward Elgar, 2000.

Główny Urząd Statystyczny, www.stat.gov.pl, 2008.01.08. Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej w I–III kwartale 2007 r. Główny Urząd Statystyczny.

Dziękuję za uwagę

Instrumenty finansowe ● raport ● październik 2007

Adam Odojewski

/ Prezentacja referatu w ramach proseminariumz Ekonomii Interdyscyplinarnej, 21.01.2008 /

Ekonomia zawodów prawniczych

Documents

Transcript of Ekonomia zawodów prawniczych